Chemie Magazine- december 2018 by VNCI

Kemira Rotterdam vindt zichzelf opnieuw uit

Oproep tot één EU-richtlijn voor CMR-stoffen

Studenten over belang duurzaamheid werkgever

Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie

JAARGANG 60 • 12 • 13 DECEMBER 2018

MET SPECIALE BIJLAGE JBJimmy NIELS Bijlage bij Chemie

2018 Magazine • 13 december

@EvertStienen Broertje: schrijft gAUd op zijn test chemie *omdat Au ook goud is* R PLANT MANAGE18 OF THE YEAR 20

Niels Smits: ‘Het zijn uitdagende tijden voor een chemisch technoloog’

Robert Tieman @RobertTieman Intl. transport via buisleidingen (22.100 km in NL) - CO2 arme en zeer veilige vervoersmodaliteit met mooie cijfers. Frans Driessen (VELIN - Vereniging van leidingeigenaren in Nederland) #CTGG dag Dow Terneuzen klaar voor de toekomst

Inspirerende mensen en bedrijven

Agro & Chemistry @agrochemie Intensieve samenwerking #chemische #industrie en #energiesector noodzakelijk, vindt Mark Williams @SABIC @Industrielinqs @vnci K. Le Bato @Koentatweets Als antwoord op @NReckem. Nee hoor. Ik werk in de chemische industrie. U hebt er werkelijk geen flauw benul van welke (financiële) inspanningen wij leveren om de lucht zuiverder te krijgen. En de lucht is ondertussen zuiverder dan 30 jaar geleden.

NIEUWE DRAAI AAN PERIODIEK SYSTEEM Ter ere van het 150-jarig bestaan van het periodiek systeem heeft IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry) 2019 uitgeroepen tot Internationaal Jaar van het Periodiek Systeem. Om dit jubileum te vieren presenteert EuChemS, de Europese chemische vereniging, een alternatieve, moderne versie van het systeem. Hierin staan de negentig meest voorkomende elementen op aarde, in verhoudingen die aangeven hoeveel er nog van aanwezig is. Met deze alternatieve versie wil EuChemS aandacht vestigen op het feit dat veel elementen niet onbeperkt voorradig zijn. Als het gebruik van helium blijft zoals het is, hebben we nog een voorraad voor ongeveer 25 jaar. Palladium, platina en rhodium zijn belangrijk in veel katalysatoren, maar worden inmiddels ook schaars. We gebruiken bovendien veel neodymium en andere zeldzame aardelementen in elektronische apparaten en krachtige magneten. Verwacht wordt dat de vraag naar deze zeldzame aardelementen snel groter zal worden dan het aanbod. Het recyclen van deze materialen staat nog in de kinderschoenen. Van slechts achttien elementen, voornamelijk metalen zoals ijzer, aluminium en koper, recyclen we meer dan de helft. De KNCV deelt de zorgen van EuChemS en ondersteunt dit mooie initiatief door dit nieuwe periodiek systeem te verspreiden onder Nederlandse scholen, in samenwerking met de VNCI en Stichting C3. In de hoop dat de scholieren op een andere, leuke manier kennismaken met chemie en om bewustzijn te creëren over het gebruik van zeldzame materialen. p

KUNSTMEST

essenscia_NL heeft geretweet De Zevende Dag @De7deDag. “Ik ben ook voor hernieuwbare energie, maar de materialen die daarvoor gebruikt worden komen uit de chemie. De vinger wijzen naar de industrie is dus niet fair.” Jacques Vandermeiren in het klimaatdebat in #7dag.

GEKOZEN TOT GROOTSTE CHEMISCHE INNOVATIE

Mienke Highdry @MienkeLowet Ik slaap met mijn cursus chemie in mijn bed alsof op een nacht alle leerstof in mijn hoofd gaat zitten

Poster bestellen: www.kncv.nl

Meer actueel nieuws op www.vnci.nl en in de wekelijkse gratis VNCI Nieuwsbrief (meld je aan via de site). december 2018 Chemie Magazine 11

Are you fully prepared for when the sirene sounds

Our new training centre is open for training!

www.falck.nl

Register now: fireacademy@falck.com We do not make the world safer. We make sure you can. At our new training facility we prepare you optimally to deal with all kind of incidents. Do you want the best possible training? Sign up or ask for more information via fireacademy@falck.com or call +31 (0) 181 376 666. SHAPING THE FUTURE OF SAFETY

INHOUD 12 | 13 december | 2018

AND THE WINNER IS ... KUNSTMEST In het kader van haar 100-jarig bestaan presenteerde de VNCI het afgelopen jaar in Chemie Magazine de tien grootste chemische innovaties van de afgelopen eeuw. In willekeurige volgorde. De ranking werd gedurende november via een online poll overgelaten aan de vox populi. Die zette kunstmest met stip op de eerste plaats.

KEMIRA NA CULTUUROMSLAG VEILIGER EN EFFICIËNTER Kemira Rotterdam ontpopte zich van zorgenkind tot middelpunt van investeringen door het Finse moederbedrijf en werd ‘lean tot in het extreme’, aldus sitemanager Marco Soedarmo. De nieuwe bioAMDfabriek is daar één voorbeeld van: die is veiliger en energie-efficiënter.

21 december 2018 Chemie Magazine 3

Gefeliciteerd, VNCI! Al 100 jaar voorvechter van de Nederlandse chemische industrie

Kennis & expertise

On-site manpower

Innovatieve webservices met reporting

Ompakken, op- & overslag

Hoogtechnologische verwerking

Veilig ADRtransport

Recycling van materialen & energie

Al 30 jaar uw partner voor een veilig en duurzaam afvalbeheer Samen met de Nederlandse industrie naar een circulaire economie www.indaver.nl

INHOUD 12 | 13 december | 2018

De Koninklijke VNCI kijkt terug op een jubileumjaar vol hoogtepunten

Voorwoord Colette Alma Nieuwe generatie

NIEUWS 8 9 11

USG bestudeert Power-2-Heat voor Chemelot Teijin en BioBTX werken aan biobased supervezel Nieuwe draai aan periodiek systeem

ACHTERGROND

TU-hoogleraren: ‘Chemici hebben te weinig kennis van chemische procestechnologie’

12 14 19 21 24

Studenten vertellen in hoeverre duurzaamheid een rol speelt in hun keuze voor een werkgever

Europese werkgevers en werknemers in de chemische industrie willen één EU-richtlijn voor CMR-stoffen

28 30 34

38 38 38

VNCI 100 Jaar Terugblik op jaar vol hoogtepunten VNCI 100 Jaar Kunstmest grootste chemische innovatie Regelgeving Chemieloket helpt belemmeringen oplossen Investering Kemira na cultuuromslag veiliger en efficiënter Stoffen Oproep tot één EU-richtlijn voor CMR-stoffen Uitgelicht Processing lab voor zeewier geopend Onderwijs Chemici missen kennis over opschaling Human capital Studenten over belang duurzaamheid werkgever Mensen VNCI Online Colofon

NIELS Bijlage bij Chemie

3 4 8 12 14

NIELS

2018 Magazine • 13 december

R PLANT MANAGE18 OF THE YEAR 20 Niels Smits: ‘Het zijn uitdagende tijden voor een chemisch technoloog’

Column Niels Smits wil relevantie chemie overbrengen Dow Terneuzen klaar voor de toekomst Welke bedrijven bewondert de Plant Manager of the Year? Wie inspireert de Plant Manager of the Year?

Dow Terneuzen klaar voor de toekomst Inspirerende mensen en bedrijven

december 2018 Chemie Magazine 5

Verhuur stoom- en heetwaterketels

Eco Ketelservice Verhuur bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

Leading the way

Voor transport en distributie van gevaarlijke stoffen in bulk t. +31 (0) 15 213 59 11

â&#x2014;&#x2020;

e. leebv@vanderlee.nl

â&#x2014;&#x2020;

i. www.vanderlee.nl

Voorwoord

NIEUWE GENERATIE De tijd vliegt, het eind van 2018 is alweer in zicht. Dit mooie jaar was in de eerste plaats het jaar van onze honderdste verjaardag. Het was een bruisend jaar vol feestelijkheden, waarin we bij vele gelegenheden ons verjaardagsplezier konden delen met de mensen die in onze dagelijkse praktijk dicht bij ons staan. En waarmee we de banden tussen de sector en zijn omgeving verder konden aanhalen. De chemiesector staat voor grote uitdagingen, en dan zijn nauwe relaties onontbeerlijk, zowel met degenen die dicht bij de chemische industrie staan als met degenen die er vanuit een ander perspectief naar kijken. Want 2018 was ook een jaar van exponentieel groeiende aandacht van de politiek voor de chemiesector. Niet

alleen vanwege onze impact op het klimaat, maar ook vanwege zorgen over milieu- en gezondheidseffecten van stoffen waar wij mee werken en over de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s, hoe klein ook, voor omwonenden van de fabrieken. 2018 is dan ook het jaar waarin we met onze leden tot de conclusie zijn gekomen dat we onze krachten moeten bundelen om onze relatie met de maatschappij te vernieuwen. Kroonjaar 2018 zal dan ook mijn herinnering in gaan als een hoogtepunt vanwaar we terugkeken op een indrukwekkende historie, en vanwaar we uitzagen naar een vernieuwde relatie met de maatschappij. De nieuwe generatie chemici met hun expliciete duurzaamheidsambities (zie pagina 34) gaat ons daarin voor. Colette Alma, directeur VNCI

Wij beginnen ons 101e jaar met een nieuwe look!

In 2018 vierden wij ons 100-jarig jubileum en ontving de vereniging met trots het predicaat Koninklijk. Het was een jaar waarin de VNCI en de chemische industrie als nooit tevoren in de spotlight stonden.

december 2018 Chemie Magazine 7

USG BESTUDEERT POWER-TO-HEAT VOOR CHEMELOT Utility Support Group (USG) op Chemelot bestudeert de mogelijkheden van Power-2-Heat, een verzamelterm voor het omzetten van elektriciteit in stoom en warmte. Een positieve uitkomst moet leiden naar een demo-P2Hinstallatie.

SG heeft goedkeuring verkregen voor het uitvoeren van een haalbaarheidsonderzoek naar een demonstratieinstallatie Power-2-Heat (P2H). Daarmee wordt warmte of stoom geproduceerd op basis van groene elektriciteit. Behalve dat P2H een duurzame oplossing is omdat het gebruik van aardgas wordt verlaagd, kan P2H ook meehelpen in het stabiliseren van het landelijke elektriciteitsnet door elektriciteit af te nemen op momenten van dreigende elektriciteitoverschotten als gevolg van toenemende zonne- en windenergie.

Het doel is voor USG drieledig: het verlagen van directe CO2-emissie in lijn met de klimaatdoelstellingen; het verlagen van de variabele stoomkosten door inzet van elektriciteit als dit goedkoper is dan gas (demand side response); het verhogen van de netto-stoomproductiecapaciteit (reservecapaciteit). Onder P2H vallen warmtepompen, stoomrecompressie, elektrische stoomketels en elektrische gloeispiralen. Van deze technologieën zijn elektrische stoomketels en gloeispiralen het meest geschikt om alle drie de doelstellingen in te kunnen vullen en daar richt het haalbaarheidsonderzoek zich dan ook specifiek op. De studie wordt naar verwachting in januari 2019 afgerond. Bij een positieve uitkomst zal een investeringsvoorstel worden uitgewerkt voor de daadwerkelijke realisatie van een demo-P2Hinstallatie. p

GREEN CHEMISTRY CAMPUS BESTE PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING Tijdens de Nationale Dag van Economische Zaken werd Green Chemistry Campus gekozen tot ‘Beste PubliekPrivate Samenwerking 2018’. De jury heeft bij haar keuze gekeken naar onder andere voorbeeldfunctie, originaliteit en bijdrage aan de lokale en regionale economie.

p de Green Chemistry Campus werken ondernemers, overheden en kennisinstellingen aan de opschaling van nieuwe, duurzame mate-

8 Chemie Magazine december 2018

rialen en chemicaliën voor de bouwmaterialen- en verpakkingsindustrie. Samen willen zij helpen de aarde te vergroenen. “Deze prijs en waardering geeft vertrouwen voor de toekomst”, aldus Petra Koenders, directeur van de Green Chemistry Campus. “Dit is een kroon op ons werk.” Ook Herman Timmermans, voorzitter van CLOK, de organisator van de verkiezing, is blij met de winnaar: “Wat de Green Chemistry Campus doet past precies in de missie van CLOK. Dit innovatieve project versterkt

de lokale economie. En ze werken ook nog eens samen met bedrijfsleven, overheid en onderwijs. Een geweldige winnaar en een prachtig project.” De verkiezing ‘Beste Publiek-Private Samenwerking 2018’ is een initiatief van stichting CLOK, die wil bijdragen aan de kracht van een duurzame regionale en lokale economie en samen met ondernemers en overheid wil werken aan meer welvaart, welzijn en geluk. CLOK brengt beide partijen bij elkaar. p

Actueel

PROVINCIE OOSTVLAANDEREN WORDT PARTNER VAN SMART DELTA RESOURCES Provincie Oost-Vlaanderen is toegetreden tot het grensoverschrijdende samenwerkingsverband Smart Delta Resources (SDR). SDR is een samenwerkingsverband van elf grote bedrijven uit Zuidwest-Nederland en Oost-Vlaanderen die hun energie- en grondstoffenverbruik willen reduceren via industriële symbiose.

B Twaron-vezel wordt in de toekomst wellicht gemaakt op basis van biomassa en restproducten.

TEIJIN ARAMID EN BIOBTX WERKEN AAN BIOBASED SUPERVEZEL Teijin Aramid gaat onderzoeken of het mogelijk is om van de supersterke Twaron-vezel een ‘biobased’ versie te produceren. Het Japanse bedrijf werkt daarvoor samen met het Groningse bedrijf BioBTX.

eijin Aramid, met vestigingen in Emmen en Delfzijl, produceert In Nederland onder de merknaam Twaron supersterke vezels. Deze worden toegepast in producten die sterker, lichter en duurzamer moeten zijn, zoals autobanden, luchtvrachtcontainers en beschermende kleding. Twaron wordt momenteel gemaakt uit fossiele grondstoffen, waar nu nog geen duurzaam alternatief voor is. “Duurzaamheid is een belangrijk onderwerp voor ons”, zegt sitemanager Edward Groen. “We richten ons op verduurzaming van de keten door de toepassing van onze producten met een lichter gewicht en een langere levensduur, maar we willen ook de CO2-uitstoot van onze productie terugdringen, door verlaging en verduurzaming van energiestromen. Daarnaast verkennen we de mogelijkheden om onze grondstoffen te vergroenen. Fantastisch om samen met een partner uit Groningen deze verkenning uit te voeren.” BioBTX heeft een technologie ontwikkeld die hernieuwbare grondstoffen, zoals bio-

massa en restproducten, kan omzetten naar de chemische grondstoffen benzeen, tolueen en xyleen (BTX). Met de technologie is het mogelijk deze zogeheten aromaten op een duurzame manier te produceren en zo een aanzienlijke verlaging van CO2-uitstoot te bereiken. Onlangs opende BioBTX een proeffabriek voor de productie van aromaten op de Zernike Campus in Groningen. Op basis van deze aromaten maakt het Groninger chemiebedrijf Syncom specifieke bouwstenen. In het Research Centrum van Teijin Aramid in Arnhem worden vervolgens het polymeer en het garen gemaakt op basis van de processen in Delfzijl en Emmen. “We hebben al eerder laten zien dat het technisch mogelijk is bio-gebaseerde BTX en polyester te maken”, zegt directeur Pieter Imhof van BioBTX. “Via dit traject met Teijin Aramid willen we nu ook aantonen dat het prima als grondstof kan dienen voor hoogwaardige toepassingen waaraan strenge kwaliteitseisen worden gesteld.” Het onderzoeksproject wordt financieel ondersteund door de provincies Drenthe en Groningen en door Chemport Europe, het Noord-Nederlandse chemiecluster. p

edrijven uit de staal-, chemie-, voeding- en energiesector streven via SDR naar het optimaliseren van hun productieprocessen door de uitwisseling van rest- en materiaalstromen. Op deze wijze willen de SDRbedrijven bijdragen aan de klimaatdoelstellingen van Parijs en in 2050 een CO2reductie realiseren van 80 tot 95 procent. Deze doelstellingen willen ze bereiken door projecten te realiseren gericht op gebruik en opslag van CO2, een toekomstgerichte infrastructuur voor energie en waterstof en een circulair gebruik van grondstoffen. De deelnemende bedrijven zijn ArcelorMittal, Cargill, Engie Electrabel, Dow Benelux, ICL-IP, LambWeston, SABIC, Suiker Unie, Trinseo, Yara en Zeeland Refinery. “Met de toetreding van de provincie Oost-Vlaanderen tot Smart Delta Resources wordt het belang van de samenwerking van bedrijven en overheden onderlijnd en kan de realisatie van de klimaatdoelen voor 2050 worden bevorderd”, zegt Dow-CEO Anton van Beek, voorzitter van SDR. “De toonaangevende industriële bedrijven, die in SDR-verband werken aan de grote opgave om de CO2-emissies te gaan reduceren, krijgen hiermee een extra stimulans om daaraan verder te werken.” p

december 2018 Chemie Magazine 9

Goede voornemens om te groeien in 2019? Ja, het is weer de tijd van het jaar om terug te kijken en vooruit te plannen. Wat zijn uw plannen voor 2019: groeien, nieuwe landen en markten? Hoe zorg je er voor dat je goed met alle regelgeving omgaat in andere landen, op het gebied van industriële chemicaliën, biociden, gewasbeschermingsmiddelen, voedselcontact materialen, etc. U kunt proberen om al die regelgeving zelf bij te houden, of bij een expert neer te leggen. Met kantoren in 7 Europese landen en in China, Thailand, Zuid Korea, Japan, Taiwan en de VS, kunnen we dit voor u met onze partners wereldwijd organiseren. Met bijna 600 mensen, bieden wij een enorme capaciteit, een breed scala aan expertise en vele jaren ervaring. Wilt u vrijblijvend een orienterend gesprek voeren, neem dan contact met ons op om te bespreken wat uw behoeftes zijn en wat knoell voor u kan betekenen. Wetgeving is complex. Waarom zou u dat niet uitbesteden aan een deskundige partner?

