Januari 20242024 JANUARI MAART
Memorandum Mechelen-Kempen
Actieplan voor Mechelen-Kempen: de ‘Turbo van Vlaanderen’
2
VERKIEZINGSMEMORANDUM / MECHELEN-KEMPEN
Inhoud HET BELANG VAN MECHELEN-KEMPEN 04 IN CIJFERS EN FEITEN
06 KRIJG 62.000 MENSEN EXTRA AAN HET WERK # Verschuif focus naar inactieven
09 SNELLE ‘GO’ VOOR 629 HECTARE
# Industriegrond dringend deblokkeren # Economisch Netwerk Albertkanaal
UITNEEMBAAR: Executive summary Vlaams & federaal memorandum van Voka, Vlaams netwerk van ondernemingen VEREENVOUDIG VERGUNNINGEN 11 # 1 op 3 vroegtijdig stopgezet INVESTEER 300 MILJOEN EURO 13 # Gemeentefonds moet transparanter # Uitgavenshift van lopende naar investeringsuitgaven
15
FAST FORWARD VOOR GROTE MOBILITEITSWERKEN
# Naar een futureproof mobiliteitsbeleid
17 BRANDSTOF VOOR DE TURBO # Life Science Valley # Talentcenter # Leidingstraat Lees ook het volledige Vlaams & federaal memorandum voor alle regio’s op voka.be/verkiezingen.
18
DE GOUDEN 5 VAN VOKA MECHELEN-KEMPEN
19
COLOFON
De Turbo van Vlaanderen Goeie grond. Die is nodig. Om te leven. En om te ondernemen. Een bedrijf neer te zetten. Voor jobs te kunnen zorgen. En zo duurzaam te kunnen blijven groeien.
G
elukkig is de grond in onze regio vruchtbaar. Héél vruchtbaar.
Dat is geen buikgevoel. Het blijkt uit onze data-analyse van de Nationale Bank. Kijk maar eens naar het bruto binnenlands product, dé barometer om economische groei vast te stellen. Wat zien we? De sterkste groei – van 2011 tot 2021 – is gerealiseerd in de regio Mechelen. Turnhout staat op plaats twee, die het deelt met Oostende. In tien jaar tijd is het bruto binnenlands product in de arrondissementen Turnhout en Mechelen samen gestegen van 29 naar 42 miljard euro. Een stijging van bijna 14 miljard euro. Een bewijs dat we hier samen groeien en ondernemen. Als Vlaanderen de economische motor is, dan is onze regio de ‘Turbo van Vlaanderen’. Onze regio doet het écht vooruitgaan. Dat is voor ons dé inzet van de verkiezingen. Maar … we stellen wel vast dat die motor dreigt te sputteren. En dat de 1.624 vierkante kilometer die we hebben onder druk staat. In dit memorandum schuiven we vijf topprioriteiten naar voren. Als we die aanpakken, kunnen we met z’n allen duurzaam groeien. De toegevoegde waarde vanuit onze economie is
de afgelopen tien jaar gemiddeld met 4 à 4,5% gestegen. We moeten er alles aan doen om die groei vast te houden. En beter nog: te versterken. Dan kan onze regio tegen 2030 uitgroeien tot een regio met een toegevoegde waarde van 60 miljard euro.
“Als Vlaanderen de economische motor is, dan is onze regio de ‘Turbo van Vlaanderen’. Onze regio doet het écht vooruitgaan. Dat is voor ons ook dé inzet van de verkiezingen.”
Met de standpunten en ingrediënten die in dit memorandum zijn terug te vinden, moet dat volgens Voka Mechelen-Kempen kunnen. Voor minder gaan we niet. In naam van al onze 2.800 leden die onze Voka-Kamer vertegenwoordigt. Natuurlijk moeten we iedereen meekrijgen in dit verhaal. What’s in it for me? Dit is een verhaal van en voor burgers. Van en voor bedrijven. Voka staat voor een gezonde en duurzame groei. In een Vlaanderen dat werkt. Letterlijk en figuurlijk. We laten niemand los. Voor iedereen moet het morgen beter zijn dan vandaag.
Tom Laveren, Gedelegeerd bestuurder Voka – Kamer van Koophandel Mechelen-Kempen en Ronny Van Broekhoven, Voorzitter Voka – Kamer van Koophandel Mechelen-Kempen
4
VERKIEZINGSMEMORANDUM / MECHELEN-KEMPEN
HET BE LA NG VA N ME C H E L EN - K EM PEN
42 miljard euro Als je alle diensten en goederen optelt die we in de regio Mechelen en Kempen maken en verkopen op 1 jaar tijd, dan kom je – volgens de meest recente cijfers – uit op 42 miljard euro. Dat is het bruto binnenlands product (bbp) van onze regio. Het arrondissement Turnhout is goed voor 24 miljard euro, het arrondissement Mechelen staat garant voor 18 miljard euro. Nog straffer is het als je kijkt naar de groei die de regio’s de afgelopen 10 jaar hebben doorgemaakt.
Brugge 26 % Brugge 26 %
Veurne 31 % Veurne 31 %
Oostende 48 % Oostende 48 % Tielt Diksmuide 45 % 45 % Roeselare Tielt Diksmuide 42 % 45 % 45 % Roeselare 42 %Kortrijk 44 % Kortrijk 44 %
Ieper 35 % Ieper 35 %
Eeklo 34 % Eeklo 34 % Gent 44 % Gent 44 %
Sint-Niklaas 43 % Sint-Niklaas 43 %
Antwerpen (arrondissement) 32 % Antwerpen (arrondissement) 32 %
Dendermonde 39 % DendermondeHalle - Vilvoorde 28 % 39 % Halle - Vilvoorde Oudenaarde Aalst 28 % Oudenaarde 5% 37 5 %% Oudenaarde Aalst Oudenaarde 5% 37 5 %%
Mechelen 50 % Mechelen 50 %
Turnhout 48 % Turnhout 48 %
Leuven 37 % Leuven 37 %
Maaseik 47 % Maaseik 47 % Hasselt 30 % Hasselt 30 %
Tongeren 31 % Tongeren 31 %
Stijging in 10 jaar 0%
Stijging in 10 jaar
0%
365.658
50 % 50 %
Als je op dit moment een foto neemt van de arbeidsmarkt, dan zijn er 365.658 mensen aan de slag in de regio Mechelen-Kempen. Dat is een record. In dit memorandum gaan we dieper in op de arbeidsmarkt. Ook al is een recordaantal mensen aan de slag, er moeten er nog 62.000 bijkomen tegen 2030: enkel en alleen om het werk dat er zal liggen, gedaan te krijgen.
