Antwerpen-Waasland ONDERNEMERS 2023 #6

Page 1

Onder nemers magazine

JUNI 2023 Jaargang 24, nr 6 | Afgift ekantoor: Antwerpen XP 706333
‘Onze tractoren zijn volautomatische rijdende fabrieken geworden.’
Philippe Berteele, CNH Industrial Belgium

De fiscaal vriendelijke Range Rover Evoque Electric Hybrid (PHEV) maakt het u makkelijk. Voortaan hoeft u niet meer te kiezen tussen uitstraling en efficiëntie.

Land Rover De Ridder

Gentseweg 428, 9120 Beveren

T. 03/750.90.34

www.drivelandrover.be

1,4 L/100 KM – CO2: 33 G/KM (WLTP)

COMPACT. STEDELIJK. OPLAADBAAR.
Contacteer uw concessiehouder voor alle informatie over de fiscaliteit van uw voertuig. Milieu-informatie (KB 19/03/04): landrover.be. Geef voorrang aan veiligheid. Afgebeeld model uitgerust met opties en accessoires.

De koningen van Tomorrowland

‘Je stoutste droom realiseren.’ Voor mij is dit nog altijd de beste en meest complete definitie van ondernemen. Durf, plezier, ambitie; alles wat iemand tot een ondernemer maakt, zit in dat ene kleine zinnetje. Als je er dan ook nog in slaagt om die droom uit te bouwen tot een wereldbedrijf, dan heb je de overtreffende trap van ondernemen bereikt.

Daarom is het met ongelooflijk veel trots dat ik kan aankondigen dat Manu en Michiel Beers dit jaar de opvolgers zijn van Bart De Wever in onze Galerij der Prominenten. Op 15 november worden ze toegevoegd aan de wall of fame in onze inkom in de Markgravestraat. Als die namen niet meteen een belletje doen rinkelen, kan ik daar begrip voor opbrengen. Maar als ik erbij vertel dat die twee broer de oprichters en bezielers zijn van het dancefestival

Tomorrowland in Boom, moeten normaal alle lichten in uw hoofd aanfloepen. Tenzij u de voorbije vijftien jaar op een andere planeet hebt vertoefd.

Tomorrowland staat in de hele wereld bekend als de Efteling van de dancefestivals. Elk jaar verrijst in domein de Schorre in Boom een haast psychedelische sprookjeswereld met een reuzenrad en verlichte fonteinen, zeventien podia met de beste dj’s, de beste geluidskwaliteit, de grootste beleving. Goed voor 400.000 bezoekers uit meer dan tweehonderd landen, gespreid over twee weekends. Als u in de tweede helft van juli toevallig in Antwerpen bent, kan u al die jonge mensen door de binnenstad zien slenteren, getooid met een vlag van hun land: Indiërs, Amerikanen, Israëli’s, Libanezen, … De People of Tomorrow worden ze genoemd. Intussen vergapen ze zich aan onze kathedraal en de

middeleeuwse straatjes, maken ze kennis met onze biercultuur en gastronomie; pure en onbetaalbare citymarketing.

Maar ooit zijn Manu en Michiel Beers begonnen op een scoutsfuif in Broechem, met een paar bierbakken en een plank erop, een platenbak en een krakkemikkige draaitafel. Dik twintig jaar later hebben de twee broers, veertigers intussen, Tomorrowland als festivalformat al geëxporteerd naar de Franse Alpen, het Amerikaanse Atlanta en Brazilië. En in hun zog hebben ze de rode loper uitgerold voor een hele stoet aan Vlaamse bedrijven, die hun betaalapp, geluidstechnologie of podiumknowhow meteen aan de hele wereld kunnen presenteren.

Waarom hebben die mannen al niet veel vroeger een gouden plaat gekregen, zal u zich misschien afvragen. Heel eenvoudig, ondanks de glitter en de glamour van de dancescene blijven Manu en Michiel Beers het liefst achter de schermen; in T-shirt en short, ver weg van de spotlights. Een beetje zoals op die eerste scoutsfuif indertijd. Maar voor onze Kamer van Koophandel wilden ze graag een uitzondering maken. Omdat ze net als ons elke dag keihard

werken voor de uitstraling van de regio. En omdat ze misschien toch ook een beetje fier zijn om tussen toppers als Luc Tuymans, Panamarenko of Peter Piot te hangen.

Geheel terecht trouwens. We zullen deze regioambassadeurs dan ook met gepaste égards ontvangen. Vorig jaar hadden we met Bart De Wever de burgemeester van Antwerpen in onze galerij. Dit jaar wordt hij opgevolgd door de koningen van Tomorrowland. Zorg dat u erbij bent.

3
Ondernemers VOORWOORD
‘In hun zog hebben ze de rode loper uitgerold voor een hele stoet aan Vlaamse bedrijven.’
4 VOORWOORD 3 INHOUD 4 JOB MET TOEKOMST 6 Cybernetic Walrus KAFT 10 CNH Industrial Belgium DE KIJK VAN SD Worx 17 Mensura 19 LEDENNIEUWS 21-73 IN DE STARTBLOKKEN 22 We fynd DE KIJK VAN Proximus 25 Customer Collective 27 UITGESPROKEN 28 BEDRIJF 30 Baloise België 6 22 30
5 Ondernemers INHOUD DE PITCH 36 LIFEPOWR DE KIJK VAN 39 Deloitte SCHIJNWERPER 40 Benchmark industrie ONDERNEMINGSNIEUW5 43 DE SWITCH 49 BELANGENBEHARTIGING 52 MOBILITEIT 54 ALFAPORT VOKA 57 ONDERZOEKER ZKT. ONDERNEMER 60 Pieter Billen INTERNATIONAAL ONDERNEMEN 63 Techmissie Estland IN DE KAMER 68 KAMERAGENDA 74 36 58 60

Van acute knelpuntberoepen over cruciale jobs die de tand des tijds doorstaan tot hippe functies die nog maar pas het levenslicht hebben gezien: elke maand licht Ondernemers hier een ‘job met toekomst’ uit, die dit decennium niet weg te denken is uit de arbeidsmarkt.

6

Ondernemers

TEST: Draai jij op de juiste software om games te ontwikkelen?

Allround: Je hebt inzicht in de verschillende aspecten van ontwikkeling en kan dus multidisciplinair nadenken.

Blijven bijleren: In een snel veranderende sector continu wil je bijleren over de nieuwste technologieën.

Samenwerken: Afhankelijk van het project werk je met verschillende collega’s aan één eindresultaat.

Nauwkeurig: Je schrijft foutloos code die ook nog eens makkelijk is in onderhoud.

Passie: Je hebt een hart voor games en goesting om innovatieve applicaties te ontwikkelen.

Game- en VR-ontwikkelaar bij Cybernetic Walrus

Nathan Marques neemt als ontwikkelaar de technische kant van videogames en VR-applicaties voor zijn rekening. Hij schrijft pagina’s vol code, die voor de consument vertalen in een game of handige toepassing in virtuele realiteit. ‘Onze interne projecten zijn voornamelijk games. Dat is ook de passie waarmee ik in de job ben gestapt. Daarnaast zetten we in op technologische ontwikkeling voor bedrijven. Vaak is dat een toepassing in virtual reality voor bijvoorbeeld beurzen, om complexe machines te visualiseren. Zelfs voor trainingsdoeleinden is VR een goede keuze. Sommige opleidingen zijn zo complex of duur om te organiseren, dat een VR-training een slimme investering is. Games kan je inzetten voor reclame, of als tool voor employer branding.’ De combinatie van gameontwikkeling en businessvraagstukken is voor Nathan een plus. ‘Die gamingachtergrond helpt ons om creatief naar oplossingen te zoeken. Er zijn heel weinig opdrachten waar we nee tegen moeten zeggen, want er is heel veel mogelijk. Ook zo goed als elk bedrijf kan voordeel halen uit dit soort technologische toepassingen. Mijn taak als programmeur ziet er hetzelfde uit voor games of businesstoepassingen, maar het resultaat is wel heel anders.’

‘Er staat geen limiet op wat je kan doen met gamification of VR. Er zijn weinig contexten waar je zo snel kan schakelen voor zoveel sectoren.’
Emma Cottenie fotografie Wim Kempenaers
JOB
MET TOEKOMST

Een totale vloerrenovatie tijdens de stilstand van jouw fabriek? Dat is het beste van twee werelden. Want elke dag dat een fabriekshal niet gebruikt wordt, scheelt dat omzet. Wanneer je een vloerrenovatie overweegt, doe je dit dus best tijdens een shutdown. Ook Pomuni Frozen, actief in de voedingsindustrie, had nood aan een grondige vernieuwing van hun productieomgeving en schakelde hiervoor de hulp in van Group Suerickx.

INDRUKWEKKENDE VLOERRENOVATIE IN DE VOEDINGSINDUSTRIE

Pomuni Frozen is producent van diepgevroren aardappelspecialiteiten gevestigd in Ranst. Het bedrijf koos voor een totale vloerrenovatie met als doel de efficiëntie en veiligheid van hun productieomgeving te verbeteren. Group Suerickx maakte van de shutdown gebruik om de volledige vloer te verwijderen. In de plaats kwam een geavanceerd vloersysteem dat voldoet aan de hoogste normen: maak kennis met Ucrete. Dit vloersysteem staat bekend om zijn duurzaamheid, chemische- en hittebestendigheid en slipweerstand, en maakt van Ucrete dan ook een populaire keuze voor veeleisende industriële omgevingen.

Een vloerrenovatie in 5 stappen

Omwille van de leeftijd van het beton koos Group Suerickx om een vooronderzoek te doen voor aanvang van de werken. Zo kon er een schadediagnose worden opgesteld om een zo juist mogelijke herstelmethodiek aan te bieden. Van zodra dat in kaart was gebracht, kon de uitvoering snel worden opgestart.

Na schade-inventarisatie volgt de juiste aanpak

Dakrenovaties

Betonrenovaties

Vloersystemen

Industriële schilderwerken

Waterdichtingswerken

Industriële renovatie & bouw

Het renovatieproject omvatte verschillende stappen: nieuwe RVS-afvoergoten, de bestaande ovens opvijzelen, een nieuwe hellingsvloer, afgeronde plinten plaatsen en tot slot het vloersysteem afwerken met een Ucrete vloer. Met Group Suerickx verliep het proces vlot dankzij een nauwgezette planning en een team van ervaren vloerspecialisten. De renovatie werd binnen de afgesproken tijd voltooid zodat de productieactiviteiten van Pomuni Frozen tijdig weer konden hervat worden.

Dankzij de volledig vernieuwde vloer voldoet onze productieomgeving aan de strengste hygiëne- en veiligheidsnormen. De Ucrete vloer biedt een uitstekende weerstand tegen de hoge temperaturen van onze bakovens waardoor we met veel vertrouwen werken aan onze aardappelspecialiteiten. Bovendien draagt de verbeterde slipweerstand ook bij aan een veiligere werkomgeving voor ons personeel.” - Pomuni Frozen

8 ww w. groupsuerickx.b e Toekomstlaan 6a 2200 Herentals www.groupsuerickx.be +32 14 24 88 24
EEN
VLOERRENOVATIE?
ZOEKT U OOK EEN PROFESSIONELE PARTNER VOOR
TOTALE

Hoe ben je uitgekomen bij deze job?

‘Via een lange omweg. Ik kende de gamingindustrie eerst en vooral als consument. Dat ik er ook professioneel iets mee wilde doen, was al snel duidelijk. De visuele kant sprak me het meeste aan, dus koos ik voor een opleiding tot illustrator. Maar de Belgische gamingmarkt is niet heel groot, dus uiteindelijk ging ik als webdeveloper aan de slag. Drie jaar geleden belandde ik dan hier.’ Waar haal je zelf het meeste voldoening uit?

‘Wanneer je een stuk van je project afrondt, na er een week of een maand aan gewerkt te hebben en je het eindelijk in actie ziet: dat is top. De reacties van consumenten die voor de eerste keer een game spelen, zijn ook altijd onbetaalbaar. Ik kan zelfs veel plezier halen uit debugging: de foutjes uit een stuk code opsporen en het weer vlot doen draaien. Moeilijk om één ding te kiezen!’

Waarom is dit een job met toekomst?

‘Er is bij bedrijven een groeiende interesse voor toepassingen met game-elementen, of VR en AR. In die augmented reality ligt volgens mij nog meer opportuniteit, maar die moet technisch nog sterk ontwikkelen. Dat is iets voor de komende jaren. Ook met de opkomst van het metaverse voelen steeds meer bedrijven de nood om op de kar te springen. Dat geeft ons een boost, natuurlijk. En die versnelling gaat hand in hand met de ontwikkelingen in AI.’

Zit jouw job dan in een stroomversnelling?

‘De dynamiek in onze sector is er, de vraag is nu of de wereld er klaar voor is. Ik denk dat we stilaan dichterbij dat ‘iPhone-moment’ komen waar iedereen mee op de kar springt. De mass adoption van metaverse en AI zie ik wel binnen een jaar of vijf gebeuren. Dat maakt ook dat onze job er heel snel heel anders kan uitzien: meer als architect van de software, terwijl AI de invulling ervan voor zijn rekening neemt. Dat is tenminste de belofte. Maar wanneer die wordt ingelost, dat weten we nog niet.’

Waar maakt Cybernetic Walrus het verschil voor een werknemer?

‘De meeste mensen zitten hier om games te maken. Maar dat kost ongelofelijk veel tijd en geld. En daarin als Belgische studio opvallen tussen de massale concurrentie, is niet makkelijk. Onze ontwikkelaars werken dus ook mee op die businessapplicaties. Het grote voordeel is dat we onze creativiteit uit de gameontwikkeling meenemen in onze businessoplossingen.’

Wat maakt deze functie een ‘job met toekomst’ voor Cybernetic Walrus?

‘De gamingindustrie is er vaak als eerste bij als nieuwe technologie wordt geïntroduceerd. Wij grappen altijd: eerst de porno-industrie, daarna de gaming en daarna de brede massa. De toepassingen uit gaming leggen ook veel mogelijkheden bloot voor bedrijven. Zo beweegt er veel in virtual reality en augmented reality: tegenwoordig maakt mixed reality (XR) de combinatie tussen die twee. Voor bedrijven biedt dat heel wat opties voor samenwerking op afstand, bijvoorbeeld.’

Waarom is een profiel als Nathan zo belangrijk?

‘Nathan is een uitzondering in ons team: hij heeft niet de specifieke opleiding voor deze industrie gevolgd. Hij is hier toevallig beland op het perfecte moment. Technisch kan hij helemaal mee en zijn andere achtergrond heeft ook een voordeel. Dat brengt eens een ander perspectief binnen het team.’

Welke evoluties liggen er volgens jou in het verschiet?

‘Momenteel is heel veel van wat onze programmeurs en designers doen, handwerk. Iets ontwikkelen kost handenvol tijd en dus ook geld. Ik verwacht dat AI daar in de toekomst bij zal helpen: sommige dingen kunnen sneller. Je kan aan AI bijvoorbeeld vragen om bepaalde verbindingen tussen software te leggen, of code te schrijven voor een simpele visuele animatie. Ons kost dat meerdere werkdagen, AI doet het in een fractie van die tijd. Dat kan veel veranderen.’

9
Nathan Marques, game- en VR-ontwikkelaar
Ondernemers JOB MET TOEKOMST
Mike Coeck, CEO
www.cyberneticwalrus.com

‘Onze klanten kopen een tractor als investering; de bedoeling is dat die waar mogelijk 24 uur per dag kan werken. Comfort is een noodzaak bij zo’n intensief gebruik.’

Philippe Berteele, CNH Industrial Belgium Deelnemer Voka Open Bedrijvendag 2023

‘Met kwaliteit en betrouwbare leveringen houden we onze concurrenten uit Azië af’

CNH Industrial Belgium in de Antwerpse haven is een van de twee Belgische fabrieken van de multinational CNH Industrial, een wereldspeler in landbouwmachines met onder andere New Holland, Case en Steyr als merken. De Antwerpse productie-eenheid van tractoronderdelenhoofdzakelijk achterassen en aandrijfsystemen - telt 1.300 medewerkers. Crisis in de landbouw? Daar merken ze bij CNH Industrial Belgium niks van, zo licht manufacturing engineering manager Philippe Berteele toe.

door Katrien Verreyken fotografie Wim Kempenaers

‘Kort gezegd maakt CNH Industrial Antwerp onderdelen voor de zwaardere tractoren’, steekt hij van wal. ‘We doen onder meer de assemblage voor de achteras en de versnellingsbak. Die vormen het hart van de tractor, het sterkste en meest complexe onderdeel ook. We produceren die hier, testen ze en versturen ze dan naar onze zusterfabrieken in Oostenrijk en Engeland waar de tractor in elkaar wordt gezet. Twee derde van onze werkzaamheden zit in onze ‘machining’-afdeling, waar de tandwielen en de assen worden geproduceerd. Een derde zit in onze assemblageafdeling.’

CNH Industrial Antwerp is vooral gespecialiseerd in tandwielen met een erg hoge precisie. ‘Die core component is erg

belangrijk’, meent Philippe Berteele. ‘Onze klanten zijn loonwerkers en landbouwers. Ze kopen een tractor als investering; de bedoeling is dat die goed rendeert en waar mogelijk 24 uur per dag kan werken. Comfort is dan een noodzaak bij zo’n intensief gebruik. Als de tandwielen op elkaar ingrijpen, moet de krachtverdeling optimaal zijn en het geluid minimaal om het comfort in de tractor te verbeteren. Ook de handigheid in de bediening van onze tractoren is erg belangrijk. Daar hebben we eveneens een competitief voordeel.’

VLAANDEREN BELANGRIJK

Vorig jaar werd CNH Industrial bekroond met een Lifetime Achievement Award van Flanders Investment & Trade (FIT), het overheidsagentschap voor internationaal ondernemerschap in Vlaanderen. Die trofee is een erkenning voor de jarenlange inzet en investeringen van CNH Industrial in Vlaanderen, met aanzienlijke investeringen in R&D, productie en commerciële activiteiten. De afdelingen in Vlaanderen zijn bovendien uitermate belangrijk voor de wereldwijde strategische activiteiten van de groep. De fabriek in Zedelgem huisvest het wereldwijde Centre of Excellence voor veldhakselaars, grootpakpersen en maaidorsers; de fabriek in Antwerpen is cruciaal voor het leveren van tractorcomponenten aan zustersites over de hele wereld.

‘Wij zetten hier vooral in op de verbetering van het productieproces’, aldus Philippe Berteele. ‘Veiligheid, kwaliteit en ergonomie zijn de doelstellingen van deze verbeteringen.’

INDUSTRY 4.0

Een van de vernieuwingen van de laatste jaren zijn de zelfrijdende tractoren. Automatisch rijden heeft ondertussen ook zijn weg gevonden naar de landbouwmachines. Met sensoren, algoritmes en een uiterst nauwkeurige gps worden tractoren het veld

11 Ondernemers KAFT

BOOST NETWERKUW

13 & 14 OKTOBER 2021

20 & 21 SEPTEMBER 2023

ANTWERP EXPO

2DE EDITIE

REGISTREER UW BEZOEK

GRATIS TOEGANG MET CODE BND750

ORGANISATIE SPONSORS

MEDIAPARTNERS

dVO de VLAAMSE ONDERNEMER

op gestuurd. De snelheid wordt precies aangepast aan de volumes - bredere of smallere, hogere of lagere zwaden - die het systeem registreert. ‘Maar die automatisatie speelt zich niet alleen op het niveau van de tractoren af’, aldus Philippe Berteele, ‘maar ook in het productieproces en de dataflow.

wat er precies op het veld gebeurt voor een maximaal rendement. Daar zijn we erg goed in. Zo kan er bijvoorbeeld met sensors al goed de bodemgesteldheid worden gemeten, waarop de bewerkingsdiepte automatisch kan worden aangepast.’

RIJDENDE FABRIEKEN

En daar zetten wij stevig op in. In onze assemblageafdeling zijn we voortdurend op zoek naar Industry 4.0-toepassingen waarbij onder meer technische problemen automatisch en gemakkelijk gemeld en verholpen kunnen worden. De meeste Industry 4.0-toepassingen vragen veel geld. Het systeem dat we hier ontwikkeld hebben, is evenwel niet erg duur en kan op een slimmere manier het productieproces aansturen. Trouwens: bij de automatisatie van onze landbouwmachines gaat het niet in de eerste

Tractoren lijken trouwens alsmaar groter te worden en in zwaardere uitvoeringen te worden uitgebracht. Het zijn als het ware volledig geautomatiseerde, rijdende fabrieken geworden. ‘Dat komt omdat tractoren nu ook anders worden gebruikt dan vroeger’, weet Philippe Berteele. ‘Zo worden ze nu bijvoorbeeld ook bij wegenwerken ingezet. Op het veld willen landbouwers dat een en dezelfde machine in één vlotte beweging meerdere grondbewerkingen tegelijkertijd kan uitvoeren. Kopeggen, zaaien en planten in één werkgang bijvoorbeeld. Dan heb je een groter vermogen én een sterker aandrijfsysteem nodig. Ook daar werken we aan.’

Die vraag naar betere en slimmere machines boomt. Van economische tegenwind is bij CNH Industrial Belgium absoluut geen sprake.

De coronacrisis noch de crisis in de Belgische landbouw konden daarin verandering brengen. Philippe Berteele: ‘De landbouw is nu eenmaal een primaire sector. Investeringen in de primaire sector creëren zekerheid, terwijl we in de automotive bijvoorbeeld wél een dip zagen. De aankoop van een wagen kan je uitstellen, de aankoop van een brood niet. We zagen onze volumes, zeker voor de hogere vermogens, alleen maar in stijgende lijn gaan. We leveren natuurlijk ook wereldwijd. België is voor ons een kleinere markt. Een crisis in de Belgische landbouw voelen wij dus minder.’

