11 minute read
INNOVATIE
‘Om tot innovatie te komen. komt het erop aan om alle stappen in de waardeketen van onderzoek tot innovatie aan elkaar te koppelen en de juiste bedrijven te connecteren.’ - Silvia Lenaerts
‘Blue Gate Antwerp wordt de showroom van de stad’
De sanering en ontwikkeling van het vervuilde Petroleum Zuid tot een ecologisch bedrijventerrein is al meer dan vijftien jaar een van de speerpunten van het Routeplan van de Kamer. Vandaag neemt de bedrijvigheid op Blue Gate Antwerp, zoals de gesaneerde site vlakbij het Antwerpse stadscentrum tegenwoordig heet, stelselmatig toe. Vastgoedbeheerder Bopro, de Universiteit Antwerpen, stad Antwerpen en de Kamer Antwerpen-Waasland blikken, als de stuwende krachten achter het project, samen naar de toekomst.
door Jan Van de Poel fotografie Koen Fasseur Wie sinds 2016 geen voet meer heeft gezet op Blue Gate Antwerp, wrijft zich de ogen uit bij een bezoek aan de 66 hectare grote site tussen Hoboken en de d’Herbouvillekaai. Waar de olie ooit letterlijk in de gracht stond, zijn het jongste jaar al de eerste bewoners van het eerste eco-effectieve, watergebonden bedrijventerrein van België neergestreken. Blue Open, het consortium van vastgoedontwikkelaar Bopro en saneringsspecialist DEME, pompte al miljoenen in de sanering en ontwikkeling van het gebied. Daarvan moet uiteindelijk 32 hectare weer worden ingevuld.
De inhuldiging van de fietsers- en voetgangersbrug in 2019 luidde symbolisch het einde van de eerste fase van saneringen en infrastructuurwerken in. Hoe ver staat Blue Gate Antwerp in zijn traject?
Peter Garré (Bopro): ‘Op vlak van infrastructuur is ruim de helft aangelegd. Eind dit jaar zal ook de tweede fase van de sanering afgerond zijn, samen met de aanleg van de infrastructuur. De saneringswerken verlopen trouwens op biologische wijze. We hanteren voor onszelf dus dezelfde standaarden als voor de toekomstige investeerders. Als we willen, kunnen we Blue Gate Antwerp vandaag uitverkopen. De interesse is driemaal zo groot als het aanbod. Maar Blue Gate Antwerp moet het bedrijventerrein van de toekomst zijn, dus onderzoeken we welke activiteiten hier het beste passen. In onze positionering willen we een plaats geven aan bedrijven en organisaties die zich willen inzetten voor een circulaire stad en willen we een vliegwiel voor hun activiteiten zijn. Om tot de juiste keuze van investeerders te komen, bieden we niet zomaar percelen te koop aan. We laten geïnteresseerden evenmin naar eigen believen bouwen. Kandidaten moeten bereid zijn om zich hier te vestigen op een
duurzame, circulaire manier, die principes op te nemen in hun businessplan én zich in te bedden in het ecosysteem. We vragen ook een plan van aanpak om die ambitie binnen de vijf jaar waar te maken. Met onder andere lage-energiegebouwen gekoppeld aan een warmtenet biedt Blue Gate heel wat basisinfrastructuur waardoor die ambities sneller kunnen worden bereikt. We zijn ambitieus om de toekomstige uitdagingen economisch en maatschappelijk gezien het juiste antwoord te geven. We merken dat bedrijven geprikkeld zijn om mee te gaan in die uitdaging en hun businessmodel daarop bij te sturen. Dit brengt ons tot bij nieuwe businessconcepten. Zo willen we bedrijfsverzamelgebouwen realiseren, waarbij we ruimte duurzaam gebruiken door te stapelen. Maar dat vraagt een andere mindset. Soms zijn bedrijven nog te veel uit op een eigen stek. Of hebben ze het bijvoorbeeld moeilijk om CO2 plots als grondstof te zien, waar dat voordien altijd als een afvalstof werd beschouwd.’