31%
1,5
miljard euro
Het belang van de industrie in onze regio is niet te onderschatten. Als je kijkt naar de toegevoegde waarde (2021), dan is de industrie verantwoordelijk voor 31% van de totale waarde. Dat is een pak meer dan de 20% over heel Vlaanderen. De industrie staat onder druk. Voka MechelenKempen zal zich de komende jaren dan ook volop inzetten om de troeven in de regio te behouden en te versterken.
In 2022 hebben buitenlandse bedrijven 1,5 miljard euro geïnvesteerd in de Mechelse en Kempense economie, meer dan de voorbije vijf jaren samen. Dat blijkt uit cijfers die Voka Mechelen-Kempen heeft opgevraagd bij Flanders Investment & Trade (FIT). De mega-investeringen bij onder meer Pfizer, J&J, Sanofi en Novartis hebben voor een enorme boost gezorgd.
6.500
nieuwe ondernemingen
8.000 7.500 7.000 6.500 6.000 5.500 5.000 23
22
20
21
20
20
20
19
20
18
20
17
20
16
20
15
20
14
20
13
20
12
20
11
20
20
20
10
4.500
De regio Mechelen-Kempen telt voor 2023 meer dan 6.500 nieuwe en startende ondernemingen. Net als in 2022 is er door de hoge loon- en energiekosten een terugval in vergelijking met vorige jaren. Een duidelijk alarmsignaal richting het beleid. Met onze Bryo-werking begeleidt onze Voka-Kamer nieuwe starters in alle uitdagingen die ze tegenkomen.
MechelenKempen
Vlaanderen
Industrie
31%
20%
Groot- en detailhandel; vervoer; verschaffen van accommodatie en maaltijden
17%
20%
Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten; administratieve en ondersteunende diensten
14%
17%
Openbaar bestuur en defensie; onderwijs; menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening
14%
18%
Exploitatie van en handel in onroerend goed
8%
9%
Informatie en communicatie
6%
4%
Bouwnijverheid
6%
6%
Financiële activiteiten en verzekeringen
2%
3%
Landbouw, bosbouw en visserij
1%
1%
Kunst, amusement en recreatie; overige diensten; activiteiten van huishoudens als werkgever
1%
1%
6
VERKIEZINGSMEMORANDUM / MECHELEN-KEMPEN
20%
CI JFE RS E N FEIT EN
Neem een willekeurige gemeente in onze regio; 20% van de beroepsbevolking in die gemeente is niet op zoek naar een job.
Krijg 62.000 mensen extra aan het werk 365.658. Zoveel mensen zijn er momenteel aan de slag in onze regio. Een record. Máár. Aan de andere kant zijn er ook 91.000 mensen die aan de zijlijn staan. Mensen die niet actief op zoek zijn naar werk. Een diverse groep, maar zeker een deel van die mensen moeten we (terug) naar de arbeidsmarkt krijgen.
VERSCHUIF FOCUS NAAR INACTIEVEN ANALYSE Pak een willekeurige gemeente in onze regio; 20% van de beroepsbevolking in die gemeente is niet op zoek naar een job. Dat is niet langer houdbaar. Dat moéten we aanpakken, op een strenge, maar rechtvaardige manier.
De Vlaamse en federale regering willen het als volgt: 80% van de mensen tussen 20 en 64 jaar moet tegen 2030 aan de slag zijn. Nu zitten we – voor Vlaanderen– op 76,7%. Voor onze regio zitten we op 77%.
Hoogstraten Ravels
Merksplas
Werkzaamheidsgraad
Rijkevorsel Turnhout OudTurnhout
Beerse Vosselaar
Gemiddelde = 78,03
Arendonk
Retie
69,5
80
Lille
Dessel
Kasterlee
79
Vorselaar
Grobbendonk
Herentals
Olen
Geel
Nijlen
Balen Herenthout Meerhout
Lier Westerlo
Berlaar Duffel
Bornem Puurs-SintAmands
Mol
Sint-KatelijneWaver
Willebroek
Mechelen
Bonheiden
Heist-opden-Berg Putte
Laakdal
Hulshout Herselt
85%
56%
We gaan voor een werkzaamheidsgraad van 85%. Momenteel zitten we in onze regio op 77%.
In de regio Mechelen-Kempen zit meer dan de helft van de werkzoekenden zonder werk langer dan 1 jaar zonder job.
Voka is op dit vlak ambitieuzer. Op dit moment halen vier gemeenten in de regio Mechelen-Kempen het streefdoel van die 80% werkzaamheidsgraad (zie kaart). We moeten hier de lat hoger leggen en gaan voor 85%. Omdat landen als Nederland, Zweden en Zwitserland daar al (bijna) zijn. Zetten we ons vizier op 80% werkzaamheidsgraad, dan moeten er tegen 2030 39.000 mensen bijkomen. Leggen we de ambitie op 85%, dan moeten we zo’n 62.000 mensen extra aan de slag krijgen. Voor de hele regio samen. Om het aantal openstaande vacatures ingevuld te krijgen én de impact van de vergrijzing op te vangen. Door die vergrijzing verlaten bijna 400.000 mensen
in heel Vlaanderen de arbeidsmarkt. Van een uitdaging gesproken.
DIT VRAAGT VOKA MECHELEN-KEMPEN
De uitdaging is héél groot. Maar hoe krijgen we meer mensen aan het werk?
Werkzoekenden Versterk de toepassing van de regel om nieuwe werkzoekenden al na 2 in plaats van 6 weken uit te nodigen bij VDAB voor een face-to-facegesprek.
Er is geen algemene oplossing. Om gerichte eisen te stellen, ziet Voka vijf grote groepen: (1) mensen die werkzoekend zijn; (2) mensen die geen job zoeken; (3) mensen die langdurig out zijn en die we met de juiste begeleiding weer aan het werk willen krijgen; (4) mensen die we vanuit het buitenland aantrekken om in onze regio te werken; en (5) mensen die aan de slag zijn, maar die we langer op de arbeidsmarkt willen houden.
Stop de werkloosheidsuitkering na maximaal 2 jaar, net als in Nederland, Duitsland en Frankrijk, afhankelijk van hoe lang je hebt gewerkt.
8
VERKIEZINGSMEMORANDUM / MECHELEN-KEMPEN
Laat OCMW-medewerkers leefloners dwingender naar de arbeidsmarkt sturen. Vereenvoudig werkplekleren en trek het aantal individuele beroepsopleidingen (IBO) op tot 20.000 per jaar.