STRATEGISCHE BUFFERS

Machinebouwers hebben wél even turbulente tijden beleefd door de grondstoffencrisis en de beperkte beschikbaarheid aan onderdelen. Dat was bij CNH Industrial Belgium niet anders. ‘Daar zijn we heel flexibel mee omgegaan’, gaat Philippe Berteele voort. ‘Onder meer door een open en transparante communicatie met onze aankoopafdeling. Het tekort aan staal hebben we opgelost door tijdig voldoende grote voorraden aan te leggen. Het tekort aan elektronica was moeilijker op te vullen.

13 Ondernemers KAFT
‘Wij zetten stevig in op automatisatie in het productieproces en de dataflow. In onze assemblageafdeling zijn we voortdurend op zoek naar Industry 4.0-toepassingen.’

DE BLIK VAN ERGODÔME

WORKPLACE NUDGING

Wat als je kan genieten van de voordelen van ergonomie zonder erover na te denken? Dankzij de techniek nudging stimuleer je ergonomie bij je medewerkers zonder hen expliciete instructies te geven. Met onderstaande tips creëer je een dynamische werkomgeving waar medewerkers automatisch overschakelen in ergonomie-modus.

1. VARIEER MET ZONES & MEUBILAIR

Kijk verder dan de individuele werkplek en kies voor ruimtes op basis van de taak die er wordt uitgevoerd. Voorzie hoge tafels om rechtstaand te brainstormen, plaats comfortabele zetels in de ontspanningsruimte of investeer in akoestische pods waar medewerkers zich even kunnen focussen of in alle rust kunnen bellen.

2. ZET AAN TOT BEWEGEN

Stimuleer je medewerkers om voldoende af te wisselen tussen zitten en staan. Dat kan makkelijk met meubels zoals een zit-sta-bureau. Verras je medewerkers met hippe zitballen of krukjes zodat ze automatisch geprikkeld worden om te bewegen. Plaats printers in een aparte ruimte of richt een gezellige koffiehoek in weg van de desks, zodat men even moet wandelen.

3. MAAK HET MAKKELIJK

Verbeter het comfort en de productiviteit van je medewerkers met de juiste ergonomische tools. Een extra breed beeldscherm op correcte hoogte, een verticale muis, een onzichtbare laptopstandaard of een noise cancelling headset zijn maar enkele hulpmiddelen die het digitaal werken ondersteunen. Dankzij een goed opgestelde werkplek neem je automatisch een natuurlijke houding aan tijdens een videocall of focuswerk

Ontdek hoe?

Bezoek ons nieuw Experience Center

Ergonomie meets technologie i.s.m. ConXion

14
PUBLIREPORTAGE

Daar hebben we stevig moeten puzzelen. Ook op dat vlak hebben we globaal gezien het meeste wel kunnen maken en leveren. Dat hebben we kunnen doen door onder meer een analyse te maken van onze risicogevoelige leveranciers. Een softwarepakket kon op basis van beschikbare data voorspellen welke leveranciers er in de problemen zouden kunnen komen. Zo konden we tijdig op zoek naar alternatieven en hebben we strategische buffers kunnen aanleggen.’

capaciteit, op kwaliteit en op de hogere eisen van de markt’, schetst Philippe Berteele nog. ‘Er komen bovendien twee grote tractormodellen naar ons toe. Daarvoor moeten we de volledige logistiek en assemblage doen. Er wordt volop op die grotere machines ingezet. We staan dus voor een hele transformatie en dat is erg positief voor het bedrijf. We weten dat we

West-Europa - met een loonhandicap zitten ten aanzien van concurrenten in China en India. Maar we kunnen wel excelleren op kwaliteit en betrouwbaarheid naar leveringen.’

www.cnhind-belgium.be

De transportuitdaging was een ander paar mouwen. ‘Waar een boot uit China normaal gezien een zestal weken onderweg was, werden dat er nu acht. Dat hebben we kunnen oplossen door telkens extra voorraden te voorzien om die extra weken te overbruggen’, aldus de manufacturing engineering manager.

Waar wil de Antwerpse vestiging van CNH Industrial Belgium de volgende jaren naartoe? ‘Er komt heel wat op ons af de volgende jaren. Zo ligt er een groot investeringsplan klaar om zowel in onze assemblage- als onze machining-afdeling te investeren. Ons assemblageproces moet kwalitatief nog beter worden en in ‘machining’ willen we nog extra inzetten op

‘Op drie weken stomen we een operator klaar’

Een stevige uitdaging voor CNH Industrial Belgium vormt het gebrek aan voldoende geschoold technisch personeel, zowel op arbeiders- als op ingenieursniveau. ‘De gewenste technische profielen vinden we bijna niet meer, ondanks onze aanwezigheid in scholen, onze samenwerkingen met universiteiten en hogescholen, het aanbieden van stages en thesisonderwerpen, … Daarom hebben we een aantal jaar geleden onze aanpak drastisch veranderd: op alle niveaus hebben we nu interne eigen opleidingen ontwikkeld. Een goede assemblage-operator kunnen we nu op een drietal weken klaarstomen’, geeft Philippe Berteele aan. ‘Voor een goede technieker hebben we een opleidingstraject van een jaar lopen. Dat is nodig als potentiële werknemers met een beperkte technische bagage binnenkomen. En voor ingenieurs loopt er bij ons een traineeship van twee jaar. In die periode mogen ze allerlei projecten in de fabriek doen om te ontdekken wat hen het beste ligt. We investeren stevig in de juiste profielen en dat is uiteraard altijd een risico-inschatting. Voor hetzelfde geld zijn ze na hun opleiding weg en hebben we veel geld in hen gestoken. Maar we screenen de kandidaten bij aankomst wel goed op hun profiel en de bereidheid, interesse en motivatie om hier te komen werken. Er zijn ondertussen negen ingenieurs in ons traineeship gestart; twee van hen hebben na een jaar al een leidinggevende rol in de fabriek opgenomen. De bedoeling is om permanent twintig ingenieurs in dit systeem te hebben.’

Ondernemers KAFT
15
‘Met software konden we op basis van beschikbare data voorspellen welke leveranciers er in de problemen zouden kunnen komen. Zo konden we tijdig op zoek naar alternatieven.’

Bij de shift naar thuiswerk en cloudcomputing komen nogal wat security-vragen kijken. Catherine De Saedeleer, Head of Smart Networks bij Proximus, vertelt hoe SASE hier een unieke rol in kan spelen. De integratie van netwerk- en veiligheidsfuncties in één dienst zorgt voor een verbetering van de algemene securityaanpak.

Secure Acces Service Edge

SASE zorgt voor consistentie in uw securitybeleid

In 2019 deed nog geen kwart van de Belgen minstens één dag per week aan telewerk. Sinds de coronacrisis is dat 40%. “We gebruiken clouddiensten, waarbij we connecteren vanop om het even welke locatie en met om het even welk toestel. Ook gevoelige bedrijfsdata bevinden zich zo niet langer in het datacenter, maar verspreid over uiteenlopende clouds. Dat vraagt om een andere benadering van het netwerk en uw beveiliging. Gelukkig bestaan er oplossingen om een eenduidig securitybeleid uit te rollen dat ook nog eens flexibel is”, zegt Catherine.

Netwerk en security in één

Dat is precies wat ‘SASE’ doet, een term die Gartner in 2019 introduceerde en uiteenvalt in ‘Secure Access’ en ‘Service Edge’. Het gaat met andere woorden om een veilige toegang tot bedrijfsapplicaties en data als een service geleverd waar de gebruiker zich ook bevindt.

“SASE is geen nieuwe technologie, maar een manier om anders naar uw netwerk en security te kijken. Het is een concept dat netwerk- en veiligheidsfuncties combineert, in een geïntegreerde approach. Het doel is om netwerkprestaties te verbeteren, de operationele complexiteit te verminderen en de beveiliging gevoelig te versterken.”

SASE volgt uw netwerk

“SASE maakt gebruik van geïntegreerde cloud beveiligingsdiensten. De beveiliging volgt de architectuur van de onderneming. Diensten worden geleverd op het niveau van de gebruikers en de applicaties, niet louter in een centraal datacenter. Als er iets wijzigt in de netwerkomgeving, dan verandert ook de manier van beveiligen.”

Veiliger en eenvoudiger

“SASE is een overzichtelijk ecosysteem waardoor u sneller problemen kan opsporen en uw strategie kan aanpassen. U bent niet langer enkel afhankelijk van het fysieke bedrijfsnetwerk, waardoor u de volledige controle behoudt. SASE gaat uit van een zero trust-aanpak, waarbij iedereen zich uitdrukkelijk moet verifiëren en alleen minimale toegangsrechten krijgt.

In de context van onder meer thuiswerk, het gebruik van cloudapplicaties en de opslag van data in diverse clouds, zorgt SASE dus voor consistentie in uw securitybeleid”, besluit Catherine.

“ SASE is geen nieuwe technologie, maar een manier om anders naar uw netwerk en security te kijken.”

“U bent niet langer enkel afhankelijk van het fysieke bedrijfsnetwerk, waardoor u de volledige controle behoudt.”

Meer weten over SASE?

Op de website van Proximus gaan experts Kristof Spriet en Wouter Vandenbusshe dieper in op SASE.

16
SCAN EN LEES HET VOLLEDIGE ARTIKEL.
Catherine De Saedeleer, Head of Smart Networks bij Proximus

De Wet Eenheidsstatuut bepaalt dat vanaf 1 januari 2014 arbeiders en bedienden een gelijke behandeling krijgen, op vlak van de ontslagregeling (opzeggingstermijnen) en de eerste ziektedag (carensdag). Voorheen waren beide aspecten erg verschillend, naargelang de werknemer hoofdzakelijk manuele, dan wel intellectuele arbeid verrichtte. Bij ontslag kregen arbeiders vaak slechts een korte opzeggingstermijn, bedienden een langere. De eerste ziektedag was voor arbeiders onbetaald, voor bedienden gold dat slechts in beperkte mate. Sinds 2014 gelden gelijke opzeggingstermijnen en is de onbetaalde carensdag uit onze wetgeving verdwenen.

De wet kwam er na een fors ultimatum van de rechtspraak. Het Grondwettelijk Hof besliste in 2011 – na een eerste waarschuwing in 1993dat het onderscheid tussen arbeiders en bedienden in ontslagregels en carensdag niet meer door de beugel kon. De sociale partners en de overheid kregen finaal nog twee jaar uitstel, tot juli 2013. De wet kwam er eind 2013.

Aanvullend pensioen

Een ander verschil tussen arbeiders en bedienden is het aanvullend pensioen, de zogenaamde tweede pijler. Historisch zijn pensioenplannen vaak op dat onderscheid gebaseerd. Ook daarover zijn in 2014 regels bepaald. De stok achter de deur was opnieuw de rechtspraak. Hoewel het Grondwettelijk Hof niet expliciet oordeelde over aanvullende pensioenen, vreesde iedereen dat dat slechts een kwestie van tijd was. Een rechtszaak zou chaos en torenhoge kosten veroorzaken.

Het eenheidsstatuut viert binnenkort z’n tiende verjaardag. Sinds 2014 is de ongelijkheid tussen arbeiders en bedienden verdwenen. Althans, op een aantal punten. Want er zijn nog best veel verschillen. Her en der duikt een poging tot verdere harmonisatie op. Maar de weg naar één werknemersstatuut is nog lang.

De opheffing van het onderscheid tussen arbeiders en bedienden in aanvullende pensioenen gebeurt geleidelijk. Stapsgewijs komen we tot een harmonisering. Maar de operatie is complex en duur en moet zowel in sectoren als bedrijven gebeuren. De Nationale Arbeidsraad stelt in een rapport vast dat er wel vooruitgang wordt geboekt, maar dat er nog veel werk voor de boeg ligt. Waar het eerst de bedoeling was om vanaf 2025 een gelijke behandeling te hebben, is de deadline ondertussen al verschoven naar 2030.

Andere verschilpunten

Daarmee houdt het werk niet op. Ook op vlak van jaarlijkse vakantie, gewaarborgd loon bij ziekte, tijdelijke werkloosheid en loonbetaling zijn er nog steeds verschillen tussen arbeiders en bedienden.

Regelmatig zijn er ideeën om die verschillen ‘eenvoudig’ op te heffen. Ook nu zijn er in het parlement enkele wetsvoorstellen hangende. Die maken echter weinig kans op slagen. Ze negeren de complexiteit van elk dossier en gaan voorbij aan de rol (en de gevoeligheden) van de sociale partners.

Het sociaal overleg is trouwens nog een punt waarin het onderscheid tussen arbeiders en bedienden sterk tot uiting komt. Tijdens de sociale verkiezingen zijn er verschillende kandidatenlijsten, en dus ook aparte mandaten voor elke categorie. Maar vooral in het sectoraal landschap is er werk aan de winkel. We kennen nog tientallen aparte paritaire comités voor arbeiders en bedienden, met vaak verschillende afspraken op vlak van arbeids- en loonvoorwaarden. De intentie tot harmonisering staat zowat in elk federaal regeerakkoord. Maar ook dat verloopt moeizaam. Zeker wanneer arbeiders en bedienden in één bedrijfssector zich niet in mooie ‘spiegelsectoren’ bevinden.

17
‘Wetsvoorstellen om de verschillen ‘eenvoudig’ op te heffen, maken weinig kans op slagen. Ze negeren de complexiteit van elk dossier.’
Ondernemers DE KIJK VAN SD WORX
Geert Vermeir Manager juridisch kenniscentrum, SD Worx
Weg naar één statuut voor werknemers is nog lang

Een droom scaliteit.

De nieuwe Cayenne E-Hybrid.

sportwagen
Meer ruimte
Bestel uw Cayenne bij Porsche Centre Antwerpen of Mechelen tot en met 30 juni 2023 en pro teer van een droom scaliteit. 1,5 - 1,8 L/100 KM | 33 - 42 G CO2 /KM | 28,6 - 30,8 kWh/100 KM (WLTP). Adverteerder/V.U.: D’Ieteren Automotive S.A./N.V., Porsche Import, Jo Peeters, Maliestraat 50, 1050 Elsene, KBO BE 0466909993. Contacteer uw concessiehouder voor alle informatie over de scaliteit van uw voertuig. Milieu-informatie (K.B. 19/03/2004): www.porsche.be Porsche Centre Mechelen Blokhuisstraat, 47 P 2800 Mechelen T +32 (0)15 / 71 99 99 info@pcm.porsche.be Porsche Centre Antwerpen Uilenbaan, 200 B 2160 Wommelgem T +32 (0)3 / 224 19 11 info@pca.porsche.be
De
met iets meer. Meer innovatie. Meer ver jning. Meer prestaties.
voor familie en vrienden voor meer gedeelde dromen.

Het ziektebriefje blijft een heet hangijzer in het debat over arbeidsongeschiktheid. Veel werkgevers kijken met argusogen naar het effect van de gedeeltelijke afschaffing. Ter herinnering: in bedrijven met meer dan 50 werknemers kunnen medewerkers tot drie keer per jaar een dag afwezig zijn zonder doktersbriefje. Nu laait de discussie opnieuw op omdat de partij Groen een stap verder wil gaan. Elke werknemer – dus ook die van kleinere organisaties – zou maximaal drie keer per jaar geen geneeskundig getuigschrift meer moeten voorleggen voor de eerste drie dagen van arbeidsongeschiktheid.

Verkeerde insteek

De Belgische Vereniging van Artsensyndicaten (BVAS) veegde het voorstel meteen van tafel. Ziektes vaststellen is onze kernopdracht, klonk het. Huisartsenvereniging Domus Medica liet een positiever geluid horen en prees de mate waarin deze maatregel de administratieve druk voor huisartsen kan helpen verlagen.

Opvallend: het hele debat gaat aan de essentie voorbij. Het feit dat kortdurend én langdurig ziekteverzuim blijven oplopen, ontbreekt volledig. Die trend moeten we nochtans dringend een halt toeroepen. De hamvraag is dan ook: hoe kan een verdere afschaffing van het ziektebriefje hieraan bijdragen? Zal de uitbreiding van een dag naar drie dagen helpen om die trend onder controle te krijgen? Of moeten we nog verder durven denken?

Debat over ziektebriefje slaat de bal mis

Een wetsvoorstel om de periode van afwezigheid zonder ziektebriefje van een naar drie dagen op te trekken en uit te breiden naar alle werknemers, verhit de gemoederen. Nochtans gaat het debat voorbij aan de essentie.

Pragmatisch bijsturen

De rode draad in alle argumentaties pro of contra blijft een medicalisering van de problematiek van arbeidsongeschiktheid. Daar slaan we volledig de bal mis. Centraal moet niet de medische oorzaak staan, maar wel de impact ervan op de inzetbaarheid van iemand. Daarover moeten werknemer en werkgever in gesprek gaan. We moeten leren om verzuim te de-medicaliseren, en samen over resterende mogelijkheden te praten.

Zo bekeken, brengt het oprekken van de rechtmatige periode van afwezigheid zonder attest weinig zoden aan de dijk. Er zijn buitenlandse voorbeelden voorhanden die bewijzen dat ziektebriefjes helemaal niet nodig zijn. Maar laat ons pragmatisch zijn. Het wantrouwen tussen de verschillende stakeholders is aanzienlijk.

Daarom geen revolutie, maar evolutie. Het gebruik van ziektebriefjes stelselmatig afbouwen, is zeker zinvol. Op voorwaarde dat dit hand in hand gaat met het stimuleren van organisaties om in de omgang met verzuim werk te maken van een duidelijke visie, rollen en verantwoordelijkheden. De politiek kan met gerichte stimuli voor organisaties die meestappen in dit verhaal, voor echte impact op het terrein helpen zorgen.

19
‘De trend dat kortdurend én langdurig ziekteverzuim blijven oplopen, moeten we dringend een halt toeroepen.’
Dr. Gretel Schrijvers CEO van Mensura groep
Ondernemers DE KIJK VAN MENSURA

Bespaar energie en verhoog je zelfconsumptie met Niko Home Control

Met een smart home systeem zoals Niko Home Control, krijg je een gedetailleerd beeld van de energie die je verbruikt en de energie die je zelf produceert met je zonnepanelen. Die gegevens worden vervolgens gebruikt om jouw energie-efficiëntie te optimaliseren:

• Ontvang meldingen in de app bij pieken in je verbruik of een overschot aan zonne-energie.

• Voorkom extra kosten door je verbruik automatisch te spreiden doorheen de dag.

• Optimaliseer je zelfconsumptie en laat automatisch apparaten inschakelen of je warmtepomp activeren wanneer voldoende zonne-energie beschikbaar is.

• Maak komaf met sluimerverbruik dankzij een handige alles uit-routine.

20
www.niko.eu/energy

BLUEAPP

Op het bedrijventerrein Blue Gate Antwerp heeft BlueApp (foto UAntwerpen) op donderdag 4 mei officieel de deuren geopend. Met deze innovatiehub rond duurzame chemie, die onderzoekers en bedrijven met elkaar wil matchen, profileren UAntwerpen en partners zoals Port of Antwerp-Bruges, stad Antwerpen, provincie Antwerpen en essenscia de Antwerpse regio internationaal als de réferentie voor duurzame chemie. BlueApp moet een belangrijke rol spelen in het verkleinen van de ecologische voetafdruk van de petrochemische cluster in de Antwerpse haven, overigens de tweede grootste ter wereld in haar soort. BlueApp staat voor een investering van 20 miljoen euro met de focus op vier domeinen: hergebruik van water in de industrie, recyclage van kool- en stikstof, opslag en distributie van waterstof en luchtzuivering. De innovatiehub zal bedrijven de kans geven om hun projecten te ontplooien. ‘Nieuwe ideeën kunnen hier de volledige cyclus van technologieontwikkeling doorlopen’, legt BlueAppmanager Quinten Van Avondt uit. ‘We vertrekken vanuit een proof of concept, we bouwen, testen en schaven bij. Onze hub beschikt over een piloothal en over labo’s. We bieden ook gemeenschappelijke services aan, zoals geavanceerde highend 3D-printers en analysetoestellen. Ons team heeft de expertise om die apparatuur te gebruiken.’

www.blueapp.eu

ORFIT INDUSTRIES

Het Wijnegemse familiebedrijf Orfit Industries heeft een Red Dot Product Design Award 2023 ontvangen voor zijn Aerial Couch Top. Deze zo goed als zelfdragende behandeltafel optimaliseert de impact van protontherapie. Die bestralingsmethode bij een kankerbehandeling spaart het gezonde weefsel achter een tumor maximaal, waardoor de globale stralingsbelasting bij een behandeling lager is. De innovatieve behandeltafel van Orfit Industries draagt nog bij aan de doeltreffendheid van de protonendosis. Als ontwikkelaar van medische hulpmiddelen is Orfit Industries en zijn CEO Steven Cupers trots op het behalen van deze award, die internationaal toch is uitgegroeid tot een van de meest begeerde keurmerken voor kwalitatief design. Orfit Industries heeft wereldwijd een leidende positie verworven in de ontwikkeling, productie en verkoop van thermoplasten voor orthopedie, fysieke revalidatie en radiotherapie. Onderzoek & ontwikkeling is een belangrijke hoeksteen in de strategie van het familiebedrijf, waar de derde generatie klaarstaat om de fakkel stilaan over te nemen.

www.orfit.com

AP HOGESCHOOL

In de Antwerpse Slachthuiswijk heeft de bouwwerf van de toekomstige campus van AP Hogeschool begin mei zijn hoogste punt van 32 meter bereikt, na minder dan een jaar bouwen. De werken liggen op schema voor opening van het gebouw tegen het academiejaar 20242025. De campus ‘Hallen’ wordt een hightechcomplex voor STEM-opleidingen, goed voor zowat 2.000 studenten die er les zullen volgen. Een 150 meter diep BEO-veld (Boorgat Energie Opslag) zal het gebouw van duurzame energie voorzien. De campus maakt gebruik van bestaande voormalige slachthuishallen, naast een nieuw torengebouw. ‘We willen van deze 21.000 vierkante meter, vol hypermoderne labo’s en ontmoetingsruimtes, vooral een gastvrije plek maken. Een plek die aanzet tot nieuwsgierigheid en innovatie’, zegt algemeen directeur Pascale De Groote.

www.ap.be

GREEN MOBILITY

Gebruikers van autodeelplatform GreenMobility kunnen in Antwerpen voortaan een deelwagen snelladen op elke parkeerplek in de stad, zonder dat er een laadpaal aanwezig hoeft te zijn en gebruikers zelf iets hoeven te doen. Daartoe heeft de in Antwerpen actieve mobiliteitsspeler een partnerschap gesloten met UZE, dat zich toespitst op mobiele en flexibele EV-laadoplossingen. De samenwerking zorgt ervoor dat bestaande vaste laadinfrastructuur meer beschikbaar wordt voor stadsbewoners die eveneens een elektrische wagen willen opladen. Zo speelt deze oplossing mee in op het gebrek aan laadpalen in het Antwerpse stadsbeeld. Klanten van Green Mobility kunnen tegelijk genieten van snellere laadbeurten en een betere service.

www.greenmobility.com/be

21
Ondernemers LEDENNIEUWS

Zes vragen aan Bryo-deelnemer We fynd

‘Laat je vooral niet verleiden om alles zelf te doen’

Het juiste talent op de juiste plaats krijgen is een stevige uitdaging op de huidige arbeidsmarkt, waaronder de Antwerpse start-up We fynd mee haar schouders wil zetten. Vorig najaar rolde die een innovatief carrièreplatform uit dat studenten en bedrijven beter met elkaar wil matchen. Dat moet bijgevolg tot betere aanwervingen leiden. ‘Want bedrijven hoeven niet langer nodeloos energie te stoppen in sollicitanten die qua skills misschien wel bij hen passen, maar niet qua persoon‘, zegt managing director Youri Vanlommel.

door Jan Van de Poel

fotografie Vincent Callot

22 WE
YOURI VANLOMMEL ANTWERPEN DEELNEMER BRYO SCALEUP
FYND

WAT DOET JOUW BEDRIJF?