Sinds 1996 zijn wij, met inmiddels bijna 600 medewerkers in de EU, Azie en de USA, actief voor zowel grote multinationals als voor het midden en kleinbedrijf. Voor meer informatie of een vrijblijvend overleg neemt U contact op met: Knoell NL B.V., Wageningen Danny Haacke Tel +31 (0)317 466 805 info@knoell.com www.knoell.com

A worldleader in chemical testing for all purposes

Eurofins EurofinsProduct ProductTesting Testing

Simplify Simplifywhat’s what’snecessary necessary

REACH • • • • • • • • • •

Skin irritation / corrosion (in vitro / in vivo) Eye irritation / corrosion (in vitro / in vivo) Sensitization (in vitro / in vivo) Genetic Toxicology Acute Toxicity Repeated Dose Toxicity Developmental and Reproductive Toxicology (DART) Toxicokinetic Studies Carcinogenicity Endocrine Disruptors

Sander Aalders, Account Manager Netherlands Mobile phone +31 652 847 018 | SanderAalders@eurofins.com Vincent van de Merckt Business Development Manager Benelux & France Mobile + 32 473 310004 | VincentvandeMerckt@eurofins.com

JBJimmy @EvertStienen Broertje: schrijft gAUd op zijn test chemie *omdat Au ook goud is* Robert Tieman @RobertTieman Intl. transport via buisleidingen (22.100 km in NL) - CO2 arme en zeer veilige vervoersmodaliteit met mooie cijfers. Frans Driessen (VELIN - Vereniging van leidingeigenaren in Nederland) #CTGG dag Agro & Chemistry @agrochemie Intensieve samenwerking #chemische #industrie en #energiesector noodzakelijk, vindt Mark Williams @SABIC @Industrielinqs @vnci K. Le Bato @Koentatweets Als antwoord op @NReckem. Nee hoor. Ik werk in de chemische industrie. U hebt er werkelijk geen flauw benul van welke (financiële) inspanningen wij leveren om de lucht zuiverder te krijgen. En de lucht is ondertussen zuiverder dan 30 jaar geleden. essenscia_NL heeft geretweet De Zevende Dag @De7deDag. “Ik ben ook voor hernieuwbare energie, maar de materialen die daarvoor gebruikt worden komen uit de chemie. De vinger wijzen naar de industrie is dus niet fair.” Jacques Vandermeiren in het klimaatdebat in #7dag. Mienke Highdry @MienkeLowet Ik slaap met mijn cursus chemie in mijn bed alsof op een nacht alle leerstof in mijn hoofd gaat zitten

Meer actueel nieuws op www.vnci.nl en in de wekelijkse gratis VNCI Nieuwsbrief (meld je aan via de site). december 2018 Chemie Magazine 11

TERUGBLIK JUBILEUMJAAR KONINKLIJKE VNCI

JAAR VOL HOOGTEPUNTEN

fgelopen jaar vierde de VNCI haar 100jarig bestaan met tal van activiteiten. Zo was er een spetterend Jubileumevent, bijgewoond door niemand minder dan koning Willem Alexander. Sinds die dag draagt de vereniging ook met trots het predicaat Koninklijk. In een jubileum jaar blik je ook terug, vandaar dat in Chemie Magazine bekende Nederlanders hun lof uitspraken over de grote chemische innovaties van de afgelopen honderd jaar, zoals de anticonceptiepil, plastic, kunstmest en antibio tica. Om de chemieclusters, waar de chemie feitelijk

In de Koninklijke Schouwburg in Den Haag trakteert de VNCI leden en relaties op een feeste lijk event met muziek, discus sies met topmensen uit de sec tor, een kritische blik door trendwatcher Ruud Veltenaar en de film ‘Trots op 100 jaar chemie’, waarin Nobelprijs winnaar Ben Feringa, Feike Sybesma van DSM en Andrew Liveris van Dow vertellen over de kansen voor de chemie. Een van de gasten is koning WillemAlexander.

12 Chemie Magazine december 2018

plaatsvindt, in het zonnetje te zetten, trok de VNCI het land in met vier goed bezochte ‘Behind the scenes’. Dan waren er nog, om nog een paar hoogtepunten te noemen, het rapport ‘Chemistry for climate – Acting on the need for speed’ (Routekaart 2050), de Dag van de Chemie, de Che mie Landkaart, het Grootste Kennisontbijt van NL en de Chemical Convention van Cefic in Amsterdam. Inmiddels gaan we alweer richting 2019. Wat rest zijn de herinnerin gen aan een onvergetelijk jubileumjaar, waarin de VNCI en de chemische industrie als nooit tevoren in de spot light stonden. En we hebben altijd de foto’s nog.

Tijdens het Jubileumevent nemen voorzitter Bernard Wientjes en directeur Colette Alma het predicaat ‘Koninklijk’ in ontvangst uit handen van de commissaris van de Koning in ZuidHolland, Jaap Smit. “Dit is een erkenning voor het vele werk dat bestuursleden en medewer kers nu en de afgelopen 100 jaar hebben verricht. Vol trots zullen wij het predicaat gaan voeren”, zegt een trotse Colette Alma.

Tijdens het ‘Grootste Kennis ontbijt van NL’, georganiseerd in samenwerking met C3 en Weekend van de Wetenschap, ontdekken honderd leerlingen uit groep 8 live de wondere wereld van chemie. Zij leren dat chemie niet iets is wat ach ter fabrieksmuren plaatsvindt, maar overal is. Na een college van prof. dr. Jan van Maarse veen en diverse proefjes bren gen de kids een bezoek aan het NEMO Science Museum.

Behind the scenes@Amsterdam & ACID wordt georganiseerd tijdens de jaarlijkse Amsterdam Chemistry Innovation Day van Van ‘t Hoff Institute for Molecular Sciences en Port of Amsterdam. De deelnemers, waaronder veel studenten, werpen onder meer een blik achter de schermen bij (chemie)bedrijven op het Science Park en in de haven.

De Chemie Landkaart, die de VNCI presenteert samen met ChemieLink en Holland Chemistry, is een handig over zicht van chemieclusters en innovatiehotspots in Neder land (Coci’s, Ilabs, CoE’s en CIV’s). Het laat zien dat er dag in dag uit door heel Nederland gewerkt wordt aan de chemi sche innovaties van de toe komst. Het netwerk is de afgelopen jaren fors gegroeid.

Het rapport ‘Chemistry for Climate – Acting on the need for speed’ laat zien dat het voor de Nederlandse chemische industrie technisch mogelijk is om in 2050 een broeikasgasreductie van 90 procent te bereiken en wat de kosten daarvan zijn. Het rapport, dat aangeboden wordt aan minister Wiebes, vraagt nadrukkelijk ook aandacht voor de embedded emissies.

Tijdens de Dag van de Chemie vinden 20.000 belangstellenden hun weg naar een van de 69 chemiedeelnemers die op 23 locaties door heel Nederland hun deuren hebben geopend voor het publiek. De VNCI organiseert de dag deze keer in samenwer king met C3 en Weekend van de Wetenschap. Er zijn rondleidin gen, sitetours, demonstraties, kidslabs en informatiestands over een carrière in de chemie. p december 2018 Chemie Magazine 13

FOTO: SHUT TERSTOCK

KUNSTMEST GROOTSTE CHEMISCHE INNOVATIE

BROOD UIT LUCHT

14 Chemie Magazine december 2018

I nnovatie

In het kader van haar 100-jarig bestaan presenteerde de VNCI het afgelopen jaar in Chemie Magazine de tien grootste chemische innovaties van de afgelopen honderd jaar. In willekeurige volgorde. De ranking werd gedurende november via een online poll overgelaten aan de vox populi. Die zette kunstmest op nummer 1. Tekst: Marloes Hooimeijer en Igor Znidarsic

e afgelopen eeuw is de levensverwachting van de Nederlander enorm gestegen. Werd iemand die geboren was in 1860 gemiddeld niet ouder dan 37 jaar, nu is dat 81,5 jaar. Hierbij is ook ons welzijn fors gestegen. Dit hebben we te danken aan onder meer betere en voldoende voeding, schoon drinkwater, betere hygiëne en betere gezondheidszorg. En dit alles hebben we weer voor een groot deel te danken aan chemische innovaties. Zoals kunstmest, antibiotica, biociden en geneesmiddelen. In het kader van haar 100-jarig bestaan presenteerde de VNCI het afgelopen jaar in dit blad de tien

innovaties met de grootste maatschappelijke impact van de afgelopen honderd jaar. Daarvan is kunstmest de allergrootste, zo blijkt nu uit een online enquête. Zonder kunstmest zou de aarde lang niet genoeg voedsel kunnen opbrengen voor de hele wereldbevolking. Nu al wordt zo’n 50 procent gevoed dankzij kunstmest. In 2050 zal de wereld naar verwachting 9,1 miljard mensen tellen en moet de voedselproductie met 70 procent groeien om te voldoen aan de vraag. Zonder kunstmest is dat onmogelijk.

Nobelprijs

Begin twintigste eeuw werd stikstofkunstmest voor het eerst gepro-

duceerd door het duo Birkeland en Eyde, uit luchtstikstof en elektriciteit van een Noorse waterkrachtcentrale. Stikstof, in de bodem omgezet in nitraat, zorgt ervoor dat gewassen belangrijke verbindingen zoals aminozuren, eiwitten, DNA, enzymen, vitamines en chlorofyl kunnen maken. In 1908 ontdekten de chemici Fritz Haber en Carl Bosch hun ‘way to turn air into bread’, zoals een wetenschapsauteur het proces later omschreef. Hun befaamde Haber-Boschproces gaat uit van synthese van ammoniak uit stikstof uit de lucht en waterstof (uit aardgas) en wordt nog altijd veel toegepast. Het werd in 1931 bekroond met de Nobelprijs. Naast aardgas, als bron voor het e

UITSLAG

december 2018 Chemie Magazine 15

Bertie Steur: ‘Kunstmest werkt sneller en preciezer.’

UREUM EN AMMONIUMNITRAAT

TOEKOMST

Precisielandbouw heeft de toekomst. Met sensoren op het gewas, in de bodem, op de tractor, in een drone of via satellieten precies weten hoeveel kunstmest er waar en wanneer nodig is. In de verre toekomst zien betrokkenen meer gebruik van (groene) waterstof in plaats van aardgas voor de productie van ammoniak. Daarnaast is er de uitdaging om meer circulair te werken door op grotere schaal meststoffen zoals fosfaten en stikstof te halen uit afvalstromen, zoals afvalwater, en deze zo meer in de kringloop te houden. 16 Chemie Magazine december 2018

FOTO: PAUL VAN BUEREN

De eenvoudigste en goedkoopste kunstmestvorm is ureum, waarin de ammoniak wordt gebonden met CO2 en waarvan kunstmestkorrels worden gemaakt. Een andere productieroute is oxideren van ammoniak tot salpeterzuur, wat je vervolgens bij elkaar brengt met ammoniak om de meststof ammoniumnitraat te maken. Kunstmest op basis van ammoniumnitraat (AN) bevat stikstof in de vorm van ammonium (NH4+) en nitraat (NO3-). Nitraat verplaatst zich makkelijk door de bodem en kan snel door plantenwortels worden opgenomen. Ook een groot deel van het ammonium wordt door bacteriën in de bodem omgezet in nitriet (NO2-) en vervolgens in het makkelijk opneembare nitraat.

‘Met kunstmest kunnen we sturen op kwaliteit en opbrengst van het gewas’ waterstofgas, vormen ook fosfaaterts en kaliumzouten belangrijke grondstofbronnen voor kunstmest. Fosfaat speelt een prominente rol bij de energievoorziening en wortelontwikkeling, kalium zorgt voor de ‘sapstroom’ die het transport van de voedingsstoffen stimuleert.

Pootaardappels

In Europa wordt kunstmest het meest toegepast voor graangewas-

sen, gevolgd door grasland. 95 procent van de Europese boeren gebruikt het. Zo ook Jos Sloot en Bertie Steur, bekend van het tvprogramma Boer zoekt Vrouw. Als akkerbouwer in hart en nieren zijn zij altijd bezig met het behalen van de beste rendementen op hun land. Kunstmest is daarbij voor beiden “onmisbaar”, als aanvulling op dierlijke mest. “We gebruiken voor al onze gewassen kunstmest, zoals

Innovatie

REACTIES OCI NITROGEN

“Wij zijn trots op de uitkomst van de poll voor de tien beste chemische innovaties van de laatste honderd jaar”, zegt Gert Jan de Geus, CEO van een van de Nederlandse dochterondernemingen van OCI. “Kunstmest speelt een cruciale rol in de groei van een gezonde wereldbevolking en ondersteunt boeren met het verhogen van hun productiviteit. Ik zie een wereld zonder kunstmest niet voor me: de wereldbevolking groeit hard en er is steeds minder land beschikbaar voor het kweken van gewassen. Deze poll helpt met het markeren van de positieve bijdragen die de kunstmestindustrie aan de maatschappij levert.” OCI Nitrogen in Geleen produceert KAS-meststof, vloeibare meststof urean en ammoniumsulfaat. Het bedrijf blijft onderzoek doen naar nieuwe concepten van kunstmest, nieuwe mengsels en verhoudingen en verdere vermindering van de uitstoot van broeikasgas. Sinds 1990 is al een CO2-emissiereductie in het productieproces van 64 procent gerealiseerd.

ICL

“Wij zijn erg trots op deze erkenning van het belang van onze producten voor de wereldbevolking”, zegt Arne Padt, woordvoerder van ICL in Nederland. “Op dit moment zou ongeveer de helft van alle mensen geen voeding hebben zonder kunstmest. En kijkend naar de bevolkingsgroei en de toenemende schaarste van landbouwgrond zal dat belang alleen maar groter worden.”ICL Fertilizers in Amsterdam produceert meststoffen op basis van fosfaat (P, PK en NPK). Padt noemt twee zaken die voor ICL belangrijk zijn met het oog op verdere verduurzaming: “Als we kijken naar de productie, gaan wij ons fosfaat meer en meer uit reststromen halen, zoals rioolslib- en beendermeelassen. Daarvoor openen we op onze fabriek in Amsterdam in 2019 drie nieuwe silo’s, een eerste stap op weg naar een circulaire fosfaatkringloop. Aan de gebruikerskant gaan wij samen met de sector de slag maken naar

KAS (stikstof), fosfaat of kali”, vertelt Sloot, die in het Gelderse Steenderen onder andere gladiolen en pootaardappels verbouwt. “Dierlijke mest is gratis, dus om de kostprijs van onze producten zo laag mogelijk te houden, vormt dat de basis. Maar met kunstmest kunnen we sturen op kwaliteit en opbrengst van het gewas, zoals de juiste kleur en vitaliteit van de bloemen. Of neem aardappels: te weinig stikstof zorgt ervoor dat de plant eerder dood gaat en bij een gebrek aan kali kan de kwaliteit van de aardappels zo slecht zijn dat die niet geschikt zijn voor de verkoop.” Bertie Steur verbouwt in het Zeeuwse Renesse onder meer graszaad en suikerbieten: “Dierlijke

precisielandbouw, waarbij boeren met behulp van moderne technologische hulpmiddelen exact bepalen welke nutriënten in welke samenstelling en hoeveelheid nodig zijn voor een optimaal resultaat zonder verspilling.”

YARA

“Dat is goed nieuws”, reageert Gijsbrecht Gunter, lid van het management van Yara Sluiskil. “De afgelopen eeuw heeft kunstmest ons voldoende voedsel en een hoge welvaart gebracht, en het is ook onmisbaar als we in 2050 alle mensen willen voeden. Het is dan ook terecht dat binnen de breedte van de chemie kunstmest tot de grootste innovatie van de eeuw is gekozen. Bij het grote publiek ligt nog wel een uitdaging, om uit te leggen hoe kunstmest bijdraagt aan een duurzame voedselproductie. In de debatten hoor je bijvoorbeeld vaak de mythe dat kunstmest organische mest in de weg zit, terwijl kunstmest een aanvulling is op organische mest.” Yara Sluiskil produceert diverse soorten kunstmest: ureum, urean (vloeibaar) en ammoniumnitraat, met name in de vorm van KAS, maar ook met extra sulfaat om zwaveltekort van de gewassen te voorkomen. “Zonder kunstmest zou er 50 procent minder voedsel zijn”, aldus Gunter. “Dat is nogal wat. Tegelijkertijd verbruikt onze industrie veel aardgas, wereldwijd wordt zo’n 1,5 procent van de energie gebruikt om kunstmest te maken. Maar als je dat afzet tegen die 50 procent meer voedsel, wordt dat weer relatief.” Desondanks is de kunstmestindustrie in Nederland fors aan het verduurzamen, zegt Gunter. “Nationaal is het streven 49 procent broeikasgassenreductie in 2030 ten opzichte van 1990, de kunstmestsector heeft nu al een reductie van meer dan 50 procent gerealiseerd. Ondanks dat de productie met ongeveer 3 miljoen ton is toegenomen. Dit mag ook weleens vermeld worden, behalve dat het zo’n mooie vinding is waarmee iedere dag opnieuw miljarden monden gevoed kunnen worden, blijven we werken aan verdere stappen in verduurzaming.”

mest heeft een redelijk vaste verhouding, dus als je gewas wat extra fosfaat of stikstof kan gebruiken, kom je er niet met dierlijke mest alleen. Bovendien werkt kunstmest sneller en preciezer. Als je minder kunstmest strooit, merk je dat meteen aan je opbrengst. Als ik een hoekje ben vergeten mee te strooien, zie ik daar duidelijk verschil in het gewas.”