Werkenden Versterk de jobbonus en zorg ervoor dat het verschil tussen werken en niet-werken effectief vergroot.
“Door de vergrijzing verlaten bijna 400.000 mensen in heel Vlaanderen de arbeidsmarkt.”
Maak flexibele arbeidstijden mogelijk, meer werken in bepaalde periodes van het leven, minder in andere periodes. Doof eindeloopbaanstelsels als SWT en landingsbanen uit. Keer een lager pensioenbedrag uit aan wie voortijdig met pensioen gaat.
Lees ook het volledige Vlaams & federaal memorandum voor alle regio’s op voka.be/verkiezingen.
Ga voor minder gelijkstelling van allerlei niet-gewerkte periodes. Niet-beroepsactieven Breng het aantal leefloners terug in de regio.
Langdurig zieken Laat elke zieke medewerker na vier weken screenen via een medische vragenlijst. Stel al na zes weken een plan op over hersteltijd, gedeeltelijke werkhervatting, aangepast werk, opleiding of heroriëntering. Controleer het voorschrijfgedrag van artsen. Ga voor 40.000 begeleidingstrajecten per jaar, in plaats van de huidige 4.000. Verplicht minimale beschikbaarheid bij wie beroep doet op ziekte- of invaliditeitsuitkering. Arbeidsmigranten Vereenvoudig het krijgen van een single permit en beperk de doorlooptijd tot 3 weken. Creëer in de provincie Antwerpen een onthaalcenter zodat buitenlandse talenten en bedrijven bij één loket terechtkunnen.
Snelle ‘go’ voor 629 hectare We hebben industriegrond nodig om sterke bedrijven op te bouwen. We onderschrijven de ruimtelijke ambities die in de conceptnota van de provincie Antwerpen staan. Maar we stellen wel dat de ruimtelijke doelstellingen haalbaar én betaalbaar moeten zijn. Noch Vlaanderen, noch de provincie Antwerpen mag zichzelf buitenspel zetten om toekomstige investeringen te kunnen aantrekken. De ruimtelijke doelen horen dan ook streefdoelen te zijn en geen absolute drempels.
INDUSTRIEGROND DRINGEND DEBLOKKEREN
ANALYSE Uit onderzoek van Voka Mechelen-Kempen blijkt dat er 629 hectare van de paars ingekleurde industriegrond niét snel realiseerbaar is. Dat kan zijn door (tijdelijke) beperkingen (267 ha), door afwijkend gebruik (151 ha) of om onbekende redenen (211 ha). Dat is bijna 8% van de totale hoeveelheid beschikbare bedrijfsgronden in deze regio. De oproep van Voka Mechelen-Kempen is duidelijk: paars moet paars blijven. Anders dreigen we onze schaarse ruimte aan industriegronden te verliezen. Die vrees wordt versterkt door de vaststelling dat Vlaanderen de ruimteboekhouding voor harde bestemmingen wil verlaten. Na 2040 zal het ook bijzonder moeilijk worden om veel bijkomende ruimte te voorzien of opnieuw te reserveren. We moeten vandaag dus niet nadenken
over de ruimtevraag voor de komende 16 jaar (tot 2040) maar ook voor de vele decennia die komen. De economische versterking van onze provincie botst immers vandaag al op haar limieten door het gebrek aan vestigingsaanbod. Uit een analyse van onze Kamer blijkt dat op dit moment 29 van de 39 gemeenten in de regio Mechelen-Kempen géén aanbod hebben van actieve industriegrond, onbebouwde grond waar je onmiddellijk op kan bouwen en ondernemen. Ook dat is zorgwekkend en moét anders. Bij de lokale besturen staan wel al nieuwe plannen in de steigers.
DIT VRAAGT VOKA MECHELEN-KEMPEN
Geef snel groen licht voor 629 hectare aan industriegrond. Activeer onbenutte maar goed gelegen bedrijventerreinen. Zorg voor planologische compensatie, ook in het geval van watergevoelige gebieden. Voorzie voorraad voor niet-verweefbare industrie.
10
VERKIEZINGSMEMORANDUM / MECHELEN-KEMPEN
C I J F ERS E N F E I TE N
8%
29
Acht procent van de totale industriegrond in de regio Mechelen-Kempen is niet meteen inzetbaar om op te bouwen.
29 van de 39 gemeenten hebben géén aanbod van actieve industriegrond.
ECONOMISCH NETWERK ALBERTKANAAL ANALYSE Sinds 2004 worden via het Economisch Netwerk Albertkanaal (ENA) nieuwe bedrijventerreinen ontwikkeld of opgewaardeerd aan het Albertkanaal. De Vlaamse regering heeft afgelopen legislatuur echter een heel aantal ENA-gebieden geschrapt. Opnieuw verdween er potentieel industriegebied aan het water zonder dat dit elders gecompenseerd werd. Een zoveelste gemiste kans voor economische ontwikkeling.
DIT VRAAGT VOKA MECHELEN-KEMPEN
De Vlaamse regering moet de nodige bedrijventerreinen realiseren en bestaande ENA-dossiers versnellen om zo de investeringen te laten renderen.
M SA AL RA DE FE W & VZ S M KA AA VO VL M G U IN ND TT RA VA O EN MEM
Vier wegen naar meer welvaart en welzijn 1. Gezonde en gedeelde groei Koken kost geld. De nodige gezonde overheidsfinanciën op orde krijgen kan al voor een groot stuk met een transparant en groeibevorderend fiscaal systeem dat zich richt op competitiviteit en talentontwikkeling. Een duurzaam industrieel beleid met een internationale focus zal helpen om de taart voor iedereen te vergroten. Een jaarlijkse groei van het bbp van 2% is daarbij een ambitieuze maar haalbare kaart.
Op 9 juni trekken we met 5 miljoen Vlamingen naar het stemlokaal. Het tijdsgewricht brengt nieuwe uitdagingen, die onzekerheid maar ook enorme kansen bieden. Het Vlaams-federaal memorandum van Voka biedt een uitnodiging om volop te gaan voor die kansen met meer ondernemerschap in de hele maatschappij. Maar we mogen niet langer dralen en moeten keuzes durven maken. We moeten NU! ondernemen voor morgen. Een nieuwe wereld De transities zijn niet min. Een ongeziene gezondheidscrisis schudde onze manier van leven en werken volledig door mekaar. De gevolgen voelen we nog steeds, maar ze tonen ook aan dat crisissen de katalysator kunnen vormen voor vernieuwing. De klimaattransitie moet leiden tot meer duurzaamheid en de digitale transitie tot meer productiviteit, de arbeidstransitie moet meer mensen aan het werk krijgen en de geopolitieke transitie leidt ons naar nieuwe machtsverhoudingen. We moeten deze uitdagingen aanpakken met het nodige ondernemerschap. Het doel? Meer welvaart en welzijn voor iedereen.