‘Na anderhalf jaar van ontwikkelen hebben we in september vorig jaar een nieuw carrièreplatform gelanceerd over heel Vlaanderen. Dat tracht studenten en werkgevers aan elkaar te matchen aan de hand van een aantal vragenlijsten. Die peilen onder andere naar de kennis en interesses van de student en de ideale bedrijfscultuur waarin die zich ziet werken. In combinatie met de traditionele informatie van het cv en de details van de gevolgde opleidingen geeft dat een veel vollediger beeld van een kandidaat. De profielen van studenten en bedrijven worden vervolgens gescreend door ons algoritme, zodat we hen met scores kunnen tonen hoe goed ze met een bedrijf of potentiële sollicitant matchen. Zo zorgen we ervoor dat iedereen de best mogelijke matches te zien krijgt. Dat vereenvoudigt ook het rekruteringsproces bij bedrijven. Zij kunnen zich toespitsen op een selecte groep van kandidaten die sterk past bij datgene waarvoor zij staan. Momenteel staat We fynd open voor zowel bachelor- als masterstudenten.’

HOE IS HET IDEE ONTSTAAN?

‘Met Studant ontwikkelde ik eerder al mee een ander bedrijf, waar studenten kunnen aankloppen voor studiebegeleiding. Daarbij stelde ik vast dat studenten in hun zoektocht naar een stageplek niet zozeer uitkeken naar een specifieke functie, maar eerder een bedrijf zochten dat goed bij hun persoonlijkheid past. Alleen bleek het vaak niet evident om die goeie match te vinden, ook omdat ze zich vaak vooral richten naar bedrijven die ze ofwel al goed kennen ofwel kijken naar de grote multinationals en merken die al gemakkelijker een belletje doen rinkelen. Daarom is dat voor hen nog niet de juiste stage- of werkplek. En zo missen ze tegelijk ook opportuniteiten bij start-ups en bedrijven die misschien minder bekend, maar wel interessant voor hen kunnen zijn. Die vaststelling leidde ons tot dit idee.’

WAT BETEKENT BRYO VOOR JOU?

‘Ik ben aan We fynd begonnen met al enige ervaring als ondernemer. Onze deelname aan Bryo ScaleUp zorgt ervoor dat ik kan terugvallen op een nog breder netwerk. Het is an sich al interessant om te weten hoe andere ondernemers naar jouw bedrijf kijken. Dit Bryo-traject doorloop je bovendien samen met andere ondernemers die eveneens al wat verder staan in hun ondernemerschap. Vanuit een gelijkaardige ingesteldheid willen die eveneens een nieuwe groeisprong maken. Jezelf omringen met ondernemers die vinden dat het best wel mag vooruitgaan, werkt alleszins aanstekelijk.’

WAT MAAKT JOUW CONCEPT UNIEK?

‘We wilden het voor young graduates en studenten die zoeken naar een stage of eerste job makkelijker maken om een eerlijke kans te krijgen. Onze profielen zijn geanonimiseerd, zodat bedrijven eerst screenen op basis van competenties en skills. Daarnaast bieden we studenten de mogelijkheid om continu hun voorkeuren aan te passen en zo te ontdekken welke mogelijkheden er allemaal zijn. Anderzijds vonden we het belangrijk dat bedrijven actief op zoek kunnen gaan naar nieuw talent. Zij kunnen dus ook zelf potentiële kandidaten aanspreken en krijgen telkens te zien hoe goed die kandidaat met hen matcht. Veel bedrijven starten eerst in een demoperiode en stappen nadien over naar een licentiemodel. Voor start-ups en kleine bedrijven ontwikkelden we een apart systeem, zodat we niemand in de kou laten staan.’

5

WAT ZIJN DE AMBITIES?

‘In de eerste acht maanden heeft ons platform al mooie reacties van gebruikers opgeleverd. We fynd is trouwens geen zuiver Antwerps concept; we kozen er bewust voor om meteen te lanceren over heel Vlaanderen. Het komt er nu stilaan op aan om op te schalen op vlak van sales en marketing, zodat we nog meer in de kijker kunnen lopen. Het komende jaar willen we ons voorbereiden om over anderhalf jaar een volgende groeisprong te maken. Daarbij zien we twee goede mogelijkheden. Zo geloven we dat ons concept ook over de taalen landsgrenzen kan werken. Het is daarnaast een optie om onze doelgroep open te trekken naar werkzoekenden met tot drie jaar werkervaring.’

TIPS VOOR ANDERE JONGE ONDERNEMERS?

‘Laat je vooral niet verleiden om alles zelf te doen. Ieder heeft z’n eigen expertise en het is onmogelijk om in alles even goed te zijn. Blijf dus in je eigen sterkte en omring je met mensen die complementair zijn aan jou. Daarnaast heeft elk bedrijf en elke ondernemer mindere momenten. Als je niet alleen staat, dan kunnen anderen rondom jou dat mee opvangen. Anders komt alles altijd op jouw schouders terecht. Het risico is dan ook veel groter dat het uiteindelijk misloopt.’

23 SCAN ME
Scan deze QR-code voor alle info over Bryo!
1
www.wefynd.com Ondernemers IN DE STARTBLOKKEN
4
6 2 3

Verliest King Dollar zijn monetaire troon?

Terwijl medio 1944 de strijd op de slagvelden van Europa en de Pacific nog volop woedde, gingen afgevaardigden uit de geallieerde landen in Bretton Woods aan de slag om een nieuwe, op internationale samenwerking gerichte, monetaire orde op te richten. Daarbij werd bepaald dat de Amerikaanse dollar in het naoorlogs systeem de rol zou opnemen als universeel betaalmiddel. De US dollar was de enige munt die rechtstreeks convertibel was in goud, en alle andere munten werden aan de US dollar gekoppeld. Zo werd de US dollar de facto de wereldreservemunt, een status die ze tot vandaag heeft behouden.

Dit systeem functioneerde feilloos, ook nadat Nixon in 1971 de convertibiliteit van de US dollar in goud opblies. Dit tot grote onvrede van de Europeanen, die op een G-10 meeting in Rome bij de Amerikaanse financiënminister Connally hun beklag deden over deze contractbreuk. Ze werden op arrogante wijze weggestuurd door de Amerikaan, met de snedige opmerking dat “The dollar is our currency, but it’s your problem.” De Europeanen hadden inderdaad weinig in te brengen tegen de fundamentele factoren die de sterkte van de US dollar verklaarden. De VS was bij verre de dominante economische en militaire macht, had een stabiel politiek en juridisch systeem, en de diepste, meest liquide en gesofisticeerde financiële markten.

Toch duiken er vanaf de eeuwwisseling steeds meer scheuren op in het pantser van de US dollar. Dat was vooreerst de schuld van de Amerikanen zelf: de natie had jaren boven haar stand geleefd, en stapelde de buitenlandse schulden op. Anno 2000 was de VS verworden tot de grootste debiteur ter wereld, niet bepaald een kenmerk van financiële soliditeit … Daarbij verscheen er met de introductie van de Euro voor het eerst een mogelijke ‘challenger’ voor de Amerikaanse economische suprematie. Het aandeel van de Euro in de internationale reserves nam oorspronkelijk toe. Helaas bracht de Europese schuldencrisis ook de structurele tekortkomingen in de constructie van de Euro naar boven, en de opgang van de munt als alternatief voor de US dollar werd abrupt gestuit. Intussen was een nieuwe kaper op de kust verschenen: China wou zijn toenemende economisch potentieel vertaald zien in een sterkere positie van zijn munt, en begon de Yuan actief te propageren als handelsmunt in de Aziatische regio. Geleidelijk begon de overheid ook de domestieke markten te openen voor buitenlands kapitaal, een conditio

sine qua non om als volwaardig alternatief voor de US dollar te kunnen fungeren. Maar ook dit proces stokt nu, omdat de op controle beluste Chinese overheid het niet over zijn hart kan krijgen de markten vrij spel te geven bij de waardebepaling van de Yuan en hem volledig convertibel te maken.

Waarom neemt de onrust over de status van de US dollar als universele reservemunt de afgelopen maanden dan terug toe? Omdat de VS zijn munt meer en meer openlijk begint in te zetten als een wapen in de geopolitieke strijd. Dit werd vooral duidelijk na de Russische inval in Oekraïne, toen de VS de internationale US dollar-reserves van Rusland bevroor en het land zonder pardon de toegang ontzegde tot het wereldwijde betaalsysteem SWIFT. Dit “wapenen” van de US dollar heeft andere landen doen inzien dat hun US dollar-reserves misschien toch niet zo veilig waren als gedacht, en dat de mogelijkheid afgesneden te worden van internationale betalingen hun wel erg nauw aan de leiband van Washington doet lopen. Vooral de groeilanden gingen actief op zoek naar een alternatief, iets waar China nu gretig op inspeelt door hen aan te bieden de bilaterale handel tussen hun landen in eigen munt te settelen. Bij het recent bezoek van de Braziliaanse president Lula aan Peking werd effectief zo’n akkoord afgesloten. Bovendien heeft de labiele en gepolariseerde politieke situatie in de VS en de komende discussie over het schuldenplafond ook tot een verdere erosie van de fundamentele sterkte van de US dollar geleid.

Het gaat misschien langzaam, maar door dit alles verzwakt de positie van de US dollar als universele munt steeds meer. Het aandeel van de US dollar in de internationale reserves van centrale banken is gezakt van 72% rond de eeuwwisseling tot 58% in 2021. We lijken dus

meer en meer te evolueren naar een wereld waar de grote handelsblokken ook monetair steeds verder van elkaar wegdriften. De US dollar zal wellicht dominant blijven in grote delen van de Westerse wereld, maar zal het rijk wellicht niet meer voor zich alleen hebben…

Samenstelling Internationale reserves 1999-2021 (%)

Bron: the stealth erosion of dollar dominance, IMF working paper, March 2022

Auteur Christophe Van Canneyt Chief Economist CapitalatWork NV

Risico’s

neemt u beter tijdens het aperitief WEALTH MANAGEMENT | ESTATE PLANNING MEER INFORMATIE VIA NATHALIE CARDOEN | 03 287 38 40 N.CARDOEN@CAPITALATWORK.COM Ga naar capitalatwork.com en maak een afspraak met uw persoonlijke wealth manager. advertentie_70bx115h.indd 2 31/10/18 11:55 Manage your future, put your CapitalatWork
care for you! PUBLIREPORTAGE CapitalatWork
We

Sovereign cloud biedt hierop een antwoord: je geniet van de voordelen van de publieke cloud, terwijl toch aan alle vereisten is voldaan op het vlak van datasecurity. Tegelijk bestaat ‘de’ sovereign cloud niet. In de cloud hangt soevereiniteit af van drie elementen: datasoevereiniteit, operationele soevereiniteit en technologische soevereiniteit. Het verschil leggen we je uit aan de hand van Microsoft Azure Secure Public Cloud en Google Disconnected Cloud, twee oplossingen die Proximus ondersteunt.

Bij datasoevereiniteit ben je de enige die jouw data kan lezen. De provider – Microsoft of Google – heeft geen toegang tot jouw data. De bescherming gebeurt met encryptie: niet alleen tijdens de opslag in de cloud, maar ook tijdens het versturen en het gebruiken van de data. De encryptiesleutels bevinden zich niet bij de provider zelf, maar op een andere locatie. Microsoft en Google voldoen allebei aan de voorwaarde van datasoevereiniteit.

Operationele soevereiniteit draait vooral om het beheer zelf. Bij Microsoft Azure Secure Public Cloud voert Microsoft-personeel het operationele beheer uit. Bij Google Disconnected Cloud gaat het om personeel van Proximus-dochter Telindus Luxemburg. Google heeft op dat moment geen toegang tot jouw sovereign cloud: niet digitaal, niet fysiek. Enkel Google Disconnected Cloud kan operationele soevereiniteit garanderen.

Data veilig bewaren in de sovereign cloud

Voor veel bedrijven vormt de publieke cloud een drempel. Je verwerkt gevoelige data: niet alleen over jezelf, maar ook over jouw medewerkers, klanten, leveranciers, … De Europese wetgeving voorziet een strak kader voor het gebruik en de behandeling van die data. Maar de publieke cloud is in de praktijk het werkterrein van een handvol Amerikaanse hyperscalers. En neen, je wil niet dat de Amerikaanse overheid via die hyperscalers in jouw data komt neuzen.

Een betere term voor technologische soevereiniteit is wellicht reversibility. De vraag is hier: hoe snel kan je met jouw data weer uit een sovereign cloud vertrekken? Want je wil vermijden dat je voor eeuwig en altijd aan de provider vastzit. Zowel Microsoft als Google bieden de garantie op een vlotte reversibility.

Alleen Google Disconnected Cloud voldoet aan de drie types soevereiniteit. In de praktijk zien we dat de oplossing van Google tegemoet komt aan de eisen van organisaties die geheime data behandelen, zoals militaire instanties of overheidsdiensten. Het blijft daarmee een nicheproduct. De verwachting is dat de interesse op de markt voor Microsoft Azure Secure Public Cloud de komende vijf jaar tot 70 % kan groeien.

Voor de gemiddelde Vlaamse onderneming biedt Secure Public Cloud meer dan voldoende garanties. Jouw data bevinden zich gegarandeerd in de EU. En dankzij de doorgedreven encryptie heeft Microsoft op geen enkel moment toegang ertoe. Bijkomend voordeel is dat je tegelijk wel van alle features van Microsoft Azure geniet.

Zoek je naar de juiste cloudoplossing voor jouw gevoelige data? Samen onderzoeken we graag wat de (sovereign) cloud voor jouw bedrijf kan betekenen.

25 Ondernemers DE KIJK VAN PROXIMUS
‘Je geniet van de voordelen van de publieke cloud, terwijl aan alle vereisten naar datasecurity is voldaan.’
SCAN ME Scan deze QR-code voor meer info.
Kristof Lidou
of Sales Area Flanders, Proximus

(NIET) VOOR IEDEREEN WEGGELEGD

Elektriciteit- en sanitaire leidingen, die door een brand compartimentswand of vloer toegepast worden, dienen correct afgedicht te worden. Toch is het niet altijd even duidelijk welke wet of regelgeving er van toepassing is en hoe u deze correct dient uit te voeren. Het is bijgevolg een must om u goed te laten informeren voor aanvang van uw werkzaamheden. Voor een persoonlijke en op maat geleverde oplossing is het daarom aangewezen contact op te nemen bij een erkend fabrikant (leden PFPA).

Soudal, lid van PFPA, is één van deze fabrikanten waar u terecht kan voor een persoonlijke oplossing met bijhorend advies voor het correct brandwerend afdichten. Door een uitbreiding van haar brandwerend assortiment is Soudal meer dan ooit in staat u bij te staan in het brandwerend afdichten van elektriciteit- en sanitaire leidingen.

Voor meer selectie mogelijkheden van brandwerende doorvoeren en een breed overzicht ga naar

https://bim.soudal.com

26 000568-ADVERT
BRANDWEREND AFDICHTEN
SOUDAL N.V. • EVERDONGENLAAN 18-20 • B-2300 TURNHOUT • BELGIË • TEL.: +32-(0)14 42 42 31 • WWW.SOUDAL.COM

Start vandaag nog met optimaliseren en ga aan de slag met volgende zeven concrete tips.

1. Verzamel de data

Zorg ervoor dat alle gegevens gestructureerd en gemakkelijk toegankelijk zijn; dit verhoogt de efficiëntie. Maak hierbij gebruik van dashboards of rapporten (realtime of minimaal up-to-date) zodat iedereen in jouw organisatie ervan kan gebruikmaken.

2. Klare kijk op de KPI’s

Dit kan je uitdrukken aan de hand van de ‘North Star Metric’. Definieer eerst KPI’s op organisatieniveau zoals: aantal beste klanten, aantal nieuwe klanten, winstmarge, enzovoort. Herleid deze vervolgens naar concrete doelen voor elke specifieke afdeling. Hierdoor creëer je focus, zet je jouw klant centraal en kan je gerichter beslissingen nemen.

3. Gebruik van gegevens

Welke afdelingen maken op welke manier gebruik van data? Gebruik de juiste tools en technologieën zoals Microsoft Azure of Snowflake om informatie op de juiste manier te verzamelen en te analyseren.

4. Creëer een datacultuur

Dit is het resultaat van jouw eigen input. Onderzoek welke medewerkers reeds een datagedreven mindset hebben en hoe je deze het best samen uitbouwt. Investeer daarnaast in de juiste opleidingen en trainingen; zo blijf je de benodigde en steeds veranderende vaardigheden voeden.

Zeven tips voor succesvol datagedreven ondernemen

Wanneer en hoe je het best start met een datagedreven cultuur, valt soms moeilijk te achterhalen. Dit proces is echter geen sprint, maar een marathon die niet van de ene op de andere dag wordt gelopen. Een goede aanpak bestaat erin jouw organisatie vanuit verschillende invalshoeken te evalueren en je op individuele processen te concentreren.

5. Meten is weten

Genereer nieuwe inzichten over jouw klanten, producten en diensten. Maak analyses en stel je hierbij vragen. Hoeveel bezoekers ontvang je op jouw website? Welke pagina’s genereren de meeste interesse, en waarom? Waar komen klanten binnen op jouw website? Waar en waarom stoppen ze hun journey het vaakst?

6. Wees gerust dankzij technologie

Maak jouw gegevens naast toegankelijk ook veilig. Opslag in de cloud en back-upsystemen zijn hierbij niet weg te denken. Investeren in de juiste technologieën loont.

7. Wijs in de wetgeving

Zorg ervoor dat je procedures hebt om de privacy van jouw klanten en werknemers te beschermen, alle in lijn met de relevante wet- en regelgeving. Creëer en communiceer duidelijke richtlijnen en verantwoordelijkheden voor het gebruik van de data.

Zoals je merkt, is een gestructureerde aanpak essentieel. Vergeet niet dat dit een continu proces is en dat je jezelf altijd moet blijven evalueren en verbeteren. Alleen zo zal jouw organisatie optimaal presteren. Maar één ding is alvast zeker: door bovenstaande tips in overweging te nemen, zal je de kans op succes van jouw organisatie vergroten. Maak je klaar om betere beslissingen te nemen op basis van waardevolle, feitelijke data.

www.customercollective.eu

27
‘Een gestructureerde aanpak is essentieel. Je moet jezelf altijd blijven evalueren en verbeteren.’
Marco Piombo Managing director bij addData, onderdeel van Customer Collective
Ondernemers DE KIJK VAN CUSTOMER COLLECTIVE

Tune in op onze nieuwe podcast ‘Blik op morgen’

‘Blik op Morgen’ is de nieuwe maandelijkse podcast van Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland. Heb je in de dagelijkse struggle van het ondernemen geen tijd om alle nieuwe trends, wetgeving en regeltjes bij te benen? In een halfuurtje beantwoorden onze experts drie actuele vragen waar jij je als bedrijfsleider het hoofd over breekt.

Innovatie:IsdenieuweEuropese octrooiweteenstapvooruit?

HetnieuweEuropeseeenheidsoctrooiisaljarenlangonderwerpvandiscussie.Maar intussenishetgoedgekeurddooreengrootaantalEuropeselandenentreedthetop1 juniinwerking.Watveranderternujuist?Eenvraagvooronzedirecteurdienstverlening SvendeVocht.