Bemestingsplan

Sloot gebruikt een kunstmeststrooier op gps, zodat de strooilijnen vooraf heel precies kunnen worden vastgelegd en de tractor die automatisch volgt. En hij laat de grond regelmatig bemonsteren om de voorraden aan sporenelementen,

kali, stikstof en ph in de bodem vast te stellen, zodat hij tot een zo efficiënt mogelijk bemestingsplan kan komen. “Hoe minder kunstmest, hoe liever. Het is een kostenplaatje: als ik 100 euro per hectare kan bezuinigen op stikstof, ga ik dat zeker doen.” Ook Steur laat jaarlijks van haar percelen grondmonsters nemen om te weten hoe de toestand is. “Met name voor fosfaat is dat nuttig. Over het algemeen zit mijn grond qua fosfaat (het Pw-getal) aan de lage kant en kan ik dus wat meer fosfaat laten aanvoeren. Ieder jaar komt er een vertegenwoordiger langs, leg ik m’n bouwplan aan hem voor en voert hij de berekeningen door zodat ik weet hoeveel kunstmest ik moet bestellen.” p december 2018 Chemie Magazine 17

Bent u geïnteresseerd in de laatste ontwikkelingen in de chemische industrie?

NEEM EEN GRATIS ABONNEMENT OP CHEMIE MAGAZINE De vele voordele n van TTIP

Hormoonverstor ende stoffen: criteria nodig

Nut van E-numm ers in voeding Maandblad van

Maandblad van

de Vereniging van

de Nederlandse

Chemische Industrie

• jaargang 57 •

ties Juridische implica BRZO 2015

Kansen voor verduurzaming

Chemie biedt oplossingen

de Vereniging

van de Nederlands

• jaargang Chemische Industrie

57 • 10 • 22 oktober

Zuiveringsin stalla Croda nog niet tie optimaal

Bestaande indust vliegwiel voor rie innovatie

AkzoNobel verva schadelijke stoffengt n

2015

Maandblad van de Verenigin

g van de Nederlan

MET SPECIALE BIJLAGE

5 • 21 mei 2015

dse Chemisch e Industrie

• jaargang

57 • 12 • 17

december 2015

RONALD Bijlage bij Chemie Magazine • 17 december 2015

pLant manaGer OF the Year 2015 Ronald Hoenen: 'Een dienend leider moet vooral kunnen luisteren' Dyneema-vezel paradepaardje van DSM Wie verdient er een standbeeld?

IN tV-hIts als BreakINg Bad NCIs, MythBusters eN

chemie spat van het scherm

OON ‘HET IS GEW TEND FOrse invester EEN ONTZET inG eXX LEUK VAK’ ADEUR CHEMIE-AMBASS

OnmOBiL

KITT Y NIJMEIJER

IN RAFFINAD ERIJ ROTTER DAM 15-10-15 16:35

CM1511_01_

A_Cover.ind

JA, IK WIL EEN ABONNEMENT OP CHEMIE MAGAZINE (GRATIS) _Cover.indd

CM1509_01_A

d 1

CM1505_01_A_C

over.indd 1

13-05-15 16:17

10-12-15

16:08

h Chemie Magazine abonnement h Chemie Nieuwsbrief (gratis wekelijkse, digitale nieuwsbrief) Bedrijfsnaam/Organisatie Naam Functie Adres Woonplaats E-mail Vul deze bon in en ontvang Chemie Magazine gratis. Stuur de bon naar: VNCI, T.a.v. Anja Franchimon, Loire 150, 2491 AK Den Haag, Email: crs@vnci.nl Of vul je gegevens in op www.vnci.nl/nieuws/chemie-magazine/

opper Chemie 105x148.indd 1

02-06-16 16:01

PGS15 opslagsystemen voor gevaarlijke stoffen

RUIM 35 JAAR EXPERTISE

www.hiltra.com

Verkoop en Verhuur info@hiltra.com - 0342-404160

ILLUSTR ATIE: HA JO DE REIJGER

Regelgeving

BEKLEMMENDE REGELS? CHEMIELOKET HELPT

‘VAAK IS ER MEER MOGELIJK DAN JE ZOU DENKEN’ Ruim drie jaar na de oprichting heeft Chemieloket tientallen door chemiebedrijven gemelde gevallen van beklemmende regels behandeld en waar het kon voor oplossingen gezorgd. Er is voldoende ruimte om nieuwe meldingen in behandeling te nemen. Tekst: Igor Znidarsic

hemieloket is een loket bij het programma Ruimte in Regels van de ministeries van EZK en IenW, waar ondernemers in de chemische industrie belemmerende regels kunnen melden. Het gaat om regels die de uitvoering van plannen belemmeren. Soms geven regels bijvoorbeeld onvoldoende ruimte aan gewenste innovatieve ontwikkelingen. Of zijn de administratieve en nalevingslasten voor bedrijven niet in evenwicht met het doel. Het kan ook gaan om regels die realisatie van de circulaire economie verhinderen. Andere voorbeelden zijn het gebruik van restwarmte, snelheid van de besluitvorming in het kader van de Crisis- en Herstelwet en het gebruik van het gelijkwaar-

digheidsbeginsel in de Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (PGS). Chemieloket probeert gezamenlijk met de ondernemer en de verantwoordelijke partijen een oplossing te bedenken. “Dat kan variëren van het aanpassen van wetgeving en interpretatie of uitleg tot het bieden van een praktische oplossing”, zegt Corine de Rijke, programmacoordinator Ruimte in Regels. “Soms helpt het al de juiste partijen bij elkaar te brengen en overleg te stimuleren. Vaak is er meer mogelijk dan je zou denken.” Oplossingen die interessant zijn voor andere bedrijven of overheden worden (anoniem) op de website van Chemieloket gepubliceerd. p

CONTACT MET CHEMIELOKET

Ga naar www.ruimteinregels.nl en vul het aanmeldformulier in. Geef daarbij aan welke belemmering u ervaart, wat de consequenties zijn voor uw investering of activiteit, met welke weten regelgeving de belemmering te maken heeft en met welke partijen u al contact heeft gehad over het probleem. Hoelang het duurt voordat een belemmering daadwerkelijk is opgelost, hangt af van het geval. december 2018 Chemie Magazine 19

SAMPLE CAROUSEL Tracking en tracing, gecombineerd met productkwaliteit, is van essentieel belang in de moderne industrie. Dinnissen Process Technology ontwierp een oplossing voor klanten die 100% zeker moeten zijn van hun productiekwaliteit. Volledig geautomatiseerd samples nemen. Verschillende configuraties mogelijk. Hygienisch easy-to-clean ontwerp. www.dinnissen.nl

S OF

INNO

VA TI

Meer informatie

48-2018

Competitieve tarieven en specialistische services Wij beschikken over kennis van veel projecten en stellen u in staat alle gewenste resultaten binnen aanzienlijke tijd te realiseren!

Door internationale samenwerkingen kunnen wij altijd een passende en geschikte oplossing vinden voor een onderzoeksvraag of productieprobleem. SYNEX SYNTHETICS BV Karveelweg 20

•

6222 NH Maastricht

CUSTOM SYNTHESIS

CONTRACT RESEARCH

PROCESS DEVELOPMENT & SCALE-UP

ANALYSIS

synexsynthetics.com •

+31(0)43-205 8102

•

info@synexsynthetics.com

NIELS Bijlage bij Chemie Magazine • 13 december 2018

pLant manaGer OF the Year 2018 Niels Smits: ‘Het zijn uitdagende tijden voor een chemisch technoloog’

Dow Terneuzen klaar voor de toekomst Inspirerende mensen en bedrijven

Helder inzicht in uw installaties Applus RTD levert innovatieve, betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige technologieĂŤn en diensten voor Niet-destructief Onderzoek, inspecties en certificatie in de (petro-)chemische en energie industrie.

Asset Integrity

Door de ontwikkeling van onze marktleidende technieken en diensten, blijven wij niet-destructieve onderzoeksmethodes naar een hoger niveau te tillen.

Lek- en afsluitertesten

Onze mensen en betrouwbare innovatieve technieken zullen u helpen om uw belangrijkste doelstellingen op het gebied van operationele efficientie en risico reductie te behalen.

Ons helder inzicht zorgt voor veilig handelen, continue verbetering, minimale downtime en volledige traceerbaarheid van resultaten. T +31 10 716 60 00

www.ApplusRTD.nl

E info.netherlands@applusrtd.com

Inspectie Niet-destructief onderzoek Certificatie Training & ontwikkeling Stralingsbescherming

INHOUD CONTINU VERBETEREN

Dow Terneuzen staat nooit stil

3 Column 4 Niels Smits wil relevantie chemie overbrengen 8 Dow Terneuzen focust op duurzaamheid en groei 12 Bedrijven die als voorbeeld dienen 14 Wie inspireert de Plant Manager of the Year?

Niels Smits biedt medewerkers ruimte en duidelijkheid

Of het nu komt door andere politieke leiders, verwachtingen van klanten, het klimaat, economisch perspectief of incidenten – de wereld om ons heen verandert. En dit heeft impact op hoe je als bedrijf nu maar vooral in de toekomst succesvol kunt zijn. Het betekent continu de balans opmaken en waar nodig verbeteringen doorvoeren. Er zit een kern van waarheid in uitspraken als ‘Stilstand is achteruitgang’ en ‘Aan de top blijven is moeilijker dan er komen’. Een team dat met de toekomst bezig is en zich wil verbeteren, creëer je door op regelmatige basis kleine veranderingen door te voeren. Een team dat zich lange tijd niet heeft ontwikkeld, zorgt dat de pijn en emotie in de toekomst alleen maar groter worden, en daarmee ook de kans dat het team uiteindelijk een diepe duik maakt. In de sport, maar ook in het bedrijfsleven, zijn tal van voorbeelden te vinden van stilstand die tot achteruitgang heeft geleid. Medio maart hoorde ik van mijn nominatie voor de Plant Manager of the Year-verkiezing. Uiteraard kende ik deze verkiezing, want mijn voorganger Dik Schipper was in 2010 de eerste winnaar. Ik vond het een enorme eer om genomineerd te worden, en wat me het meest met trots vervulde is dat het initiatief genomen was door mensen uit mijn eigen team. De afgelopen jaren hebben we ingezet op het maken van substantiële verbeteringen op het gebied van persoonlijke veiligheid en procesveiligheid, alsook op het weer maximaal produceren na de zware jaren die de chemische industrie in Europa vanwege de crisis achter de rug heeft. Dit vereiste een nieuwe aanpak. Het verkiezingstraject heb ik als zeer inspirerend ervaren. De jury kwam langs om mij en andere medewerkers te interviewen. Iedereen vertelde vol trots over onze fabrieken, het team, de collega’s en de aanpak richting continu verbeteren. Het deed me enorm goed om dit vanuit de eigen organisatie zo terug te horen. De dag van de verkiezing had ik me voorgenomen om te genieten van dit unieke moment. Er kwamen leuke en spontane reacties van aanwezigen op de filmpjes en artikelen die gemaakt waren ter voorbereiding. Ook de speeches van mijn medekandidaten Martijn de Gier van Vopak en Rob Reinartz van Anqore waren inspirerend. Mijn speech ging uiteraard over verandering, met als insteek het belang van cultuur (inclusief denken) en samenstelling (diversiteit) van je organisatie om datgene bespreekbaar te krijgen wat nodig is om weer een verbeterstap te maken. Een van de vele pluspunten van het winnen van de verkiezing is dat ik deze speciale bijlage in Chemie Magazine mag medebepalen. U leest verderop onder meer een artikel over Dow in Terneuzen en ik presenteer een aantal organisaties en mensen die mij inspireren. Ik wens u veel leesplezier toe! Niels Smits production leader Dow Terneuzen

december 2018 NIELS 3

FOTO: MECHTELD JANSEN

2018

4 NIELS december 2018

Niels Smits: ‘De chemie speelt een sleutelrol bij verduurzaming.’

PLANT MANAGER OF THE YEAR 2018 VERBETERDE CULTUUR BIJ DOW TERNEUZEN

‘IK BEN ALTIJD HEEL DUIDELIJK’ Plant Manager of the Year 2018 Niels Smits van Dow Terneuzen geeft zijn mensen, binnen bepaalde spelregels, alle ruimte om zich maximaal te ontwikkelen. En met resultaat. De komende maanden wil hij vooral de relevantie van de chemische industrie bij het oplossen van mondiale vraagstukken breed onder de aandacht brengen. “Het zijn uitdagende tijden voor een chemisch technoloog.” Tekst: Adriaan van Hooijdonk

ie online het cv zoekt van Niels Smits, production leader bij Dow Terneuzen en Plant Manager of the Year 2018, vindt niets. “Ik heb al jaren geen LinkedIn-profiel meer”, vertelt de in Noord-Brabant opgegroeide en aan de TU Eindhoven afgestudeerde chemisch technoloog. “Ik had er meer last dan voordeel van. Regelmatig werd ik benaderd door headhunters.” Gezien zijn achtergrond, capaciteiten, prestaties en het tekort aan chemici is het niet verwonderlijk dat de telefoon roodgloeiend stond. De jury van de Plant Manager of the Year-verkiezing sprak lovende woorden over hem: “Een rustig, sterk en respectvol persoon die duidelijkheid creëert. De samenwerking met research, commercie, business en maintenance is onder Niels sterk verbeterd. Hij heeft de cultuur sterk veranderd van behoudend naar open voor verandering, waarbij de bijdrage van medewerkers sterk is gegroeid. Niels heeft de site in Terneuzen een spiegel voorgehouden en hun laten zien dat

verbeteren noodzakelijk en mogelijk was. Hierna heeft hij de organisatie naar verbeteringen geleid. Kortom, Niels is de katalysator van de verandering. Hij heeft de fabriek nieuw leven ingeblazen.”

Lovende woorden. Had u verwacht dat u zou winnen? “Ik ben nooit bezig geweest met de vraag of ik wel of niet zou winnen. Het belangrijkste voor mij is de nominatie vanuit het eigen team. Dat is voor mij de allergrootste waardering. De andere finalisten, Martijn de Gier van Vopak en Rob Reinartz van AnQore, hebben ook goede prestaties gerealiseerd.”

Hoe groot is uw team?

“Driehonderd mensen. Stuk voor stuk betrokken en enthousiaste professionals, die ik binnen bepaalde spelregels alle ruimte geef om zich maximaal te ontwikkelen. Wanneer je mensen vrijheid geeft en ervoor zorgt dat ze zoveel mogelijk zaken zelf kunnen regelen, voelen ze zich immers verantwoordelijk en is het alsof de fabriek van hen is. Dat is in ieder geval mijn ervaring.”

Wat voor spelregels?

“Ik ben altijd heel duidelijk waarover bij mij geen discussie mogelijk is. Veiligheid staat bij mij op de eerste plaats. Mensen moeten zich verder aan afspraken houden en niet naar anderen wijzen. In mijn team is iedereen verantwoordelijk voor een bepaald deel van de fabriek. Wanneer er contractors aan het werk zijn en de werkplek is niet goed opgeruimd, wil ik dat ze het op een respectvolle manier samen oplossen. Het draait allemaal om de juiste mindset. Ook bij complexere zaken, zoals onze positie in de mondiale markt.”

Kunt u dat onderbouwen met een voorbeeld?

“De twee aromatenfabrieken draaiden bij mijn aantreden in 2015 niet op de maximale capaciteit. De crisis was net achter de rug, waarbij Dowfabrieken in Europa waren gesloten. Er was een doorbraak nodig om de aromatenfabrieken weer op volle toeren te laten draaien. Door de keten te optimaliseren en technische maatregelen te nemen, hebben we eerst de fabriek terug op maximale capaciteit gebracht en daarbo- e december 2018 NIELS

‘Heb je een gemotiveerd team, dan gaat ook het produceren van een extra ton product haast vanzelf’

venop een capaciteitsuitbreiding van 25 procent gerealiseerd. Niemand had dat voor mogelijk gehouden.”

Volgens de jury speelt uw leiderschapsstijl een belangrijke rol bij het boeken van deze en andere goede resultaten. Hoe geeft u leiding? “Het allerbelangrijkste is om duidelijke verwachtingen uit te spreken. En daar zelf altijd opvolging aan te geven. Lead by example, noemen wij dat bij Dow. Wanneer je iets predikt en je laat één keer zien dat je bereid bent om hieraan voorbij te gaan,

VERKIEZING PLANT MANAGER OF THE YEAR

De verkiezing van de Plant Manager of the Year wordt jaarlijks georganiseerd en is een initiatief van het Petrochem platform, de VNCI en VOTOB, in samenwerking met Deltalinqs en het Havenbedrijf Rotterdam. De verkiezing draagt bij aan een positief imago van de Nederlandse procesindustrie door de inspanning en prestaties van plantmanagers te benoemen en te waarderen. Een jury, internetstemmers en de bezoekers van het jaarlijkse Deltavisie-congres in juni bepalen de winnaar. De jury bestond uit Jan Zuidam (voormalig topman DSM), Cor Kloet (voormalig directeur SPIE Nederland), Sandra de Bont (directeur VOTOB), Colette Alma (directeur VNCI), Jeroen van Woerden (directeur Royal Vaassen en Plant Manager of the Year 2016) en Emre Kaya (directeur Organik Kimya en Plant Manager of the Year 2017). 6 NIELS december 2018

bijvoorbeeld omdat de druk te hoog is, verdwijnt je geloofwaardigheid meteen. Dat geldt ook als je laat zien dat er voor jou andere regels gelden. Verder ben ik oprecht geïnteresseerd in mensen, in wie ze zijn en wat ze kunnen. Ook is het belangrijk om de sterke punten te herkennen in plaats van te focussen op wat mensen niet kunnen. Daarnaast vind ik het essentieel dat mensen hun goede ideeën ook uit kunnen voeren. Dat moet je als leider waarderen en faciliteren. Verder is het cruciaal om goed te beargumenteren waarom je tot een besluit bent gekomen.”

