Het is alweer december en tijd voor ons winternummer.
Het afgelopen jaar hebben we met veel plezier de digitale uitgaven van ons magazine gemaakt. We hebben inmiddels nieuwe redacteuren en dankzij onze vernieuwde website en aangetreden vrijwilligers voor onze communicatieafdeling zijn we nu op volle sterkte om in het nieuwe jaar een nieuwe slag te slaan voor wat betreft onze impact. We zullen in het nieuwe jaar met een vernieuwde digitale versie komen van ons magazine. Hiermee kunnen we meer mensen bereiken en daarmee onze doelstelling beter verwezenlijken.
Want ook al bestaat onze vereniging in 2027 vijftig jaar, we zijn nog altijd springlevend als vereniging. We organiseren vele evenementen die toegankelijk zijn voor iedereen en natuurlijk krijgen onze leden voorrang en korting. We publiceren over groot China, dus ook over Hong Kong en Taiwan of over Chinese gemeenschappen in andere landen.
Nieuwsomteverbinden
Berichtgeving over China is in Nederland vaak nogal eenzijdig, vanuit een Nederlandse, of Westers gezichtspunt geschreven. China wordt door veel mensen gezien als een rivaal of als niet te vertrouwen partner. Dat is begrijpelijk, maar niet altijd verstandig. De VNC probeert nieuws en achtergronden vanuit eerste hand en vanuit experts aan u te brengen. We zoeken naar de verbinding zonder ons te willen verbinden aan wie dan ook. We zijn onafhankelijk en we zijn een Nederlandse vereniging met bijna 400 leden.
In dit nummer daarom informatie over onderwerpen die in andere media niet aan de orde komen.
In het artikel over de Offshore Energie Missie vertelt Piet Warnaar dat partnerschappen onmisbaar zijn. Ook in andere artikelen lezen we over wat verbinding tot stand heeft gebracht en nog steeds brengt. Of het nu gaat over zakelijke contacten of over samenwerkingsverbanden op wetenschappelijk gebied, zoals prof. Dick Swaab die in China over hersenonderzoek doceert. En zeker ook cultuur. Naast informatie over interessante tentoonstellingen die iets met China te maken hebben, biedt VNC meer.
GameemetVNC
Op 9 januari bezoekt VNC een tentoonstelling die de moeite waard is: Wu Zetian in het Keramiekmuseum Princessehof te Leeuwarden. In dit nummer kunt u er al over lezen want ik was er al. Gaat u mee? We krijgen daar een rondleiding en bieden u zo de beste manier om deze tentoonstelling te bekijken. Beperkte beschikbaarheid, dus reageer snel. Via onze website kunt u zich aanmelden.
ChinaNU+ is een uitgave van de
Vereniging Nederland China
Burgemeester van Karnebeekstraat 6
2588 BB Den Haag
VNC organiseert ook een rondleiding bij de tentoonstelling ‘Dragons and Demons‘ in Groningen. Curator Lecong Zhou geeft een toelichting op de door hem gemaakte tentoonstelling, waardoor de 300 objecten voor u zullen gaan leven. Wie wil nou niet gegrepen worden door eeuwenoude objecten die behoorden tot de keizer en via prachtige omwegen nu in Nederland te zien zijn? We houden u op de hoogte over wanneer deze rondleiding plaatsvindt.
Voor nu wens ik u allen hele fijne feestdagen en een prachtige start van het nieuwe jaar 2025!
Monique Knapen
Inhoud
Cultuur en maatschappij
10 Paul van de Kerkhof: Hainan Open Classic
12 Angela Heping: De tranen van de hemel: Nanjiluo
18 Im Fong Liu: Vierluik: Chinese Verenigingen in Nederland
35 Monique Knapen: Wu Zetian: De enige vrouwelijke keizer van China
Economie en zakelijk
14 Glenn van der Meer: Met de stroom mee
28 Frans-Paul van der Putten: Nederland en Taiwan opnieuw verbonden:
32 Piet Warnaar: “If you are not at the table, you are on the menu”
Educatie en wetenschap
9 Floor Perquin: Taal met karakter
24 Prof. Dr, Dick F. Swaab: 25 jaar hersenonderzoek in China
26 Willem Lampe: Met het Maurick College naar China; wat kunnen we leren van het Chinese onderwijs
Met verder nog:
4 Uit de vereniging
5 Terugblikken en vooruitkijken
8 Column Lieven Walther
16 Boekbespreking door Nout Wellink
21 Chinese literatuur verschenen in 2024 door Annelous Stiggelbout
22 Jaap Post:China NU bijna een halve eeuw oud
36 Het gedicht gekozen door Sylvia Marijnissen
Bezork ook eens onze geheel vernieuwde website: https://www.vncchina.nl
UitdeVereniging
VNC delegatie aanwezig bij viering 70 jaar Chinese People's Association for Friendship with Foreign Countries CPAFFC
Op 10 en 11 oktober 2024 waren bestuurslid Lianne Baaij en de actieve leden Toenping Oey en Lilian Kranenburg te gast bij de CPAFFC in Beijing. Ze werden getrakteerd op een mooi programma, een interessante conferentie voorgezeten door vicepresident Han Zheng en een prachtig welkomstbanket met als gastheer de minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi. De CPAFFC heeft tot doel de vriendschapsbanden met landen over de hele wereld te versterken en op people-to-people niveau wederzijds begrip te bevorderen. In China is de CPAFFC een zeer belangrijk orgaan, vandaar de highlevel hoogwaardigheidsbekleders die de 375 buitenlandse gasten verwelkomden.