Internationaal:Hoeexporteer jemetminderadministratie?

Ondernemersdieinternationaalactiefzijn,kreunenvaakonderdeadministratieve verplichtingenentaksen.Inheelwatgevallenkanhetveeleenvoudigereneenstuk goedkoper.Alsjemaaroverdejuisteofficiële documentenbeschikt.NadiaWerkers, operationeeldirecteurbijVoka–KamervanKoophandelAntwerpenWaasland,legtuit hoedeKamerdaarbijkanhelpen.

Juridisch:Benjealsondernemeraansprakelijk voormalafideonderaannemers?

Devoorbijezomerswerdenweinonzeregiogeconfronteerdmetzakenvanillegaletewerkstellingdoormalafideonderaannemers.VlaamsministervanWerkJoBrounswilde ketenenaansprakelijkheidbijillegaletewerkstellingdaaromverstrengen.Watverandert datvoorjouwonderneming?Eenvraagvooronzesecretaris-generaalPhilippeHeyvaert.

Tekort aan arbeidskrachten blijft productie in Europese industrie hinderen

In het tweede kwartaal van dit jaar ondervindt 14,6 % van de Belgische industriële ondernemingen productiehinder door het gebrek aan geschoolde arbeidskrachten. Tegenover het aandeel van 22,5 % van een jaar geleden is dat een daling. Maar desondanks zorgt de moeilijke arbeidsmarkt dus nog steeds voor aanzienlijke economische schade. Hiermee bevindt België zich op een gelijkaardig niveau als Denemarken en Frankrijk. In Nederland en (Bron: Eurostat – Business and Consumer Surveys)

28 Ondernemers UITGESPROKEN
SCAN ME Beluister Blik op morgen via deze QR-code
GRAFIEK VAN DE MAAND % van de ondernemingen die deze hinder ondervindt Kwartaal BelgiëDenemarkenDuitslandNederlandItaliëFrankrijk

FOTO VAN DE MAAND

Uniek dronenetwerk gelanceerd in Antwerps havengebied

Zes autonoom vliegende drones waken sinds kort mee over de algemene veiligheid in het Antwerpse havengebied. Vanop afstand bestuurd vanuit een centraal controlecentrum maken ze dagelijks achttien vluchten in het gebied van meer dan 120 vierkante kilometer en brengen ze de uiteenlopende havenactiviteiten live in beeld vanuit een uniek perspectief. Zo geven ze de havenautoriteiten meteen ook extra mogelijkheden om het havengebied veilig te beheren, te inspecteren en te controleren. De drones zijn bijvoorbeeld inzetbaar bij het beheer van ligplaatsen, nodige inspecties van infrastructuur en detectie van olievlekken of drijfvuil. Het Antwerpse havengebied is wereldwijd het eerste complexe industriële gebied waar een dronenetwerk van dit type is gelanceerd. (Foto Port of Antwerp-Bruges)

6,3

Bedrijven in Vlaanderen kennen beduidend meer fietsvergoedingen toe dan in Brussel en Wallonië. En onder de Vlaamse bedrijven zijn diegene in de provincie Antwerpen vandaag de kampioen in het toekennen van zo’n vergoeding. Welgeteld 26 % van de Antwerpse werkgevers keert een fietsvergoeding uit en van alle werknemers bij Antwerpse bedrijven ontvangt 32 % een vergoeding voor z’n woonwerkverplaatsing per fiets. Dat blijkt uit een recente analyse van cijfers van 260.000 werknemers bij meer dan 40.000 Vlaamse bedrijven. Over Vlaanderen bekeken krijgt intussen ruim een op de vijf werknemers (22,3 %) een vergoeding om naar het werk te trappen.

Afwegen

BlueChem, de incubator voor duurzame chemie in Antwerpen, krijgt een injectie van 6,3 miljoen euro om verder uit te breiden. ‘De investering is hard nodig. Drie jaar na de opstart zijn de gespecialiseerde labo’s al bijna volzet en blijft de interesse van bedrijven uit binnen- en buitenland toenemen. De labocapaciteit voor innovatieve start-ups zal met deze investering meer dan verdubbelen’, klinkt het bij essenscia, de sectorfederatie van de chemie en life sciences die ook hoofdaandeelhouder van BlueChem is. Dat biedt momenteel ruimte aan een tiental beloftevolle start-ups die bepaalde productieprocessen en materialen klimaatneutraal trachten te maken. Zo zijn er bedrijven actief die inzetten op het omzetten van CO2 in een waardevolle grondstof of op waterzuiveringstechnologie. BlueChem XL zou in het voorjaar van 2025 de deuren moeten openen.

‘De impact van de gestegen grondstoffenkosten moeten we telkens herberekenen vooraleer we een definitieve investeringsbeslissing nemen. Maar het is zoals uw winkelkar in de supermarkt. Als je morgen broccoli en kip wil eten, maar die zijn duurder geworden, ga je dan niets meer kopen? Je moet de afweging blijven maken.’

Chris Peeters, CEO van hoogspanningsnetbeheerder Elia, De Tijd

Ondernemers UITGESPROKEN 29
26

‘Nieuwe trends zoals bijvoorbeeld elektrische deelwagens zijn voor ons als verzekeraar een uitdaging. Dat zal onze corebusiness op termijn grondig veranderen.’

Christophe Hamal, Baloise België

‘Verzekeringssector en overheden moeten méér samenwerken’

Focus op digitalisering, innovatie én meer ondernemingszin. Dat zijn de speerpunten van het toekomstbeleid van Christophe

Hamal als CEO van Baloise België. ‘Willen we het hoofd bieden aan de pensioen- en klimaatdossiers, dan moeten we méér samenwerken met de overheid’, meent hij.

Als Brits-Belgische burger (Hamals moeder is Britse) is de 45-jarige Christophe Hamal gewend om over grenzen en obstakels heen te springen. De jonge CEO van verzekeringsgigant Baloise België ging aan de slag in de agro-industriële sector in het Afrikaanse Gabon, behaalde een Master of Business Administration (MBA) aan de prestigieuze INSEAD businessschool in Frankrijk en Singapore en werkte dan in de Belgische banksector. ‘Sinds mei vorig jaar sta ik aan het hoofd van de vijfde grootste verzekeraar in België’, zegt hij. ‘Ik transfereer nu mijn ervaringen uit de financiële wereld en de ondernemerswereld in de verzekeringssector, die mij tot voor enkele jaren nog onbekend was.’

Die wijde, transversale blik heeft op korte tijd al vruchten afgeworpen: de dynamische rebrandingcampagne - met als slogan ‘Baloise, de inspirerende partner van uw toekomst‘ - maakte definitief komaf met het

ietwat stoffige, conservatieve imago van de oldskool verzekeringsmakelaar. ‘In mijn ondernemingsgerichte strategie ligt de focus op de Baloise-verzekeringsmakelaar als onze partner en als ondernemer met expertise. Een partner die niet bang is om risico’s te nemen en vol ondernemingszin onze eindklant bedient.’

INNOVATIE EN DIGITALISERING

Volgens Hamal heeft het bankwezen een duidelijke voorsprong op de verzekeringssector inzake digitalisering. ‘In het verleden maakte ik van Buy Way Personal Finance, een traditionele speler op de markt van consumentenkredieten, een van de grootste fintechbedrijven van België’, zegt hij. ‘Dat kon maar door doorgedreven processen van digitaliseringen, wat dan weer de deur opende voor allerhande nieuwe toepassingen in de e-commerce.’

Een gelijkaardig veranderingstraject, met technologie en innovatie als speerpunten, zal de enthousiaste CEO dus geleidelijk aan invoeren in de hele Baloise België-groep. De vaak tijdrovende administratie met veel papierwerk en technische detailberekening van allerhande polissen moet omgezet worden in digitale processen. ‘Extra digitale tools voor onze verzekeringsmakelaars zijn niet alleen een vereiste voor een efficiënte service-op-maat naar onze eindklanten. Het is ook belangrijk voor de professionalisering van onze verzekeringskantoren.’

De recente schaalvergroting van Baloise België - na de overnames van Fidea Verzekeringen en van de schadetak van Athora - verklaart voor een stuk die ambitie om de versnelde innovatie in te voeren. De integratie van alle activiteiten en producten op een IT-platform is zo goed als rond. Nu wil Baloise zich focussen op versnellen en innoveren.

31 Ondernemers BEDRIJF

Word ondergedompeld in de schitterende diamantwereld tijdens een privé workshop in het hart van de Antwerpse diamantwijk.

Ontdek de basis van gemmologie en de 4 c’s van een geslepen diamant, leer hoe je start met het ontwerpen van een juweel en krijg de unieke kans om zelf een ruwe diamant te slijpen.

Een ‘once in a life time’ ervaring die je nooit meer vergeet!

Meer info en beschikbaarheid?

Scan de QR-code, surf naar www.awdc.be/en/sparklr-atelier of stuur een mail naar info@thesparklr.com.

Zorg ervoor dat je receptie, evenement of gala nog meer schittert dankzij ‘Champagne on the Rocks’!

Een glaasje bubbels krijgt een extra schittering met een steentje erin! Wees voorzichtig als je ervan drinkt, maar wie niet waagt, niet wint!

Welke gelukkige winnaar gaat naar huis met een diamantje en vergeet dit moment nooit meer?

Meer info en beschikbaarheid?

Scan de QR-code, surf naar www.awdc.be/en/champagne-rocks of stuur een mail naar info@thesparklr.com.

a Diamond Drink a Diamond Workshop Created by the Antwerp World Diamond Centre

LANGETERMIJNDENKEN

Het adagium ‘schoenmaker blijf bij uw leest’ lijkt niet meer van toepassing in de dynamische verzekeringssector. ‘Onze verzekeringsmakelaars bieden diensten aan in diverse segmenten’, zegt de CEO. ‘Wonen, mobiliteit, pensioenspaarverzekeringen, noem maar op … Dat betekent dat wij voortdurend op het terrein kennis vergaren en proactief nadenken. We zijn goed onderlegd om de risico’s en uitdagingen op de lange termijn, pakweg binnen 30 jaar, in te schatten. Dat maakt ons een unieke speler in het economisch-politieke veld van België.’

Het is door deze positie dat verzekeraars kunnen inspelen op de grote uitdagingen in onze maatschappij. Dat wil Hamal in de verf zetten. ‘Nieuwe trends zoals bijvoorbeeld elektrische deelwagens zijn voor ons als verzekeraar een uitdaging’, zegt hij. ‘De traditionele, particuliere verzekeringen vallen weg door

het collectieve aspect van deelwagens. Dat zal onze corebusiness op termijn grondig veranderen.’

Baloise België

Baloise België ontstond uit de fusie van de verzekeringsmaatschappijen Mercator, Avéro en Nateus. Het is een onderdeel van de Zwitserse Baloisegroep.

• Voor de Zwitserse Baloise-groep is België de tweede thuismarkt

• Boekte in 2021 een nettowinst van 109 miljoen euro op een omzet van 1,87 miljard euro

• Telt 1.600 medewerkers

• Is na AXA, AG en Ethias de nummer vier op de markt van schadeverzekeringen, vijfde verzekeraar van België

Dezelfde innovatieve aanpassingen zijn nodig in de immobiliënmarkt bij bijvoorbeeld brandverzekeringen in gegroepeerd eigenaarschap van woningen en appartementen.

STIMULI NODIG ROND PENSIOENEN

Maar voor de breed-maatschappelijke uitdagingen van algemeen belang, zoals het pensioenendossier, volstaan de expertise en vooruitziendheid van de ondernemermakelaar niet. Een nauw partnerschap tussen de verzekeringswereld en de overheid dringt zich op. ‘We weten dat de eerste pijler voor de pensioenen, het wettelijk pensioen voor zelfstandigen, ambtenaren en werknemers, onder druk staat’, klinkt het. ‘Op de lange termijn kunnen de overheidsbudgetten dit niet meer inlossen. We riskeren dat we niet voor iedereen een correcte uitbetaling van de pensioenen kunnen garanderen. Toch stellen we in België moeilijke beslissingen rond het

33 Ondernemers BEDRIJF
‘De overheid vaardigt geregeld nieuwe en andere spelregels uit. Dat is verwarrend. Mensen verliezen hierdoor hun vertrouwen in de alternatieve pensioensystemen.’
34 Foto: Gra | Met steun van de Belgische Tax Shelter. Casa Kafka Pictures. Beleef concerten van wereldklasse in de schitterende akoestiek van de gouden Koningin Elisabethzaal. Reserveer nu uw Business Seats of vraag meer informatie aan via business@antwerpso.be. Filmconcert: Jurassic Park Za 16.09.2023 — 19:30 Zo 17.09.2023 — 14:00 Gala met Pretty Yende met bedrijvendiner Za 23.09.2023 — 20:15 CONCERTEN voor u en uw gasten Reserveer nu uw Business Seats voor het najaar Openingsconcert met Sol en Elim Vr 29.09.2023 — 20:00 Jaap van Zweden dirigeert Mahler 6 Vr 27.10.2023 — 20:00

pensioendossier uit, zonder een besef van de hoge urgentie.’

Christophe Hamal vergelijkt het met het principe van de zogenaamde boiling frog, de kikker die langzaam levend gekookt wordt in een pot. ‘Naarmate de watertemperatuur toeneemt, past de kikker zijn lichaamstemperatuur daarop aan in plaats van uit de pot te springen. Uiteindelijk loopt het niet goed af’, zegt hij.

De CEO pleit daarom voor meer overheidsstimuli voor de individuele opbouw van aanvullende pensioenen door werkgevers of door de werknemers zelf, de zogenaamde eigen bijdragen in de vorm van bijvoorbeeld pensioenverzekeringen of pensioenfondsen. Die worden niet alleen onvoldoende aangemoedigd; ze worden zelfs fiscaal afgestraft, zegt de verzekeringstopman. ‘Omdat het overheidsbudget onder druk staat, lijkt het mij aangewezen om mensen méér en niet minder aan te moedigen om zelf ondernemend te zijn, en zodoende een stuk pensioen bijeen te sparen via de tweede en de derde pijler’, benadrukt de CEO. ‘Maar de overheid vaardigt geregeld nieuwe en andere spelregels uit. Dat is verwarrend. Mensen verliezen hierdoor hun vertrouwen in die alternatieve pensioensystemen.’

Vooral voor ondernemers staat er veel op het spel. ‘De regeling van bijkomende pensioenen voor zelfstandigen is onlangs weer een pak minder voordelig geworden. Dat leidt tot een vermindering van het fiscaal sparen bij onze zelfstandigen.’

In de discussie over de fiscale hervormingen moet volgens de CEO de focus op de beloning-voor-werk liggen. En hij gaat verder: ‘Het gehele fiscale kader moet afgestemd worden op de pensioenen van de toekomst. Fiscale stabiliteit moedigt ondernemers aan om pensioenen uit te bouwen en te verankeren.’

KLIMAATIMPACT OP DE BRANCHE

Ook in klimaatgerelateerde dossiers zouden verzekeraars en overheid meer en beter

kunnen samenwerken, meent de CEO. Door de globale klimaatveranderingen zullen natuurrampen zoals overstromingen, hevige stormen en bosbranden helaas meer voorkomen. De schade aan huizen en wegen zal hierdoor toenemen en die oplopende schadeclaims hebben een impact op de verzekeringsbranche. Want wanneer de schade toeneemt, dan stijgen de premies. ‘Als we niets doen, dan dreigen sommige risico’s onbetaalbaar te worden’, waarschuwt Christophe Hamal. De extreme watersnood in Wallonië twee jaar geleden confronteerde de sector met de effecten van die klimaatverandering. Door een aanhoudende regenval traden rivieren ver uit hun oevers en moesten mensen met bootjes en vrachtwagens geëvacueerd worden. Huizen stortten in en er vielen tal van slachtoffers. ‘Er was miljardenschade’, zegt Hamal. ‘Er kwam kritiek op de langdurige behandeling van de schadeclaims. Maar uiteindelijk heeft onze sector meer dan het dubbele uitbetaald dan verzekerd was. Tijdens die crisis hebben we onze maatschappelijke rol gespeeld. Maar wij kunnen alle effecten van klimaatverandering niet alleen dragen.’

Samenwerking tussen de verzekeringswereld en de overheden moet leiden tot een nieuw, robuust kader. ‘Dit keer speelde de natuurramp zich voornamelijk af in Wallonië’, merkt de CEO op. ‘Morgen kan Vlaanderen ten prooi vallen aan dergelijke calamiteiten. En ik vrees dat we dan misschien weer te laat zullen zijn voor een geïntegreerde aanpak.’

STERK PARTNERSCHAP

Om in deze en andere dossiers meer door te wegen op het politieke veld, gelooft Baloise België in een sterk partnerschap

met Voka. ‘Als wij ons uitspreken als verzekeringssector, dan komt onze boodschap misschien wat gekleurd over’, verklaart hij. ‘Voka is een overkoepelende organisatie met een brede basis van ondernemers in Vlaanderen. Dat biedt een groot voordeel.’

Wie is Christophe Hamal?

• Handelsingenieur KULeuven en MBA van INSEAD businessschool (Frankrijk en Singapore)

• 2004-2007: CFO bij de agroindustriële groep SIAT in Gabon

• 2009-2017: consultant bij Boston Consulting Group voor veranderingsprocessen bij financiële instellingen.

• Tot 2022: CEO van Buy Way Personal Finance, dat financieringsmogelijkheden aanbiedt via retailers: invoering strategie technologische innovatie en digitalisering.

• Sinds mei 2022 CEO Baloise België

35
Ondernemers BEDRIJF
36
‘De eindgebruiker betaalt ons niet. Integendeel, wij zullen hem extra uitbetalen. Daaruit spreekt ons rotsvast geloof in ons product.’
Deelnemer Tech@venture Singapore
Dries Bols, LIFEPOWR

‘Onze software moet uiteindelijk leiden naar goedkope elektriciteit voor iedereen’

Vele kleintjes maken samen één grote, geldt niet in het minst op de elektriciteitsmarkt. Dus heeft

LIFEPOWR software ontwikkeld die individuele aansluitpunten slim kan aansturen, op basis van onder andere het type installatie, het verbruikersprofiel tot zelfs de weersvoorspellingen. ‘Onze software stuurt energiesystemen zo optimaal mogelijk aan, zodat verbruikers zoveel mogelijk uit hun installatie kunnen halen’, schetst CEO Dries Bols.

door Jan Van de Poel

fotografie Vincent Callot

WAT?

‘LIFEPOWR legt zich toe op een optimaal beheer en opslag van energie en het aansturen van laadpunten aan de hand van slimme algoritmes. Daarmee spelen we in op de alsmaar toenemende elektrificatie en het belang van een goed evenwicht tussen vraag en aanbod op de markt. Daarmee is iedereen gebaat, want dat voorkomt grote volatiliteit in prijzen. Interessante marktmechanismen hiervoor waren vroeger enkel voor de industrie beschikbaar, maar tegenwoordig kan ook de consument mee helpen om het evenwicht te bewaren. Met onze oplossing maken we het mee mogelijk om iedereen te laten bijdragen aan de netflexibiliteit. Voorlopig focust onze oplossing zich op installaties op laagspanning, zoals aanwezig bij particulieren, dienstenbedrijven en kleine kmo’s.’

UNIEK?

‘Andere spelers focussen vaak op het opkrikken van het zelfverbruik of beter inspelen op dynamische tarieven. Wij focussen op alle opportuniteiten op zowel laadpunten als batterijsystemen om zo optimale waarde te leveren. We beseffen dat gebruikers nog sceptisch staan tegenover de waarde die onze oplossing kan opleveren. Daarom kiezen we voor een no cure no payaanpak: de eindgebruiker betaalt ons niet. Integendeel, wij zullen hem extra uitbetalen. Daaruit spreekt ons rotsvast geloof in ons product.’

MISSIE?

‘We evolueren hopelijk naar een economie aangedreven door zonneenergie, waarbij energie dan in overvloed beschikbaar is en bijgevolg bijna gratis zal zijn. Om daar te geraken, moeten we ervoor zorgen dat hernieuwbare energie voortdurend beschikbaar is voor iedereen. Door de netbeheerder te helpen om het energiesysteem in balans te houden, wil LIFEPOWR daaraan bijdragen. Ons uiteindelijk doel is om iedere verbruiker zo snel mogelijk te kunnen meenemen in dat verhaal van slimme energie. We spelen in op opportuniteiten in de markt vandaag, die morgen evenwel tot het nieuwe normaal zullen behoren als we succesvol zijn. Eer we op dat punt geraken, zullen we wel decennia verder zijn.’

AMBITIES?

‘Voor de effectieve installatie van onze oplossing onder de eigen productnaam FlexiO werken we samen met een aantal installateurs. Samen hebben die al zo’n 918 sites ermee uitgerust, wat neerkomt op een verdubbeling in de jongste maanden. Eind dit jaar moeten dat er al enkele duizenden zijn. Daarnaast lopen er samenwerkingen met enkele grote bedrijven, waaronder recent ook met een energieleverancier. Vanuit onze missie staan we ervoor open dat die onze technologie aanbieden onder hun eigen label. Door alle overheidsmaatregelen en incentives was Vlaanderen logischerwijs onze eerste markt. In Brussel en Wallonië is de uitrol van digitale meters ook gestart. Ook dat biedt nieuwe mogelijkheden.’

ONTSTAAN?

‘Als afstudeerproject van mijn ingenieursstudies heb ik mee gebouwd aan een boot die werd aangedreven op zonne-energie.Zo heb ik batterijtechnologie goed leren kennen. Na mijn studies was ik actief in de wereld van muziekproducties op locatie. In die periode ben ik dan vanuit m’n kennis beginnen zoeken naar betere manieren voor energievoorziening. Dat leidde me naar m’n eerste productidee van een mobiele batterij. Later hebben we ons toegelegd op grotere batterijsystemen voor onder andere woningen. Ten slotte zijn we geëvolueerd naar een softwarebedrijf.’