Heeft u daar nog speciale trainingen voor gevolgd? Of zat de leidersrol er al van nature in?

“Op mijn 19e was ik aanvoerder van het voetbalteam in de hoofdklasse in Deurne. Toen ging ik ook naar de universiteit, waar ik met corpsleden en professoren optrok. Maar ik voetbalde ook met bouwvakkers die een stuk ouder waren. En ik sprak in de kantine regelmatig met een 70-jarige supporter voor wie de club alles was. Zo leer je vanzelf je sociale vaardigheden en leiderschapstalenten ontwikkelen. Ik heb mij altijd goed op verschillende sociale niveaus kunnen bewegen. Wellicht dat mijn achtergrond hierbij ook een rol heeft gespeeld. Zo kom ik niet uit een technische familie. Mijn vader was reclasseringsambtenaar en mijn moeder verpleegkundige. Aan tafel ging het niet over mijn technische studie, maar spraken wij over de manier waarop mijn vader zware criminelen terug in de maatschappij begeleidde. En natuurlijk biedt Dow daarnaast allerlei studiemogelijkheden, zoals ook leiderschapstrainingen.”

Topprioriteit voor veiligheid en economische prestaties gaan bij u volgens de jury hand in hand. Hoe behoudt u die balans?

“Met het spanningsveld tussen veiligheid en economische prestaties valt het volgens mij wel mee in de praktijk. Focus op veiligheid betaalt zich uit op alle vlakken, zoals de betrouwbaarheid en winstgevendheid van een installatie. En heb je een gemotiveerd team, dan gaat ook het produceren van een extra ton product haast vanzelf. Mensen willen nu eenmaal presteren. Veel moeilijker is het om continu de focus op veiligheid te houden.”

Hoe behoudt u de focus?

“Door iedere dag in gesprek te zijn met medewerkers en contractors. En door de juiste vragen te stellen. Vraag je als eerste hoeveel ton product er is geproduceerd? Of informeer je eerst of er op veiligheidsgebied iets is gebeurd? Daar moet je goed over nadenken. Zo geef je immers het signaal af wat je echt belangrijk vindt.”

Volgens de jury heeft u het aantal regels binnen Dow verminderd. Hoe heeft u dat voor elkaar gekregen?

“Samen met het leadership team heb ik goed naar de oorsprong van regels gekeken die tien tot vijftien jaar geleden in een bepaalde context naar eer en geweten zijn bedacht. Ook zagen wij dat er ruimte voor verbetering was in de diverse Dowveiligheidsstandaarden. Er is durf en ondernemerschap nodig om regels kritisch tegen het licht te houden en er afscheid van te nemen. Overall gaat het erom om goed te kijken of regels efficiënt, veilig en doelgericht zijn.”

AL OP JONGE LEEFTIJD GEFASCINEERD DOOR TECHNIEK

De fascinatie voor techniek zat er bij Niels Smits al op jonge leeftijd in. Samen met zijn ooms zette hij cv-ketels in elkaar of haalde ze uit elkaar, en sleutelde hij aan brommers en auto’s. Technische vakken gingen hem op de middelbare school goed af. “Een extra stimulans om voor een studie chemische technologie aan de TU Eindhoven te kiezen. Daarnaast heb ik er technisch management bij gedaan.” In 1999 studeerde hij af om via een bedrijfsstage bij Shell Chemicals in België uiteindelijk in 2000 bij de MDI-plant van Dow in Delfzijl terecht te komen. “Een kleine plant met twee ingenieurs, waar ik in vier jaar veel heb geleerd. Voormalig bestuursvoorzitter Gerard van Harten haalde mij vervolgens naar Dow Terneuzen, waar ik diverse functies heb gehad.”

In 2010 vertrok Smits naar de grootste site van Dow ter wereld, Freeport in Texas. “Daar heb ik leidinggegeven aan een grote onderhoudsstop. En veel geleerd van de omgang met de vakbonden, die daar een grote rol spelen. De medewerkers zijn enorm betrokken en baanzekerheid is het allergrootste goed. Samen hebben we de plant weer optimaal laten draaien.” Vervolgens startte hij in 2013 in Terneuzen als Responsible Care-leader voor Benelux. “Sinds 2015 ben ik hier als production leader verantwoordelijk voor drie krakers, drie aromatenfabrieken en twee butadieenfabrieken. In deze functie heb ik Dik Schipper opgevolgd, de allereerste Plant Manager of the Year in 2010, die met pensioen is gegaan.”

Geef eens een voorbeeld.

“De fornuizen, waar wij bijvoorbeeld nafta-moleculen kraken, stelden wij in het verleden op meer dan honderd punten veilig. Bijvoorbeeld door een rood label aan een afsluiter te hangen, zodat mensen weten dat ze er niet aan mogen komen. Na grondige bestudering van de regels begrepen wij niet waarom het er honderd waren. Nu stellen we de fornuizen op veertig punten veilig. Dat scheelt veel werk voor de mensen, zonder dat de veiligheid in het geding komt. En dat waarderen de medewerkers.”

Tot slot: hoe gaat u de komende maanden uw rol als boegbeeld van de Nederlandse procesindustrie invullen?

“Ik wil vooral de relevantie van de chemische industrie bij het oplossen van mondiale vraagstukken voor een breed publiek over het voetlicht

brengen. Of het nu gaat over de energietransitie of de behoefte aan schoon water, de chemische industrie speelt hierbij een sleutelrol. We leven dan ook in uitdagende tijden voor een chemisch technoloog. Ik sprak hier onlangs nog over tijdens een bijeenkomst van een internationale groep studenten op de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Het viel mij op dat de studenten hele andere vragen stelden dan in mijn studententijd. Het gaat nu vooral om de maatschappelijke relevantie van een bedrijf. Duurzaamheid staat voor de nieuwe generatie voorop. Anders zijn ze volstrekt niet geïnteresseerd om voor je aan de slag te gaan. Verder wil ik mij sterk maken voor een diverser personeelsbeleid in de chemische industrie. Teams die samengesteld zijn uit mensen van diverse achtergrond, bijvoorbeeld nationaliteit, cultuur, religie, geslacht en opleiding, presteren bijvoorbeeld aantoonbaar beter.” p december 2018 NIELS

CONTINUE FOCUS OP INVESTERINGEN, DUURZAAMHEID EN GROEI

DOW TERNEUZEN STAAT NOOIT STIL Dow in Terneuzen is de op één na grootste locatie in de wereld van het internationaal opererende chemieconcern. De afgelopen decennia is er fors geïnvesteerd in nieuwe fabrieken. En daar gaat Dow ook de komende jaren mee door. Tekst: Adriaan van Hooijdonk

8 NIELS december 2018

ier Amerikaanse Dowvertegenwoordigers nemen in 1961, samen met burgemeester Rijpstra van Terneuzen en een vertegenwoordiger van het ministerie van Economische Zaken, een kijkje in de Nieuw-Neuzenpolder. De Amerikanen zijn enthousiast over de mogelijkheden voor een chemiecomplex in de centraal gelegen polder tussen het Ruhrgebied en de Antwerpse en Rotterdamse havens. Bovendien zijn er genoeg potentiële medewerkers onder de

agrariërs in de streek die op zoek zijn naar ander werk. Ook is er veel ruimte om te groeien. De eerste paal gaat in mei 1963 de grond in, waarna ruim zeshonderd arbeiders anderhalf jaar lang aan de bouw van de eerste fabrieken werken. Daarnaast worden onder meer een nieuwe dijk, een aanlegsteiger voor schepen, 5,5 kilometer spoorlijn en een 115 kilometer lange ethyleenpijpleiding vanuit Pernis aangelegd. Dow opent in 1965 zijn poorten in Terneuzen en start in 1969 met de bouw van de eerste naftakraker: LHC-1.

DOW OPENT ROBOTIC CENTER IN TERNEUZEN

Dow in Terneuzen ontwikkelde in het project Robotica Smart Tooling met partners verschillende robots die nu uitgebreid worden getest. Het chemiebedrijf gaat de ‘nieuwe werknemers’ inzetten voor diverse doeleinden. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om een drone die de koeltorens inspecteert, een duikboot die tanks controleert en andere robots die ingezet kunnen worden voor inspectie-, schoonmaak- of reparatiewerkzaamheden. Het inzetten van robots voor onderhoud- en inspectiewerkzaamheden is volgens Dow veel veiliger en efficiënter dan wanneer het werk door medewerkers wordt uitgevoerd en hierdoor kostenbesparend. Door dit soort werkzaamheden te vervangen door robots, worden risico’s die bepaalde activiteiten met zich meebrengen volgens Dow tot een minimum beperkt. Dow leidt in Terneuzen zelf dronepiloten op die na het examen hun ‘wings’ krijgen. De robots komen ook beschikbaar voor andere vestigingen in Europa.

Hoewel de productie de afgelopen decennia fors is gegroeid, slaagde Dow erin om het energieverbruik met 22 procent te reduceren

Koeltoren bij Dow in Terneuzen.

Het grote belang van de site in Terneuzen voor de wereldwijd opererende Dow-organisatie blijkt uit de vele investeringen die in de jaren daarna volgen. Het EmergO-project uit 1999 is tot nu toe de grootste. In totaal investeerde Dow ruim een miljard gulden in de uitbreiding en de vernieuwing van de bestaande krakers. De eerder gebouwde krakers kregen een opknapbeurt en er kwam een nieuwe kraker bij: LHC-3.

Hypermodern lab

Een andere mijlpaal in de geschie-

denis van het bedrijf is de opening van het High Throughput-laboratorium door minister-president Balkenende in 2006. In het hypermoderne lab onderzoeken medewerkers de optimale toepassing van katalysatoren. Met behulp van robottechnologie en speciale software is bijna alles geautomatiseerd. Onderzoek kan daardoor met een factor vijfhonderd worden versneld. Het lab is van cruciaal belang voor de verduurzaming van de eigen productieprocessen en van de industrieën waaraan Dow levert. Ook de komst van het Service Center in 2010 is een belangrijke ontwikkeling. Het Center levert vanuit Terneuzen services, zoals financiële administratie, inkoop en klantenservice, aan Dow en joint ventures in Europa, het Midden-Oosten, Afrika en India. De komst van het Center brengt veel werkgelegenheid met zich mee: binnen een paar jaar werkten er meer dan vierhonderd medewerkers en binnenkort telt het Center zo’n duizend medewerkers.

Vier basischemicaliën

De drie naftakrakers vormen het hart van de site in Terneuzen. Hier

verwerkt Dow ruwe olie (nafta) en lpg tot ethyleen, propyleen, benzeen en butadieen. Deze vier basischemicaliën vormen belangrijke grondstoffen voor alle productieprocessen binnen Dow. De zeventien fabrieken bewerken deze stoffen tot halffabrikaten, waarna ze naar de klant gaan. De basischemicaliën en kunststoffen komen terug in verschillende producten, zoals verpakkingsmateriaal, sportschoenen, speelgoed, isolatiemateriaal, medicijnen, matrassen, verzorgingsproducten, mobiele telefoons, isolatiematerialen en auto-onderdelen. Hoewel de productie de afgelopen decennia fors is gegroeid, slaagde Dow erin om het energieverbruik met 22 procent te reduceren. Tegelijkertijd zet Dow, dankzij innovatieve projecten, stappen om de CO2uitstoot te reduceren. Verder benadrukt Dow dat de chemie met technologie en producten bijdraagt aan forse CO2-besparingen in de keten, bijvoorbeeld door isolatiemateriaal en lichtere automaterialen. Ook werkt Dow met verschillende bedrijven in de regio samen in het platform Smart Delta Resources om de circulaire economie te bevorde- e december 2018 NIELS

ren door grondstofketens te sluiten. Een mooi voorbeeld van deze samenwerking is de ingebruikname van de waterstofleiding van Gasunie tussen Dow en Yara eind november 2018. Waterstof die overblijft bij de ethyleenproductie van Dow gaat via een ondergrondse gasleiding naar kunstmestfabrikant Yara in Sluiskil, die het weer gebruikt als grondstof voor ammoniak. Een ander voorbeeld is het gebruik van koolmonoxide van Arcelor Mittal als grondstof voor de productie van syngas. Hiervoor is onlangs een proeffabriek bij Arcelor Mittal neergezet. Met Tata Steel werkt Dow samen aan een circulaire fabriek in IJmuiden, waarmee de CO2-uitstoot

gereduceerd moet worden. De installatie zet de koolstofatomen in CO en CO2 uit de productiegassen van de staalfabrikant in als grondstof voor de productie van organisch-chemische moleculen, zoals polymeren, bij Dow in Terneuzen.

Groei

Dow heeft door de jaren heen altijd veel aandacht gehad voor het reduceren van waterverbruik op de site. Zoetwater is immers schaars in de regio. Daarom startte het bedrijf in 2007 met het hergebruik van het afvalwater van de gemeente Terneuzen als voedingswater voor de stoomproductie. Het doel van Dow is om in 2025 geen zoetwater meer

DOW AL IN DE JAREN 80 BEZIG MET ENERGIEBESPARING

Sommige partijen stellen in het klimaatdebat dat de chemische industrie nu pas in beweging komt om energie te besparen. Niets is minder waar. Al in 1983 ontving Dow uit handen van minister Aardenne van Economische Zaken de Energiebesparingstrofee omdat het bedrijf in tien jaar tijd het energieverbruik met 40 procent had teruggebracht. Vervolgens riep Dow de ‘Dow Energieprijs’ in het leven: een landelijke prijs voor hogescholen en universiteiten die het beste idee leveren voor een efficiënte benutting van energie in de procesindustrie, die Dow tussen 1985 en 2011 jaarlijks heeft uitgereikt. Zo kreeg Henk Lagerweij in 2000 de prijs voor zijn belangrijkste verdiensten op het terrein van de windenergie. Hij was toen de enige Nederlandse fabrikant van windturbines, die zich volgens de jury onderscheid10 NIELS december 2018

den door hun geavanceerde technologie en innovatieve kenmerken, zoals de bevestiging van de rotorbladen aan de naaf. Een andere bijzondere prijswinnaar was Peter de Kok, chief engineer van Daf Trucks. Hij kreeg de prijs in 2005 voor meer dan 25 jaar betrokkenheid bij de ontwikkeling van nieuwe en milieuvriendelijke motoren en in het bijzonder de nieuwe generatie DAF MX-motoren. Jack Pronk van de TU Delft ontving in 2009 de prijs voor zijn bijdragen aan het ontwikkelen van duurzame, biotechnologische alternatieven voor transportbrandstoffen. Zijn werk is volgens de jury een zeer belangrijke stap voorwaarts geweest in de ontwikkeling van een economisch proces voor op ligno-cellulosegrondstoffen gebaseerde ethanolproductie voor tweedegeneratie-biobrandstoffen.

van buiten de site te halen. Dow in Terneuzen groeit. Zo is het Maintenance Valuepark in 2017 in gebruik genomen. Het is een samenwerking tussen Dow en Zeeland Seaports. Trinseo, TMS, Engie Services en Spie hebben zich inmiddels op het park gevestigd. Dow opent er binnenkort een nieuw kantoor, waar ruim duizend medewerkers aan de slag gaan. Verder is Dow sinds eind september 2018 de nieuwe eigenaar van energiecentrale ELSTA. De centrale voorziet Dow Terneuzen sinds september 1998 van stoom en elektriciteit. Met de warmtekrachtcentrale, als onderdeel van Dow’s Power & Utilities-afdeling, wordt energie opgewekt in de vorm van stoom en elektriciteit voor de gehele productielocatie in Terneuzen. Ook wordt er elektriciteit geleverd aan het landelijk elektriciteitsnet. Naast ELSTA verrijst de nieuwe logistieke terminal met silo’s, een verpakkingscentrum en een magazijnruimte van Ravago. Ravago is een van de partners op het Industry Park Terneuzen en verantwoordelijk voor de opslag en verpakking van de kunststofkorrels uit de LDPEfabriek en de Dowlex-fabriek. Met de komst van de nieuwe terminal vergroot Dow de capaciteit aanzienlijk en beschikt het centrum straks over de nieuwste technieken. De kunststofkorrels worden straks niet meer per vrachtwagen maar door pijpleidingen vervoerd. Deze manier van transport betekent niet alleen grotere volumes tegelijk transporteren, maar ook een vermindering van CO2-uitstoot. p

FOTO’S: DOW

Dow heeft door de jaren heen altijd veel aandacht gehad voor het reduceren van waterverbruik op de site.

Kent u het DNA van een sluipmoordenaar? Bestel het Chemiekaartenboek 2019 en krijg

3 maanden lang gratis toegang tot de vernieuwde Chemiekaarten® Online, powered by Toxic Actie geldig t/m 31 december 2018!