2. Elk talent telt We moeten iedereen meekrijgen op onze arbeidsmarkt, waar voorlopig een patstelling heerst. Enerzijds is het voor ondernemingen moeilijk om alle vacatures ingevuld te krijgen, anderzijds zitten we met een grote groep van ‘inactieven’. Met een vergrijzende bevolking is deze situatie onhoudbaar. Iedereen aan het werk krijgen begint bij een degelijk onderwijs dat opnieuw tot de Europese top behoort, door een actief arbeidsmarktbeleid en levenslang leren. Een werkzaamheidsgraad van 85% is het doel.
3. Duurzame transities Ondernemingen hebben het al langer begrepen: de klimaattransitie vraagt grote investeringen om duurzaam te ondernemen, maar biedt ook competitieve kansen aan bedrijven die een voortrekkersrol opnemen en volop inzetten op innovatie. De overheid moet ondernemingen daarbij faciliteren, onder meer met een rechtszeker vergunningenbeleid. We mogen deze kans niet laten liggen.
4. Innovatie en ondernemerschap stimuleren Innovatie en ondernemerschap zijn cruciaal op de weg naar gezonde en gedeelde groei. Op het vlak van innovatie haalt Vlaanderen al de Europese top 3, maar wij streven ernaar nummer één te worden. Vooral de overheid kan hier nog een tandje bijsteken. Ook op het vlak van de valorisatie van innovatie kunnen we nog beter. Dankzij gerichte innovatie kunnen we onze productiviteit versterken, een leiderschapspositie opnemen in de transities en zo zorgen voor de broodnodige groei die onze welvaart en welzijn ook morgen veiligstelt.
U I T N E E M B A A R / SAMENVATTING VLAAMS & FEDERAAL MEMORANDUM VOKA VZW
Enkele blikvangers uitgelicht Ga voor een kordaat ACTIVERINGSBELEID WAAROM? Om een ambitieuze werkzaamheidsgraad van 85% te bereiken zullen er binnen de groep niet-werkenden doeltreffende activeringsmaatregelen nodig zijn. Die maatregelen bestaan vandaag al, maar gelden vooral voor de werklozen; de rest blijft achter. Zo is de groep langdurig zieken en arbeidsongeschikten groter dan de werklozen: Vlaanderen telt 250.000 langdurig zieken en 180.000 werklozen. HOE? Om mensen te stimuleren actief op zoek te gaan naar werk stellen we voor om de werkloosheidsuitkering te beperken in tijd: ze daalt in twee forse stappen en na maximaal twee jaar dooft ze helemaal uit. Daartegenover staat dat werkzoekenden kunnen rekenen op een snelle begeleiding naar een nieuwe job.
Lees ook het volledige Vlaams & federaal memorandum voor alle regio’s op voka.be/verkiezingen.
Zet de OVERHEIDSINSPANNINGEN terug op het goede spoor WAAROM? Van een goed functionerende overheid mogen we verwachten dat ze haar kerntaken naar behoren uitoefent. België scoort daar zeker niet top. We geven enorm veel uit, maar krijgen er te weinig waar voor ons geld voor terug. HOE? Grondige hervormingen zijn aan de orde. De federale regering had voor de opkuis van de overheidsfinanciën de 1/3e-1/3e-1/3e-regel voor ogen: een derde van de inspanning moest van besparingen komen, een derde van nieuwe inkomsten en een derde van overige maatregelen, zoals fraudebestrijding. Wij stellen nu voor om de helft van de inspanningen van hervormingen te laten komen, de andere helft van besparingen. Het doel moet zijn: meer kwaliteit met minder middelen.
Zorg ervoor dat meer leerlingen slagen in het onderwijs door te sleutelen aan de LEERPLICHT WAAROM? Internationale studies tonen het aan: onze onderwijskwaliteit daalt op het vlak van lezen, wiskunde en wetenschappen. Het is ook alarmerend dat steeds meer leerlingen leerachterstand hebben. HOE? Verlaag de leerplicht – deeltijds – van 5 naar 3 jaar. Zo vergroten we de kansen van alle kinderen. Voorzie anderzijds vanaf 16 jaar de mogelijkheid voor leerlingen die echt schoolmoe zijn om voltijds te gaan werken op voorwaarde dat ze kunnen aantonen waar en hoe ze aan de slag gaan en dat ze begeleid worden. Uiteraard moet dit de uitzondering blijven.
Breng het ontwerp van het VERGUNNINGENBESLUIT
mee in het openbaar onderzoek om de rechtszekerheid te verhogen en de procedure te versnellen WAAROM? Grotere projecten geraken in Vlaanderen simpelweg niet meer vergund. Plan- en projectprocessen doorlopen vele rondes om ieders mening te horen, zonder oplossing. HOE? Naar Nederlands voorbeeld kunnen we een politiek gevalideerd ontwerp van beslissing openbaar maken tijdens het openbaar onderzoek, zodat burgers meteen zien hoe de vergunningverlener de aanvraag beoordeelt. Deze werkwijze biedt het voordeel dat zowel de aanvrager als omwonenden direct zien hoe de vergunning eruit zal zien en meteen hun visie kunnen geven. Als omwonenden dit niet doen, kan worden geconcludeerd dat zij afzien van hun recht om verder te procederen. De vergunningverlener kan ook direct reageren op de ingediende reacties bij de finale beslissing, wat maakt dat de beslissing beter gemotiveerd zal zijn.
Ga voor een maximale verlenging van de NUCLEAIRE capaciteit WAAROM? Om onze ondernemingen competitief te houden, moet energie betaalbaar, beschikbaar en duurzaam zijn. HOE? Er is nood aan een globale langetermijnvisie op ons energiesysteem waarbij dat evenwicht bewaard wordt en die toekomstgericht alle opties openlaat. De kernuitstap legt een druk op de beschikbare energie. De jongste centrales zouden daarom minimaal 20 jaar verlengd moeten worden. Daarnaast moet ook bekeken worden welke andere centrales op een veilige en economisch rendabele manier uitgebaat kunnen worden. De eerste stap is het schrappen van de wet op de kernuitstap. Daarnaast moeten we een leidende rol opnemen in internationaal onderzoek met het oog op de realisatie van de nieuwe generatie kleine, modulaire kernreactoren in België.