Op 10 oktober bezochten de gasten allereerst de Pearl Market in Beijing, vroeger een beetje obscuur groothandelsparadijs inmiddels een groot handelscentrum met goederen en kunstvoorwerpen van kwaliteit. De delegatie toog ’s middags naar Tongzhou, waar een heel nieuw district is verrezen, gelegen aan het Grote Kanaal. Om
de woningdruk in Beijing te verminderen zijn de gemeentelijke kantoren daarheen verhuist, in de verwachting dat de ambtenaren en aanverwante werkgelegenheid ook verhuist naar Tongzhou. De onder architectuur gebouwde bibliotheek, het operahuis, het museum zijn bijzonder mooie bouwwerken, de appartementen complexen liggen mooi in het groen aan het water, de infrastructuur is op orde, maar het bruist er nog niet van leven. Of Tongzhou werkelijk mensen uit Beijing weet aan te trekken zal de tijd leren.
Op 11 oktober ging in de ochtend een kleine VIP delegatie, waar de VNC delegatie helaas niet toebehoorde, op bezoek bij Xi Jinping in de Hal van het Volk. Een vol uur zijn zij toegesproken, de woorden die doorklonken daar waren peace en people-to-people diplomacy. China laat graag horen dat vriendschap tussen volkeren de weg vooruit is voor vrede in de wereld.
In de middag werd een interessante conferentie georganiseerd, VNC was wel aanwezig bij de conferentie, voorgezeten door de vice-president Han Zheng, met een mooie lineup van voormalige premiers en presidenten uit o.a. Japan, Tanzania en New Zealand. Deze laatste deed een dringend beroep op de leiders van China om de zo knap verworven status van superpower aan te wenden om verantwoordelijkheid te nemen voor het bewerkstelligen van orde en vrede in de wereld.
In de avond werden de delegatieleiders van de verschillende buitenlandse vriendschapsverenigingen getrakteerd op een prachtig diner met Wang Yi als gastheer. Smaakvolle gerechten, elegante Chinese wijnen, interessante gesprekspartner en een persoonlijk toast met de minister zorgden voor een onvergetelijke avond.
De VNC delegatie heeft deze dagen goed benut door de banden met
CPAFFC weer verder aan te halen, door uitvoerig met ze te spreken over mogelijke samenwerkingen en door ideeën op te doen voor activiteiten van andere vriendschapsverenigingen. Al met al een boeiend, bijzonder, plezierig en nuttig bezoek!
Terugblikkenenvooruitkijken
EdvanderFeer,secretarisVNC
De feestdagen komen met rasse schreden naderbij, het einde van het jaar van de Draak is in zicht en het nieuwe jaar staat om de hoek te wachten. Een goed moment om even terug te blikken op het afgelopen jaar. Voor VNC was het een bijzonder maar ook succesvol jaar met nieuwe uitdagingen; van een instabiele financiële situatie naar een evenwichtige grondslag voor de toekomst, van een papieren periodiek naar een mooi digitaal magazine en van een website met een verouderde technologie naar een eigentijds communicatieplatform met als kersen op de taart een serie mooie activiteiten!
Het Comité van aanbeveling kreeg versterking en nieuwe vrijwilligers hebben zich aangemeld om mee te helpen bij het opzetten van evenementen. Al met al ingrediënten voor een gezonde, actieve vereniging.
Over twee jaar, om precies te zijn 26 maart 2027, bestaat VNC 50 jaar. Om de festiviteiten in 2027 voor te bereiden is een werkgroep in het leven geroepen. De inbreng en participatie van VNC-leden is hierbij natuurlijk onontbeerlijk. Dus laat van u horen. We verwachten hier veel van en hopen dat het een groot feest zal worden. We kijken uit naar uw reactie.
VNC activiteiten 2024
Chinees Nieuwjaar
Als vanouds assisteerde de VNC bij de organisatie van het Landelijk Chinees Nieuwjaar, het jaar van de Draak. De organisatie van het ‘Lentefestival’, zoals de Chinese gemeenschap het noemt, ondervond wat problemen. Door de geopolitieke spanningen was er minder animo bij organisatoren en sponsoren van zowel Chinese als Nederlandse kant om mee te doen. Afgezien van enkele schoonheidsfoutjes, was het toch uiteindelijk weer een mooi feest! De Chinese Nieuwjaarsgroet van premier Rutte werd zelfs op de Chinese televisie getoond!