INTERNATIONAAL?

‘Het aantal regio’s waar onze oplossing een logische schakel in het energieverhaal is, wordt alsmaar groter. Zo is er bijvoorbeeld ook in Nederland sprake van de afbouw van de salderingsmaatregel. Ook dynamische energietarieven winnen daar snel terrein. Onze eerste grote uitdaging is om stappen te zetten in Europa, maar ook elders zal het belang van een goede energiebalans sterker gaan spelen. Dan is het vooral zaak om in te spelen op de al voldoende mature markten waar een virtual power plant verzilverd kan worden. Zo is bijvoorbeeld Singapore voor ons interessant, als de enige regio in Zuidoost-Azie met een mature energiemarkt die werkt volgens gelijkaardige principes zoals in Europa.’

37
www.lifepowr.io
In deze rubriek vertelt een bedrijfsleider in hapklare stukjes tekst meer over zijn bedrijf. Ondernemers DE PITCH

YOUR TECHNOLOGY AND INNOVATION PARTNER

De Cronos Groep zoekt wereldwijd naar de beste technologie, gaat actief kenniscellen vormen en stimuleert potentiële ondernemers binnen de kenniscellen om met de betreffende technologie aan de slag te gaan.

BUSINESS PARK KING SQUARE I VELDKANT 33A I B-2550 KONTICH I +32 3 450 80 30

Onder het bestaande toepassingsgebied van de Belgische Aandelenoptiewet van 26 maart 1999 kan een beroep worden gedaan op een fiscaal voordelige (lees: forfaitaire) waardering van het belastbaar voordeel alle aard van aandelenopties die worden toegekend door de werkgever aan een werknemer, waarbij deze laatste de opties binnen een termijn van 60 dagen na de toekenning ervan heeft aanvaard.

In eerste instantie wordt het toepassingsgebied van de Aandelenoptiewet op verschillende vlakken beperkt om het oneigenlijk gebruik hiervan tegen te gaan. Zo zou het toepassingsgebied in de toekomst beperkt worden tot respectievelijk (i) opties op aandelen van een zogenaamde ‘werkgeversvennootschap’ (evenals elke vennootschap die controle bezit over die vennootschap of wordt gecontroleerd door die vennootschap) en dus niet langer bancaire producten; én (ii) opties die volstrekt onoverdraagbaar en niet terugbetaalbaar zijn (behalve bij overlijden van de begunstigde).

Daarenboven zou een gegarandeerd voordeel leiden tot een extra belastbaar voordeel in hoofde van de betrokken werknemer. Vandaag is dit enkel het geval indien het gegarandeerd voordeel groter is dan het belastbaar voordeel bij de toekenning. Het mag dus duidelijk zijn dat de bijkomende beperkingen ertoe zullen leiden dat bedrijfsleiders die werken met een managementvennootschap, in de regel niet langer van de voordelige forfaitaire waardering kunnen genieten.

Fiscale hervorming beperkt opties naar verloning

Begin maart 2023 maakte de minister van Financiën zijn voorstel bekend voor een eerste fase van de bredere fiscale hervorming. In dit voorstel wordt het belastingregime van verschillende financiële instrumenten ingrijpend gewijzigd.

Bijgevolg zal dit de mogelijkheden binnen het verloningsbeleid van ondernemingen aanzienlijk beperken. De nieuwe fiscale spelregels zouden vanaf 1 januari 2024 intreden.

Aandelen en aandelencertificaten

Ten tweede zou er een volledig nieuw regime worden geïntroduceerd voor aandelen en aandelencertificaten die, naar aanleiding van een kapitaalsverhoging, hetzij met een korting, hetzij kosteloos door de werkgever worden toegekend aan haar werknemers.

De bestaande belastingvrijstelling bij een korting van maximaal 20 % wordt afgeschaft en vervangen door twee nieuwe principes, met name (i) een belastingheffing aan het marginaal tarief van 53,5 % als beroepsinkomen van de meerwaarde (d.i. het verschil tussen de aankoopprijs en de marktwaarde bij de aankoop) die wordt uitgesteld tot het moment van de effectieve realisatie/verkoop; én (ii) de toekomstig gerealiseerde meerwaarde (d.i. het verschil tussen de verkoopprijs en de marktwaarde bij de aankoop door de betrokken werknemer). Die zal daarbovenop belast worden tegen een vast tarief van 15 % in de personenbelasting.

Managementincentiveplannen Verder zouden ook managementincentiveplannen in het vizier worden genomen waarbij een zogenaamde disproportionele meerwaarde wordt toegekend. Een dergelijk surplus aan rendement zou voortaan kwalificeren als een belastbaar beroepsinkomen. Dat zou dan onderworpen worden aan een vast tarief van 35 %, en dus niet langer als een belastingvrije meerwaarde. Of ook sociale zekerheidsbijdragen verschuldigd zullen zijn, is nog onduidelijk. Om de (para)fiscale druk niet nog meer te doen oplopen, mag men hopen dat de fiscale wetgever zal voorzien in een uitdrukkelijke uitzondering.

De vooropgestelde wetswijzigingen zouden in principe in werking treden voor financiële instrumenten die op of na 1 januari 2024 worden toegekend, ervan uitgaande dat het wetgevende proces ook tijdig wordt doorlopen. Wel bestaat er nog enige onzekerheid over welke financiële instrumenten al onder de nieuwe regels zullen vallen. Want de memorie van toelichting lijkt vandaag te verwijzen naar bijvoorbeeld ‘surplusrendementen’ die pas na de inwerkingtreding worden gerealiseerd.

39
Philippe Van Krunkelsven
Ondernemers DE KIJK VAN DELOITTE
Deloitte Belastingconsulenten
‘De wijzigingen zouden in werking treden voor financiële instrumenten die op of na 1 januari 2024 worden toegekend.’

De maakindustrie heeft de jongste jaren al fel ingezet op spaarzamer watergebruik en -hergebruik. De Antwerps-Wase productiebedrijven hanteren ook concrete doelstellingen om het watergebruik tegen 2030 verder te doen dalen. Zes op de tien van de industriële spelers is bezorgd over de impact van mogelijke waterschaarste op hun activiteiten. Om hun inspanningen verder op te schalen, kijken ze nadrukkelijk naar de overheid om een passend kader uit te werken. Dat blijkt uit een rondvraag van Voka - Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland onder de grote industriële bedrijven voor haar vijfde Industry Benchmark.

Watermanagement is al het vijfde thema dat het Industrieforum van Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland analyseert in zijn jaarlijkse benchmarkstudie. De voorbije jaren werd al ingezoomd op de transformatie richting industrie 4.0, energie-efficiëntie en circulariteit bij productiebedrijven en de transitie naar een koolstofarme industrie. De keuze voor water is toepasselijk. Vlaanderen blijft ondanks de overvloedige regen dit voorjaar een van de laagst scorende regio’s voor waterbeschikbaarheid. De Europese waterregelgeving verstrengt en bovendien zijn bepaalde industriële activiteiten heel waterintensief.

Aan de hand van een doorgedreven bevraging brengt de benchmark deze keer in kaart hoe de 64 deelnemende bedrijven, waarvan 39 kmo’s en 25 grote tot zeer grote ondernemingen, vandaag inzetten op rationeel watergebruik en -beheer en wat hun ambities in die zin zijn. Waar mogelijk worden de resultaten ook vergeleken met het internationaal

erkendeGlobalWaterReport2022.Zoheeft deAntwerps-Waseindustriemeteenook eenbeeldvanhoezezichinternationaal positioneertopditthema.

ONDERDEELVANDE DUURZAAMHEIDSSTRATEGIE

‘Devorigebenchmarksleerdenons aldateconomische,ecologischeen maatschappelijkemotievenvandaagsamen deagendavanonzeindustriebepalen.Dat isookzoophetvlakvanwatermanagement. Wateriseenbelangrijkonderdeelvande duurzaamheidsstrategievandebevraagde productiebedrijven.Deafgelopenjaren daaldehetwatergebruikindeindustrie aanzienlijk,voornamelijkdoordeverbetering vandewaterefficiëntieindeproductieprocessen.Zowordterminderwater verbruiktomhetzelfdeproductterealiseren. Erwordennieuwemachinesingezetdie minderwatergebruiken.Voortswerdenook koel-enreinigingsprocessenaangepasten inspanningengeleverdnaarlekdetectieenhet

40

voorkomen van verdamping’, haalt manager Industrie Tine Horsten van Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland aan.

CIRCULAIR WATERGEBRUIK IN DE LIFT

Het onderzoek toont ook aan dat zes op de tien bedrijven concrete doelstellingen heeft om hun watergebruik met 10 tot zelfs 50 % te verminderen tegen 2030, in lijn met de Europese doelstellingen. Elf procent wil zelfs meer dan de helft van zijn watergebruik uitsparen. Hierbij valt op dat een groot deel van de bevraagde ondernemingen dit in eerste instantie wil bereiken door sterker te streven naar circulair watergebruik door waterzuivering en -recuperatie.

‘Vier op de zes respondenten heeft de vermindering van het watergebruik opgenomen in de investeringsstrategie. Daarmee doen we net beter dan de internationale score’, stipt Tine Horsten aan.

‘Meer dan de helft van de bedrijven geeft dan ook aan zich in meer of mindere mate zorgen te maken over de mogelijke impact van waterschaarste. De continuïteit van de productie en veiligheid zijn daarbij de grootste bezorgdheden.’ In voeding is water nu eenmaal vaak een essentieel bestanddeel van het eindproduct. Ook hygiëne en voedselveiligheid kunnen in het gedrang komen. In de farmaceutische industrie is de continuïteit

Hoeveel wil u uw watergebruik verminderen tegen uiterlijk 2030 (in % ten opzichte van het watergebruik in 2022)

Wat is de belangrijkste beweegreden om waterbesparingen binnen uw bedrijf in te voeren?

Onderdeel van de duurzaamheidsstrategie Kostenreductie

Bevoorradingszekerheid waarborgen Wettelijke verplichtingen Reputatieschade

van de strikt gereglementeerde processen cruciaal. In de chemie en petrochemie is water onontbeerlijk voor koeling.

DREMPELS VOOR OPSCHALING

In de Antwerps-Wase industrie leeft ook het besef dat ze tegelijkertijd nog verder zouden kunnen gaan in hun transitie naar duurzaam watergebruik. De grote investeringen in infrastructuur en nieuwe technologieën die nodig zijn voor deze opschaling, staan evenwel onder druk. De internationale concurrentiekracht van onze maakindustrie heeft te lijden van de opeenvolging van crisissen de jongste jaren. De industrie levert ook al grote inspanningen om de klimaatcrisis het hoofd te bieden, met stevige investeringen in de overgang naar een koolstofarme industrie en het aanhaken op de energietransitie. Bijkomende investeringen worden dan ook kritisch onder de loep genomen. Tine Horsten: ‘Net daarom drukken bedrijven in de bevraging op het belang van een totaalvisie op watergebruik in de industrie, in combinatie met een robuust wetgevend kader naar bijvoorbeeld waterrecuperatie en afvalwater. Ook naar vergunningen moet hen dat de nodige rechtszekerheid bieden. Om de verdere transitie mogelijk te maken, verwacht de industrie tenslotte ook financiële incentives en stimulerende fiscale regelingen.’

Meer weten info over het Industrieforum en de Industry Benchmark? Scan deze QR-code.

41 Ondernemers SCHIJNWERPER
SCAN ME
0-9 % 24% 35% 11% 30% 10-19 % 20-49 % 50+ %
87% 27% 31% 4% 69%

Bedrijven en organisaties worden dagelijks geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering. Daarbovenop maakt het huidige energielandschap de keuze van de juiste energiebronnen niet eenvoudiger. Ondernemers hebben daarom baat bij concrete plannen en acties. Met het klimaatkompas bereiden wij jouw organisatie voor op toekomstige uitdagingen en nieuwe kansen te verkennen. Vul de quick scan in en ontvang een eerste, volledig gratis, preadvies.

Surf naar anteagroup.be/klimaatkompas

42
Het klimaatkompas, jouw wegwijzer voor een steeds veranderende wereld

NIEUWE LEDEN APRIL

Aanvaard door het bestuurscomité van 10 mei 2023

ALLOCKING

David Gillain, zaakvoerder

Industrieweg 21, 2630 Aartselaar https://allocking.com

Activiteiten: b2b-leverancier van automatische deursystemen en componenten voor toegangscontrole en vergrendeling

ANGELIQUE MONBALLIEU

Angelique Monballieu, bestuurder

Aerschotstraat 26, 9100 Sint-Niklaas www.beurs-eventcoach.be

Activiteiten: expert in live en online zichtbaar zijn - beurscoach

ANTWERP CONTAINER TRANSPORT

INTERNATIONAL

Basha Vanhoucke, Project & Innovations

Bellestraat 7, 2030 Antwerpen www.actgroup.be

Activiteiten: transport, logistiek, douane en supplychainmanagement

APLUS GROUP

Carl Verbruggen, marketingarchitect Pierstraat 146, 2630 Aartselaar www.apluscoaching.be

Activiteiten: coaching- en opleidingscentrum voor individuele coachingtrajecten, voor coachingopleidingen en incompanytrainingen

BEELD- EN KLANKSTUDIO VAN HAVERE

Gwen De Meyer, afgevaardigd bestuurder Hoevensebaan 99, 2950 Kapellen www.vanhavere.be

Activiteiten: specialist in audio, video, domotica en IT

ECO TECHNICS

Tom Vorsselmans, technisch adviseur Veldstraat 65, 2960 Brecht

www.ecotechnics.be

Activiteiten: leverancier van apparatuur voor zonne-energie

FASHION CLUB 70

Miguel Dheedene, CEO

IJzerlaan 54-56, 2060 Antwerpen www.fashionclub70.com

Activiteiten: groothandel in kleding

FRESH PRODUCED SERVICES

Yasser El Sayed, zaakvoerder

Gorsstraat 1 bus 2, 2170 Merksem

Activiteiten: import en export bouwmachines en levensmiddelen

Denercon

HYDRONIC SYSTEM OPTIMISATION

Roel Vandenbulcke, CEO

Bredabaan 837, 2170 Merksem

www.hysopt.com

Activiteiten: HVAC-berekenings- en simulatiesoftware om de verwarmings- en koelingsinstallaties van uw gebouwen te optimaliseren

INDUSTRIAL & MARINE SERVICES

ENGENEERING

Eric Hansson, zaakvoerder

Griffinstraat 7, 2170 Merksem

www.imse.org

Activiteiten: leverancier van onderdelen voor machines, afscheiders, compressoren, filters en andere technische installaties

Denercon is een energieadviesbureau dat industriële klanten en kmo’s helpt om de transitie naar een meer duurzame toekomst te realiseren. Daarbij biedt het met onder andere energiemetingen en -audits technisch advies. Daarnaast helpt het ook bij de implementatie van energiebesparende maatregelen en verleent het advies over subsidies en financiering. Zo helpt het zijn klanten het energieverbruik en de CO2-uitstoot te verlagen en meer groene energie te gebruiken.

Waarom Voka?

‘Ik ben lid geworden van Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland voor de heel interessante netwerkmogelijkheden en de opleidingstrajecten die de Kamer aanbiedt. Het voorbije jaar heb ik veel bijgeleerd in het traject Plato Finance, zowel dankzij de interessante presentaties als door van gedachten te wisselen met de andere deelnemers’, stelt zaakvoerder Michaël Deneve.

Denercon

Leopold De Vriesstraat 56 2600 Berchem www.denercon.be

43
Ondernemers ONDERNEMINGSNIEUWS

REAL GROUP is

Een internationale KMO gevestigd in België en actief in de Benelux.

Gespecialiseerd in

• modulaire bouw (huur/koop)

• staalbouw

• civiele werken

• industriële elektriciteit

• industriële beplating

Aanpak op maat

In functie van jouw noden! Met gebundelde krachten en een aanpak op maat werken wij aan duurzame, innovatieve en toekomstgerichte oplossingen met respect voor eenieders welzijn.

verkoop - terugkoop - verhuur - plaatsing Schrijnwerkerslaan 8 - ZI De Zaat - B-9140 Temse Tel 03/771 69 94 - info@stelcon.be - www.stelcon.be G R O U P

JORSSEN NOORD

Loesje Wiedemeijer, fleet accountmanager

Kapelsesteenweg 1-3, 2170 Merksem www.jorssen.bmw.be

Activiteiten: BMW-garage

JORSSEN ZUID

Antwerpsesteenweg 126, 2630 Aartselaar www.jorssen.bmw.be

Activiteiten: BMW-garage

NAVITEC MARINE SERVICES

Gerald Criel, co-CEO

Emdenweg 17, 2030 Antwerpen www.navitec.be

Activiteiten: scheepsherstelling

PERCO

Frank Rengelink, zaakvoerder

Kleine Meylstraat 4 C, 2550 Kontich https://perco.be

Activiteiten: training & opleiding, individuele coaching en organisatie- en cultuurontwikkeling

PROJECT NEKTON

Guy Van den Bogaert, managing partner

Abelenstraat 54, 2640 Mortsel www.projectnekton.com

Activiteiten: duurzame verlichtingsoplossingen voor ondernemingen

RAVAS EUROPE

Bruno Verhaeghe, internationalsalesmanager

Veilingweg 17, 5301 KM Zaltbommel www.ravas.com

Activiteiten: fabrikant van mobiele weegsystemen voor goederenafhandeling

SMULDERS PROJECTS BELGIUM

Nick Iemants, general manager SPB Leo Bosschartlaan 20, 2660 Hoboken www.smulders.com

Activiteiten: internationale netwerkserviceprovider

BDapper

TREVALCO

Joachim Nuyttens, managing director

Antwerpsesteenweg 124 bus 92, 2630 Aartselaar

https://trevalco.com

Activiteiten: consulting, training en auditing, validatie en kwaliteitsborging, engineering en projectmanagement in de farmaceutische industrie

BDapper helpt medisch directeurs, diensthoofden, arts-specialisten en artsen smart skills ontwikkelen via individuele trajecten, gezamenlijke workshops, keynotelezingen en interactieve e-learnings. Oprichter is dokter Ilse Dapper, die meer dan twintig jaar ervaring als internist, intensivist en urgentie-arts meeneemt naar haar bedrijf. Dat stelt zich tot missie om artsen te inspireren, zodat ze zich goed blijven voelen in de uitoefening van hun job.

Waarom Voka?

‘Ik ben lid geworden van Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland om geïnspireerd te worden andere ondernemers. Ik houd nu eenmaal van out-of-the-box denken en over het muurtje kijken’, aldus Ilse Dapper.

BDapper

Van Noortstraat 11 2018 Antwerpen www.bdapper.be

45 Ondernemers ONDERNEMINGSNIEUWS

Van Damme & Partners

DEZE KEER BOUWEN WIJ EEN FEESTJE

50 jaar Bolckmans. 50 jaar trots, kritisch en betrokken. Een halve eeuw al vormen deze waarden het fundament van onze ambities. Op deze manier bieden we u de betrouwbare bouwstenen om uw onderneming te laten groeien. Een gebouw dat klaar is voor een sprankelende toekomst?

Daar bouwen we ook de volgende 50 jaar graag aan mee.

#bouwbedrijf #teambolckmans #Hoogstraten

) Tel: +32 9 222 58 54 ¶ Fax: +32 9 221 18 65 ¶ info@vandamme-partners.be ¶ WWW.VANDAMME-PARTNERS.BE ¶ PROFESSIONELE BEGELEIDING ¶ GRATIS WAARDEBEPALING ¶ INDIEN GEEN RESULTAAT: GEEN KOSTEN
ADVISEURS U wenst een onderneming te verkopen in alle discretie? U zoekt een bedrijf om over te nemen? Van Damme & Partners beschikt over 30 jaar ervaring.
OVERNAME

TWAALFDE MAN

Jasper Dockx, zaakvoerder

Filip Williotstraat 21/102, 2600 Berchem

https://twaalfdemanmedia.be

Activiteiten: social first agency

VAN GANSEN DEALERSHIP

Geert De Bie, verantwoordelijke fleet & corporate sales

Leugenberg 105, 2180 Ekeren

https://garagevangansen.be

Activiteiten: dealership Kia en Peugeot

VAN ROMPAY & MELIS ANTWERPEN

Stephan Melis, zaakvoerder/directeur

Hamburgstraat 1, 2030 Antwerpen

Activiteiten: reparatieservice voor hydraulische systemen

VICTRIX

Basile Aloy, CEO

De Merodelei 1, 2600 Berchem

YOUCOM

Jef Breugelmans, zaakvoerder

Achterbroeksteenweg 54, 2920 Kalmthout

Activiteiten: ICT-consultancy

RELeaSe Tea

RELeaSe Tea is de zaak van kinesist-osteopaat Els Spandel, die ontstaan is vanuit haar passie voor losse thee, kruiden en gezondheid. Het is haar doel om thee en kruideninfusies op een aangename manier in de kijker te zetten, mensen te adviseren en te begeleiden met deze gezonde dranken zodat die een plaats kunnen krijgen in hun dagelijkse voedingspatroon. Als theesommelier blendt ze niet alleen verschillende soorten thee en tisanes, maar creëert ze ook thee op maat en naar thema’s voor particulieren, bedrijven, organisaties en evenementen. Daarnaast geeft ze ook workshops, organiseert ze proefmomenten en is ze aanwezig op evenementen.

Waarom Voka?