Ga voor een slimme KILOMETERHEFFING
voor alle weggebruikers
WAAROM? We staan met z’n allen stil in de file en de congestie zal met de jaren nog toenemen. Bovendien zijn de investeringen in onze vervoersinfrastructuur ondermaats. HOE? Een slimme kilometerheffing voor iedereen die varieert naar plaats, tijd en milieukenmerken kan bijdragen aan een betere benutting van de bestaande capaciteit en kan het gebruik van alternatieven aanmoedigen. De opbrengsten moeten integraal geïnvesteerd worden in vervoersinfrastructuur.
Verhoog de overheidsinvesteringen in O&O en valoriseer INNOVATIE beter WAAROM? Innovatie en valorisatie worden nóg belangrijker door uitdagingen die op ons afkomen, zoals duurzaamheid, vergrijzing en doorgedreven digitalisering. Op het vlak van valorisatie laten we toch nog wat steken vallen: zo staan we in de Global Innovation Index van 2023 slechts op de 23ste plaats. HOE? Verhoog onder meer de publieke middelen om de 1%norm van overheidsinvesteringen in innovatie te halen. Het belangrijkste deel moet naar bedrijven vloeien. Ondersteun daarbij ook innovaties die al in een latere fase van hun ontwikkeling zitten zodat ze sneller naar de markt gebracht kunnen worden.
U I T N E E M B A A R / SAMENVATTING VLAAMS & FEDERAAL MEMORANDUM VOKA VZW
Het Voka Memorandum samengevat in
20 speerpunten GEZONDE EN GEDEELDE GROEI 1. Zet de overheidsinspanningen terug op het goede spoor: de helft van de inspanning komt van besparingen op de overheidsuitgaven, de helft van structurele hervormingen. 2. Pak het investeringstekort aan door een betere samenwerking tussen overheid en privé: voeg een investeringsnorm (4,5% tegen einde legislatuur) in voor de Vlaamse overheid en activeer institutioneel kapitaal. 3. Ga voor een groeibevorderende fiscaliteit die werken lonender maakt. IEDEREEN AAN HET WERK 4. Ga voor een kordaat activeringsbeleid: onder meer door de werkloosheidsuitkering te beperken in tijd en door de activeringslogica ook in alle vormen van bijstand en uitkeringen toe te passen. 5. Begeleid langdurig zieken systematisch en sneller terug naar werk. Ga voor minstens 40.000 re-integratietrajecten per jaar. 6. Maak economische migratie sneller, simpeler en slimmer: onder meer door een ‘single permit’ uit te reiken binnen de drie weken en de lijst van knelpuntberoepen voor economische migratie uit te breiden. 7. Stimuleer levenslang leren door opleidingsincentives voor (vormings)bedrijven en een leerrekening voor burgers. 8. Breng het arbeidsrecht opnieuw bij de tijd met een nieuw Wetboek van Werk. 9. Zet in op vrije loonvorming: de automatische loonindexering wordt afgeschaft, de loonnorm verdwijnt zodra de loonkostenhandicap verdwenen is en er kan op ondernemingsniveau onderhandeld worden. 10. Zorg ervoor dat meer leerlingen slagen in het onderwijs door in te zetten op betere studie-oriëntering dankzij Talentcenters in heel Vlaanderen en door de leerplichtleeftijd aan te passen: onderaan van 5 naar 3 jaar en bovenaan een opt-out vanaf 16 jaar bij voltijds werk met alternatieve kwalificatiekansen.
11. Rationaliseer in het onderwijs het aantal (te kleine) studierichtingen en stimuleer STEM-richtingen. DUURZAME TRANSITIES 12. Breng het ontwerp van vergunningenbesluit mee in het openbaar onderzoek om de rechtszekerheid en de robuustheid van vergunningen te verhogen. 13. Verzeker ruimte om te ondernemen, ook na de bouwshift van 2040: voorzie in een strategische reserve aan bedrijventerreinen voor niet-verweefbare industrie en maak werk van planologische compensatie. 14. Ga voor een programmatische aanpak voor waterkwaliteit: vraag tijdig afwijkingsmogelijkheden aan bij Europa en stel reductiedoelen op per stakeholder. 15. Ga voor een maximale verlenging van de nucleaire capaciteit door de wet op de kernuitstap uit 2003 te schrappen en door de jongste centrales met 20 jaar te verlengen. 16. Maak dankzij een energienorm omgezet in concrete acties energie weer competitief en voorzie in een financieringsinstrument voor industriële klimaatinvesteringen. 17. Ga voor een slimme kilometerheffing voor alle weggebruikers. INNOVATIE EN ONDERNEMERSCHAP 18. Verhoog de overheidsinvesteringen in O&O en valoriseer innovatie beter: verhoog onder meer de publieke middelen om de 1%-norm van innovatie te halen. Het belangrijkste deel moet naar bedrijven vloeien. 19. Omarm doorbraaktechnologieën; geef bijvoorbeeld dual use technologieën alle kansen en aligneer met Europa. 20. De overheid moet meer optreden als referentieklant voor start- en scale-ups door hun aandeel in openbare aanbestedingen te vergroten. Werk daarvoor de drempels weg.
C I J F E RS E N F EI TE N
30%
1.540 euro
In de regio Mechelen-Kempen wordt 30% van de aanvragen voor een omgevingsvergunning vroegtijdig stopgezet.
Dat is de maximale kost om een groot project tegen te houden bij de Raad van Vergunningsbetwistingen. Bij een burgerlijke rechtbank is dat 45.000 euro
Vereenvoudig vergunningen 2.116. Zoveel aanvragen voor een omgevingsvergunning zijn er de voorbije 5 jaar in onze regio ingediend vanuit de industrie en de bedrijven. Opvallend: 30% daarvan is vroegtijdig stopgezet. Door de gemeente. Of door het bedrijf zelf. Dat is immens en alarmerend. Voor de bedrijven, omdat hun plannen vroegtijdig stoppen. Maar ook voor besturen, die hierdoor minder inkomsten en minder jobs krijgen, en aan aantrekkelijkheid verliezen.
1 OP 3 VROEGTIJDIG STOPGEZET
ANALYSE In onze regio zien we grote verschillen. Zo wordt in Turnhout 45% van de aanvragen vroegtijdig stopgezet, in Mechelen 27%. Vaak is de hele aanvraagprocedure te complex en zijn er veel extra onderzoeken nodig om de aanvraag te vervolledigen. Terwijl we net nood hebben aan een vlotte aanvraagprocedure, onder meer om de energietransitie te versnellen. Dat zegt ook Europa.