China Café
De nieuwe opzet van China Cafés in Utrecht blijkt een schot in de roos. Een nieuw jong publiek dient zich aan en de gekozen thema’s over onder andere architectuur, de filmindustrie en de bescherming van IP waren zonder meer een succes. Ook het thema over de vergrijzing van de Chinese maatschappij met gastsprekers Henk Schulte Nordholt en Thijs de Blok scoorden heel hoog.
Evenementen
In mei organiseerde de VNC een avond met Bettine Vriesekoop getiteld ‘Wat Bettine Vriesekoop leerde van de taoïstische levenshouding door tegen Chinezen te tafeltennissen’. In een tweegesprek met Monique Knapen sprak zij over haar laatste boek: ‘Chinese wijsheid in een balletje; het spel van Tao’. De locatie werd aangeboden door de Goede Doelen Loterijen. Bettine is recentelijk toegetreden tot het Comité van Aanbeveling van de VNC.
VNC en de ‘China Returnee Association’ organiseerden in juni een lezing met oudambassadeur Ed Kronenburg getiteld: ‘Effecten van geopolitieke spanningen op de relaties met China’. De goed bezochte lezing werd gehouden in het events- & trainingsgebouw van Sioux Labs in Eindhoven.
Ter gelegenheid van het 75jarig jubileum van China organiseerden VNC en NCBC het Great China Network event in de Koelwaterhal in Zwolle, met een line-up van interessante sprekers en een schitterende tentoonstelling van de beroemde kunstenaar Ronald Westerhuis
Algemene Leden Vergadering
De Algemene Leden Vergadering (ALV) vond plaats in juni in de vergaderzaal van restaurant Asia Plaza in Wageningen. Na afloop van de vergadering gaf bestuurslid Frans Greidanus een boeiende lezing over zijn recente bezoek en ervaringen en veranderingen in China na de Covid periode. Frans is ‘Qiu Shi Chair Professor’ aan de School of Management Zhejiang University in Hangzhou, mededirecteur van het Instituut voor Intellectual Property Management, School of Management van de Zhejiang University.
Geslaagde en gezellige Mahjong
Meet-Up
Op zondag 15 december kwamen zes enthousiaste mensen in Arnhem bij elkaar om de basisbeginselen van het mahjong onder de knie te krijgen. Het was goed toeven in de locatie met koffie, thee en zelfgemaakte appelgebak en direct bij binnenkomst twee tafels met spellen die uitnodigend klaarstonden. Sommige cursisten waren nog echte beginners, waar anderen al wat meer gevorderd waren en de termen die horen bij het mahjong (met als belangrijkste kong, pung, chow) al kenden. We konden daarom een beginners- en gevorderdentafel maken en besloten bij beide tafels open spel te spelen zodat we de strategie goed konden uitleggen. Al met al werd een goede basis gelegd om het spel onder de knie te krijgen en wilde zelfs de eerste beginner al als een prof gaan spelen! Een geslaagde bijeenkomst die vraagt om meer!
Dank aan Sandra Krekel voor de gastvrijheid, en aan Gerda en Marleen voor de assistentie!
Ps: Nieuwsgierig geworden? Op www.mahjongbond.nl staat veel informatie.
Delegaties uit en naar China
Evenals eerdere jaren werden dit jaar ook weer belangrijke delegaties ontvangen en bezoekprogramma’s ontwikkeld samen met de Nederlandse overheid en het bedrijfsleven. Zo ontving VNC enkele delegaties van onder andere de State Council (Legal Committee en de Environment Protection Committee) maar ook van de provincies Ganzhu, Jiangzu en Guangdong en Beijing en Shanghai. VNC is blij met de medewerking en gastvrije ontvangst die ze in dit verband mochten ervaren tijdens de bezoeken met delegaties aan de Eerste en Tweede Kamer, de Raad van State, het Internationaal Gerechtshof en andere hoogwaardige instellingen en bedrijven.
In Memoriam Geert Boorsma
Wij ontvingen het verdrietige bericht dat op 11 november jl. Geert Boorsma is overleden. Geert was een van de vrijwilligers bij de organisatie van het de viering van het 25-jarig bestaan en was vicevoorzitter van 2002 tot 2008. Ir. drs. drs. Geert Boorsma was een erudiet man, na zijn technische opleiding aan de TU in Delft, zijn economische opleiding aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam voltooide hij na zijn pensionering ook nog een studie cultuurgeschiedenis. Door zijn werk bezocht Geert veel landen in Afrika en Azië en hij vatte een bijzondere liefde op voor China. Hij woonde enige tijd in Hong Kong en was voor Philips onder meer betrokken bij de ontwikkeling van een fabriek in Chengdu. Geert was een krachtdadig man met gevoel voor humor, die altijd klaar stond voor welke klus dan ook en ingesteld was op samenwerking. Geert heeft veel voor de VNC gedaan zoals de coördinatie van enkele grote HOVO-cursussen. De VNC is hem dan ook veel dank verschuldigd. Geert is 81 jaar geworden. Wij wensen zijn vrouw Marianne, zijn kinderen en familie veel sterkte.