‘Ik verkoos lid te worden van de Antwerps-Wase Kamer, omdat ik mijn groeiende zaak verder wil ondersteunen met het uitbreiden van mijn netwerk. Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland kan me ook ondersteunen op heel veel vlakken waar ik nog met vragen zit’, merkt Els Spandel.

RELeaSe Tea

Prins Karelstraat 23 9100 Sint-Niklaas www.release-tea.com

47 Ondernemers ONDERNEMINGSNIEUWS
SCAN ME
Bekijk de recentste oprichtingen en faillissementen via deze QR-code
Your breeding ground for R&D and innovation. More info + 32 477 25 06 43 innovate@bluegateantwerp.eu www.bluegateantwerp.eu
Blue Gate Antwerp

Een overzicht van de nieuwe gezichten in directiekamers en raden van bestuur. PERSBERICHT

Gereglementeerde informatie

JOËL GORSELE AANGESTELD ALS NIEUWE CEO BIJ INTERVEST

Embargo tot 25.04.2023, 18.00 uur

Antwerpen, 25 april 2023

Raad van toezicht van Intervest benoemt

Joël

Bij Intervest Offices & Warehouses is Joël Gorsele door de raad van toezicht benoemd als nieuwe chief executive officer. Hij volgt Gunther Gielen op, die er einde maart met onmiddellijke ingang was vertrokken. In zijn nieuwe functie kan Joël Gorsele terugvallen op meer dan vijftien jaar vastgoedervaring. Als chief investment officer leidde hij al sinds begin 2021 het investeringsteam bij Intervest, met een groei van de logistieke vastgoedportefeuille als resultaat. Daarvoor werkte hij voor Redevco Investment Management in Londen, Degroof Petercam en Deloitte.

ERAN HABETS NIEUWE CEO BIJ SCOTCH WHISKY INTERNATIONAL

Gorsele als CEO

De raad van toezicht van Intervest Offices & Warehouses (hierna Intervest), benoemt Joël Gorsele als chief executive officer.

Bij het Nederlandse Scotch Whisky International is Eran Habets (52) sinds begin mei de nieuwe CEO. In die functie is hij de opvolger van Michel Kappen, die zich voortaan als chief strategic officer toelegt op de inkoop van whisky. Scotch Whisky International focust zich voornamelijk via Scotch Whisky Investments op beleggingen in exclusieve whisky. Het heeft inmiddels een belegd vermogen van meer dan 255 miljoen euro aan whisky opgebouwd. Eran Habets heeft de voorbije drie decennia diverse functies in wealthmanagement uitgeoefend. Zo was hij bij MeesPierson Nederland nauw betrokken bij de fusie met ABN AMRO. Daarvoor was hij bestuurder bij Van Lanschot Bankiers in België.

www.intervest.be

Joël beschikt over meer dan 15 jaar vastgoedervaring binnen verschillende management, commerciële en financiële functies. Als chief investment officer (cio) van Intervest, heeft Joël de voorbije jaren het investeringsteam geleid, wat resulteerde in de groei van de logistieke vastgoedportefeuille. Vóór zijn aanstelling als cio, in januari 2021, was hij aan de slag in Londen voor Redevco Investment Management en mede verantwoordelijk voor verscheidene Pan-Europese fondsen. Eerder was hij aan de slag bij Degroof Petercam en Deloitte.

www.scotchwhiskyinvestments.com

Met deze benoeming bekrachtigt de raad van toezicht de #connect2025-strategie met een doorgedreven focus op het logistieke vastgoedsegment en geïntensifieerde assetrotatie, binnen het kader van de ESG-ambities.

ROOM

WITHOUT A ROOF VERSTERKT MET LUK WUYTS

zijn ervan overtuigd dat Joël, gegeven zijn uitgebreide ervaring en zijn bijdrage aan het formuleren van de #connect2025-strategie, de geschikte persoon is om als ceo leiding te geven en samen met de directieraad deze strategie succesvol te implementeren.

OOK BENOEMINGSNIEUWS?

Is in jouw bedrijf de raad van bestuur gewijzigd? Of zijn er nieuwe gezichten op sleutelposities? Na een seintje op communicatie.aw@voka.be delen we ook jouw nieuws hier!

Bij Room Without A Roof versterkt Luk Wuyts sinds kort het managementteam. Naast zijn adviserende rol daarin stippelt hij ook op vlak van businessdevelopment mee de strategieën uit. Hij zet ook mee zijn schouders onder de uitbouw van de businessunit Training Network. Na zijn ingenieursopleiding en een MBA deed Luk Wuyts de afgelopen twintig jaar ervaring op in managementfuncties in operations, sales en algemeen management in diverse sectoren.

www.roomwithoutaroof.be

Intervest Offices & Warehouses NV (hierna Intervest), werd opgericht in 1996 en is een openbare gereglementeerde vastgoedvennootschap (GVV) naar Belgisch recht, waarvan de aandelen genoteerd zijn op Euronext Brussels (INTO) sinds 1999. Intervest investeert in logistieke panden in België en Nederland en in kantoorgebouwen in België. Het investeren gebeurt in up-to-date gebouwen en duurzame (her)ontwikkelingsprojecten, gelegen op strategische locaties, met oog voor clustervorming en is gericht op verhuur aan eersterangshuurders. Het logistieke deel van de portefeuille in België is gelegen op de assen Antwerpen - Brussel - Nijvel, Antwerpen - Limburg - Luik, en Antwerpen - Gent - Brugge en concretiseert zich in Nederland op de assen Moerdijk‘s-Hertogenbosch - Nijmegen, Rotterdam - Gorinchem - Nijmegen en Bergen-op-Zoom - Eindhoven - Venlo. Het kantoorgedeelte van de vastgoedportefeuille concentreert zich in en rond centrumsteden met een belangrijke studentenpopulatie zoals Antwerpen, Mechelen, Brussel en Leuven. Intervest onderscheidt zich bij het verhuren van ruimte door verder te gaan dan het louter verhuren van m². De

Voor meer informatie:

Intervest Offices & Warehouses NV

Joël Gorsele, ceo

Vincent Macharis, cfo

T. + 32 3 287 67 87

InvestorRelations@intervest.eu

https://www.intervest.eu/nl

BTW: BE0458623918

RPR Antwerpen

49 Ondernemers DE SWITCH
“ We
ANN SMOLDERS, VOORZITSTER RAAD VAN TOEZICHT, INTERVEST
More info

Met hetzelfde oog voor detail verzekeren wij je zaak.

Het KMO-Plan van Baloise bundelt specifieke verzekeringen op maat van jouw zaak.

Want een koffiebar of een restaurant is geen kledingzaak. En dat vraagt om producten die perfect zijn afgestemd op jouw activiteit. Met het KMO-Plan bundel je gratis je verschillende verzekeringspolissen. Dat is niet alleen erg overzichtelijk, het levert je als zaakvoerder ook andere voordelen op, zoals een spreiding van je betalingen over het hele jaar en een mogelijke terugbetaling tot 15 % van je premie. Voor alle voordelen en voorwaarden: vraag ernaar bij je makelaar.

Wij verzekeren wat jou inspireert.

50
Baloise Belgium nv | Verzekeringsonderneming met NBB-codenr. 0096 | Baloise is de handelsnaam van Baloise Belgium nv Zetel: City Link, Posthofbrug 16, 2600 Antwerpen, België | BTW BE 0400.048.883 | RPR Antwerpen, afdeling Antwerpen | Tel.: +32 3 247 21 11 Vestiging: Koning Albert II-laan 19, 1210 Brussel, België Tel.: +32 2 773 03 11 | IBAN: BE31 4100 0007 1155 | BIC: KREDBEBB | info@baloise.be | www.baloise.be VU: Baloise, City Link, Posthofbrug 16, 2600 Antwerpen, België. Hebt u een klacht? Laat het ons weten per e-mail via klacht@baloise.be, www.baloise.be/klachten, per brief of telefonisch 078 15 50 56.

Kamer zwaait directeur Belangenbehartiging en Waasland Dirk Bulteel uit

‘Mijn drijfveer: altijd een verhaal schrijven van erkennen en herkennen’

Na een rijkgevulde carrière onder meer als zelfstandig ondernemer, adviseur bij een sectororganisatie en 26 jaar in dienst van Voka – Kamer van Koophandel AntwerpenWaasland wuift de Kamer in juni Dirk Bulteel uit. Zonder Dirk kenden we vandaag geen Antwerpse-Wase Kamer. Door vanuit het Waasland voluit te kiezen voor Antwerpen, verdient hij meer dan zijn plaats in het geschiedenisboek van de Kamerwerking.

Op het einde van de jaren 1990, na een woelig decennium waarbij het Waasland geconfronteerd werd met roemruchte faillissementen als Nobels-Peelman en de Boelwerf en ook een wegkwijnende textielindustrie, werd kersvers directeur Dirk Bulteel van de Kamer voor Handel en Nijverheid voor het Waasland geconfronteerd met een leeglopend ‘patroonshuis’ op de Grote Markt van Sint-Niklaas. Met 3,2 medewerkers, de spreekwoordelijke drie man en een paardenkop, moest hij de Kamerwerking in het Waasland een nieuw elan geven. Terwijl men in (politiek) Gent al dacht dat het Waasland aansluiting bij hen zou zoeken, staken Dirk en zijn bestuurders begin jaren 2000 de Schelde over om verkennende gesprekken aan te knopen met de Antwerpse Kamer.

‘De atypische ligging van Antwerpen - als provinciehoofdstad aan de rand van haar grondgebied - maakte het logisch dat wij vanuit het Waasland de cirkel rond Antwerpen probeerden rond te maken. Ons dekseltje paste op het potje; het was een kwestie van op het juiste moment, met de juiste mensen op de juiste plaats te zijn. Luc Luwel en de bestuurders van de Antwerpse Kamer gaven het nodige vertrouwen met de nieuwe naam

is voor mij altijd mijn drijfveer geweest. Het samengaan is ontegensprekelijk de juiste beslissing geweest. En de rest is geschiedenis’, stelt directeur Waasland Dirk Bulteel.

VERBINDENDE SCHAKEL

Verder heeft Dirk als directeur Belangenbehartiging op zijn geheel eigen wijze - punctueel, stijlvol, diplomatisch en met een verfijnde vorm van humor - altijd de belangen van de ondernemers uit Antwerpen én het Waasland verdedigd. Vaak was hij een onmisbare schakel tussen de ondernemers, politici en de bestuurlijke apparaten. ‘Het is een understatement te stellen dat de dynamiek van de ondernemerswereld en die van de politiek niet echt op elkaar afgestemd zijn (lacht). Als Voka – Kamer van Koophandel zijn wij dan de verbindende organisatie om de slagkracht van de ondernemers te verhogen, politici en ambtenaren de essentie te duiden

Voor Dirk was de mobiliteit in onze regio altijd al een belangrijk dossier en dit zal nog vele jaren hoog op de agenda blijven staan. Onbegonnen werk om Dirk te vragen om één onvergetelijk moment naar voor te schuiven. ‘Maar de kracht van de Kamer en het uitgebreide netwerk renderen vooral tijdens crisismomenten. De coronaperiode heeft dit overtuigend aangetoond.’

Op een tweetal weken waren we volledig overgeschakeld op digitale platformen en bleken we de juiste verbindende kracht om de bedrijven draaiende te houden, de ondernemers oplossingen te laten aanreiken voor blokkeringen waarmee onze maatschappij werd geconfronteerd werd. ‘Als mensen elkaar vinden, krijg je de zaken in beweging …. Opportuniteiten en uitdagingen herkennen en erkennen’, besluit Dirk met een knipoog.

51 Ondernemers DE SWITCH

‘Het Routeplan was de accelerator van onze samenwerking’

Met haar benoeming vorige maand als rector magnificus aan de Universiteit van Eindhoven is Silvia Lenaerts pas de derde Vlaming die een Nederlandse universiteit mag leiden. De voorbije zeven jaar haalde ze als vicerector valorisatie aan de Universiteit Antwerpen, de banden aan tussen de universiteit en onze Kamer. Samen met gedelegeerd bestuurder van de Kamer Luc Luwel, blikt ze nog even terug. door Pieter Leuridan foto Koen Fasseur

TU Eindhoven heeft een ijzersterke reputatie op vlak van toegepast onderzoek en samenwerking met bedrijven. Als exacte wetenschapper met een voorgeschiedenis in het bedrijfsleven – Silvia Lenaerts richtte na haar doctoraat chemie ooit een bedrijf op in gassensoren – lijkt haar nieuwe functie haar op het lijf geschreven.

Is de aanstelling tot rector in Eindhoven een oude droom die uitkomt?

Silvia Lenaerts: ‘Ja, ik ben er echt wel heel blij mee. Dat kan ik niet ontkennen. Om verschillende redenen trouwens. Ten eerste is er de reputatie van Eindhoven als toonaangevende universiteit op vlak

van innovatie. Maar er heerst ook een heel open cultuur, waarin de collega’s elkaar vrij direct zeggen waar het op staat. Typische Nederlands wellicht, maar ik houd wel van die duidelijkheid. Ook de governancestructuur is heel helder, waardoor er op beleidsvlak veel sneller kan beslist worden. Wellicht ook daardoor is Eindhoven momenteel een van de snelst groeiende universiteiten van Europa.’

Luc Luwel: ‘Dat zo’n universiteit dan hier in Antwerpen komt aankloppen voor een nieuwe rector, zegt wel iets over de uitstraling die onze regio sinds een aantal jaar geniet. En natuurlijk is het een duidelijke erkenning voor het werk dat Silvia de voorbije zeven jaar verricht heeft met de dienst Valorisatie en Ontwikkeling die ze zelf heeft opgericht. Een nieuwe werking waar wij vanuit de Kamer ook een grote pleitbezorger van waren.’

Hoe komt het dat pas met de aanstelling van Silvia Lenaerts de banden met de Kamer zijn aangehaald?

Luc Luwel: ‘Een nauwere samenwerking met onze universiteit en andere kennisinstellingen in Antwerpen is een droom die ik al koester sinds mijn eerste dag als CEO op de Kamer van Koophandel, meer dan 25 jaar geleden. Daarom heb ik begin jaren 2000 samen met Universiteit Antwerpen het netwerkplatform Antwerp.SRL opgericht. Maar om een of andere reden wilde die mayonaise niet echt pakken. Het is pas met de aanstelling van Silvia dat ik voor het eerst het gevoel had: ok, hier zit visie en enthousiasme achter. De rest is geschiedenis.’

Silvia Lenaerts: ‘Ik had net hetzelfde, na de eerste gesprekken met Luc. Ik was op zoek naar een breed netwerk en aanspreekpunt binnen de bedrijfswereld, en hij was daar de geknipte figuur voor.’

Was iedereen op de universiteit in 2016 even gelukkig met die nieuwe aanpak?

Silvia Lenaerts: ‘Kritiek is er altijd. Daar heb ik in de voorbije zeven jaar mee leren leven. Maar Ik heb eigenlijk vrij snel een coalition of the willing op de been gekregen. In elk departement waren er professoren en onderzoekers die bereid waren om de mouwen op te stropen. Het Routeplan, het economisch toekomstplan van de Kamer, is daar een grote hulp in geweest.’

In welke zin?

Silvia Lenaerts: Omdat het een houvast en een duidelijke horizon bood, van waar de samenwerking naartoe ging. Mensen herkenden plots hun plaats in dat grote plan. Ik vond het een eer en een plezier om daar met de Kamer aan te werken. En ik durf gerust stellen dat het Routeplan de accelerator is van de samenwerking tussen de universiteit en het bedrijfsleven in deze regio.’

Luc Luwel: ‘Als je ziet wat daar allemaal al is uit gekomen; dan mogen we meer dan trots zijn. Start-up Antwerp, Vaccinopolis, Bluechem: allemaal realisaties die In het Routeplan naar voor geschoven werden en waar we samen de schouders hebben onder gezet. Elke twee jaar hebben we ook een groot gezamenlijk netwerkevent met

52
Ondernemers DE SWITCH

innovatie-awards voor onderzoekers en ondernemers.’

Komt hier met het vertrek van professor Lenaerts naar Eindhoven nu allemaal een eind aan?

Luc Luwel: ‘Ik mag hopen van niet. We hebben zonet nog een nieuw samenwerkingsakkoord gesloten met de Universiteit Antwerpen. En ik denk dat we nu ook een unieke opportuniteit hebben om bruggen te bouwen tussen Antwerpen en Eindhoven. Wij kunnen elkaar als regio versterken. Silvia en ik hebben daar natuurlijk al gesprekken over gevoerd. Maar het is nog te vroeg om daar iets concreets over te zeggen.’

Silvia Lenaerts: ‘Van zodra ik daar ben ingewerkt, zie ik vanuit mijn nieuwe rol zeker nog samenwerkingen met Antwerpen. Wat het harde werk van de afgelopen jaren betreft: ik wilde dat voor mijn afscheid absoluut verankeren in een nieuw samenwerkingsakkoord. Al is het maar om te voorkomen dat wat er is opgebouwd, verloren kan gaan als gevolg een of andere individuele beslissing.’

Nieuw samenwerkingsakkoord met drie pijlers

De samenwerking tussen Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland en Universiteit Antwerpen werd recentelijk hernieuwd en in een heldere structuur gegoten. Anntwerp. SRL wordt de koepelbenaming die steunt op drie grote pijlers. De eerste is het netwerkevent Antwerp Innovation Night waarop AHA-awards worden uitgereikt aan zowel de meest innovatieve onderzoekers als ondernemers uit de regio. De tweede pijler draait rond het versterken van elkaars ‘merk’ via de eigen publicaties en communicatiekanalen. De derde pijler is het stimuleren van de kruisbestuiving tussen onderzoekers en bedrijfsleven. Waarbij de Kamer onderzoekers van de Universiteit Antwerpen de mogelijkheid geeft om hun (toegepast) onderzoek te pitchen op het platform-Industrie: een samenwerkingsverband van de 22 belangrijkste industriële bedrijven in Antwerpen-Waasland.

53

Oostelijke Tangent in de steigers voor 2025

Op 3 mei bracht de Kamer 40 lokale ondernemers en de bevoegde overheden samen voor een stand van zaken over de Oostelijke Tangent in SintNiklaas. Daarbij werd duidelijk dan 2025 een cruciaal jaar wordt. De bedrijfswereld repliceerde met één duidelijke boodschap: maak de realisatie nu waar. door Steven Roeland

De Oostelijke Tangent wordt de nieuwe verbindingsweg tussen het knooppunt N70/ R42 en de E17 langs de spoorlijn SintNiklaas-Mechelen. In totaal zorgen twee tunnels, vier bruggen, vijf fietstunnels en twee fietsbruggen voor een veilige en vlotte verkeersafwikkeling. Er komt een nieuwe weg voor auto’s en vrachtverkeer met veilige verkeersknooppunten en een bijkomend open afrittencomplex op de E17. Hierdoor zal de verkeersdruk in Sint-Niklaas verlichten, want doorgaand verkeer moet niet langer door het centrum. De bedrijvenzones Europark-Noord en -Oost in Sint-Niklaas en TTS in Temse krijgen

een rechtstreekse aansluiting met de snelweg. Vooral voor Europark-Zuid, dat rechtstreeks op de tangent zal ontsluiten, is de aanleg een meerwaarde. Maar net die aansluiting zorgt voor een moeizame voortgang.

VAN SLAKKENGANG NAAR TURBO

Hoewel het dossier al bijna twintig jaar op tafel ligt, werd het gewestelijk uitvoeringsplan (GRUP) pas in 2017 goedgekeurd. Door bezwaren rond de ontsluiting van EuropaparkZuid is het GRUP in 2019 gedeeltelijk vernietigd. Dat vertraagde het dossier opnieuw. De zoektocht naar oplossingen was tijdrovend. De stad Sint-Niklaas en Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) starten nu een milieuonderzoek (project-MER) waarin vier mogelijke alternatieven voor het aantakken van het bedrijventerrein worden afgewogen. Over een jaar moet het onderzoek zijn afgerond en de keuze voor een van de varianten gemaakt. In 2025 moet de omgevingsvergunning voor de volledige oostelijke tangent worden aangevraagd. Zodra die verleend is, kunnen de werken worden aanbesteed om in 2027 in uitvoering te gaan.

Parallel met de lopende procuredures moet

er nog veel werk worden verzet. Voor de nodige grondverwervingen stelde Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken Lydia Peeters op 25 mei 2022 een definitief onteigeningsbesluit vast. Daarmee is de procedure tot gerechtelijke onteigeningen opgestart. Vandaag is ongeveer 80 % van de onteigeningen afgerond. De volgende twee jaar moet de laatste 20 % worden gerealiseerd. Dit jaar moet AWV ook nog het ontwerp bijsturen. Tenslotte moet het investeringsbedrag van 100 miljoen euro definitief vastgelegd worden. De snelle bevestiging door de Vlaamse regering in de volgende legislatuur is daarbij van groot belang.

WAAKZAAM BLIJVEN

De aanleg van de Oostelijke Tangent is een absolute prioriteit voor de Wase regio. De realisatie zal niet alleen lokaal een boost geven aan de ontsluiting van onze bedrijvenzones langs de E17, zowel in Sint-Niklaas als Temse. Ook voor ondernemingen van het Wase binnengebied wordt deze aanrijroute van groot belang. De Kamer zal op alle mogelijke beleidsniveaus blijven aandringen om de Oostelijke Tangent zo snel mogelijk te realiseren.

54 Ondernemers MOBILITEIT

Vlotter collectief naar de werkplek over busbaan A12

Na jaren onderhandelen met de betrokken overheden en diensten is de aanleg van de busbaan op de A12 in het noorden van Antwerpen een feit. Voka - Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland is tevreden over de realisatie die voor collectief bedrijfsvervoer zal worden gebruikt. Die maakt de filegevoelige bedrijvenzones in de Antwerpse haven beter bereikbaar.