Grotere projecten geraken in onze regio niet meer vergund. Het NIMBY-fenomeen (Not In My Backyard) heeft plaatsgemaakt voor BANANA (Built Absolutely Nothing Anywhere Near Anyone). We moeten daarom de huidige praktijk van openbare onderzoeken herdenken. Dat onderzoek is nu vooral gericht op het detecteren van bezwaren en het zorgen voor zoveel mogelijk inspraakmogelijkheden.
12
VERKIEZINGSMEMORANDUM / MECHELEN-KEMPEN
CI JFE RS EN FEIT EN
108 De gemiddelde doorlooptijd voor een omgevingsvergunning bij een gemeente is 108 dagen. Dit kan wel sterk verschillen per gemeente.
“Het moet moeilijker zijn om louter in eigen belang een project tegen te houden.”
Het moet moeilijker worden om louter in eigen belang een project tegen te houden. Het is bijvoorbeeld niet te verklaren dat je vandaag een groot project kan tegenhouden bij de Raad van Vergunningsbetwistingen en dat je dat maximaal 1.540 euro kan kosten. Doe je hetzelfde bij een burgerlijke rechtbank, lopen de kosten op tot 45.000 euro. Voka stelt nog een nieuw principe voor: wie stilzit tijdens een publieke consultatie, heeft daarna geen recht van spreken meer. En hij kan geen nieuwe elementen op tafel gooien om een vergunning te dwarsbomen. Hoopgevende maatregelen – zoals het invoeren van de attentieplicht en relativiteitseis – zijn gestrand bij het Grondwettelijk Hof. Daarom is er verandering nodig. Ook de doorlooptijden van de aanvragen bekijkt onze Voka-Kamer. Een
aantal gemeenten zit heel kort op de vastgelegde limiet. Voor aanvragen met een openbaar onderzoek en zonder omgevingsvergunningscommissie is dat 105 dagen. Als het op vergunningen aankomt, moeten bedrijven tijdig weten waar ze aan toe zijn. Het gaat om hun rechtszekerheid.
DIT VRAAGT VOKA MECHELEN-KEMPEN
Verhoog de rechtsplegingsvergoeding (nu maximum 1.540 euro). Stilzitten tijdens de publieke consultatie = instemmen. Zorg voor kwantitatieve en kwalitatieve bezetting van de Dienst Omgeving binnen de stad en gemeente. Verbeter de doorlooptijd van de aanvragen.
5 op 39
57 miljoen
5 van de 39 gemeenten hadden eind 2022 een negatieve autofinancieringsmarge.
De 39 gemeenten in Mechelen en Kempen hebben samen 57 miljoen euro meer gekregen uit het Gemeentefonds. Die pot groeit elk jaar met 3,5%.
Investeer 300 miljoen euro Als ondernemers hebben we baat bij gezonde lokale besturen. Dat kunnen we meten met de autofinancieringsmarge (AFM), een graadmeter die aantoont hoeveel ‘vers’ geld er nog is om investeringen te doen. Op het einde van het huidige meerjarenplan zouden alle gemeenten een positieve autofinancieringsmarge moeten voorleggen.
GEMEENTEFONDS MOET TRANSPARANTER ANALYSE Uit de analyse – die een zicht geeft tot eind 2022 – zien we dat 5 van de 39 gemeenten daar op dit moment niet in slagen en een negatieve autofinancieringsmarge hebben. Die gemeenten hebben nog wel tijd om dit recht te trekken. Steden en gemeenten staan voor een deel voor dezelfde uitdagingen als onze bedrijven. Ze kampen met de hoogste loonkosten in 50 jaar, energieprijzen die nog niet normaliseren en hogere grondstofprijzen die projecten duurder maken. Alleen: steden en gemeenten opereren niet in een gelijke markt als de bedrijven. Zij moeten niet concurreren met binnen- en buitenlandse bedrijven. Het is daarom géén periode om hogere en nieuwe belastingen aan onze bedrijven op te leggen. Lokale besturen die ondernemers willen aantrekken en de toegevoegde waarde van de stad of gemeente willen optrekken, moeten net gaan voor een ondernemersvriendelijk fiscaal beleid. Nog een verschil met bedrijven is dat er een gegarandeerde stroom van inkomsten is, onder meer via het Gemeentefonds. Een analyse van Voka Mechelen-Kempen leert
dat die pot tussen 2019 en 2022 is aangegroeid met 57 miljoen euro, specifiek voor de 39 gemeenten in Mechelen en Kempen. Voka stelt dat de financiering van de lokale besturen vanuit Vlaanderen, voornamelijk via het Gemeentefonds en het Openruimtefonds, aan herziening toe is. Het aantal verdelingscriteria moet een pak transparanter. Een andere analyse van Voka Mechelen-Kempen moet besturen alert maken. Als je naar de inkomsten tussen 2019 en 2022 kijkt, zien we dat voor de 39 gemeenten de inkomsten in die periode met 4,4% zijn gestegen. Steden en gemeenten halen die inkomsten uit onder meer belastingen, subsidies en de onroerende voorheffing. Gemiddeld ontvangt een gemeente in onze regio per inwoner 1.879 euro. Maar wat zien we? De uitgaven die gemeenten doen, zijn veel sneller gestegen. Ook in de periode 2019-2022 stegen de uitgaven met gemiddeld 8,4%. Een heel aantal gemeenten moet vooral opletten voor lopende uitgaven, die elk jaar terugkomen en sterk wegen op de gemeentekas.
14
VERKIEZINGSMEMORANDUM / MECHELEN-KEMPEN
CI JFE RS EN FEIT EN
4,4% De inkomsten van de gemeenten in onze regio zijn tussen 2019 en 2022 met 4,4% gestegen. Ze halen die inkomsten onder meer uit belastingen, subsidies en de onroerende voorheffing.