In Memoriam Albert van Dam
Onlangs ontvingen wij het verdrietige bericht dat Albert van Dam is overleden op 23 oktober jl. Albert is van 2003 tot 2008 penningmeester geweest van de VNC en heeft na zijn aftreden als bestuurslid nog vele jaren de financiële administratie van de VNC verzorgd. Albert hield de financiële teugels strak in handen. Hij stond borg voor een goed financieel beleid en voor een tijdige goed verzorgde en toegankelijke financiële verslaglegging. Dat betekende ook dat hij van de leden verlangde dat hem dat ook mogelijk werd gemaakt. Naast het penningmeesterschap heeft Albert meegewerkt aan tal van activiteiten. De belangrijkste daarvan was misschien wel de omvangrijke organisatie van de viering van het zesde lustrum van de vereniging in Papendal waar hij zich met hart en ziel voor heeft ingezet. De VNC is hem veel dank verschuldigd. Albert is 77 jaar geworden. Wij wensen zijn vrouw Lidwina en zijn kinderen veel sterkte.
Masterclass Beurs van Berlage
Om in de toekomst klimaatbestendig te blijven heeft onze wereld nieuwe en hernieuwbare vormen van energie nodig. China speelt een grote rol in het vinden van technologische oplossingen en het opschalen daarvan maar voor veel Nederlanders is die bijdrage onderbelicht. En dat terwijl er al veel Chinese bedrijven actief zijn op mondiaal niveau en in Nederland.
De 10e editie van de BeleggersFair in de Beurs van Berlage in Amsterdam op 15 november jl. was daarom een mooie gelegenheid voor de VNC een masterclass te organiseren en Nederlandse en Chinese sprekers en gerenommeerde ondernemingen de mogelijkheid te geven uit te leggen hoe China en haar bedrijven bijdraagt.
Een divers aanbod van interessante sprekers.
Keynote spreker Machiel Mulder, Professor Energie Economie van Universiteit van Groningen gaf een zeer interessante, met belangrijke data doorspekte intro van het aanzienlijke aandeel van China als wereldwijd grootste investeerder in Renewable energy solutions. Een aantal hamvragen werden beantwoord: Wat moet er nog gedaan worden voor de energietransitie? Wat is al bereikt en wat is er nog nodig om de CO2 emissies terug te dringen?
Pan Zhi, Secretaris van de Association of Chinese Investment Enterprises in the Netherlands (ACIEN), gaf zeer specifieke voorbeelden van bedrijven die nu al bijdragen aan de transitie in Nederland. Ook was één van zijn belangrijke observaties dat Nederland als de zogenaamde “Green Gateway” voor Europa zeer belangrijk is voor de doorvoer van zonnepanelen, batterijen en elektrische auto’s naar de rest van Europa.
Huang Daiquan, General Manager van de China
Construction Bank Europe (CCB) die uitlegde hoe CCB bijdraagt aan het financieren van de energie
transitie in China. Ook CCB Europe geeft Groene obligaties af die bijdragen aan het investeren in duurzame projecten.
Ada Sun, Head of West EU van Aiko Solar, een leidende PV supplier met EU HQ in NL en Lily Q en Gerard Schepervan EAEST (European Association of Energy Storage Trade) gaven eveneens zeer inspirerende presentaties met voorbeelden wat er nu al kan worden bereikt met de juiste focus op innovatie.Met de nieuwste generatie zonnepanelen weet Aiko 10% meer efficiëntie te bereiken en met het inzetten van batterijen kan een gedeelte van de netcongestie worden opgelost. Vooral de zogenaamde “Smart grid solution” zal meer efficiëntie brengen door middel van monitoren en regelen van het net.
Jean-Paul van Oudheusden, eToro’s marktanalist gaf vervolgens inzicht in mogelijkheden te investeren in de Chinese bedrijven achter de energie transitie, tegelijkertijd niet uit de weg gaan dat het huidige klimaat rond investeringen in China invloed blijft voelen van geopolitieke spanningen.
Afsluiting
De masterclass werd vervolgens afgesloten met een paneldiscussie en Q&A geleid door Chi Lau, bestuurslid van het VNC en een samenvatting van het evenement door Monique Knapen, onze voorzitter.
De VNC blijft haar doelstelling – kennis over China te verspreiden en netwerken te verbinden –uitdragen en bracht met deze masterclass, vernieuwende inzichten over de aanpassingen die nodig zijn, hoe China bijdraagt en hoe beleggers daar van kunnen profiteren.