Voordelen vernieuwde Chemiekaarten® Online: Uitgebreidere ondersteuning bij het voorkomen van risico’s Werkplekinstructiekaarten die u kunt delen met uw medewerkers Altijd op de hoogte van ontwikkelingen en revisies in chemiekaarten Een wetenschappelijk getoetst en actueel naslagwerk Alles met één klik bij de hand Al meer dan 30 jaar dé autoriteit op het gebied van chemische stoffen

Weet u dat ruim 1 miljoen Nederlanders op zijn werk te maken heeft met gevaarlijke stoffen? En 1 op de 6 werknemers het risico loopt om hiervan ziek te worden? Denk aan ernstige ziekten zoals astma, COPD en longkanker. Jaarlijks sterven naar schatting 3.000 mensen door gevaarlijke stoffen.

Zorg dat u weet hoe u met deze sluipmoordenaars moet omgaan Neem geen risico met de gevaarlijke stoffen binnen uw bedrijf. U kunt ervoor zorgen dat het aantal slachtoffers als gevolg van het werken met gevaarlijke stoffen afneemt. Neem het zekere voor het onzekere. Kies voor het Chemiekaartenboek 2019. Ruim 1.400 enkelvoudige stoffen met de chemische eigenschappen, risico’s, preventie- en noodmaatregelen in één boek!

Bestel het Chemiekaartenboek via sdu.nl/chemiekaartenboek

0238 Adv_Chemiekaarten_3maanden-online_230x297.indd 1

23-10-18 19:0

MANCHESTER UNITED, AMAZON.COM, TESLA EN APPLE

BEDRIJVEN MET WINNAARSMENTALITEIT Van goede ideeën naar winst, dat kenmerkt de vier bedrijven die Niels Smits bewondert. Of het nu een voetbalclub is of een techbedrijf, scoren kunnen ze. Tekst: Marloes Hooimeijer

AMAZON.COM NIELS: “Amazon veranderde de complete ‘shopping experience’ van iedereen. Het startte als internetretailer met de online verkoop van boeken, wat later werd uitgebreid tot een enorme hoeveelheid producten. Het is een klantgericht bedrijf met een gemakkelijke interface.” Amazon.com begon met het idee van Jeff Bezos en David E. Shaw om een elektronisch boek te maken. Bezos richtte Amazon in 1994 op om zijn e-commerceideeën verder te ontwikkelen. Het werd een van de eerste grote online winkels, toen nog alleen voor boeken, in de wereld. In 1997 ging ‘Earth’s Biggest Bookstore’ naar de beurs (NASDAQ). Er werden 3 miljoen aandelen geplaatst tegen een koers van 16 dollar per stuk. Inmiddels verkoopt Amazon veel meer dan boeken alleen, klanten kunnen in de reusachtige e-shop ook terecht voor elektronica, kleding, speelgoed, huishoudelijke artikelen, vitamines, dierenvoer, en nog heel veel meer. Het legt het bedrijf en zijn grootaandeelhouder Bezos geen windeieren. Op 4 september 2018 kwam de beurswaarde van Amazon boven de 1000 miljard dollar uit. De koers bereikte een niveau van 2050 dollar. Bezos heeft een belang van 16 procent in Amazon en is anno 2018 met een fortuin van 160 miljard dollar de rijkste persoon ter wereld. 12 NIELS december 2017

NIELS: “Manchester United is het grootste voetbalbedrijf ter wereld, met de hoogste inkomsten uit marketing en branding van alle clubs. Het is de meest succesvolle Engelse club, met een enorme schare fans, en wist met de eigen jeugdopleiding de Europese top te behalen.” Manchester United werd in 1878 opgericht onder de naam

FOTO: SHUT TERSTOCK

MANCHESTER UNITED Newton Health, een voetbalclub gevormd door de werknemers op de Lancashire-Yorkshire-spoorlijn. Sinds 1902 geldt de huidige naam. In seizoen 1905/06 wist de club naar de eerste klasse te promoveren, om in 1907/08 al voor het eerst landskampioen te worden en in 1909 de FA Cup binnen te slepen. In 1910/11 werd de club nogmaals landskampioen, maar daarmee was de eerste

APPLE

succesperiode voorbij. Op 11 maart 1941 werd het clubstadion Old Trafford gebombardeerd door de Duitsers. Pas met het aantreden na WOII van oud-legerleider Matt Busby als manager vond Manchester United weer de weg omhoog, de ‘Busby Years’. Onder zijn leiding haalde de club tal van titels binnen en werd de jeugdopleiding opgericht. Maar in 1958 sloeg het noodlot toe toen het vliegtuig met aan boord de spelers crashte tijdens het opstijgen in München. Acht spelers kwamen om. Een opgelapt team werd dat jaar alsnog tweede in de competitie en de FA Cup. Na de Busby Years volgden vanaf 1986 de ‘Fergie Years’. In 2008 won Manchester United onder coach Alex Ferguson de Champions Leage, met een heldenrol voor Edwin van der Sar, die de laatste strafschop wist te stoppen. Momenteel staat José Mourinho aan het roer, nadat Louis van Gaal in 2016 wegens uitblijvend succes moest vertrekken. Topscorer aller tijden bij de club (250 doelpunten) is Wayne Rooney, die Manchester United inmiddels heeft verlaten. In 2016 was Paul Pogba de duurst betaalde voetballer aller tijden toen Manchester United bereid bleek 105 miljoen euro voor hem te betalen aan Juventus.

BRON: O.A. WIKIPEDIA

Apple bestaat al sinds 1976, opgericht door Steve Jobs, Steve Wozniak en Ronald Wayne. Steve Jobs was destijds ‘fruitariër’ en kwam naar eigen zeggen zo op het idee de firma Apple te noemen. Na de introductie van de eerste Macintosh-computer in 1984 kwam het keer op keer met nieuw vernuft op de markt, zoals deze eeuw met onder meer de iPod (2001), MacBook (2006), iPhone (2007), iPad (2010) en Apple Watch (2014). Augustus 2011 trad Steve Jobs wegens ziekte

terug als CEO; begin oktober stierf hij aan alvleesklierkanker. Onder zijn opvolger Tim Cook zette het succes door. Vorig jaar verkocht het bedrijf 217 miljoen iPhones, meer dan 40 miljoen iPads en bijna 20 miljoen Macs. De totaalomzet bedroeg 229 miljard dollar. Op 2 augustus 2018 passeerde Apple als eerste Amerikaanse bedrijf ooit een beurswaarde van 1000 miljard dollar (een maand later gevolgd door Amazon.com). Nederland telt drie Apple Stores (naast resellers): Amsterdam (de eerste), Den Haag en Haarlem. Op 3 maart 2012 stonden er drommen mensen voor het Hirschgebouw aan het Leidseplein in Amsterdam te wachten op de opening.

FOTO: HOLL ANDSE HOOGTE

NIELS: “Apple heeft iets revolutionairs nieuws weten te creëren wat iedereen wilde hebben. Niemand lijkt zich meer te kunnen bedenken hoe we ook alweer leefden zónder de i-producten.”

TESLA NIELS: “Tesla speelt in op duurzaamheid. Het laat zien dat de technologie van elektrisch rijden er ook is met de uitstraling van een sportwagen, zodat iedereen – ondanks de stevige prijs – zo’n auto zou willen. Ongelofelijk knap!” Tesla is vernoemd naar elektrotechnicus en natuurkundige Nikola Tesla, die vooral bekend is als de uitvinder van de wisselstroommotor. Het bedrijf werd in 2003 opgericht door Martin Eberhard en Marc Tarpenning, met als doel om een elektrische sportwagen op de markt te brengen. Maar inmiddels is CEO Elon Musk het bekende gezicht van Tesla. In 2004 investeerde hij een groot bedrag in het bedrijf. ‘Zijn’ Tesla Roadster werd de eerste snelweg geschikte vol-elektrische sport-

auto, de eerste productie-auto met lithiumion batterijcellen en een actieradius van meer dan 320 kilometer. Later volgden de Tesla-modellen S, X en 3. In 2012 startte de verkoop van de eerste Tesla’s, 2636 voertuigen; in 2018 werden er al 101.312 verkocht. De grootste fabriek van Tesla staat in Fremont in Californië. Het Europese hoofdkantoor staat in Amsterdam en het Europese distributiecentrum in Tilburg, inclusief assemblagefabrieken. De knalrode Tesla Roadster van Elon Musk zelf werd afgelopen februari mee de ruimte in gelanceerd aan boord van de eerste raket van Musks bedrijf SpaceX. Onderweg werd het lied Life on Mars van David Bowie door de speakers van de auto afgespeeld. p

december 2017 NIELS

WIE INSPIREREN DE PLANT MANAGER OF THE YEAR?

STRIJDVAARDIGE MANNEN Het moge duidelijk zijn, de Plant Manager of the Year laat zich graag inspireren door strijdvaardige sport- en staatsmannen. Ruud Gullit, Mahatma Gandhi, Sven Kramer, Barack Obama en Nelson Mandela: ze vochten en overwonnen. Tekst: Marloes Hooimeijer

Mahatma Gandhi NIELS: “Hij heeft zich ingezet voor anderen, eerst voor de Indiase gemeenschap in Zuid-Afrika en later natuurlijk in India, op een nieuwe wijze strijdend voor onafhankelijkheid. Hij koos voor actieve geweldloosheid als middel om zijn doel te bereiken in plaats van oorlog. Daarin was hij innovatief en baanbrekend.” Mahatma Gandhi, geboren in 1869, groeide al op met het principe ahimsa: geen pijn doen aan alle wezens. Na een rechtenstudie in Engeland vertrok hij in 1893 naar Zuid-Afrika, een periode die zeer bepalend zou worden voor zijn latere leven. Want nadat hij vanwege zijn huidskleur uit de trein werd gezet – omdat hij weigerde met zijn eersteklaskaartje in de derde klas te gaan zitten – begon hij zich te bemoeien met rechtszaken die draaiden om burgerrechten van Indiase immigranten. Na terugkeer in India (1915) werd hij leider in de Indiase onafhankelijkheidsstrijd tegen de Britse machthebbers. Hij was een van de grondleggers van de moderne staat India en spande zich in voor verzoening tussen hindoes en moslims in India. Totdat hij in 1948 in New Delhi door een extremistische hindoe werd vermoord. Nog ieder jaar vieren Gandhi-bewonderaars zijn geboortedag, 2 oktober, gedoopt tot Internationale Dag van de Geweldloosheid. 14 NIELS december 2018

Ruud Gullit NIELS: “Een man met kracht, charisma en betrokkenheid bij de maatschappij, zoals bij de antiapartheidsstrijd van Nelson Mandela. Als voetbalman is hij vooruitstrevend, met aandacht voor detail. Als aanvoerder maakte hij het Nederlands elftal in 1988 Europees kampioen, zodat een hele generatie de verloren WK-finale van 1974 kon afsluiten.” Ruud Gullit wordt algemeen erkend als een van de beste Nederlandse voetballers ooit en was onderdeel van de ‘gouden generatie’, met verder onder andere Van Basten en Rijkaard. Gullit maakte op 16-jarige leeftijd bij HFC Haarlem zijn profdebuut. Later kwam hij uit voor Feyenoord, PSV, AC Milan, Sampdoria, Chelsea en het Nederlands elftal. Bij de ontvangst van de Gouden Bal in 1987 droeg Gullit de prijs op aan Nelson Mandela en sprak de hoop uit om deze ooit aan hem te mogen overhandigen. Dat gebeurde: in 1994, tijdens een tv-programma van Astrid Joosten. Na zijn twintigjarige profcarrière volgde voor Gullit een carrière als trainer. Begin dit jaar startte hij de FIFAacademie Team Gullit, een kweekvijver voor jong talent.

Nelson Mandela

Sven Kramer NIELS: “Ik bewonder Kramer vanwege zijn jarenlange alleenheerschappij in het allroundschaatsen. Hij weet aan de top te blijven door continu het uiterste van zichzelf te vergen. Ondanks de tegenslagen, denk aan de foute wissel – op aanwijzing van coach Kemkers – tijdens de Olympische Spelen in Vancouver. Bovendien gaat hij op een positieve en constructieve wijze om met de pers.” Langebaanschaatser Sven Kramer, bijnaam ‘Sven the Man’, heeft een lijst van eremetaal waar je u tegen zegt. Hij is onder meer drievoudig olympisch kampioen op de 5000 meter (een unicum in het mannenschaatsen), negenvoudig wereldkampioen allround en negenvoudig Europees kampioen. De inmiddels 32-jarige Kramer maakte zijn internationale WK-debuut bij de junioren in 2004 (zilver) en sleepte het jaar erna bij de senioren al zilver op het EK Allround en brons bij het WK Allround in de wacht. Bij de start van het huidige schaatsseizoen kampte de ‘Keizer van de 5 kilometer’ met rugklachten. Hij zou zich hebben vertild aan een koffer, en niet – zoals ook wel gekscherend werd gesuggereerd – aan zijn kersverse babydochter Kae, die hij in oktober samen met oudtophockeyster Naomi van As mocht verwelkomen.

Barack Obama NIELS: “Obama was niet alleen de eerste zwarte president van Amerika, maar kwam ook op voor zwakkere Amerikanen en wilde investeren in relaties met landen als Cuba en Iran, wat jarenlang not done was. Hij was een president met een enorm charisma, die in live-uitzendingen een ongelofelijk ‘normaal’ mens bleek te zijn.” Barack Obama was de 44e president van de Verenigde Staten (20092017). Tijdens de historische verkiezingen van 2008 versloeg hij de Republikein John McCain en in zijn daaropvolgende overwinningsspeech introduceerde Obama zijn motto ‘Yes, we can!’ In 2012 werd hij herkozen door de Republikein Mitt Romney te verslaan. Obama was de grondlegger van Obama Care, een verplichte zorgverzekering voor iedereen. Hij was de eerste Amerikaanse leider die (na 88 jaar) weer voet op Cubaanse bodem zette. En op 2 mei 2011 gaf hij Navy SEALs toestemming om de Pakistaanse villa binnen te vallen waar Osama bin Laden zich ophield, waarbij de langgezochte Al Qaidaleider werd gedood. Op 20 januari 2017 kwam er na 2923 dagen een einde aan zijn presidentschap en betrad de Republikeinse president Donald Trump het Witte Huis. Afgelopen mei tekende Barack Obama samen met zijn vrouw Michelle Obama een meerjarencontract met Netflix, waarvoor ze films, series en documentaires gaan maken. p december 2018 NIELS

FOTO’S: HOLL ANDSE HOOGTE, SPA ARNESTAD

NIELS: “Ik ben zelf op Robbeneiland geweest en heb daar Mandela’s cel bezocht. Ongelofelijk hoe hij zich als persoon ontwikkeld heeft: van apartheidsstrijder vóór zijn ballingschap – eerst geweldloos en later door een militaire tak op te richten – tot een focus op verzoening en ‘samen’ ná zijn vrijlating. Ook de manier waarop hij sport stimuleerde om verbroedering voor elkaar te krijgen, vond ik bewonderenswaardig.” Mandela werd in 1964 veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf vanwege zijn leiderschap van de militaire vleugel van de politieke groepering ANC (Afrikaans Nationaal Congres), die streed tegen de apartheid. Tot 1982 zat hij vast op Robbeneiland. Hij sliep op een slaapmat in een cel van 2,4 bij 2,1 meter, moest zich wassen met koud zeewater en dwangarbeid doen in de plaatselijke kalkgroeve. Na 1982 werd hij een paar keer overgeplaatst naar andere gevangenissen, tot hij op 11 februari 1990 op verzoek van president De Klerk werd vrijgelaten. Bij de eerste vrije verkiezingen na de apartheid, in 1994, behaalde het ANC een klinkende overwinning. De inmiddels 75-jarige Mandela besloot om één termijn president te worden. In 1993 kreeg Mandela samen met president De Klerk de Nobelprijs voor de Vrede. Zijn overtuiging: ‘Courageous people do not fear forgiving, for the sake of peace.’ Op 5 december 2013 overleed hij, 95 jaar oud.

Inspecteur Major Hazard Control Als inspecteur van de Inspectie SZW werk je voor het ministerie van Sociale Zaken en Werk gelegenheid. Je hebt een verantwoordelijke, dynamische functie met een afwisselend takenpakket. Als inspecteur Major Hazard Control (MHC) houd je toezicht op de Arbeidsomstandighedenwet in het algemeen en het Besluit risico’s zware ongevallen 2015 en blootstelling aan gevaarlijke stoffen in het bijzonder. Je inspecteert samen met omgevingsdiensten en veiligheidsregio’s systematisch het arbeidsomstandighedenbeleid, preventiebeleid en veilig heidsbeheerssysteem van bedrijven, en controleert of de juiste maatregelen zijn genomen. Je weet risicovolle situaties tijdig in te schatten. Ook behandel je klachten en ongevallen rond arbeidsomstandigheden, procesveiligheid of techniek in de bedrijven. Je hebt een verantwoordelijke en dynamische functie met een afwisselend takenpakket.

Functie-eisen • Je beschikt over een relevant hbodiploma. • Daarnaast heb je een opleiding Hogere Veiligheidskunde afgerond van de stichting Post Hoger Onderwijs Veiligheidskunde (diploma HVK), van Toptech (diploma MOSHE) of een gelijkwaardige, eventueel buitenlandse opleiding. En anders ben je bereid om het diploma binnen twee jaar na aanstelling te behalen. De kosten hiervan worden door SZW vergoed; • Je hebt een technisch en/of chemisch profiel, en aantoon bare affiniteit met techniek en chemie; • Je beschikt over minimaal 34 jaar relevante werkervaring; • Je bent in het bezit van rijbewijs B; • Je hebt uitstekende mondelinge en schriftelijke uitdruk kingsvaardigheden en overlegkwaliteiten; • Je toont in het werk duidelijk je expertise en professionali teit. Je bent analytisch, nauwkeurig, probleemoplossend en weet hoofd en bijzaken goed te onderscheiden; • Je werkt goed zelfstandig, bent transparant en collegiaal in een team; • Je bent contactvaardig en omgevingsbewust; • Je bent besluitvaardig, standvastig, daadkrachtig, objectief en zorgvuldig in het verrichten van onderzoek; • Je kunt goed inspelen op onverwachte situaties. Je toont lef en initiatief en handelt daarbij zelfstandig en transparant.