Silvia Lenaerts (vicerector UAntwerpen):
‘Het komt erop aan om alle stappen in de waardeketen van onderzoek tot innovatie aan elkaar te koppelen en de juiste bedrijven te connecteren, om daadwerkelijk tot innovatie te komen. Bedrijven die het goed doen en op lange termijn overleven, zijn diegenen die innoveren. Daarom is de Blue Gate Antwerp zo belangrijk: hier kunnen verschillende partners elkaar vinden en ondersteunen. Deze dynamiek van samenwerking die leidt tot innovatie, wordt gefaciliteerd in BlueApp. Daar stellen we voortdurend nieuwe mensen, uitrusting én projectfinanciering ter beschikking. Als universiteit ambiëren we de driver te zijn in het innovatie-ecosysteem op Blue Gate. Enerzijds willen we bestaande bedrijven helpen bij innovatie, anderzijds richten we jaarlijks minimum twee nieuwe spin-offs op. Bedrijven die goed geconnecteerd zijn, kunnen efficiënter en effectiever inspelen op de uitdaging rond duurzaamheid. Daarom is het cruciaal dat een ecosysteem als Blue Gate Antwerp die connecties mee initieert en actief ondersteunt. Anders geraken bedrijven geïsoleerd en verliezen ze voeling met de snel veranderende markt en samenleving. Daar moet Blue Gate Antwerp zich onderscheiden van andere bedrijventerreinen, waar bedrijven vaak niet van elkaar weten wat ze net doen en hoe ze elkaar kunnen ondersteunen. Als je complementaire bedrijven hebt die elkaar versterken, groeit de dynamiek om te innoveren en dat creeert meer Vlaamse veerkracht. Daar ligt de uitdaging.’ Luc Luwel: ‘De universiteit heeft een aantal speerpunten gekozen, waarrond we in ons Routeplan 2025 een toekomstvisie voor de stad hebben kunnen vastleggen. Ook de stedelijke overheid heeft in dat licht investeringen gedaan. Het verheugt me dat de universiteit al meer voeling heeft met het Antwerpse bedrijfsleven, onder meer dankzij enkele nieuwe structuren. BlueChem geeft een mooi voorproefje van tot wat dit leiden kan. Met BlueChem, dat al een bezettingsgraad van 57% haalt, en ook de interesse in Blue Gate kan je wel zeggen dat er goede keuzes zijn gemaakt.’
Welke rol ziet de stad voor zichzelf in dit verhaal voor de komende jaren? Claude Marinower (Antwerps schepen van
Economie en Innovatie):‘Stad Antwerpen is vooruitziend geweest met zijn keuze om te investeren in duurzame economie. De Green Deal en de middelen die voor de economische relance worden vrijgemaakt, tonen aan dat een duurzame economie exact draait om zaken waarmee we hier bezig zijn. Daarom is Blue Gate voor de stad meer dan een bedrijventerrein; het is onze showroom voor onze duurzame, circulaire economie. We verwachten dat de impact verder zal reiken dan de grenzen van dit gebied. Als stad hebben we steeds gezocht naar sterke partners om economische innovaties te stimuleren. Om dit goed te ontplooien, is het erg belangrijk om samen te werken met de juiste partners. Blue Gate en BlueChem, maar ook bijvoorbeeld The Beacon, zijn mooie voorbeelden van hoe ruimte wordt gegeven aan innovatie en hoe we innovatie in bedrijven willen stimuleren. BlueChem biedt intussen al een thuis aan achttien innovatieve start-ups en bedrijven, is goed voor 108 jobs en een aantal concrete projecten rond doorbraaktechnologieën die in pilootinstallaties worden toegepast. Alleen is nog te weinig geweten wat voor bedrijven hier te vinden zijn. Nu ook Blue Gate klaar is om bedrijven te ontvangen, kunnen we positief naar de toekomst kijken.’
E17 E34
Schelde
Hobokense Polder
Ring
Kiel
Kan BlueChem fungeren als de locomotief voor Blue Gate?