LievenWalter
Lieven Walther is 26 jaar en woont met man sinds mei 2024 in China. Wat maakt zij mee en wat valt haar op? Elk kwartaal schrijft ze voor ons haar bevindingen. Voor meer van Lieven volg haar blog (www. livingasanexpat.com en Instagram: @volg_ons_china_avontuur.).
Homodigitalis
Nu we een half jaar in China wonen, valt me op hoe snel je gewend raakt aan een andere manier van leven. Veel dingen die in het begin nieuw en soms zelfs verwarrend waren, zijn inmiddels normaal geworden. Maar toen er onlangs familie op bezoek was, werden mijn ogen opnieuw geopend voor de verschillen tussen China (Hangzhou) en Nederland. Voor nu wil ik het vooral hebben over de digitale verschillen.
Zoals overal ter wereld, ook in Nederland, is de telefoon niet meer weg te denken uit het dagelijks leven. Maar in China lijkt dit nog extremer te zijn; zonder telefoon ben je eigenlijk nergens. Alipay en WeChat Pay zijn hier dé betaalmethoden en contant geld of een pinpas worden bijna nergens meer geaccepteerd. Je telefoon is je portemonnee, OV-chipkaart en menukaart in één, en je hebt hem nodig voor vrijwel alles, zowel binnen- als buitenshuis. Zelfs de kleinste straatkraampjes gebruiken een QR-code om te betalen.
Mijn man en ik waren hier natuurlijk op voorbereid en hadden onze familie vooraf al op de hoogte gebracht. We zorgden ervoor dat de benodigde apps gedownload en klaar voor gebruik waren. Maar het bleek lastig om van tevoren goed uit te leggen hoe alles werkt en waar je het allemaal voor nodig zult hebben. Dat kun je eigenlijk alleen ervaren. Zo begon het al op het vliegveld. Voor het kopen van een flesje water moet je een QR code scannen om te betalen. Contanten? Nee, die optie was niet eens mogelijk. Daarna volgden ervaringen zoals bestellen in een restaurant via de telefoon, waarbij het snel opviel dat je nauwelijks contact hebt met de obers. Wat onze familie ook verbaasde, was hoe belangrijk het is om bepaalde apps te kennen. Want via die apps kun je vaak flinke kortingen krijgen, bijvoorbeeld in restaurants. Het toppunt was de zwerver die wij tegenkwamen, die ook via een QR code om een bijdrage vroeg.
Maar het gaat niet alleen om wat je met je telefoon kunt doen. Wat me steeds meer opvalt, is hoe diep de telefoon en het internet zijn verweven in het dagelijks leven. Iedereen lijkt letterlijk versmolten te zijn met zijn telefoon. In het openbaar vervoer zit iedereen non-stop op het scherm te kijken. Zelfs taxichauffeurs kijken tijdens het rijden TikTok en WeChat video’s op de telefoon. En ja, dat zorgt zeker voor gevaarlijke situaties. Maar ook hoe normaal het is om in het openbaar video’s op te nemen waarop je staat te dansen of te zingen en die daarna online te delen.
Natuurlijk, zoals eerder al genoemd, is de telefoon in Nederland ook niet meer weg te denken, maar in China lijkt het wel extremer te zijn. Het lijkt heel normaal om
altijd met je telefoon bezig te zijn. Een berichtje in WeChat? Dat moet meteen beantwoord worden. Het snelle contact via WeChat ziet mijn man zakelijk ook terug. Zo gaat de communicatie met leveranciers / collega’s / klanten via WeChat zeven dagen per week door, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Waarbij iedereen binnen enkele minuten reageert, ongeacht het moment van de dag. En iemand zelfs excuses aanbiedt omdat zij een paar minuten later reageert, omdat ze even aan het koken was.
Deze digitale cultuur heeft zeker ook een keerzijde. Aan de ene kant maakt het leven hier efficiënt, want alles is binnen handbereik en kan vanaf de bank geregeld of besteld worden. Maar aan de andere kant gaat er ook veel verloren. Denk aan het persoonlijke contact met een ober in een restaurant, of de deur uit gaan voor een boodschap. Het is zelfs nauwelijks nog nodig om überhaupt de deur uit te gaan, omdat alles via apps geregeld en thuisbezorgd kan worden.
Toen onze familie op bezoek kwam, realiseerde ik me weer hoe groot dit verschil eigenlijk is. Het liet me ook zien hoe snel je jezelf aanpast: ik ben inmiddels ook iemand die niet meer zonder telefoon en powerbank de deur uitgaat en de hele dag vrijwel constant mijn telefoon in de hand houdt.