UITGAVENSHIFT VAN LOPENDE NAAR INVESTERINGSUITGAVEN ANALYSE Voka Mechelen-Kempen pleit daarom voor een Financieel Pact. Een uitgavenshift van lopende uitgaven naar investeringsuitgaven. We vragen ook dat alle gemeenten minimaal 20% van hun exploitatie-uitgaven voorzien voor investeringen. Voor de 39 gemeenten in de regio Mechelen-Kempen samen komt dat jaarlijks neer op 300 miljoen euro. Aan inkomstenzijde vragen we de afbouw van louter financierende eigen belastingen in de loop van de legislatuur. Met de afbouw van belastingen die te veel wegen op industrie. Eigen belastingen kunnen enkel dienen om een gedrag te sturen, niet om de kas te spijzen. Gemeenten kunnen ook geen nieuwe belastingen ‘ontwikkelen’. Voka pleit verder voor sterke en efficiënte gemeenten om ondernemers en burgers zo goed mogelijk te kunnen bedienen. Er moet een verplichting komen voor gemeenten om op te schalen naar minstens 30.000 inwoners. Om dit te faciliteren, stelt de Vlaamse overheid een kaart op, gebaseerd op objectieve bestuurlijke en economische parameters. Die kaart geeft aan welke gemeenten het best met elkaar fusioneren. Gemeenten krijgen gedurende de eerste drie jaar van de legislatuur de mogelijkheid om vrijwillig een fusie aan te gaan met een naburige gemeente. Als ze geen partner vinden tegen eind 2027, zal de fusie op basis van de ‘economische’ kaart gebeuren. Zo kunnen na de lokale verkiezingen van 2030 de nieuwe gemeenten van start gaan. Grotere gemeenten worden aangemoedigd tot vrijwillige fusies.
DIT VRAAGT VOKA MECHELEN-KEMPEN
Reserveer minstens 20% van de exploitatie-uitgaven voor investeringen. Zet in op lastenverlaging voor bedrijven om fiscale druk te verminderen. Breng een verschuiving teweeg bij steden en gemeenten van lopende uitgaven naar investeringsuitgaven. Maak verdelingscriteria van het Gemeentefonds en Openruimtefonds transparanter. Verplichte fusie tot minstens 30.000 inwoners voor meer slagkrachtige gemeenten.
9.712
40 miljoen
In 2022 zijn er 9.712 bestelwagens en vrachtwagens ingeschreven in de provincie Antwerpen.
Met bijna 40 miljoen ton vervoerde goederen per jaar is het Albertkanaal de belangrijkste waterweg van Vlaanderen. Vooral het containervervoer kende de voorbije 10 jaar een forse stijging.
Fast forward voor grote mobiliteitswerken Files kosten ons op jaarbasis 4,8 miljard euro. Door tijdverlies, extra brandstofverbruik, bijkomende uitstoot en vaak ook extra kilometers.
NAAR EEN FUTUREPROOF MOBILITEITSBELEID
ANALYSE Dat moeten we niet accepteren. We schuiven daarom een slimme kilometerheffing naar voor, ook voor personenauto’s. Zo’n slimme kilometerheffing varieert naar plaats, tijd en milieukenmerken. Het doel: onze wegen beter benutten en niet langer volproppen. De heffing moet zoveel mogelijk in de plaats komen van de bestaande mobiliteitsbelastingen. De opbrengsten moeten overheden integraal investeren in
vervoersinfrastructuur. Slimme technologie kan daar ook bij helpen. Buiten de traditionele ochtend- en avondpiek is de capaciteit onderbenut op het wegennet. Een structurele toename van overheidsinvesteringen voor het onderhoud van de bestaande en de realisatie van nieuwe infrastructuur is noodzakelijk in onze regio.
16
VERKIEZINGSMEMORANDUM / MECHELEN-KEMPEN
DIT VRAAGT VOKA MECHELEN-KEMPEN
Benut bestaande infrastructuur op een betere manier met behulp van slimme technologie. Maak vooruitgang in vijf grote infrastructuurwerven in de regio. Werk dringend bottlenecks en missing links weg.
In de regio Mechelen-Kempen moet er dringend werk worden gemaakt van vijf grote infrastructuurwerven: (1) realiseer zo snel mogelijk de ontknoping van Mechelen Noord-Zuid; (2) maak van de A12 een volwaardige snelweg met een sneltram tot Willebroek; (3) breng de E313 in de Kempen op 2x3 rijstroken; (4) voltooi de ontsluiting van de Kanaalzone Beerse West en start met de ontsluiting van Beerse Zuid; en (5) verbreed de N71 tussen Geel en Mol over het hele traject tot 2x2 rijstroken. Maar er is meer. Geef prioriteit aan het wegwerken van bottlenecks en missing links. Investeer in ondersteunende infrastructuur en werk aan koppelingen tussen de verschillende modale netwerken. Voorzie reservatiestroken voor de toekomstige aanleg van pijpleidingen. De ‘modal shift’ mag geen doel op zich zijn. Elke modus heeft zijn sterktes en zwaktes: zet in op de meest geschikte modus. In het goederenvervoer kan de noodzakelijke kritische massa voor een rendabele ‘modal shift’ bereikt worden door het bundelen van goederenstromen.
Werk in het personenvervoer aan een optimale afstemming tussen openbaar vervoer en andere vervoerswijzen. De hoppincentrale moet als digitaal MAAS-platform werken, waarin alle vervoerswijzen terug te vinden zijn en vlot regio-overschrijdend gecombineerd kunnen worden. Zet meer in op de (elektrische) fiets als alternatief voor woon-werkverkeer en investeer in fietsinfrastructuur, met aandacht voor de specificiteit van arbeidsplaatsen. Ontsluit bedrijventerreinen op een efficiënte manier via multimodale knopen. Stem het openbaar vervoer meer af op de noden van de bedrijvenzones. Creëer directe en veilige fietsverbindingen naar de bedrijvenzones om woon-werkverkeer met de fiets te faciliteren en zet in op een vlotte bereikbaarheid van bedrijventerreinen voor logistieke operaties. Zorg bij wegenwerken voor datadeling tussen de verschillende actoren die werken uitvoeren op het openbaar domein, zodat hun werkzaamheden optimaal worden afgestemd.
Zet in op de meest geschikte modus. Ontsluit bedrijventerreinen op een efficiënte manier. Zorg bij wegenwerken voor datadeling tussen alle actoren. Anticipeer op de vergroening van de mobiliteit.
Het lokale mobiliteitsbeleid moet goed worden afgestemd op het bovenlokale beleid. Het bedrijfsleven vraagt om harmonisatie en standaardisatie, met ruimte voor lokale autonomie en focus op lokale mobiliteit en economie. Anticipeer op de vergroening van de mobiliteit. Werk lokale plaatsingsprocedures uit voor laadinfrastructuur op strategische locaties. Denk ook aan laadlocaties voor elektrische fietsen, naast deze voor motorvoertuigen. Ontwikkel een lokaal beleidskader rond vrachtwagenparkeren en zorg voor voldoende laad- en loszones.