Claude Marinower:‘Het kan alleszins fungeren als een locomotief voor het soort bedrijvigheid dat we hier willen zien ontwikkelen. BlueChem biedt de gelegenheid om bijzondere innovaties en initiatieven beter te leren kennen. Ik denk dan bijvoorbeeld aan D-CRBN, de spin-off van de Universiteit Antwerpen die een baanbrekende technologie heeft ontwikkeld om CO2 om te vormen tot grondstof. Dit is maar een voorbeeld van hoe toponderzoek een grote bijdrage kan leveren aan een duurzame omslag van onze economie. Bijvoorbeeld Peace of Meat of Inopsys zijn dat ook. Als specialist in kweekvlees is Peace of Meat klein gestart, maar intussen overgenomen door een grotere entiteit zodat het zijn vleugels kan uitslaan. Met zijn mobiele units voor de behandeling van chemische en farmaceustische nevenstromen wekt ook Inopsys veel interesse.‘
Peter Garré: ‘Het is belangrijk dat Antwerpen een plek heeft waar die kruisbestuiving kan gebeuren. Daarom hebben de initiatiefnemers van Blue Gate Antwerp ook geïnvesteerd in de huisvesting van BlueChem. Bijgevolg kunnen we deze nood ook invullen.’ Silvia Lenaerts: ‘Het is evident dat we dit hier moeten organiseren rond duurzame chemie en circulaire economie. Duurzame chemie levert de bouwstenen voor een meer duurzame samenleving. Circulaire economie is veel meer dan de kringloopwinkel. Duurzaamheid en de duurzaamheidsdoelstellingen zijn voor velen nog een weinigzeggend containerbegrip. We willen dit concreet maken door de resultaten van innovatieprojecten te demonstreren in de domeinen water, lucht en materialen. Door niet alleen de chemische en technologische aspecten, maar ook de juridische en sociale ondersteuning met sterke, economisch rendabele businessmodellen te tonen, willen we bedrijven ondersteunen in hun transitie naar meer duurzame producten, processen en businessmodellen. In BlueApp stellen we mensen ter beschikking in een partnerschap met businessmensen, zodat we het innovatieproces kunnen versnellen. BlueApp, BlueChem en Blue Gate bieden zo een unieke opportuniteit.’
Met BlueApp bouwt Universiteit Antwerpen op Blue Gate aan een hub die het bedrijfsleven moet helpen bij transities. Hoe zal dit concreet vorm krijgen?
Silvia Lenaerts: ‘Aan de universiteit hebben we onder andere sterke onderzoeksclusters rond water, lucht en materialen. Het is niet de bedoeling om al die onderzoekers in BlueApp te zetten. Enkel die mensen die bereid zijn om mee te werken aan concrete implementatie van hun kennis in het bedrijfsleven, zullen er werken. We zien BlueApp als een katalysator die bedrijven via de juiste contactpersonen toegang helpt te vinden tot kennis, technologie, uitrusting en last but not least onderzoekers. We willen meer middelen vrijmaken om projecten naar een hoger niveau van technology readiness level te brengen en expliciet coaches en teamleden vanuit het bedrijfsleven aantrekken. Zo hopen we de kennis en technologie van de universiteit te combineren met de uitdagingen waar het bedrijfsleven voor staat en door samenwerking innovatie sneller naar de markt te brengen.’ Luc Luwel: ‘Net daarom is het belangrijk dat de universiteit duidelijk gekozen heeft waarop ze zich wil richten. Vaccinopolis (het toekomstige centrum voor vaccinonderzoek op UA-campus Drie Eiken, red.) is een mooi bewijs van hoe een potentieel sterk verhaal een succes kan worden, wanneer een cluster van ondernemingen inhaakt op aanwezige kennis. Het bewijst ook dat je niets artificieels kan maken. Als je geen kennisclusters hebt, gaan bedrijven niet op je afkomen. Je kan niet starten vanuit de woestijn. Hierdoor ben ik ervan overtuigd dat ook dit terrein dingen gaat aantrekken. Dat leid ik ook af uit ons platform van industriële ondernemingen, die aangeven dat hun grootste winst in de toekomst in meer samenwerking schuilt.’ Claude Marinower: ‘Antwerpen telt veel belangrijke chemische bedrijven. Het is belangrijk dat die mee betrokken zijn in Blue Gate. De al aanwezige start-ups kunnen hier verder uitgroeien. De rol van de universiteit is daarbij van cruciaal belang. De kruisbestuiving van de universitaire wereld met de bedrijfswereld kan zorgen voor een versnelling van zowel de innovatie als de effectieve toepassing ervan.’ Luc Luwel:‘Ons Routeplan 2025 hebben we samen met een honderdtal topondernemers gemaakt. Voor velen van hen was dit een eyeopener. Die wisten niet wat de universiteit allemaal op de plank heeft liggen. Dat zijn we nu volop aan het consolideren.’ Silvia Lenaerts: ‘Het gaat er ook om het juiste talent sneller tot bij de bedrijven te krijgen. Het is niet de bedoeling dat de meeste doctorandi op de universiteit blijven. Alleen hebben die vaak geen idee van wat ze na hun doctoraat kunnen doen, laat staan welke boeiende jobs in bedrijven mogelijk zijn.’