Taalmetkarakter
Floor Perquin
: Winterse geluiden
Nadat we in het vorige artikel het karakter voor ‘herfst’ behandeld hebben, begeven we ons vandaag op glad ijs. Het radicaal (ofwel het deel van het karakter dat iets zegt over de betekenis van een karakter) voor water (of ijs), , komt weliswaar niet als zodanig in het karakter voor winter voor, maar de twee streepjes aan de onderkant geven dezelfde betekenis aan, en kan in deze dan ook gezien worden als radicaal. Winter wordt uitgesproken als dōng tiān, oftewel doengtjen, op een vlakke hoge toon die iets hoger ligt dan het normale stemgebruik. Voor de schrijfwijze van Chinese karakters verwijs ik graag naar terug naar het eerste artikel in deze rubriek, dat over het karakter herfst ging. Dezelfde volgorde van streepjes kan worden aangehouden.
Woorden waarin voorkomt:
/ : winter, winterseizoen
: geconserveerde kool, wintergroenten
: winterkleren
Net zoals bij het karakter voor herfst zijn er met dus veel woorden te maken. Interessanter wordt het als we naar de geschiedenis van het karakter gaan kijken.
Hagelslag: versus
Wie het karakter opzoekt via bijvoorbeeld de (zeer bruikbare) app Pleco, zal ontdekken dat er van dit vereenvoudigde karakter twee traditionele vormen bestaan. Dit heeft ermee te maken dat het karakter naast het al genoemde ‘winter’ ook de betekenis kan hebben van een onomatopee die gebruikt woord om het geluid van roffelende trommels weer te geven (dōngdōngdōng). De onomatopee en het woord voor ‘winter’ zijn dus qua karakter in de vereenvoudigde vorm hetzelfde, en toevallig ook nog qua uitspraak. Ze hebben echter wel een andere herkomst. In de betekenis van ‘winter’ is het karakter in de traditionele vorm gelijk aan de huidige vereenvoudigde vorm, Bij de onomatopee is het anders, de traditionele vorm daarvan is . Het bovenste gedeelte van dit karakter symboliseert een trommel.
Vanwaar dan de titel ´Winterse geluiden`?
Dichterlijke vrijheid, ik houd ervan. Het geluid van tromgeroffel in het woord voor ´winterseizoen´. En hoewel ik hier nog geen voorbeelden van heb gevonden lijkt het me niet ondenkbaar dat sommige dichters met opzet ergens hebben geschreven als beeld van een hagelachtige winterse dag.
In deze rubriek komen allerlei verschillende aspecten van de Chinese taal aan bod. Floor Perquin is tolk, vertaler en taaldocent Chinees.
Paulvande Kerkhof
Hainan Open Classic
In de haven van Rotterdam ‘verdwijnt’ op 6 september onze Volvo Amazon uit 1967 in een 40 voet container, om er op 8 november in de haven van Hainan gelukkig ongeschonden weer uit te komen. Een opluchting voor ons… en het begin van een mooi avontuur op het eiland Hainan; de Hainan Open Classic Rally 2024 (HCR).
Opzet van de Rally
De HCR is een internationale rally voor klassieke auto’s met een bouwjaar van vóór 1975 (daar kom ik op terug!) Het deelnemersveld bestaat uit enthousiaste klassieker autofanaten uit vooral Nederland, België en andere Europese landen, maar ook een verdwaalde Amerikaan en enkele Australiërs zijn van de partij. In totaal 70 deelnemers uit 16 landen. De overige 30 deelnemers zijn Chinezen, vooral uit Hongkong, die zich de laatste jaren in klassieke auto’s zijn gaan interesseren. De welvaart leidt ook in China tot luxeconsumptie. De Chinese rijders mogen deelnemen met auto’s tot 2005.
De rally kent vijf etappes volgens het ‘bolletje pijl’ principe (zie foto). De totale afstand in 5 dagen bedraagt zo’n 1100 kilometer en brengt ons in principe over het hele eiland met overnachtingen in steden als Sanya, Haikou, Wenchang en Wanning. In principe, want de typhoon die een week eerder over het eiland raasde, heeft een bergetappe dwars door het eiland via Qiongzhong onmogelijk gemaakt. Door de storm en slagregens zijn veel wegen in dit bergachtig gebied nog onbegaanbaar. Dit betekent voor de organisatie op het laatste moment improviseren, iets waar Chinezen goed in zijn, maar wat wel tot chaotische taferelen leidt. Zo rijden we dankzij de gewijzigde planning door een dorp en komen op een straatmarkt terecht, waar we al rijdend door alle kraameigenaren enthousiast worden begroet. Elke dag kent meerdere deel-etappes die tot op de minuut nauwkeurig dienen te worden gefinished. Met het Chinese verkeer, de chaos van zo’n lokale markt, stoplichten die
in China minutenlang op rood staan en soms aangepaste routes een behoorlijke uitdaging.