Daarnaast weet je maatschappelijke en politieke ontwikkelingen binnen het domein van SZW te vertalen naar consequenties voor je eigen taakuitvoering en draag je actief bij aan de realisering van de programma, team en organisatiedoelstellingen. Voor deze functie zijn de volgende zaken een pré: • Je bent bekend met de risico’s van blootstelling aan gevaarlijke stoffen en de wijze van beheersing hiervan. • Je bent bereid specifieke opleidingen te volgen met betrekking tot blootstelling aan gevaarlijke stoffen bij bedrijven, bijvoorbeeld specialisatie Arbeidshygiëne. De kosten hiervoor worden door SZW vergoed; • Je hebt aantoonbare specifieke kennis op het gebied van technische procesveiligheidsaspecten; • Je hebt kennis van/ervaring met het werken in veiligheid beheerssystemen en de bijdrage hiervan aan een gezonde en veilige werkplek; • Je beschikt over het diploma Buitengewoon Opsporingsambtenaar (BOA) en nieuwe inspectie methodiek (NIM) of je weet deze snel te behalen; • Je hebt kennis van relevante talen in het werkgebied. Daarnaast ben je digitaal vaardig en ben je in staat om de “oog en oorfunctie” voor het brede werkgebied van de Inspectie SZW te vervullen. Solliciteren? Dat kan uiterlijk tot en met 6 januari 2019 via www.werkenvoornederland.nl (Selecteer ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en daarna Vacatures.) Een assessment maakt deel uit van de selectieprocedure. Voor meer informatie: de heer F.H.L. van Berlo, teammanager MHC fvberlo@inspectieszw.nl, tel: 06 51 39 49 09 Mevrouw W.K. Bekkema, teammanager MHC wbekkema@inspectieszw.nl

Investering

KEMIRA VINDT ZICHZELF OPNIEUW UIT EN KRIJGT EFFICIËNTERE BioAMD-FABRIEK

FENIKS VAN DE BOTLEK Een cultuuromslag kan heel wat teweegbrengen. Kemira Rotterdam ontpopte zich van zorgenkind tot middelpunt van investeringen en werd “lean tot in het extreme”, aldus sitemanager Marco Soedarmo. De nieuwe bioAMDfabriek is daar één voorbeeld van, die is veiliger en energie-efficiënter. Tekst: Leendert van der Ent

Marco Soedarmo: ‘Dankzij de enorme inzet van iedereen op de locatie is er licht aan het eind van de tunnel. We hebben binnenkort iets te vieren.’

december 2018 Chemie Magazine 21

’E ‘Nederland kan een prima vestigingslocatie zijn voor nieuwe chemische bedrijvigheid’

en paar jaar terug was de continuïteit van onze locatie niet zeker”, zegt Marco Soedarmo, sitemanager van Kemira Rotterdam. “Er moest iets veranderen, maar de chemische industrie staat niet bekend om haar vermogen snel wijzigingen door te voeren.” Toen de urgentie eenmaal duidelijk werd, startte Soedarmo’s voorganger Jeroen van Woerden een omslag. Belangrijk onderdeel daarvan was om de traditionele hokjes in de chemie te doorbreken. “Verschillende operators uit de fabriek bleken bereid meer taken op zich te nemen en competenties bij te leren om breder inzetbaar te worden”, vertelt Soedarmo. “Ze wilden na de juiste scholing best een handje toesteken voor preventief onderhoud, bij het uitvoeren van analyses, in het magazijn en bij transportbewegingen rondom de tankfarm. Daardoor kon de organisatie met 24 fte minder worden ontworpen.” Dat werd vrijwel volledig geregeld via natuurlijk verloop en vervroegd pensioen. De grotere ﬂexibiliteit maakte het makkelijker bottlenecks op te lossen: als mensen in staat zijn uiteenlopende taken uit te voeren, komt er meer capaciteit ter beschikking voor elk van die taken. Soedarmo vat samen: “Er was bereidwilligheid binnen de organisatie om te veranderen. De productie bleef op peil en de kosten daalden.”

Forse investeringen

Op het hoofdkantoor in Helsinki bleef dit niet onopgemerkt. “De omslag naar meer ﬂexibiliteit maakte het makkelijker om met ons te werken”, merkt Soedarmo op. Het Finse moederconcern besloot tot grootschalige investeringen in de

De nieuwe BioAMD-plant.

22 Chemie Magazine december 2018

vestiging: circa 60 miljoen euro, meer dan een derde van het totale investeringsbudget van de Kemira-groep. Twee van de vier grote investeringsprojecten in de Botlek betroffen productie en daarna verviervoudiging van de productie van Novel Liquid Polymers (NLP’s). Die worden gebruikt bij afvalwaterzuivering, in de papierindustrie en voor polymer Enhanced Oil Recovery (EOR) in de olieindustrie. De NLP’s werken als verdikkingsmiddel: de hogere viscositeit zorgt voor een prop die – als het leertje in een fietspomp – veel meer olie uit een veld drijft dan met alleen water zou kunnen. Meer productie met minder mensen vroeg om fase drie: automatisering. Soedarmo: “Stroomlijning van de logistiek was een belangrijk onderdeel daarvan. Zo gingen we van kleinverpakkingen over op bulk en stapten we over naar automatische dosering van de grondstof in de reactor.”

BioAMD-fabriek

De belangrijkste bouwsteen voor NLP’s is het monomeer acrylamide (AMD). Het vierde grote investeringsproject op de locatie is de nieuwbouw van een bioAMD-fabriek ter waarde van 30 miljoen euro. “Hiervan gaan we juist minder produceren”, geeft Soedarmo aan. “Sinds 1978 was onze AMD-fabriek de centrale Kemira-site voor de productie van acrylamide, met 300 ton per dag. Voortaan produceren alle Kemira-sites hun eigen AMD. In de nieuwe fabriek produceren we na de ingebruikname vanaf januari 2019 30 ton per dag.” Het betekent vooral een enorme sprong vooruit

FOTO’S: JEROEN MOERDIJK

Investering

voor de veiligheid en duurzaamheid. Het oude proces met een metallisch-koper katalysator vond plaats onder een druk van 10 tot 15 bar en temperaturen van 110 tot 140 graden Celsius. Dit maakt plaats voor een enzymatisch, grotendeels atmosferisch proces bij lage temperatuur. Doordat er bij lage temperatuur veel minder verdamping plaatsvindt, kan de emissie van acrylonitril een factor tien dalen. Behalve veiliger is het enzymatische proces ook ongeveer 10 procent energie-efficiënter en gaat de CO2-uitstoot navenant omlaag. De line-up is uitgevoerd, de installaties worden getest en het ‘waterbatchen’ – het draaien van de installaties met water – kan beginnen. De training van het personeel, documentatie en procedures zijn inmiddels achter de rug. De organisatie is klaar voor de productiestart. De projectvoering is bijzonder geweest, geeft Soedarmo aan: “We hebben niet fase na fase uitgevoerd. Er is zoveel druk uit de markt om te produceren, dat we de basic engineering, detailed engineering en de bouw zo dicht mogelijk op elkaar hebben laten aansluiten. Daarmee valt tijdwinst te behalen, maar de uitdaging is om dit goed op elkaar af te stemmen. Daar hebben we veel van geleerd.”

Bewonderenswaardig

De omslag, de uitbreiding en de investeringen zijn allemaal positieve ontwikkelingen. Maar

zonder slag of stoot gaat zo’n ontwikkeling niet. “Als land met hoge loonkosten en – terecht – strenge veiligheids- en milieuwetgeving, is Nederland niet het eerste land waar buitenlandse hoofdkantoren aan denken als het om investeringen gaat”, weet Soedarmo. “Maar het blijkt dat als je heel goed stuurt op kosten en heel goed je best doet om compliant te zijn, dat het kan. Nederland kan een prima vestigingslocatie zijn voor nieuwe chemische bedrijvigheid.” Als de productie op peil blijft met 24 fte minder, heeft dit wel zijn weerslag op de werkdruk. Soedarmo: “De nieuwe projecten zorgen nog eens voor extra druk; er komt heel veel tegelijk op de medewerkers af. Tijdens de projecten waren er vaak meer contractors dan eigen personeel op de site. Ondanks die werkdruk en het grote aantal contractors heeft zich geen enkel ernstig incident voorgedaan (het ergste was dat een metselaar van een trapje van twee treden viel). Dat is een mooie prestatie.” Het vergt vervolgens tijd om nieuwe technieken en nieuwe installaties onder de knie te krijgen. “Dat geeft stress,” zegt Soedarmo, “maar het is bewonderenswaardig hoe de collega’s daarmee omgaan. Zonder hun meerwerk en betrokkenheid was het niet gelukt. De fase waarin alles tegelijk op de medewerkers afkomt is nu bijna voorbij. Dankzij de enorme inzet van iedereen op de locatie is er licht aan het eind van de tunnel. We hebben binnenkort iets te vieren.” p

KEMIRA Het Finse concern Kemira behaalt een omzet van 2,5 miljard euro uit verkoop in meer dan honderd landen over de hele wereld. Er werken wereldwijd 4732 mensen, die zich toeleggen op chemicaliën voor waterbehandeling. Kemira heeft tientallen productiesites door heel Europa. In Nederland heeft Kemira Rotterdam twee productielocaties, aan de Moezelweg en aan de Botlekweg. Van de activiteiten vindt 60 procent plaats in de papier- en pulpindustrie, de overige 40 procent draait om waterbehandeling in andere industrieën, zoals de voedingsmiddelenindustrie, energieopwekking, metaalindustrie en mijnbouw. Ook toepassingen in oliewinning zijn een belangrijk aandachtspunt. december 2018 Chemie Magazine 23

24 Chemie Magazine december 2018

Stoffen

OPROEP SOCIALE PARTNERS AAN EUROPESE COMMISSIE

ÉÉN EUROPESE RICHTLIJN VOOR CMR-STOFFEN OP WERKPLEK Europese werkgevers en werknemers in de chemische industrie willen dat er één EU-richtlijn voor CMR-stoffen komt. Nu vallen de regels voor kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische stoffen nog onder twee richtlijnen. In een gezamenlijke verklaring roepen ze de Europese Commissie op het voorstel mee te nemen in de besluitvorming over een Europees wettelijk kader voor het beheer van CMR-stoffen op de werkplek. Tekst: Adriaan van Hooijdonk

e huidige Europese weten regelgeving om werknemers te beschermen tegen de gevolgen van blootstelling aan chemische stoffen bestaat uit twee richtlijnen: de Chemicals Agents Directive (CAD) en de Carcinogens and Mutagens Directive (CMD). De CAD-richtlijn bevat regels voor het omgaan met vrijwel alle gevaarlijke chemische stoffen op het werk, inclusief reprotoxische stoffen. Deze stoffen hebben een schadelijk effect op de voortplanting van mensen. De CMD-richtlijn geldt uitsluitend voor chemische stoffen die kankerverwekkend of mutageen zijn en in categorie 1A of 1B vallen onder de

Europese CLP-verordening. Sinds de invoering van de CMDrichtlijn in 2004 discussiëren lidstaten, Europese Commissie, werkgevers en werknemers over de vraag of er niet één EU-richtlijn voor CMRstoffen zou moeten komen. Tot op heden ontbreekt een eenduidig Europees antwoord. Chemiebedrijven hebben hierdoor in Europa met een lappendeken aan regels te maken, stelt Steven Van de Broeck, directeur HSE & Responsible Care van Cefic. “Zo hebben Frankrijk en België de regels voor kankerverwekkende en mutagene stoffen ook van toepassing gemaakt op reprotoxische stoffen. Duitsland ook, maar slechts tot op zekere hoogte.”

VNCI: ‘EEN PRAGMATISCHE AANPAK’

Volgens Dirk van Well, senior beleidsmedewerker Stoffen en arbeidshygiëne van de VNCI, is de voorgestelde aanpak voor zowel werkgevers als werknemers een flinke verbetering ten opzichte van de huidige regels. Naast het voordeel dat deze aanpak beter aansluit bij REACH en CLP, wijst Van Well op nog een verbetering: “De huidige CMD-richtlijn maakt geen onderscheid tussen stoffen met en zonder veilige drempelwaarde. In het voorstel kiezen de partijen voor een pragmatische aanpak waarbij wel onderscheid wordt gemaakt tussen stoffen met en zonder een veilige drempelwaarde (waarvoor de bestaande minimalisatie blijft gelden). Neem formaldehyde, een stof waarvoor een veilige drempel-

Nederland maakt eveneens onderscheid tussen de omgang met kankerverwekkende en mutagene stoffen aan de ene kant en reprotoxische stoffen aan de andere kant. Chemiebedrijven moeten daarom aparte maatregelen nemen voor de drie soorten stofgroepen. Dat zorgt weer voor onnodige administratieve lasten. Bovendien sluiten de huidige CAD-en CMD-richtlijnen niet aan op de REACH-wetgeving, waarbij CMRstoffen wel als één categorie worden gezien.

Lappendeken

Ook de werknemers in Europa zijn niet gebaat bij de lappendeken aan regels, benadrukt Tony Musu, e

waarde is vastgesteld door onder andere het Scientific Committee on Occupational Exposure Limits (SCOEL). Op dit moment geldt, ondanks die veilige drempelwaarde, voor formaldehyde een ongeclausuleerde verplichting om de blootstelling te minimaliseren tot zo ver mogelijk onder de wettelijke (en als veilig beoordeelde) blootstellingsgrens.” Van Well is daarom blij met het voorstel: “Ik denk dat deze verklaring gezaghebbend is. De CMRD zal zich in de komende jaren verder ontwikkelen. Zo zal op korte termijn een geharmoniseerde methodologie voor de wetenschappelijke beoordeling ten behoeve van grenswaarden worden ontwikkeld. Ook dat draagt bij aan een level playing field.” december 2018 Chemie Magazine 25

‘Bedrijven die met reprotoxische stoffen werken moeten nu in het ene land strengere maatregelen nemen dan in het andere’ Gezamenlijke verklaring onderzoeker op de afdeling Health and Safety van het European Trade Union Institute (ETUI). “Ze hebben nu immers niet overal hetzelfde beschermingsniveau. Sommige landen hebben bij de omzetting van de CMD-richtlijn in nationale weten regelgeving de reprotoxische stoffen toegevoegd. Maar in andere landen is dat niet het geval. Bedrijven die met reprotoxische stoffen werken moeten in het ene land dus strengere maatregelen nemen dan in het andere land om de blootstelling van werknemers aan dergelijke stoffen te voorkomen.” De discussie over het opstellen van één Europese richtlijn voor CMRstoffen laaide twee jaar geleden weer op bij de evaluatie van Europese arboregels voor carcinogene stoffen. De Europese Commissie heeft vervolgens een consultant ingehuurd om te onderzoeken of reprotoxische stoffen al dan niet onder de CMD-richtlijn zouden moeten worden opgenomen. De consultant bracht vijf scenario’s in kaart, variërend van er verandert niets tot uitbreiding van de CMD-richtlijn met reprotoxische stoffen. Geen van de vijf scenario’s voldoet echter precies aan de wensen van de Europese werkgevers- en werknemersorganisaties in de chemische industrie en de vakbonden. 26 Chemie Magazine december 2018

Werkgevers en werknemers in de chemische industrie namen daarom het initiatief om een gezamenlijke verklaring op te stellen met als doel te komen tot een gemeenschappelijke visie over een toekomstig geharmoniseerd Europees wettelijk kader voor CMR-stoffen. De belangrijkste wens is dat er één Europese richtlijn komt voor CMR-stoffen in categorie 1A en 1B in lijn met de CLP-verordening. Verder moeten in principe de huidige preventie- en controlemaatregelen volgens de arbeidshygiënische strategie voor alle CMR-stoffen gelden. Het betekent dat bedrijven deze stoffen moeten vervangen wanneer het technisch mogelijk is. Wanneer vervanging niet mogelijk is, moeten bedrijven kijken of ze de stoffen kunnen toepassen in een gesloten procesinstallatie. Wanneer een gesloten systeem niet kan, moet de werkgever maatregelen nemen om de blootstelling van de werknemer zo laag mogelijk te houden, bijvoorbeeld door specifieke persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals ademhalingsmaskers, te verstrekken. Nieuw is dat de sociale partners daarnaast voorstellen dat er een verschil wordt gemaakt tussen CMR-stoffen met en zonder een veilige grenswaarde. Hierbij gaat het om de maximaal toegestane concentratie van een (gevaarlijke) stof waaraan een werknemer blootgesteld mag worden (zie kader).