‘De kruisbestuiving van de universiteit met het bedrijfsleven kan zorgen voor een versnelling van zowel de innovatie als de effectieve toepassing ervan.’ - Claude Marinower
Luc Luwel:‘In samenwerking met Antwerp. SRL zetten we daar met onze AHA-awards voor academische realisaties op in. Dat momentum schept mogelijkheden om specifieke segmenten in het daglicht te plaatsen en brengt academici en ondernemers samen. Die kruisbestuiving is cruciaal. Ik merk dat de academische wereld die mening deelt en stelselmatig nadrukkelijker kijkt naar sectoren met een economische toegevoegde waarde.’
Hoe moet Blue Gate zich in de kijker plaatsen?
Luc Luwel: ‘Waarom brengen bijvoorbeeld de Googles en Amazons van deze wereld het grootste deel van hun onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten onder in de buurt van Tel Aviv of Haifa? Door de kennis en de sterkte van de universiteit willen ze daar absoluut aanwezig zijn. Als je dat niet kan vermarkten, zoeken zulke spelers je niet op.’ Silvia Lenaerts: ‘Als je innovatie veel sneller in bedrijven wilt brengen, komt het erop aan om elkaar te kennen en in de buurt te zitten. Zelfs al lijkt dat in de huidige digitale context niet nodig. Vaak is er wel een uitdaging of een probleem, maar kan enkel een goed gesprek duidelijk maken welke kennis en expertise er nodig is. Toegang tot kennis vind je alleen maar via de juiste connecties. Die troef biedt Blue Gate Antwerp. Met Vlaio beschikken we over uitstekende innovatiekanalen in Vlaanderen. Zo is er het Vlaamse Veerkracht-relanceplan, dat kadert in de 750 miljard euro die Europa uittrekt voor het NextGenerationEU plan. Naast gezondheid staan duurzaamheid en digitalisatie daarin centraal. Dat zijn uitgerekend twee belangrijke thema’s voor vele bedrijven die hier samenkomen. Digitalisatie om bijvoorbeeld efficiëntere processen te bekomen, is een belangrijk element. Catalisti (speerpuntcluster voor chemie en kunststoffen gevestigd in BlueChem, red.) is een belangrijke speler voor de chemische sector. Het draagt actief bij aan meer duurzaamheid en innovatie in de chemische sector. Wel moet er over worden gewaakt dat er een goede samenwerking is met andere universiteiten, speerpuntclusters en strategische onderzoekscentra, zoals imec, VITO en Flanders Make.’ Claude Marinower: ‘Het gebied ligt ook dicht bij een nieuw deel van de stad, met zowel de haven als de natuur van de Hobokense Polder vlakbij. Nu de kern van het bedrijventerrein er is, zetten we mee in op de promotie ervan. Als stad die met een alsmaar groeiende haven fungeert als de economische motor van Vlaanderen, willen we duidelijk ook internationale spelers aantrekken.’ Peter Garré: ‘Veel activiteiten passen binnen de kennisdomeinen die voor Blue Gate Antwerp zijn vooropgesteld. Ook internationaal zijn daar veel organisaties op te enten. Aan de rand van Blue Gate zullen onderzoeksinstellingen en labo’s voor onderzoek en ontwikkeling een plaats vinden, ten vroegste over een drietal jaar. In cofinanciering met de stad prospecteren we daar op en bouwen we aan een nieuw stadsdeel. Dit bedrijvenpark vond inspiratie in Amsterdam, Parijs en Boston en via de vele recente zakelijke missies van de Kamer. Met een groene long aan de rand en een stedelijke uitstraling, dankzij de uitbouw van een robuuste beeldkwaliteit en duurzaam ruimtegebruik, bieden we een aangename werkomgeving voor de bedrijven van de toekomst.’