Het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) en Lantis hebben begin mei de busbaan op de A12 in de richting van Antwerpen afgewerkt en in gebruik gesteld. Over een traject van vijf kilometer, tussen de aansluiting van de A12 met de R2 en oprit Leugenberg in Ekeren, kan het collectief bedrijfsvervoer er de file voorbijrijden via een systeem van dynamische signalisatie. Een belangrijke stap in het vlot bereikbaar houden van de grote

Alleen dan zijn ze een attractief alternatief voor werknemers om de auto te laten staan. De busbaan op de A12 geeft op een bijzonder filegevoelige plaats voortaan vrije doorgang. Bij file stelt het Vlaams Verkeerscentrum ze open aan de hand van dynamische verkeersborden. Afhankelijk van hoe zwaar de file is, kunnen bedrijfsbussen tot maximaal 70 km/uur over de voor hen voorziene strook.

NA ZES JAAR AANDRINGEN

ondernemingen en de overheden samen in het Permanent Overleg Collectief Bedrijfsvervoer. Sindsdien werd het dossier onophoudelijk op de agenda geplaatst. Met zware werkzaamheden in het verschiet voor de Oosterweelverbinding en bijgevolg een nog grotere kans op congestie is het dan uiteindelijk vastgenomen.

MEER INSPANNINGEN NODIG

tewerkstellingsplaatsen in het havengebied. Dagelijks pendelen zo’n honderd bussen van de woonplaatsen van werknemers naar de bedrijfspoorten en omgekeerd. Ze zijn ingelegd door ondernemingen op de linkeren rechteroever van de haven. Dit gebeurt op hun initiatief, grotendeels ook met eigen middelen en wordt vaak ook door henzelf gecoördineerd. Bedrijven leveren grote financiële en organisatorische inspanningen om collectief busvervoer te organiseren, omdat het openbaar vervoer ondermaats of zelfs niet aanwezig is.

De busbaan kwam er niet vanzelf. De Kamer pleit al sinds het najaar van 2016 voor de aanleg ervan. Via een sterk onderbouwd rapport vroeg Voka - Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland om twee busbanen aan te leggen: de ene op de Scheldelaan tot aan de R2 (complex Lillo) en een andere vanaf het knooppunt R2 en de Havenweg (A12) tot aan afrit Leugenberg, beiden in zuidelijke richting. De eerste werd al in september 2017 aangelegd, onder druk van de grote verkeershinder bij de heraanleg van de Scheldelaan. Op de tweede realisatie was het tergend lang wachten. Het dossier verdween omwille van technische, organisatorische, administratieve knelpunten en bevoegdheidsproblemen herhaaldelijk in de schuif, maar werd er op aandringen van Voka - Kamer van Koophandel AntwerpenWaasland steeds opnieuw uitgehaald.

Voor Voka - Kamer van Koophandel AntwerpenWaasland is deze inspanning een belangrijke nieuwe stap in de structurele samenwerking met de Vlaamse overheid. Eerder werd samen met AWV en De Lijn een project opgestart waarbij collectief bedrijfsvervoer kan gebruikmaken van met verkeerslichten aangestuurde busbanen langs gewestwegen. Ook dit initiatief zorgt voor winst in de reistijd. Nu is er nood om de samenwerking duurzaam verder te zetten, niet alleen op het terrein. Ook de financiële ondersteuning van collectief bedrijfsvervoer moet worden verankerd. Alleen op die manier kunnen ondernemingen die grote inspanning aan de modal shift blijven leveren.

Meer weten of andere mobiliteitsvragen? Contacteer steven.roeland@voka.be

55
MOBILITEIT
Ondernemers
‘Bedrijven leveren grote inspanningen om collectief busvervoer te organiseren, omdat het openbaar vervoer ondermaats is.’
56 OVERAL DICHTBIJ

Victrol sleept Sustainable Port Award binnen

Met de Sustainable Port Award bekronen Alfaport Voka, ApziVoka, Port of Antwerp-Bruges en Maatschappij Linkerscheldeoever een duurzaam project in het havengebied. Doelstelling is bedrijven stimuleren om duurzame projecten op poten te stellen. Tijdens een galadiner in het Casino van Knokke mocht het Antwerpse bedrijf Victrol op 5 mei de tweejaarlijkse award in ontvangst nemen.

door Saskia Bultiauw foto Apzi-Voka

Nadat Ecluse, CMB en BASF Antwerpen eerder al de award in hun prijzenkast hebben mogen plaatsen, ging de Sustainable Port Award 2023 naar Victrol. Dit Antwerpse bedrijf vervoert olie, chemische producten en gas over water en transporteert en bunkert brandstoffen. Daarnaast wil het afgevangen en vloeibaar gemaakt CO2 van industriële bedrijven vervoeren naar opslagplaatsen in internationale zeehavens. Voor dit project rond CCUS Shipping - waarbij de letters CCUS staan voor carbon capture, utilization & storage - ontwikkelt het nieuwe schepen om in te zetten op de binnenwateren. Onder andere vanuit de Antwerpse haven zal het vloeibare CO2 verder worden getransporteerd met zeeschepen

of via pijpleidingen. Op langere termijn zal CO2 ook kunnen worden hergebruikt als circulaire bouwsteen voor chemische producten, zoals bijvoorbeeld bij de productie van methanol.

Na een publieksvoting en het oordeel van de jongerenjury koos de eindjury na een korte beraadslaging unaniem het project van Victrol als winnaar van de Sustainable Port Award. ‘De beslissende factor was de mate van vernieuwing, samenwerking en de vooruitstrevende toekomstvisie die met het project gepaard gaat’, klinkt het bij de organisatie.

VLOEIBAAR CO2 VERVOEREN VANAF 2026 Victrol wil graag in 2026 een eerste schip op het water hebben dat vloeibaar CO2 kan vervoeren. ‘De belangstelling is groot’, aldus businessdevelopmentmanager Frederik Selhorst. ‘Veel bedrijven zien in dat CO2 afvangen en exporteren via schepen een haalbare manier is om snel klimaatdoelstellingen te bereiken.’

‘Bedrijven zijn vaak terughoudend om hun duurzame projecten te tonen. Door de award krijgen onze koplopers de mogelijkheid om hun mooie realisatie te delen’, stelt Sofie Coppens, adviseur milieu en duurzaamheid bij Alfaport Voka. ‘Duurzame projecten belonen en promoten is een positieve stimulans die andere bedrijven kan inspireren tot investeringen in duurzaam ondernemen. Dit kan leiden tot een bredere bewustwording, meer investeringen in duurzame projecten en uiteindelijk een meer duurzame economische groei en samenleving als geheel.’

De overige finalisten

Boluda Towage is koploper in emissiereducties van haar vloot. Als eerste in Europa past het bedrijf zijn sleepboten aan naar de hoogste IMO Tier IIIemissienormen. In de vergroening van zijn vloot bestudeert het daarnaast de ombouw van een traditionele sleepboot naar een sleepboot op waterstof.

International Car Operators (ICO) plaatste in samenwerking met Engie en Port of Antwerp-Bruges elf nieuwe windmolens met een totaal vermogen van 44 MW en heeft daarmee het grootste onshore windpark van Vlaanderen. Daarnaast richt ICO ook het grootste elektrische laadeiland van het land in, met 308 laadpunten voor elektrische voertuigen.

TotalEnergies gebruikt vandaag zo’n 10 miljard liter drinkbaar kraanwater voor de koeling van zijn industriële processen. Door in de toekomst in samenwerking met Waterlink gezuiverd afvalwater te gebruiken als duurzaam proceswater, bespaart het bedrijf evenveel drinkwater als het jaarlijkse verbruik van zo’n 280.000 mensen.

57
Ondernemers ALFAPORT
‘De havengemeenschap werkt binnen ‘The Way Forward’ verder aan projecten die de volledige logistieke keten in de haven faciliteren.’
Eric Verlinden, The Way Forward

Nieuw digitaal project moet flessenhalzen in haven oplossen

De Antwerpse haven staat de jongste jaren voor de uitdaging om de logistieke efficiëntie en de veiligheid te verbeteren. Daarbij is een betere en veiligere uitwisseling van informatie, zowel binnen en tussen de haven(s) als met de buitenwereld, cruciaal. Met de aanstelling van Eric Verlinden als projectmanager van ‘The Way Forward’ zet de private havengemeenschap haar schouders onder een ambitieus pact rond digitalisering hiertoe.

Naar efficiëntere haven door digitalisering De Antwerpse haven staat de jongste jaren voor de uitdaging om de logistieke efficiëntie en de veiligheid te verbeteren. Daarbij is een betere en veiligere uitwisseling van informatie, zowel binnen en tussen de haven(s) als met de buitenwereld, cruciaal. Met het project ‘The Way Forward’ zet de private havengemeenschap haar schouders onder een ambitieus pact rond digitalisering hiertoe.

De coronacrisis en diverse incidenten ontwrichtten de jongste jaren de wereldwijde logistieke keten. Wachten op goederen werd een frustratie voor velen. Ook rederijen, terminals en andere havenspelers zagen zich geconfronteerd met flessenhalzen in de verschillende havens. De noodzaak aan efficiëntere operaties, zowel binnen en tussen de havens als van en naar het hinterland, werd voor iedereen pijnlijk duidelijk. Ondertussen maakten ook geïnfiltreerde drugsbendes de haven en haar bestaande gebruikers kwetsbaar. De logistieke efficiënte en de veiligheid verbeteren, kan de haven evenwel niet alleen. Hiervoor is de medewerking van

alle spelers binnen de logistieke ketting - van verladers over transporteurs tot klantenabsoluut noodzakelijk. Om op dit vlak een digitale kwantumsprong te maken, sloten Alfaport Voka en het Havenbedrijf Antwerpen (ondertussen Port of Antwerp-Bruges) eind 2021 een ambitieus pact. Met het project ‘The Way Forward’ voorziet de private havengemeenschap in de uitrol en uitwerking ervan.

Vorig jaar lijstte de stuurgroep ‘The Way Forward” al de gezamenlijke prioriteiten van de Antwerpse private havensector op die cruciaal zijn voor de verdere digitalisering van de haven. Hierbij heeft de invoering van het nieuwe douanesysteem PN/TS de absolute prioriteit gekregen. Want volgens een Europese verplichting moeten rederijen en terminals vanaf maart 2024 vroeger en beter informatie uitwisselen met elkaar. Dit moet leiden naar een betere risicoanalyse voor te controleren zendingen en het ook mogelijk maken om fraudepatronen te detecteren en handel te faciliteren. Hiermee streeft Europa naar een grotere veiligheid aan zijn buitengrenzen.

WINSTEN VOOR HELE SECTOR

De oefening die Europa oplegt, biedt de Antwerpse havengemeenschap ook mogelijkheden om alles efficiënter te laten verlopen. Daarom wil ze een gemeenschappelijke tool ontwikkelen voor de communicatie van berichten van en naar de douanesystemen in het zogenaamde Inbound Release Platform. De havengemeenschap wil met zo’n gemeenschappelijk initiatief vermijden dat elke operator eigen ontwikkelingen doet om te kunnen voldoen aan de Europese IT-verplichtingen. Door data te delen via het havendataplatform NxtPort wil de Antwerpse havengemeenschap conform de Europese douanevereisten werken via één IT-systeem. Tegelijk wil ze zo hergebruik van data mogelijk maken, om

ook andere processen te kunnen verbeteren. Door aan de basis van de logistieke keten data ter beschikking te stellen, kan die verder in de keten een-op-een doorstromen. De automatische doorstroming van datagegevens maakt manuele input of het opzetten van vaak dure integraties eveneens onnodig. De hele sector zal genieten van deze efficiëntiewinst door het beperken van manuele input (en dus arbeidskost), snellere doorlooptijd en een beperking van de foutenmarge.

‘Digitalisering van ketenprocessen is belangrijk om te komen tot bijkomende transparantie en efficiëntieverhoging in de logistieke ketens. Grenscontrole en -aangifteprocessen in de havens maken daarvan een belangrijk deel uit. Digitalisering ervan is dus prioritair’, stelt projectmanager Eric Verlinden van ‘The Way Forward’. ‘De complexiteit en flexibiliteit die gebruikelijk is bij de afwikkeling van de inkomende goederenstromen in de havens, in combinatie met de veelheid aan betrokken stakeholders, maakt dit evenwel niet eenvoudig. Daarom is het Inbound Release Platform een belangrijke eerste stap in dit digitaliseringsproces.’

Het is eveneens een opportuniteit om in de nabije toekomst verder te bouwen aan digitale en efficiënte supplychains, zo geeft hij nog aan. ‘Los van de wettelijke verplichte projecten werkt de havengemeenschap binnen ‘The Way Forward’ ook verder aan projecten die de volledige logistieke keten in de haven faciliteren. Zo voorziet het project ook updates en uitbreidingen van applicaties voor onder andere het containervrijgavebericht, verder gebruik van data voor het hinterlandtransport, digitale registratie van douanedocumenten via de importaangifte in e-Balie en gecodeerde, veilige afhaling van containers op terminal, … We denken dat de rechtstreekse informatiedoorstroom van de douane naar het dataplatform de efficiëntie en beveiliging van de haven alleen maar ten goede kan komen.’

59 Ondernemers ALFAPORT

Schuimafval zoekt ondernemer

Pieter Billen (Onderzoeksgroep iPRACS UAntwerpen en docent duurzame materiaalkringlopen) buigt zich onder meer over de recyclage van polyurethaanschuim.

Met zijn team ontwikkelde hij technologie die ook complexe schuimen kan afbreken.

Gezocht profiel: ondernemer die kan helpen bij de laatste stappen naar het hergebruik ervan.

Interesse? Geef een seintje op pieter.billen@uantwerpen.be

60

Het belang van innovatie staat als een paal boven water. Bedrijven moeten vernieuwen om te kunnen blijven groeien. Ook wetenschappers zetten hoog in op innovatie. Als beide partijen elkaar vinden, wordt het vaak een succesverhaal. De uitdaging? De juiste onderzoeker linken aan de geschikte ondernemer. Voel jij de chemie reeds?

Ook kussenschuimen kunnen

gerecycleerd worden

Schuimen vind je overal: in zetels, matrassen en hoofdkussens bijvoorbeeld. Het recycleren van deze kunststof is heel moeilijk. Pieter Billen en zijn collega’s op UAntwerpen ontwikkelden een procedé om ook de meer complexe schuimen, zoals traagschuim, af te breken, zodat de bouwstenen opnieuw gebruikt kunnen worden. Duurzaam en economisch aantrekkelijk. Welke ondernemer helpt hen bij het zetten van de laatste stappen? door Peter De Meyer fotografie Wim Kempenaers

manier kunnen, en het moet tegelijkertijd economisch haalbaar zijn. Dat evenwicht vinden is niet vanzelfsprekend.’

2. HET ONDERZOEK

Billen: ‘Er is nog een weg af te leggen, maar de industrie investeert in deze technologie. Het ziet er naar uit dat dit breed gaat toegepast worden.’

1. DE ONDERZOEKER

De brug slaan tussen de basischemie en de chemische processen zoals we ze kennen in de industrie: dat is het doel van iPRACS (Intelligence in Processes, Advanced Catalysts and Solvents), onderzoeksgroep binnen de Faculteit Toegepaste Ingenieurswetenschappen op UAntwerpen. Prof. Pieter Billen is woordvoerder van de onderzoeksgroep. Hij is burgerlijk scheikundig ingenieur en behaalde zijn doctoraat in de ingenieurswetenschappen met een verhandeling over biomassaverbranding. Billen is expert in circulariteit van organische materialen en focust op plastics. ‘Wij onderzoeken hoe we materialen kunnen afbreken, tot we terug bij de originele bouwstenen, de zogeheten monomeren, zijn. Dat moet op een duurzame

Billen en zijn collega’s Muhammad Adeel en Christophe Vande Velde buigen zich al enige tijd over polyurethaan. Die kunststof komen we in het dagelijkse leven overal tegen: ze ligt aan de basis van de schuimen die we onder meer in stoelen, matrassen en hoofdkussens vinden. ‘De toepassingen van polyurethaan vind je echt overal’, legt Billen uit. ‘Maar er is een groot probleem met dit schuim: het is ontzettend moeilijk te recycleren.’ Want schuim kan je niet smelten, in tegenstelling tot bijvoorbeeld PET-flessen. Billen: ‘Vandaag worden oude schuimen verbrand, wat voor extra koolstofuitstoot zorgt. Opknippen en opnieuw lijmen is een tweede optie, maar die is ook niet ideaal. Je kan er dan alleen maar geluidsisolerend materiaal en stalmatten van maken.’

Toch zijn er mogelijkheden. ‘Polyurethaan is niet oneindig stabiel. Externe factoren hebben er een impact op. Denk bijvoorbeeld aan een spons die je heel lang in een emmer laat liggen: uiteindelijk zal ze uit elkaar beginnen brokkelen. De chemische bindingen breken dus, en zo kan je terug naar de oorspronkelijke bouwstenen van de stof gaan.’

3. HET PROCES

Met de hulp van alcoholen, een vorm van organische verbindingen, kunnen de monomeren van flexibel schuim in een kleine reactor van elkaar gescheiden worden. Dat vergt weinig energie en is dus duurzaam. Pieter

Deze aanpak werkt voor eenvoudige schuimen, maar de laatste jaren kwamen er ook meer complexe schuimen op de markt. ‘Denk aan het zogeheten geheugenschuim of traagschuim. Dat houdt bijvoorbeeld in een hoofdkussen rekening met de vorm van het lichaam. Daarvoor worden er meerdere verschillende polyolen gebruikt in het schuim. Probleem: die diverse polyolen maken het recycleren weer een heel stuk ingewikkelder. Met de bestaande technologie kan je het schuim niet meer eenvoudig herleiden naar de zuivere oorspronkelijke bouwstenen.’

4. HET RESULTAAT

De ingenieurs van UAntwerpen hebben daar nu een oplossing voor gevonden, legt Pieter Billen uit. ‘Wij zijn erin geslaagd die zogeheten fasescheiding tijdens het recyclageproces beter te gaan controleren. Op die manier kunnen we ook de afzonderlijke polyolen apart krijgen en weer opnieuw gaan gebruiken. Dat betekent uiteraard een grote meerwaarde, zowel op economisch als op duurzaamheidsvlak.’ In het labo is het procedé volgens Billen ver gevorderd. ‘Ook in de praktijk kunnen we dit gaan toepassen. We zouden bij producenten het schuim dat overblijft na het op maat snijden, kunnen recupereren. Vervolgens kunnen we het uit elkaar halen in een kleine reactor om de bouwstenen dan in het productieproces te hergebruiken. Om die laatste stappen te zetten, hebben we een ondernemer nodig. Dat kan iemand uit de schuimbusiness zijn. Maar ook mensen voor wie de chemische industrie geen geheimen kent, kunnen ons mogelijk helpen.’

61 Ondernemers ONDERZOEKER ZKT. ONDERNEMING

Hoe verbeter je de energieprestaties van je gebouwen?

Volgens het Internationaal Energieagentschap is vastgoed verantwoordelijk voor 40% van de globale CO2-emissies. De exploitatie van gebouwen is daarbij goed voor 70%, de rest van de uitstoot komt van de bouw zelf.

Om de Europese klimaatdoelstellingen tegen 2050 te halen, zullen alle gebouwen een EPC-label A moeten hebben. Daarvoor moeten we fors investeren in energiezuinige nieuwbouw en zal het bestaand vastgoed een ware renovatiegolf moeten ondergaan.

De focus lag tot nu op het residentiële vastgoed maar ook bedrijven hebben belang bij de verbetering van de energieprestaties van hun vastgoed. Een energetische renovatie resulteert in een lagere energiefactuur en CO2uitstoot en vergroot de waardevastheid van het pand. Maar hoe pak je dat als ondernemer aan? De ING Sustainable Buildings Guide biedt bruikbare inzichten om duurzame investeringen te plannen.

170.000 renovaties per jaar

In België is de uitdaging groter dan in onze buurlanden. ‘Dat komt omdat ons gebouwenpark gemiddeld groter en ouder is. 64% van ons vastgoed is gebouwd voor 1981’ aldus Wouter Thierie, vastgoedeconoom bij ING België.

Belgische woningen hebben op Europees vlak de tweede hoogste CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking. ‘Om de doelstellingen te halen, moeten er elk jaar 170.000 woningen gerenoveerd worden’, aldus Thierie. ‘Voor niet-residentieel vastgoed is de situatie nog uitdagender. Dat vertegenwoordigt 17% van het totale gebouwenpark in België en veroorzaakt maar liefst 26% van de uitstoot.’

Verplichte verduurzaming, ook voor bedrijven

Om het tempo richting 2050 op te voeren, verstrengen overheden gradueel de EPC-regelgeving. Die is al strikt voor nieuwbouw, maar ook voor bestaande gebouwen bestaan er steeds meer verplichtingen.

‘Sinds 1 januari 2023 bestaat in Vlaanderen een renovatieplicht binnen de 5 jaar na de overdracht van residentieel vastgoed met een EPC-label E en F. En als eigenaar kan je de huur pas volledig indexeren als je pand minimum EPC C heeft.’ aldus Kris Liesse, Head of Real Estate Finance bij ING België.

‘Wat weinig bedrijfsleiders beseffen is dat de verplichte renovatie na overdracht voor niet-residentieel vastgoed reeds

een jaar eerder in voege is getreden. De verplichting geldt voor de meeste niet residentiële gebouwen (kantoren, commercieel vastgoed …) maar tot nader bericht niet voor werk- opslagplaatsen. Bovendien kan je sinds begin 2023 geen niet-residentieel gebouw meer verkopen zonder EPC. Voorlopig geldt er geen minimum maar dit zal wel het geval zijn vanaf 2030. Er is dus werk aan de winkel!’ stelt Liesse. Terugverdientijd

Maar hoe plan je die investeringen? Hoe weet je welke investeringen de meeste invloed hebben op het EPC van je gebouw? En vertaalt zich dat steeds in maximale energiezuinigheid?