Beslissing

De Europese Commissie zal mogelijk al begin 2019 een beslissing nemen welk scenario ze gaat uitvoeren. Gezien de Europese verkiezin-

FNV: ‘WIN-WINSITUATIE VOOR WERKGEVERS EN WERKNEMERS’

Sommige industriële sectoren in Europa hebben zich jarenlang verzet tegen de uitbreiding van de CMD-richtlijn met reprotoxische stoffen, stelt beleidsmedewerker Wim van Veelen van de FNV. Ze waren volgens hem vooral bang voor de kostbare maatregelen om personeel tegen de blootstelling aan reprotoxische stoffen te beschermen. Hij wijst erop dat er in Europa (ook in Nederland) negatieve publiciteit is geweest over bedrijven die werknemers in het verleden op een onverantwoorde wijze aan reprotoxische stoffen hebben blootgesteld. Daarom hoopt Van Veelen dat de Europese Commissie de aanpak van de Europese werkgevers- en werknemersorganisaties en vakbonden overneemt. Dat brengt niet alleen voor de werknemers en de werkgevers, maar ook voor de handhavende instanties voordelen met zich mee. “Werknemers zijn straks beter beschermd en voor werkgevers is het eenvoudiger om aan de regels te voldoen. Ze hoeven bijvoorbeeld stoffen niet meer op verschillende manieren te registeren. Van de Arbeidsinspectie begreep ik dat ook de handhaving eenvoudiger zal zijn.” Van Veelen benadrukt dat nog niet zeker is of de Europese Commissie de gezamenlijke verklaring overneemt. “Maar de kansen hierop zijn wel toegenomen omdat de sociale partners er samen achter staan.” Bovendien past het volgens hem in de richting die Brussel wil inslaan: minder administratieve lasten voor bedrijven en een veilige en gezonde werkplek voor werknemers. “Daar kan toch niemand tegen zijn?”, besluit Van Veelen.

gen van volgend jaar ligt het voor de hand dat de nieuwe Commissie, die in november 2019 van start gaat, het onderwerp verder zal oppakken. Van de Broeck en Musu benadrukken dat het nog niet zeker is dat de Europese Commissie het voorstel van de sociale partners om tot één CMR-richtlijn te komen, zal opvolgen. De Commissie vindt het volgens Van de Broeck een interessant scenario en heeft de consultant gevraagd om de effecten door te rekenen. De gezamenlijke verklaring van de sociale partners is volgens beiden een belangrijk signaal aan Brussel om de voorstellen ook uit te werken. “De kans is groot dat er uiteindelijk één CMR-richtlijn komt nu werkgevers, werknemers en vakbonden zich hierover duidelijk hebben uitgesproken”, verwacht Musu. p

Veilig werken met VAPRO

VAPRO heeft een breed palet aan veiligheidstrainingen. Van ATEX trainingen tot aan de door Hobeon gecertificeerde OVK en MVK opleiding. Onze trainingen bieden een uitdagende mix van theorie en praktijk en zijn gericht op de werkvloer. Zo verbeter je met enkele stappen de veiligheidscultuur binnen je bedrijf en maak je de vertaalslag van beleid naar praktijk. Nieuw: onlangs is het aanbod van VAPRO uitgebreid met elektrotechnische veiligheidstrainingen. Deze trainingen worden onder andere gegeven in onze practicum locatie in Woerden. Momenteel bestaat ons aanbod uit de NEN3140 en NEN3840. Deze training is ook door ILT gecertificeerd voor zeevarenden.

Benieuwd naar de mogelijkheden? Kijk op www.vapro-trainingen.nl

VAPRO17_068 Adv 185x130.indd 1

EMPOWERING PEOPLE AND INDUSTRIES

11/01/17 09:36

28 Chemie Magazine december 2018

Uitgelicht

TNO OPENT PROCESSING LABORATORIUM VOOR ZEEWIER Op 7 november werd bij ECN/TNO in Petten het laboratorium voor processing van zeewier in gebruik genomen, een eerste stap naar verdere ontwikkeling van technologieën voor het omzetten van deze biomassa naar groene brand- en grondstoffen.

BEELD: TNO???

In het lab wordt het zeewier uit elkaar gehaald en gesplitst in suikers, eiwitten en mineralen, waarna deze worden opgewerkt tot grondstoffen voor brandstoffen, plastics, textiel, zoetstoffen, antioxidanten en mineralen. Met de Noordzee als potentiële ‘zeewier-schuur’ kan de Nederlandse industrie een prominente rol spelen in de ontwikkeling van deze nieuwe, duurzame bron voor voedsel, grondstoffen en energie, menen de betrokkenen. Grootschalige zeewierproductie op 8 tot 9 procent van het Nederlands deel van de Noordzee (5000 km2) kan in potentie 350 PJ aan energie opleveren (10 procent van het totale energieverbruik in Nederland). “Voor de transitie naar een duurzame-energiemaatschappij is grootschalige inzet van alle duurzame opties nodig. Zeewier kan daar een grote rol in spelen”, zegt Jos Keurentjes, bestuurslid van TNO. “Om zeewier op grote schaal hiervoor in te zetten, moeten nog wel wat stappen gezet worden. Het nieuwe laboratorium is daarvoor een mooie impuls.” ECN/TNO voert het project ‘Plantaardige Biomassa uit Zee’ samen met NIOZ (Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee) en de WUR uit voor de provincie Noord-Holland, die hieraan 300.000 euro subsidie verleent. p

december 2018 Chemie Magazine 29

ONVOORZIENE PROBLEMEN BIJ OPSCHALEN DOOR GEBREKKIGE KENNIS CHEMICI VAN PROCESTECHNOLOGIE

VAN LAB NAAR PILOT, MAAR HOE?

30 Chemie Magazine december 2018

Onderwijs

Een chemisch proces opschalen van lab- naar pilotschaal is een complex traject, waar specifieke kennis van chemische procestechnologie voor nodig is. Die is bij (bio)chemici vaak niet voldoende aanwezig, stellen Johan Padding en André de Haan, hoogleraren aan de TU Delft. Daardoor loopt de opschaling nogal eens spaak, met name bij de nieuwe biobased processen. Een aantal chemiebedrijven heeft de TU Delft daarom gevraagd een aanvullende cursus te ontwikkelen voor chemici. Tekst: Igor Znidarsic

ILLUSTR ATIE: HA JO DE REIJGER

an labschaal naar pilot naar demo naar complete fabriek. Nog afgezien van het commerciele aspect, is dit een pad vol potentiële valkuilen. “Als je een reactie op labschaal gaat opschalen, loop je vaak tegen problemen aan die je als chemicus niet hebt voorzien, omdat je de procestechnologische kennis mist”, zegt Johan Padding, hoogleraar aan de TU Delft. “De kans daarop neemt toe als we in de nabije toekomst nieuwe, hernieuwbare grondstoffen en energie gaan gebruiken. De chemische industrie op basis van aardolie en gas is inmiddels wel redelijk geoptimaliseerd en op grote schaal uitontwikkeld. Maar als we overstappen op duurzame bronnen, op basis van water, lucht en biomassa, moeten we nieuwe processen ontwikkelen, op industriële schaal, want we hebben straks nog steeds op grote schaal materialen en brandstoffen nodig.” Padding is hoogleraar Complex Fluid Processing en doet onderzoek naar de complexe interactie tussen transportprocessen en transformaties van gassen en vloeistoffen bij industriële productieprocessen. Zijn focus ligt op het gedrag van meerfase- en complexe vloeistoffen op de meso-schaal. Op deze schaal vinden de meeste procesbeperkingen plaats doordat er een ‘strijd’ ontstaat tussen transportmechanismen (stroming, diffusie, migratie en vermenging) en transformaties (reacties, aggregatie en faseverandering). Dit is bijvoorbeeld een probleem bij de omzetting van biomassa naar biobrandstof en elektrokatalytische omzetting van CO2. Het feit dat een aantal chemiebedrijven bij de TU Delft heeft aange-

geven tegen belemmeringen aan te lopen bij opschaling, van met name biobased processen, laat zien dat er sprake is van een reëel probleem.

Schalingswetten

Padding noemt een voorbeeld waarbij een bedrijf een proces had opgeschaald door simpelweg alle labschaaldimensies met een factor tien te vermenigvuldigen. “De reactie werkte daarna niet meer, omdat ze niet hadden nagedacht over de schalingswetten. Bij een hoger volume krijg je te maken met andere krachten en energieomzettingen. Je moet ervoor zorgen dat belangrijke dimensieloze getallen hetzelfde blijven, en dat de hoeveelheid energie die je door het roeren in het vat stopt per kubieke meter hetzelfde blijft. Alleen dan krijg je dezelfde mate van turbulentie en menging.” Paddings collega André de Haan, hoogleraar Chemical Engineering and Applied Physics aan de TU Delft, noemt nog een voorbeeld: “Chemici sturen vaak op hoge conversie, met als gevolg een lage selectiviteit en veel waste. Ze beginnen met een syntheseroute en gaan, omdat ze veel materiaal willen hebben, heel snel de conversie optimaliseren, waardoor de selectiviteit inzakt en je grondstoffen aan het weggooien bent. Een technoloog kiest liever voor 1 procent conversie met 100 procent selectiviteit en de rest recyclen.” De kern van het probleem is volgens De Haan en Padding dat een (bio)chemicus vanuit zijn opleiding te weinig kennis meekrijgt van chemische procestechnologie. Padding: “Natuurlijk gebeurt primair alles op het niveau van de moleculen, maar je moet ook de goede omstandigheden kunnen creëren. Een chemical engineer denkt veel meer na over wat er om de reactie heen gebeurt. e december 2018 Chemie Magazine 31

‘Natuurlijk gebeurt primair alles op het niveau van moleculen, maar je moet ook goede omstandigheden kunnen creëren’

Bij opschalen wordt de fysica anders. De hydrodynamische stromingen gaan er anders uitzien.”

Biobased uitdaging

Een extra uitdaging vormt hierbij de nieuwe, biobased chemie. “Biobased grondstoffen zijn veel minder homogeen dan aardolie en gas. Het hangt er maar van af wat voor bronmateriaal je gebruikt, waar het vandaan komt, van wat voor soort grond en wat voor klimaat. Het is ook veel meer verontreinigd. Die verontreinigingen kunnen bij een conversie in de weg zitten, omdat ze bijvoorbeeld katalysatoren deactiveren. Je moet een proces ontwerpen dat ook met die variabiliteit kan omgaan.” Bij biochemie spelen weer andere factoren een rol. “Daar is een extreem goede controle over de temperaturen belangrijk, omdat anders enzymen en eiwitten denatureren.” Daarnaast zijn de moleculen veel groter dan in de ‘gewone’ chemie. “Daardoor is hun diffusie veel trager, waardoor je weer eerder te maken krijgt met massatransportlimitaties.” Chemici en biochemici zouden kortom meer begrip moeten krijgen 32 Chemie Magazine december 2018

TWEE VOORBEELDEN

De Haan: “Voor het zuiveren van een stof voegt een chemicus vaak wat kool toe aan het reactorglaasje. Die toevoeging staat vervolgens ook in het recept voor de opschaling naar industriele installatie. Het gevolg is dan dat je allerlei processtappen nodig hebt om de kool te doseren en te ﬁltreren, waardoor het proces erg complex en daardoor ook gevaarlijk wordt. En je krijgt enorme hoeveelheden koolafval. Ik vind het verbazingwekkend dat ik dit het afgelopen jaar al drie keer ben tegengekomen.” De oplossing? “Een absorptiekolom gebruiken met granuleer- in plaats van poederkool. Een chemisch technoloog weet dat.” Padding: “Op labschaal is het niet erg als de katalysator na een dag deactiveert. Maar in een industrieel proces wil je niet elke dag de katalysator moeten vervangen. Dan gebruik je misschien liever een katalysator die iets minder goed werkt, maar wel honderd keer zo lang meegaat. Het is dus belangrijk dat de chemicus zijn keuzes heel bewust maakt met het oog op het latere opschalen, met name naar een pilotschaal, dan van grammen naar kilo’s. Bij opschalen naar demo of groter kom je ook allerlei uitdagingen tegen, maar daar houden de procestechnologen zich zelf al mee bezig.”

voor chemische technologie, zodat ze in een vroeg stadium al weten waar ze rekening mee moeten houden met het oog op de latere opschaling. Dat zij die kennis niet meekrijgen in de huidige curricula, komt volgens Padding omdat de opleidingen niet alles kunnen bieden. “Bij de meeste chemie-opleidingen ontbreekt het onderwerp omdat er gewoon geen plek voor is of omdat het belang ervan nog niet onderkend wordt.” Chemie en chemische technologie zijn van oudsher al gescheiden werelden, weet De Haan. “Dat was in 1991 toen ik begon al het geval en nu is de hoeveelheid technologie binnen de chemie nog steeds beperkt. Chemici denken vaak: de technologen lossen het verder wel op.”

Cursus

Het is dan ook geen wonder dat de ‘gescheiden werelden’ ook binnen de industrie voorkomen. “Wij krijgen signalen uit de sector dat er tussen de wetenschappelijke en de technologische teams niet goed wordt gecommuniceerd”, aldus Padding. Vandaar dat een aantal chemiebedrijven de TU Delft heeft gevraagd

een aanvullende cursus te ontwikkelen voor (bio)chemici, een soort introductie in de chemische technologie, met name gericht op de biobased chemie. “De bedoeling is dat ze met die kennis straks beter de geschikte reactiepaden kunnen vinden, doordat ze weten waar ze rekening mee moeten houden bij opschaling, ook wat betreft de capital expenditures en operating expenses, want het kan ook zijn dat het opgeschaalde proces heel duur uitpakt en om die reden niet de beste oplossing is.” “Je hoeft niet van een chemicus een technoloog te maken”, zegt De Haan, die bij meerdere chemiebedrijven al een dergelijke cursus heeft gegeven. “Dat moet je niet willen in drie dagen. En andersom ook niet. Maar je kunt wel ervoor zorgen dat ze beter elkaars taal begrijpen en daardoor meer begrip voor elkaar krijgen.” De driedaagse cursus, eind januari, wordt door een team van vijf docenten gegeven aan een kleine groep geïnteresseerden (maximaal 30). Er is nog plek. p www.dpti.tudelft.nl

Wil jij werken aan een veiligere procesindustrie?

Volg dan de opleiding Procesveiligheid! Werk jij in de chemische procesindustrie en wil jij meer weten over de specifieke risico’s? Volg dan nu de opleiding Procesveiligheid. Voor ieder onderwerp komt er een professional uit het vakgebied, boeiende praktijkverhalen en veel kennis worden gedeeld. Zo leer je echt wat procesveiligheid is!

Tijdens de opleiding komen de volgende onderwerpen aan bod: • Procesveiligheid • Uitvoering grote projecten/turn arounds • Procestechnologie en installaties • Externe veiligheid/BRZO/PGS6 • Processchema’s, P&ID’s • Kwalificeren en kwantificeren van risico’s • Mechanische veiligheid, PED • Explosies • Maintenance • Gevaarlijke stoffen • Consequentie kwantificering (QRA, Safeti) • Incidentenonderzoek • Instrumentele beveiliging • ATEX Data: 14, 21, 28 maart, 4, 11 april, 16, 23 mei

Schrijf je snel in, deze docenten wil je echt niet missen!

en het tentamen is gepland op 20 juni 2019.

T 030 231 82 12 | www.phov.nl | info@phov.nl

PHOV_180601_Adv Procesveiligheid_185x130_wt.indd 1

15-10-18 13:18

ROSER TURNAROUND SOFTWARE

25 Internationale klanten uit de olie- en gasindustrie 10 Jaar “Software as a Service” beschikbaar

www.roserconsys.com info@roserconsys.com +31 (0)78 614 62 88

ADA-065

18 Jaar ervaring in Turnaround Software

• Scope management • Werkpakket voorbereiding • Materialen & certificaten • Manuren & begrotingen (Normen) • Planning + P6 interface • Isolatie management (LoTo) • Werkvergunningen (PTW) • Mobiele oplossingen (apps) • Inzicht in meer- en minderwerk • Voortgangscontrole • Laslijst en lasopvolging

STUDENTEN OVER BELANG DUURZAAMHEID BIJ WERKGEVER

BIJDRAGEN AAN BETERE WERELD IS EEN VEREISTE

Elk jaar verlaat een nieuwe lichting chemici de onderwijsinstellingen om op zoek te gaan naar een baan. Zij zijn opgegroeid in een tijd waarin de klimaatopwarming een hot topic is en de noodzaak tot verduurzaming met de dag groter wordt. In hoeverre speelt dit een rol in hun keuze voor een werkgever? Chemie Magazine vroeg het aan vier studenten die afgelopen jaar hun studie afrondden met een VNCI Topsector Chemiebeurs. Tekst: Igor Znidarsic

‘DSM verduurzaamt niet omdat het moet, maar omdat ze het willen’

34 Chemie Magazine december 2018

NAAM: STAN THEWISSEN STUDIE: CHEMICAL ENGINEERING, TU EINDHOVEN SPONSORBEDRIJF: THE DOW CHEMICAL COMPANY ”Ik groeide op naast Chemelot en vroeg me van jongs af aan al af wat er allemaal gebeurt in die leidingen en torens. Zo werd mijn interesse voor chemie gewekt en ben ik chemische technologie gaan studeren. Mijn stage heb ik gedaan bij Dow. Ik heb er een studie uitgevoerd om bepaalde punten in het proces te vinden waar energiezuiniger geopereerd kan worden. Inmiddels ben ik sinds twee maanden aan het werk. Ik heb vrij makkelijk een baan kunnen vinden. Eigenlijk zoeken de bedrijven jou wel op. Maar ik had wel eisen, vooral op het gebied van duurzaamheid. Ik heb daarom de Dow Jones Sustainability Index erbij gepakt en ben bij meerdere bedrijven uit die lijst op gesprek geweest. Je kunt bij de meeste bedrijven wel een goede carrière maken en er zijn opportunities genoeg, maar bij een aantal kreeg ik de indruk dat je er echt iets kan bijdragen aan een betere wereld. Ik heb uiteindelijk gekozen voor DSM, waar ik nu werk

Human capital

‘Een bedrijf dat niet verduurzaamt heeft weinig toekomst’

als process development engineer. Duurzaamheid zit bij DSM in de cultuur, het is de kernwaarde van het bedrijf. Bij elk nieuw project wordt die factor serieus meegenomen en is het een van de pijlers in de besluitvorming. En alle producten die ze maken dragen bij aan een duurzamere wereld, van lichtere kunststof, gezondere voeding tot meer efficiency in de landbouw. Ik werk op een afdeling op Chemelot die de process engineering doet van een aantal fabrieken. Ze zoeken continu naar manieren om nog energiezuiniger te opereren, en ik vind het tof om ze daarbij te helpen. Chemelot heeft de ambitie om in 2025 uit te groeien tot de meest veilige, duurzame en concurrerende chemie- en materialensite van West-Europa. DSM maakt ook gebruik van fossiele grondstoffen, maar heeft de ambitie om de transitie naar een circulaire biobased economie mogelijk te maken en aan te jagen. Terwijl sommige bedrijven precies op de uitstootlimiet blijven die de overheid stelt, gaat DSM verder. Ze verduurzamen niet omdat het moet, maar omdat ze het willen en omdat het de business oplevert, en dat spreekt me erg aan.”