Ingrijpende veranderingen Hoewel ik China uit ervaring ken, vier jaar expat in Shanghai van 2005 tot 2009 en toen ook diverse malen Hainan als recreant bezocht met het gezin, is China ingrijpend veranderd en toch ook weer niet. Hainan herken ik qua infrastructuur niet terug. Glooiend asfalt, veel hoogbouw en zeer moderne stadscentra, een overdaad aan elektrische auto’s met een vooruitstrevende styling en van prima kwaliteit. Volkswagen maakt zich terecht zorgen. Veel half afgebouwde hoogbouw; ik denk nog steeds resultante van een centrale planeconomie, gehinderd door COVID. En als hoogtepunt aan de zuidkust een viertal torens, meer staketsels, die ik eerst niet thuis kan brengen, maar raketinstallaties blijken te zijn voor een ambitieus ruimteprogramma van China.
Toen we zelf een keer een taxi namen in Sanya, meldde de chauffeur dat zijn batterij bijna leeg was. Hij reed naar een speciaal oplaadpunt. De taxi werd met een hefboom 20 cm opgetild, de batterij automatisch verwijderd en een nieuwe onmiddellijk geplaatst. We klokten de hele stop op exact 2,27 minuut. Minder dan een 'normale' tankbeurt in Nederland dus.
En toch ook hetzelfde
Niet veranderd is de aanvankelijk wat terughoudende, maar toch nieuwsgierige blik van de gemiddelde Chinees naar onze auto, die na een Ni Hao van onze kant omslaat in een gulle lach en respons, die ons dan weer in taal-verlegenheid brengt. Als we gesticuleren dat onze Volvo toch echt een onderdeel van Geely is en dus eigenlijk Chinees fabrikaat, komen de mobieltjes tevoorschijn en voelen we ons als Max Verstappen na een overwinning. Ook niet veranderd, maar zeker geïntensiveerd is het cameratoezicht. Op zeker elke 100 meter op de soms door
verlaten gebieden meanderende route staan camera’s en we worden zeer frequent verblind door flitscamera’s die ons onverbiddelijk vastleggen.
Ongevraagd toezicht
Het summum van ‘dienstverlening’ betrof een verzoek aan de baliemedewerker in mijn hotel of mijn was die in mijn kamer op bed lag, kon worden opgehaald. Na enig gefriemel achter de balie, draaide de medewerker het scherm om en vroeg me of het om de witte zak ging die op mijn bed lag. Ik was verbijsterd maar ach, ik heb ook weer niets te verbergen. In onze auto’s kregen we een noodknop mee die in verbinding stond met de organisatie. “In geval van nood drie seconden indrukken en hulp is onderweg”, luidde de instructie. Deelnemers die van de uitgezette route afweken, kregen al snel een volgauto achter zich die de ‘verdwaalde’ terug leidde naar het parcours. Het apparaatje had dus ook een andere functie.
Het waarom van de rally
De heer Zhong is het brein achter deze rally. Een gepensioneerde legerofficier die al eerder een soortgelijke rally heeft georganiseerd in de omgeving van Beijing en Shanghai. De rally staat onder toezicht van de FIVA (Federation International des Vehicules Anciens). Dat betekent status en internationale erkenning voor de organisator. Hij ontvangt ons met veel Chinees protocol. Elke rallydag Chinese regionale hoogwaardigheidsbekleders, rood podium, grote led posters als achtergrond, linten die doorgeknipt moeten worden en toespraken waarin de glorie van stad en land en de rally worden benadrukt. En natuurlijk wij als decorum voor de in grote getale opgetrommelde pers en fotografen.
De gesprekken met journalisten gaan met een soort 'handy'. Zij spreken de vraag in op hun apparaatje en op het scherm verschijnt onmiddellijk de vertaling in Nederlands en visa versa. De taal beheersen is aan beide zijden niet meer nodig en dat merken we ook bij het personeel in de hotels en horeca, die deze devices ook gebruiken. Chinezen hoeven geen taal meer te leren om met buitenlanders te communiceren.
Dit jaar dus een rally in Hainan, dat vanaf 2025 een ‘special economic zone’ wordt met de nodige belastingvoordelen. Men hoopt met de publiciteit van de rally veel internationale aandacht en investeringen te genereren. Maar bovenal wordt Hainan, volgens de heer Zhong, het enige gebied in China waar klassiekers de openbare weg op mogen. En dan valt bij ons het kwartje of lokaal de yuan!! Hainan ontwikkelt zich in sneltreinvaart tot een soort Zuid Frankrijk, Marbella of misschien wel Dubai? Wat is er mooier voor de gefortuneerde Chinees (of Rus?) om na aankoop van een luxe-appartement of villa een klassieker in de garage te stallen en deze tijdens de vakantie even uit te laten en bewonderende blikken te ontvangen. De juiste klassiekers zijn vaak ook goede langetermijn-investeringen. Moderne Porsches, Lamborghini’s en Rolls Royces rijden er al in ruime mate in China, het echte onderscheid zit natuurlijk in bijvoorbeeld een klassieke Mercedes Gullwing van 1 miljoen euro of meer.