‘Met de ING Sustainable Buildings Guide stellen we onze ondernemende klanten een gratis digitale tool ter beschikking die inzicht biedt in de impact en de kostprijs van de investeringen die hun gebouw verduurzamen’, zegt Marc Callier, Product Owner Sustainability bij ING. ’De tool houdt ook rekening met de verschillende EPC-wetgeving in Vlaanderen, Brussel en Wallonië en dat is geen sinecure.’

Het intuïtieve dashboard van de ING Sustainable Buildings Guide toont niet alleen de verbetering van het energielabel en de vermindering van de CO2-uitstoot, maar ook de kostprijs en jaarlijkse energiebesparingen, zowel voor de individuele gebouwen als voor de volledige portefeuille.

‘Je krijgt per gebouw een indicatieve business case die de terugverdientijd toont van elke investering, en dat maakt deze service uniek’, aldus Callier. ‘De gebruiker kan bovendien verschillende scenario’s simuleren en visualiseren op een tijdlijn, wat ondernemers helpt maatregelen te prioriteren in functie van hun beschikbare cashflow.’

Lenen aan 100%

‘Als bank willen we bovendien onze klanten een duw in de rug geven bij de financiering van die investeringen. We zijn bereid om 100 procent van het nodige bedrag uit te lenen aan een voordelige rente. Zo verhogen we bij onze klanten niet enkel het inzicht maar helpen we hen maximaal om inzicht om te zetten in praktijk.’ besluit Liesse.

Bereid jij je gebouwen voor op de toekomst?

Meer info op

ing.be/duurzame-gebouwen

ING België nv • Bank/Kredietgever • Marnixlaan 24, B-1000 Brussel • RPR Brussel • BTW: BE 0403.200.393 • BIC: BBRUBEBB • IBAN: BE45 3109 1560 2789 • www.ing.be Neem contact op met ons via ing.be/contact • Verzekeringsmakelaar ingeschreven bij de FSMA onder het nummer 0403.200.393 • Verantwoordelijke uitgever: Peter Göbel • Sint-Michielswarande 60, B-1000 Brussel • 721903N • 04/2023 Advertorial

Tallinn geeft zijn digitale troeven prijs aan

40 deelnemers aan techmissie

Lees pag. 64-65

Ondernemers INTERNATIONAAL ONDERNEMEN

Techmissie naar Tallinn voedt volop digitale ideeën

Samen met veertig deelnemers trok Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland van 23 tot en met 26 april op missie naar de Estse hoofdstad Tallinn. Als een van de meest gedigitaliseerde landen ter wereld wordt Estland weleens het Silicon Valley van het noorden genoemd. Vlaams viceminister-president Bart Somers leidde de delegatie en werd er ‘e-Resident’.

Estland is een van de landen met het hoogste aantal start-ups per inwoner. Het bracht tot nu toe ook al bijna tien unicorns, bedrijven die meer dan een miljard dollar waard zijn, voort. Hoe kan een ministaat met amper 1,3 miljoen inwoners uitgroeien tot een van de sterkste digitale spelers ter wereld? Dat werd de delegatie ondernemers en Vlaams minister Bart Somers, bevoegd voor Binnenlands Bestuur, Bestuurszaken, Inburgering en Gelijke Kansen, heel wat duidelijker tijdens de zeer geslaagde missie, aan de hand van uiteenlopende getuigenissen, presentaties en bedrijfsbezoeken.

Na een interessante economische briefing door de lokale vertegenwoordiger van Flanders Investment and Trade en lokale getuigenissen over hoe het best zakendoen in Estland, bezocht de delegatie het e-Estonia briefing center. Daar werd ze ondergedompeld in het bijzondere digitale overheidsverhaal van Estland, waarbij ook dieper werd ingegaan op e-Residency. ‘Vlaanderen zet zeer sterk in op digitalisering met onder andere de lokale besturen. Estland is koploper in Europa op vlak van digitale dienstverlening. We kunnen veel leren van elkaar’, wist minister Somers al bij het vertrek naar de Estse hoofdstad. Ter plaatse werd hij ook e-Resident.

VAN START-UPS TOT CYBERBEVEILIGING

Tijdens een zeer grondige uiteenzetting door Estonia Invest vernamen de deelnemers meer over het ecosysteem voor start-ups

en het investeringsklimaat. Estland telde vorige maand meer dan 1.420 start-ups die bijna 14.000 mensen tewerkstellen. Hierna konden de deelnemers rechtstreeks aan de hand van bedrijfsbezoeken en getuigenissen inspiratie in overvloed rapen over de opstart en ontwikkeling van lokale techkampioenen.

Zo bracht de unicorn BOLT – als uitdager van Uber - niet alleen een verhaal over haar opstart, maar ook over haar huidige uitdagingen en de toekomst van stedelijke mobiliteit. Bij Clevon, dat zich focust op technologie voor autonome leveringen en sinds vorig jaar ook samenwerkt met Colruyt rond een pilootproject voor Collect&Go, kon de delegatie een zelfrijdend elektrisch voertuig in actie zien en ook vernemen welke verdere stappen het bedrijf wil zetten.

Bij Jobbatical vertelde de stichtster haar verhaal en haar visie om, vanuit de vaststelling van het enorme tekort aan talent, het proces van immigratie van nieuwe medewerkers in meer dan twintig landen zo vlot mogelijk te maken. Daarvoor wil ze de procedures voor de visa en de verhuizingen tweemaal sneller en driemaal goedkoper maken. Met even groot enthousiasme namen ook Guardtime, Xolo en DriveX de delegatie mee in hun verhaal.

Een al even geslaagde afsluiter van de missie vormde het bezoek aan het Cooperative Cyber Defence Centre van de NAVO in Tallinn. Dat krijgt regelmatig universiteiten of industriële spelers zoals Siemens en Microsoft over de vloer. Ook de Belgische federale overheid was er al eens op bezoek. De techmissie bood ondernemers een unieke kans om er eveneens mee kennis te maken. De delegatie kreeg niet alleen een theoretische uiteenzetting over cyberbeveiliging. Ze werd ook het belang van voldoende beveiliging van de strategische apparatuur in bedrijven op het hart gedrukt. Zo voedde het vierdaagse programma volop ideeën bij zowel de minister, de Antwerps-Wase delegatie als het Antwerps stadsbestuur en werd het een succesvolle missie voor Andreas Pfeffer in zijn nieuwe rol als voorzitter.

Komend najaar organiseert de Kamer al twee volgende missies naar vastgoed hotspot Lissabon (3 & 4 oktober) en naar Marokko, de sterk groeiende poort naar het Afrikaanse continent (van 5 tot en met 10 november).

Interesse om deel te nemen? Contacteer maarten.cosijn@voka.be

65
Ondernemers INTERNATIONAAL ONDERNEMEN

23 juni 19:00

ZOO Antwerpen

Wij kijken reikhalzend uit naar jouw komst!

De stokstaartjes staan alvast paraat om er een feestelijke editie van te maken. Ons Tuinfeest is zonder overdrijven een begrip bij Antwerpse en Wase ondernemers aan het begin van de zomer. We staan te popelen om jou te ontvangen op het zonovergoten Flamingoplein in de Antwerpse ZOO.

Registreer vandaag nog via www.tuinfeest2023.be

66

Europese Unie zet in op eenvoudiger zakendoen binnen eigen grenzen

De Europese eengemaakte markt viert dit jaar zijn dertigste verjaardag. Desondanks moet ze dringend verder opgetuigd worden. Op hun top in Brussel lanceerden de Europese staatshoofden en regeringsleiders een oproep tot het ‘voltooien’ van de interne markt, onder meer wat betreft zijn digitale dimensie. De nieuwe voorstellen van de Commissie om het Europees vennootschapsrecht verder te digitaliseren, moeten in die context worden gezien.

De Europese eengemaakte markt viert dit jaar zijn dertigste verjaardag. Desondanks moet ze dringend verder opgetuigd worden. Op hun top in Brussel lanceerden de Europese staatshoofden en regeringsleiders een oproep tot het ‘voltooien’ van de interne markt, onder meer wat betreft zijn digitale dimensie. De nieuwe voorstellen van de Commissie om het Europees vennootschapsrecht verder te digitaliseren, moeten in die context worden gezien.

Zo roept ze een uniform certificaat in het leven waarmee een onderneming in alle EU-talen cruciale bedrijfsinformatie kan voorleggen aan de bevoegde autoriteiten. Dat kan bedrijven helpen wanneer ze bijvoorbeeld willen deelnemen aan openbare aanbestedingen of in contact willen treden met de belastingdienst van een andere lidstaat. Sowieso zal meer bedrijfsspecifieke informatie publiek toegankelijk worden gemaakt in een pan-Europees register (BRIS).

ADMINISTRATIEVE VEREENVOUDIGING VOOR KMO’S

De Commissie wil ook de zogenaamde apostille afschaffen. Dit houdt de verplichte

legalisatie in van officiële documenten om die in het buitenland te kunnen gebruiken. Daarmee voert ze het principe in dat ook bedrijven die over de grens een dochteronderneming of een filiaal willen openen, alle relevante gegevens slechts eenmaal ter beschikking zullen moeten stellen.

De nieuwe richtlijn is vooral op maat van kleine en middelgrote ondernemingen gemaakt. Deze verregaande administratieve vereenvoudiging moet kmo’s elk jaar 437 miljoen euro aan kosten doen besparen, rekent de Commissie voor. Haar voorstel bouwt verder op een eerdere richtlijn die al in 2019 werd aangenomen. Die bepaalt onder meer dat een nieuwe onderneming volledig digitaal moeten kunnen worden opgestart.

Wanneer het Europees Parlement en de Raad de nieuwe richtlijn zullen hebben goedgekeurd, krijgen de lidstaten twee jaar de tijd om hem in nationale wetgeving om te zetten.

Meer weten? Contacteer luc.vanlooveren@voka.be

Ondernemers BLIK OP EUROPA 67
‘De afschaffing van de apostille doet kmo’s elk jaar 437 miljoen euro aan kosten besparen.’
68
69 Ondernemers IN DE KAMER
Dinsdag 25 april, ’t Bau-huis Sint-Niklaas
pag. 70
Wakker Waasland XL
Zie

Afspraak

170 ondernemers op de afspraak voor Wakker Waasland

XL

Antwerpse en Wase ondernemers hoeven niet overtuigd te worden van het belang van een sterk netwerk, zo bleek afgelopen dinsdag 25 april in ‘t Bau-huis in Sint-Niklaas. Ruim 170 bedrijfsleiders verzamelden er voor een succeseditie van Wakker Waasland XL. Bij deze speeddateformule stellen twee deelnemers zich kort voor aan elkaar, om na vijf minuten weer van gesprekspartner te wisselen. Zo kan elke deelnemer via deze netwerkcarrousel in een uur minstens tien interessante contacten leggen.

70 Ondernemers IN DE KAMER
De volgende Wakker Waasland bijwonen? op 22 november bij Garage De Ridder in Beveren.

60 ondernemers ontdekken Ethnicraft achter de schermen

Vanuit Boom verovert Ethnicraft de wereld met zijn designmeubilair. Het verhaal hierachter kwamen 60 ondernemers op dinsdag 9 mei te weten tijdens een rondleiding achter de schermen van het bedrijf. Na uitleg van salesdirecteur Stephan Dusart over de 25-jarige geschiedenis en evolutie van de gastheer kregen de aanwezigen ook een inkijk in de b2b-shop.

Regiolink Oost lokt 40 ondernemers

Belisol Antwerpen in Wommelgem was op donderdag 27 april het decor voor een nieuwe editie van Regiolink Oost. Veertig ondernemers waren op de afspraak om er in de showroom het boeiende ondernemersverhaal van bestuurders Nathalie Van Gompel en Arnaud Berghmans te vernemen. De avond sloten ze af met een gezellige netwerkreceptie.

Op 19/10 gunt ETAP

Lighting in Malle je een kijkje achter de schermen. Interesse? Schrijf in via deze QR-code

Ondernemers IN DE KAMER
71
SCAN ME SCAN ME
Ga op 8/6 mee op bezoek bij Connectum in Wuustwezel. Inschrijven via deze QR-code
72 laat
Geef een seintje op communicatie.aw@voka.be en Ondernemers zet het gratis mee in de kijker! Blaast jouw bedrijf een bijzonder aantal kaarsjes uit? Of is er een nieuw gezicht in jouw directie of raad van bestuur? Heb je een opvallende investering succesvol afgerond? MEI 2023 Jaargang 24, nr Afgift ekantoor: Antwerpen P 706333 Onder nemers magazine ‘Ik ben altijd een vechter geweest en wist dat ik goud in handen had’ BouchraHashassi,Washville
van jou horen! Onder nemers

GILBERT DE CLERCQ

Tijdens de jaarlijkse Transport en Logistics Awards van Transportmedia medio mei, is logistiek dienstverlener Gilbert De Clercq uit Temse verkozen tot Super Transporteur van de afgelopen 30 jaar. Als winnaar van de prijs voor Transporteur van het Jaar in 1996 nam Gilbert De Clercq het in deze verkiezing op tegen de andere winnaars van deze titel in de voorbije 30 jaar. ‘Een mooier eerbetoon aan onze overleden vader, stichter en grote voorbeeld Gilbert De Clercq konden we niet bedenken’, stelt huidig CEO Filip De Clercq. ‘Sinds mijn vader in 1996 de award van Transporteur van het Jaar in ontvangst mocht nemen, zijn we onszelf blijven heruitvinden. Zo groeiden we uit tot een geïntegreerde supply chain innovator.’ Onder zijn leiding werd de strategische focus in 2014 verlegd van traditionele transportleverancier naar professionele aanbieder van geïntegreerde logistieke totaaloplossingen aan nationale en internationale klanten binnen Europa. De transportdivisie, met een eigen vloot van 300 voertuigen en 450 trailers, vormt daarbij de kern van het bedrijf, naast meer dan 125.000 vierkante meter aan eigen CO²-neutrale logistieke opslagruimte. Het bedrijf opereert vandaag vanuit zeven sites in drie landen met de hoofdzetel in Temse en vestigingen in Spanje en Slovakije. De onderneming telt momenteel 325 medewerkers.

https://gilbertdeclercq.com

ENGIE

Energiebedrijf Engie heeft vergunningen aangevraagd om drie batterijparken te bouwen in onder meer Kallo. Samen zullen die euro’s goed zijn voor een elektrisch vermogen van 380 megawatt. Het bedrijf wil de batterijparken bouwen op zijn sites in Vilvoorde (200 megawatt), Kallo (100 megawatt) en Drogenbos (80 megawatt). De batterijen zullen samen vier uur lang voldoende stroom kunnen geven om het verbruik van meer dan 180.000 gezinnen te dekken. Met deze investering van in totaal verschillende honderden miljoenen wil ENGIE een belangrijke speler worden in lokale opslag van energie. ‘Met dergelijke grote volumes kunnen de batterijen het elektriciteitsnet helpen om pieken in (hernieuwbare) energieproductie op te vangen dankzij opslag en deze energie weer vrij te geven op momenten van lagere productie’, klinkt het. Het bedrijf verwacht in de zomer een antwoord te krijgen op de vergunningsaanvragen. De batterijparken zouden tegen de winter van 2025 operationeel kunnen zijn.

www.engie.be

ONDERNEMERS. is het blad van Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland

zetel Antwerpen: Markgravestraat 12, 2000 Antwerpen, tel 03 232 22 19

zetel Waasland: Kleine Laan 28, 9100 Sint-Niklaas, tel 03 776 34 64

info.aw@voka.be

www.voka.be

btw: BE 0406.696.056

RPR Antwerpen

Redactiecomité

Saskia Bultiauw, Lauren Cools, Maarten Cosijn, Katrijn De Lie, Philippe Heyvaert, Pieter Leuridan, Thierry Lepoutre en Jan Van de Poel.

Reclameregie

Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland

Markgravestraat 12, 2000 Antwerpen

Abonnement per jaar (11 nummers): 85 euro (exclusief 6% btw) Kosteloos voor de leden van de Kamer.

Prijs per nummer: 6 euro

Verantwoordelijke uitgever

Luc Luwel, Markgravestraat 12, 2000 Antwerpen

Hoofdredacteur

Pieter Leuridan

Medewerkers

TEKSTEN

Christophe Bellens, Dirk Bulteel, Saskia Bultiauw, Emma Cottenie, Nadia Dala, Peter De Meyer, Philippe Heyvaert, Tine Horsten, Pieter Leuridan, Steven Roeland, Jan Van de Poel en Katrien Verreyken

BEELDEN

Vincent Callot, Koen Fasseur, Stephanie Fraikin, Wim Kempenaers, Shutterstock, Stefaan Van Hul

LAY-OUT Pieter Geerts

DRUK

Drukkerij VD, Temse

Dit nummer werd redactioneel afgesloten op 20 mei 2023.

Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland is uw partner in succesvol ondernemen. Als onafhankelijke spreekbuis wil de Antwerps-Wase Kamer het bedrijfsleven in de arrondissementen Antwerpen-Waasland stimuleren en aldus bijdragen tot meer welvaart en welzijn in die regio. De Kamer ontplooit hiertoe tal van diensten en activiteiten die het ondernemerschap ondersteunen en een vernieuwde dynamiek geven. Volledig overtuigd van deze missie hebben onderstaande toonaangevende en vooraanstaande bedrijven een structurele samenwerking gesloten met de Kamer. Samen springen we in de bres om het ondernemersklimaat in Antwerpen-Waasland de nodige vruchtbare injecties te geven.

73
Ondernemers COLOFON
JAGUAR LAND ROVER DE RIDDER

Kick-off Scouting Industrie 4.0

Zetel Antwerpen

victor.debeukelaar@voka.be

Verwelkoming nieuwe leden

sarah.boonen@voka.be

Zetel

guido.frederiks@voka.be

Kick-off Lerend netwerk Energietransitie

Zetel Antwerpen

victor.debeukelaar@voka.be

Zetel Antwerpen Regiolink Antwerpen-Noord Connectum, Wuustwezel

sarah.boonen@voka.be

Creatief je bedrijf uitbouwen

KAVA Congrescentrum, Antwerpen

margo.mathys@voka.be

Aan de slag met Incoterms (praktijk)

Zetel Antwerpen

sofie.engelen@voka.be

Verwelkoming nieuwe leden

Zetel Antwerpen

sarah.boonen@voka.be

Kick-off Lerend netwerk managementassistenten

Zetel Antwerpen

eva.luyten@voka.be

Maak

sofie.engelen@voka.be laura.govaerts@voka.be

margo.mathys@voka.be

19.00

ZOO Antwerpen

Schrijf in via deze QR-code

sofie.engelen@voka.be

Tuinfeest

Hét startschot van de zomer? Dat geven we op ons Tuinfeest! De stokstaartjes staan alvast paraat om er een feestelijke editie van te maken. Zomerse buffetten, steengoed netwerken en de prachtige omkadering vormen de ingrediënten van deze succesformule. Probeer de stokstaartjes te spotten tijdens de traditionele nocturnewandeling die je de wonderlijke sfeer van een inslapende ZOO laat beleven.

Meer info: pr.aw@voka.be

Kick-off Klachten als kansen

Zetel Antwerpen

sofie.engelen@voka.be

Met Jong Voka aan tafel TBA

eva.luyten@voka.be

pr.aw@voka.be

margo.mathys@voka.be

Ons najaarsprogramma belooft weer veel goeds! Check het nu al op www.kameragenda.be of via deze QR-code

74 Ondernemers AGENDA 20 21 14.00 28 13.30 12 13.30 08 09.00 08 09.30 08 14.00 09 09.30 28 15.00 15 13.00 14 18.00 07 18.00 08 17.30 29 12.30 06 16.00 15 09.00 19 13.30 15 09.30 Juni September
Antwerp Expo
met Incoterms (theorie) Zetel Antwerpen
Beyond Borders Japan Zetel Antwerpen
Bedrijvennetwerkdagen
Kick-off Transitio Deloitte Antwerpen Veiliger internationaal handelen
Kick-off
jouw
voor marketing automation Zetel Antwerpen
verdienmodellen
bedrijf klaar
Kick-off Alternatieve
Antwerpen Procurement Summit Zetel Antwerpen
GRATIS GRATIS GRATIS GRATIS GRATIS
23
SCAN ME
Walgoedstraat 1 • 9140 Temse Tel. 03 760 10 10 Fax 03 760 10 11 e-mail: info@drukkerijvd.be www.drukkerijvd.be D R U K K E R I J

“Video’s op LinkedIn leveren ons leads op”

Laon is een innovatief en atypisch advocatenkantoor en communiceert met video via LinkedIn.

De samenwerking met Zidis is zo flexibel dat wij à la minute op hun team beroep kunnen doen en op de actualiteit kunnen inspelen.

Vandaag geshoot, morgen online… Zalig!

www.zidis.be

Wij zijn Zidis

Een snel, flexibel en efficiënt productiehuis met de nadruk op video. Een mix van jong geweld en ervaren verhalenmakers met enthousiasme als gemene deler. Beeldende content is hot en wij zijn er om jouw doelstellingen waar te maken met fantastische beelden! Op zidis.be kan je terecht voor bedrijfsfilms, livestreams, podcasts, animatievideo's, fotografie, rekruteringsvideo's, en zoveel meer!

Zidis Studios Antwerp - Ellermanstraat 54 Zidis Studios Lint - Fabriekstraat 38 Zidis Studios East & West Flanders - Leihoekstraat 7c

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.