NAAM: TES APELDOORN STUDIE: CHEMICAL ENGINEERING, TU DELFT SPONSORBEDRIJF: AKZONOBEL SPECIALTY CHEMICALS (NU NOURYON) ”Ik was een echt bètakind, vond wiskunde geweldig. Halverwege de middelbare school wist ik al dat ik de chemiekant op wilde. Wat ik aan chemie gaaf vind is dat het heel veel dingen verklaart. Die fascinatie is alleen maar groter geworden tijdens mijn studie. Mijn stage deed ik bij AkzoNobel in Deventer. Het viel me op dat je als stagiair heel serieus wordt genomen. Ik heb er gewerkt aan een vooruitstrevend project gericht op duurzaamheid, waar ik verder niet te veel over mag vertellen. Dankzij mijn stage heeft dat project een nieuwe impuls gekregen, daar ben ik best trots op. Inmiddels is de stage afgerond en ben ik na een reis door Bolivia en Peru op zoek naar een baan. Ik heb komende weken heel wat sollicitaties in mijn agenda staan. Het klimaatprobleem wordt mijn generatie met de paplepel ingegoten en duurzaamheid is een topic. We zijn er ons heel erg bewust van. Daarom beoordelen we ook onze toekomstige werkgever daarop. We willen dat die zich daar bewust van is en zijn verantwoordelijkheid neemt. Behalve fijn werk en leuke collega’s hebben, wil ik ook bijdragen aan een betere wereld. In een bedrijf waarin dat mogelijk is, waarin we wat dat betreft op één lijn zitten. Daarnaast moet het bedrijf toekomstgericht zijn. Een bedrijf dat niet verduurzaamt heeft weinig toekomst, en daarin is dus ook voor mij geen toekomst. Als ik dan kijk naar de chemische industrie, word ik af en toe wel teleurgesteld. Het gaat zo traag. Ik denk dan: kom op. Bij de grote petrochemische bedrijven zijn ze nog steeds afhankelijk van fossiele brandstoffen. Niet dat ik iets tegen producten met een fossiele oorsprong heb. We hebben bijvoorbeeld plastic nodig, ik gebruik het ook overal, en we hebben ook daar mensen nodig die aan duurzaamheid werken. Een bedrijf waar ik bijvoorbeeld zou willen werken is AkzoNobel. Ze staan al jaren op nummer één in de Dow Jones Sustainability Index. De baankansen met een studie chemische technologie zijn groot, daardoor kan ik makkelijk een baan vinden bij een bedrijf dat aan mijn duurzaamheidseisen voldoet.”

december 2018 Chemie Magazine 35

NAAM: CARINA NIEUWENWEG STUDIE: PILOTENOPLEIDING, BELGIAN DEFENCE (NIET AFGEMAAKT); MILITARY STRATEGIC STUDIES, KONINKLIJKE MILITAIRE ACADEMIE; MOLECULAR LIFE SCIENCES, WAGENINGEN UNIVERSITY & RESEARCH SPONSORBEDRIJF: DSM DELFT

NAAM: JÉRÔME SIMONS STUDIE: CHEMICAL ENGINEERING, TU EINDHOVEN STAGEBEDRIJF: EXXONMOBIL CHEMICAL

”Ik ben begonnen met een militaire opleiding en wilde straaljagerpiloot worden. Maar daar moest ik om gezondheidsredenen mee stoppen. In die studiegroep zat een collega die biotechnologie had gestudeerd, wat ik heel interessant vond. Zodoende ben ik in de life sciences terechtgekomen. Wageningen Universiteit staat hierin als beste aangeschreven. Voor mijn stage kwam ik uit bij DSM. Ik doe aan zweefvliegen, en de club waar ik bij zat was de eerste die een elektrische lier gebruikte om de vliegtuigen de lucht in te trekken. Daarvoor hadden we kunststof kabels nodig. Van Dyneema, gemaakt door DSM. Zo ontdekte ik dat dit bedrijf gave dingen maakt. Ze leveren ook kunststof aan Defensie en zitten in de life sciences. Tijdens mijn stage werkte ik bij DSM Delft aan metabolische modellen, computermodellen van bacteriën die proberen alle chemische reacties in zo’n bacterie te vatten, om zo voorspellingen te kunnen doen over bijvoorbeeld fermentatie bij melk, om yoghurt te maken. Ik heb gekeken hoe we die modellen het beste kunnen maken. Dat is alleen maar computerwerk, alhoewel ik juist houd van de afwisseling tussen computer- en labwerk. Inmiddels werk ik op de universiteit, waar ik met mijn PhD bezig ben. Hoewel mijn stage-onderwerp ver van dit onderzoek af ligt, heeft DSM enthousiast meegedacht en gaan we mogelijk in de toekomst samenwerken. Ze denken met je mee zonder dat het direct winstgevend hoeft te zijn en zijn bereid tijd te steken in topics die mogelijk goed zijn voor de wereld. In de toekomt zie ik mezelf wel in een bedrijf werken. Belangrijk daarbij vind ik dat het bedrijf beseft dat we moeten verduurzamen en geen keuze hebben. DSM bijvoorbeeld zet de aandeelhouders niet op één, maar zegt: als we niet verduurzamen is er straks helemaal geen toekomst meer, en heb je überhaupt niks aan je geld. Zij zetten duurzaamheid bovenaan. Hoe je dat dan verder invult, dat maakt voor mij niet zoveel uit. Dat kan recycling zijn, of duurzame producten maken. Ik wil bij een bedrijf het gevoel hebben dat ik op een duurzame manier een bijdrage lever. Het ligt erg aan de cultuur.”

”Ik heb vanaf de middelbare school al een grote voorkeur gehad voor wiskunde. Het mooiste vond ik als wiskunde toegepast kon worden, als middel gebruikt kon worden om dingen beter te maken. Dat kan heel mooi in combinatie met chemie. Processen doorrekenen en toetsen aan de praktijk. Zodoende was het voor mij een logische keuze om na de middelbare school in de chemische procestechnologie te stappen. Toen mij op de TU Eindhoven de mogelijkheid voor een VNCI-studiebeurs werd aangeboden, was ExxonMobil een van de bedrijven op de lijst waaruit ik kon kiezen. Het was voor mij meteen een goede kanshebber. Omdat je er als jonge process engineer heel veel kunt leren. Er zijn veel jobs waar je je als process engineer kunt ontwikkelen. Ik ben net klaar met de stage en ga nu het sollicitatietraject in. In ieder geval ga ik bij ExxonMobil langs, maar ik ga ook kijken bij grote chemiebedrijven zoals BASF, DSM en Shell.

‘Ik wil het gevoel hebben dat ik op een duurzame manier een bijdrage lever’

36 Chemie Magazine december 2018

Human capital

Wat betreft mijn toekomstige werkgever vind ik het vooral belangrijk dat ik me er kan ontwikkelen. Specifieke eisen op het gebied van duurzaamheid heb ik niet, wel vind ik het belangrijk dat het bedrijf een proactieve houding heeft wat betreft duurzaamheid en in plaats van te wachten tot de overheid iets oplegt zelf actie onderneemt om de processen te optimaliseren. Maar ik vind het ook belangrijk om realistisch te blijven. Immers, als iedereen een beetje doet, gebeurt er ook maar een beetje. Ik ben meer voor de pragmatische aanpak en voor de grote stappen. Stel je werkt bij een bedrijf als ExxonMobil en je verbetert daar een proces, dan kun je daarmee zorgen voor een grote CO2-reductie. Daarom is het interessant om juist bij zo’n bedrijf hands-on-dingen aan te pakken. Die kansen krijg je ook, want ook die bedrijven zijn aan het veranderen, ook zij zien de noodzaak van verduurzaming. En door hun schaalgrootte hebben juist de veranderingen daar een grote impact op het milieu. Als je verduurzaming belangrijk vindt, kun je daar net zo goed gaan werken, vind ik.”

‘Ik vind het ook belangrijk om realistisch te blijven’

De VNCI Topsector Chemiebeurs, gesponsord door chemiebedrijven, wordt elk jaar uitgereikt aan een aantal excellente masterstudenten chemie. Tijdens hun stage werken de studenten bij de sponsorbedrijven aan actuele en reële vraagstukken binnen de chemie. Het bedrijf kan de masterstudent als potentiële toekomstige medewerker kennis laten maken met het bedrijf en kan intensief contact opbouwen met de universiteit. Zo werken studenten, universiteiten en sponsorbedrijven samen als een Chemistry Top Talents Community. Op 21 november vond in het Spoorwegmuseum in Utrecht het jaarlijkse Holland Chemistry Granting & Graduation Event plaats. Tijdens dit event introduceerden COAST, ISPT en de VNCI de nieuwe toptalenten die een beurs krijgen en de studenten die hun talentprogramma succesvol hebben afgerond. Dit jaar is aan zestien studenten een VNCI Topsector Chemiebeurs uitgereikt en zijn er twaalf masterstudenten met een beurs afgestudeerd. Zij vervullen een ambassadeursrol voor de toekomstige generatie en kunnen laten zien dat de wereld van chemie vol innovatieve producten en doorgroeimogelijkheden zit. p

FOTO’S: SJOERD VAN DER HUCHT

CHEMISTRY TOP TALENTS COMMUNITY

december 2018 Chemie Magazine 37

COL OFON

MENSEN

Chemie Magazine is het maandblad van de Vereniging van de Nederlandse Chemi-

VVVF

sche Industrie (VNCI) en verschijnt 11x per jaar

De VVVF heeft Theo Wemmers (Sherwin-Williams) gekozen tot voorzitter van de VVVF, brancheorganisatie voor de verf- en drukinktindustrie. Hij volgt Guus Duray (PPG) op, van wie de voorzitterstermijn na drie jaar afliep. Wemmers was hiervoor al lange tijd actief in het bestuur van de VVVF. “De organisatie staat, zodat ik mij ga richten op het verbinden van de leden, groot en klein. Ik wil dat de leden zich thuis voelen bij de VVVF”, aldus Wemmers.

Redactie Igor Znidarsic (hoofdredacteur) Marloes Hooimeijer (eindredactie)

Contact redactie Loire 150, 2491 AK, Den Haag T 070 337 87 28 E redactie@vnci.nl

PLASTICSEUROPE

Javier Constante, commercial vice president Packaging and Specialty Plastics Business EMEA bij Dow Europe, is de nieuwe president van PlasticsEurope. Hij volgt Daniele Ferrari op, CEO van Versalis (Eni), die voorzitter van Cefic is geworden. Constante kwam in 1989 bij Dow in Buenos Aires in dienst en bekleedde diverse leidinggevende posities in sales en marketing voor verschillende bedrijfsonderdelen in Latijns-Amerika en Europa, om in 2011 benoemd te worden in zijn huidige positie. Centraal in zijn beleid staan samenwerking met de waardeketen en partners en betere, duurzamere verpakkingen ontwikkelen.

UNIVERSITEIT TWENTE,

Pascal Jonkheijm, professor Organische Chemie aan de Universiteit Twente, heeft tijdens CHAINS de KNCV Gouden Medaille 2018 ontvangen, de hoogste Nederlandse onderscheiding voor chemisch toptalent. Jonkheijm wordt gezien als voorloper op het gebied van interfaces tussen supramoleculaire, zelf-assemblerende systemen en biologische systemen. KNCV-voorzitter Floris Rutjes overhandigde de Gouden Medaille met de woorden: “Hij heeft zelfstandig een nieuw gebied van de moleculaire wetenschappen ontwikkeld die een prominente rol zal vertolken voor de chemie in Nederland en daarbuiten.”

Medewerkers Pieter van den Brand, Henk Engelenburg, Leendert van der Ent, Adriaan van Hooijdonk, Harm Ikink, Inge Janse, Erik te Roller, Marga van Zundert

Vormgeving Curve Mags and More, Haarlem

Advertentie-exploitatie Mooijman Marketing & Sales, Julius Röntgenstraat 17, 2551 KS Den Haag, T 070 323 40 70, E dm@mooijmanmarketing.nl Advertenties vallen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie

Druk MediaCenter Rotterdam

Abonnementen Wie werkzaam is in de chemische industrie of op een andere wijze direct of indirect bij de chemische industrie betrokken is komt in aanmerking voor een kosteloos abonnement op Chemie Magazine. Meld u aan via stb@vnci.nl. Meer informatie: znidarsic@vnci.nl of 070 337 87 28.

Overname Overname van artikelen uit Chemie Magazine is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. In de meeste gevallen zal die graag worden gegeven.

VNCI ONLINE WWW.VNCI.NL

Website met onder meer dagelijks nieuws, het archief van Chemie magazine en alles over de chemische industrie in Nederland WWW.VNCI.NL/NIEUWS/CHEMIE-NIEUWSBRIEF

Gratis nieuwsbrief met daarin wekelijks het laatste nieuws over de chemische industrie en de VNCI

38 Chemie Magazine december 2018

TWITTER.COM/VNCI

De VNCI met het laatste nieuws, vacatures en reactiemogelijkheden op alle berichten

Discussieer mee met meer dan 3500 betrokkenen uit de chemische industrie en bezoek de vacatures in de LinkedIn-groep van de VNCI

Beeld cover Curve Mags and More ISSN 1572-2996

Custom Manufacturing, Blending and Toll services AD Productions is a service business that allows customers to benefit from AD International’s state of the art manufacturing expertise. Chemical companies, from global conglomerates through to regional and specialized suppliers, can beneﬁt from AD Productions extensive capabilities and expertise, built over a period of 40 years in the chemical industry.

Production capabilities

is a part of AD International

adinternationalbv.com

AD Productions (located in the heart of Western Europe) offer full R&D, formulation and pilot line capabilities and can extend their toll services to encompass purchasing, quality control, traceability, documentation and certiﬁcation.

Overview of production capabilities Batch capacity varying from 300 liters up till 30000 liter Possibility to purge with and produce under nitrogen Temperatures controlled production (up till 80 degrees) Blending of powders (packaging from 250 grams to Big Bags) Possibility to ﬁll ﬁll product from 0,5 liter up till road tankers or Iso Containers

Heijningen | The Netherlands | +3 1 (0)167-52 69 00 | contact@adinternationalbv.com

CLS Services CHEMISTRY OF CONNECTING PEOPLE

www.cls-services.nl

recruitment, selection and secondment in chemistry | pharma | biotech | food | feed

SENIOR PRODUCT DEVELOPMENT ENGINEER TENCATE PROTECTIVE FABRICS - NIJVERDAL

TenCate Protective Fabrics is a leading global producer of protective fabrics. Over the years they keep innovating, pursuing the highest standards for safety, by designing, developing and producing a broad range of products engineered to satisfy the continually evolving needs of industry workers, as well as fire fighters and military and police personnel. Are you enthusiastic, creative and driven? Experience with performance materials or textile? TenCate Protective Fabrics is searching for a senior product development engineer to join their team. In this role you are acting as project manager and will be responsible for the development and optimisation of new products, and the development and application of new technologies. Identifing market needs and scouting for new product opportunities while interacting closely with laboratory technicians, customers, and suppliers. Interested to know more about this position? Then visit www.cls-services.nl?vac=A1800106 for more information.

S CH R IJF U NU IN O P W W W.L RQA.NL O F B E L + 31 ( 0) 10 201 84 45

Investeer in training LRQA verzorgt al meer dan 30 jaar trainingen voor particuliere en zakelijke professionals die zich verder willen ontwikkelen in auditen en procesmatig werken. De trainingen zijn gericht op het verbeteren van managementsystemen gebaseerd op (ISO)-normen, EU-richtlijnen en procesverbeteringsmodellen en technieken. De trainingen worden verzorgd door enthousiaste trainers met praktijkervaring.

Introductie ISO 9001 1 dag /€ 540 Inclusief locatiekosten, lunch en cursusmaterialen BCN Capelle 8 januari 2019

Lead Auditor Kwaliteit ISO 9001 5-daags /€ 2.240 Inclusief locatiekosten, lunch en cursusmaterialen BCN Capelle 14 t/m 18 januari 2019

Introductie ISO 14001 1 dag /€ 540 Inclusief locatiekosten, lunch en cursusmaterialen BCN Capelle 8 januari 2019

Lead Auditor Milieu ISO 14001 5-daags /€ 2.240 Inclusief locatiekosten, lunch en cursusmaterialen BCN Capelle 28 januari t/m 1 februari 2019

Introductie ISO 45001 1 dag /€ 540 Inclusief locatiekosten, lunch en cursusmaterialen BCN Utrecht 31 januari 2019

Meer informatie W www.lrqa.nl T +31(0)10 201 84 45 M info@lrqa.nl