C I J F E RS E N F EI TE N
40%
8.681
Het belang van de industrie en de bouwsector in onze regio is niet te onderschatten. Als je kijkt naar de toegevoegde waarde (2021), dan zijn de industrie en bouw goed voor 40% van de totale waarde. Het behoud van stimulerende regels voor onderzoek en ontwikkeling is essentieel voor deze sectoren.
In 5 jaar tijd hebben startende ondernemers in Mechelen en Kempen 8.681 jobs gecreëerd.
Brandstof voor de turbo Onze regio is de ‘Turbo van Vlaanderen’. Die willen we nog een extra boost geven. Extra brandstof. Onder meer via de verdere uitbouw van een sterke Life Science Valley, een eigen Expat Center in de provincie en de ontwikkeling van kleine kerncentrales.
LIFE SCIENCE VALLEY
ANALYSE Uit onze analyses blijkt dat de pharmasector een van de grote stuwers in de regio is. Met de aanwezigheid van bedrijven zoals Pfizer, J&J, Sanofi en Novartis hebben we tijdens de coronacrisis de wereld bevrijd. Vanuit onze regio. We gaan er vanuit Voka dan ook een speerpunt van maken om de Life
Science Valley in deze regio nog verder te laten groeien en die cluster nog te versterken. We pleiten onder meer voor de komst van een Expat Center in de provincie om buitenlands personeel sneller en vlotter te laten starten en te integreren. Onze Voka-Kamer gaat voor een praktische uitwerking van zo’n Center - een quick win - om daarna naar een bredere aanpak te gaan. Voor deze sector is het ook cruciaal dat de stimulerende regelgeving rond Onderzoek en Ontwikkeling intact blijft. Ook hier gaat Voka Mechelen-Kempen vol voor. We nemen daarbij belangrijke sectoren als de bouw- en chemiesector mee op, net als de glastuinbouwsector. Hoge energie- en loonkosten maken het voor onze bedrijven in al die sectoren extra moeilijk om te concurreren met buitenlandse bedrijven. Onze voorstellen op Vlaams en federaal niveau (pagina 16-19) moeten die handicap wegnemen.
18
VERKIEZINGSMEMORANDUM / MECHELEN-KEMPEN
TALENTCENTER ANALYSE Die concurrentiekracht speelt ook in het aantrekken van talent. Voka Mechelen-Kempen blijft hier niet zomaar langs de zijlijn staan. We zetten vol in op het Talentcenter. In april 2023 heeft onze Voka-Kamer – in primeur – het allereerste Talentcenter van Vlaanderen geopend: een fysiek centrum in Technopolis dat kinderen tussen 12 en 14 jaar helpt om een betere studiekeuze te maken. Ze kunnen er allerlei proeven doen en krijgen dan een persoonlijk rapport mee dat hen een brede kijk geeft op wat ze met hun talenten kunnen doen op school en op de arbeidsmarkt. Als we kijken naar het ASO voor de 39 gemeenten in Mechelen-Kempen, dan
zien we dat gemiddeld 22% of één op vijf leerlingen al is blijven zitten. Op jaarbasis veranderen ook 18.000 leerlingen in Vlaanderen van richting, omdat ze vaak ‘hoog’ instappen en dan moeten vaststellen dat er toch geen match is tussen de keuze en de eigen talenten en interesses. Zo’n verandering is voor niemand leuk. Voka wil dit aanpakken. Zo moet er in elke provincie een Talentcenter komen. Ook duaal leren moeten we verder uitrollen: van 4.500 leerlingen nu naar 30.000 leerlingen in 2030.
En stimuleer het onderzoek naar kleinere kerncentrales, de zogenaamde SMR’s. In dit memorandum pleiten we ook voor een verlenging van de ontwrichte zone. Tot oktober 2024 is de steunmaatregel er. Bedrijven die in zo’n zone liggen, moeten 2 jaar lang minder bedrijfsvoorheffing betalen. Op jaarbasis kunnen er zo 1.000 jobs bijkomen. De maatregel bewijst meer dan eens zijn nut. Voor Voka Mechelen-Kempen is de verlenging tot 31 oktober 2026 dan ook een must. Als extra brandstof voor de turbo die we zijn.
Zo willen we uitgroeien tot een unieke regio. Want er zijn nog heel wat troeven. Zoals de verwerking van nucleair afval. In deze regio is veel kennis rond nucleaire technologie; laat die niet verloren gaan.
LEIDINGSTRAAT
ANALYSE De leidingstraat Antwerpen-Ruhr is essentieel voor de verduurzaming en verankering van de industrie. Die zal enerzijds gebruikt worden voor de toevoer van duurzame energiedragers, zoals waterstof en grondstoffen. De leidingstraat moet ons klaarmaken voor de toekomst.
DE GOUDEN 5 VAN VOKA MECHELEN-KEMPEN Krijg 62.000 mensen extra aan de slag Geef snelle go voor 629 hectare industriegrond Vereenvoudig vergunningen: 1 op 3 vroegtijdig stopgezet Investeer jaarlijks 300 miljoen euro in onder meer infrastructuur Fast forward voor 5 grote mobiliteitswerken
Notities
COLOFON Hoofdredactie Wim Brillouet REDACTIE Tom Laveren, Guy Beyens, Carole Kersten, Emiel De Smet, Frank Beckx, Julie Beysens, Karl Collaerts, Gianni Duvillier, Freija Fonteyn, Johan Guldix, Katelijne Haspeslagh, Maarten Libeer, Dieter Somers, Bart Van Craeynest, Koen Van Diest, Robin Verbeke Foto’s Voka Mechelen-Kempen / Adobe Stock Vormgeving Capone Cover Studio Chapo Druk INNI Group, Heule ‘Actieplan voor Mechelen-Kempen’ is een uitgave van Voka - Kamer van Koophandel Mechelen-Kempen. De overname of het citeren van tekst uit deze publicatie wordt aangemoedigd, mits bronvermelding. Verantwoordelijke uitgever Ronny Van Broekhoven voorzitter, p/a Kleinhoefstraat 9, 2440 Geel Voka Mechelen-Kempen Zetel Geel: Kleinhoefstraat 9, 2440 Geel tel. 014 56 30 30 Zetel Mechelen: Antonia Wolversstraat (Verdieping 11) 2800 Mechelen tel. 015 45 10 20
Ontdek meer info op www.voka.be/verkiezingen
20 V E R K I E Z I N G S M E M O R A N D U M / M E C H E L E N - K E M P E N
Actieplan voor Mechelen-Kempen: de ‘Turbo van Vlaanderen’