Een aantal van onze deelnemende klassieke auto intermediairs kreeg spontaan visioenen zoals de eerste schoenverkoper in een land waar men blootsvoets loopt.
En…. De winnaar is…..
In het klassement reed een Nederlandse DAF YA-66 uit het leger mee, compleet met vlaggen van Nederland en China en een team van twee heren in camouflagepak. Zij reden fier aan kop en bezorgden de heer Zhong wat kopzorgen. Het voertuig was productie 1974, kenteken 1975.
Op de derde avond verscheen een mededeling dat kenteken 1975 was uitgesloten en er een speciale subcategorie zou komen voor 1975 en later, waar dus ook alle Chinese deelnemers in zouden vallen. Er ontstond veel tumult onder de deelnemers, aangezien de DAF gewoon uitstekend reed en een terechte winnaar zou zijn. Het compromis werd uiteindelijk het podium voor de rijders van de DAF maar dan zonder auto. Zo’n foto kon dan wel weer door de censuur.
En de Volvo????…….. die werd tweede op slechts 2 minuten/strafpunten achterstand. Het bleef nog lang onrustig in Sanya…
Detranenvandehemel:Nanjiluo
Angela Heping neemt ons in ChinaNU+ mee op haar reizen door China. Ze reist ver buiten de betreden paden en laat ons in woord en beeld genieten van haar bijzondere ervaringen en ontmoetingen. Helaas is dit voorlopig haar laatste reisverslag.
Een nieuwe vondst
Tijdens een van mijn tochten door het bergachtige noordwesten van de Chinese provincie Yunnan ontmoette ik een andere wandelaar, een jongeman die net als ik van wandelen ‘off the beaten track’ houdt en de platgetreden paden links laat liggen. Zo kwam onverwachts de naam Nanjiluo ter sprake. Hij vertelde me dat deze plek nog geen jaar geleden bekend was geworden onder ervaren wandelaars. Dit wekte mijn nieuwsgierigheid.
Na wat graafwerk ontdekte ik dat dit gebied nog vrij onontwikkeld is, waar lokale boeren hun vee laten grazen. Dat is dan ook de betekenis van ‘Nanjiluo’ in de taal van de Lisu-stam, een van de belangrijkste minderheidsstammen uit het gebied van de ‘Drie Parallelle Rivieren’. Dit is een beschermd gebied in de provincie Yunnan en staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst. De drie rivieren zijn de Nu (Salween), de Lancang (Mekong) en de Jinsha (Yangtze). Ze stromen nagenoeg parallel, van noord naar zuid door diepe kloven, die plaatselijk wel 3.000 meter diep kunnen zijn en begrensd worden door ijspieken van meer dan 6.000 meter hoogte. Het beschermde gebied herbergt
een uitzonderlijk scala aan topografische kenmerken en is een van de rijkste gematigde streken ter wereld qua biodiversiteit.
Start van de wandeling
Met mijn vorige fascinerende reis naar de vallei van de Nu-rivier nog in gedachten boekte ik zonder aarzeling mijn reis. Naarmate de vertrekdatum dichterbij kwam, begon ik me toch onzeker te voelen door berichten over de slechte begaanbaarheid van de trail. De eigenaar van de herberg in Badi County, de dichtstbijzijnde stad bij Nanjiluo, liet me weten dat er in april nog een hevige sneeuwstorm was geweest en dat sneeuw en ijs met mijn komst eind mei nog niet volledig gesmolten zouden zijn. Niet helemaal op mijn gemak begon ik aan de reis.
De volgende ochtend om vijf uur, duisternis alom, nog half in slaap, klom ik op de achterbank van de 4WD-pickup truck en voelde me als een stroper in de nacht. We volgden de hoofdweg en sloegen ergens linksaf, het donker maakte oriënteren erg moeilijk. We stopten met meerdere andere wandelaars in Nanjiluo voor een ontbijt in een dorpshuis langs de weg. Het was een kom hete rijstnoedelsoep met daarop varkensgehakt, waarbij de geur van chili-olie de lucht vulde en mijn eetlust opwekte. Hoewel ik op zo'n vroeg uur meestal weinig trek heb, kon ik dit niet onaangeroerd laten. De zon was al op toen we verder gingen en ik nam alles in me op als in een half droom. Ik staarde naar het veranderende licht in de lucht achter de met sneeuw bedekte bergen, het frisse groen van het bos langs de weg, de motorfietsen met wandelaars achterop die langs de klif werden gedragen, terwijl de rivier zich beneden in het ravijn stortte en bulderde.
Persoonlijk verhaal
Mijn chauffeur kwam uit deze streek en hij vertelde me over zijn jeugd. Na het basisonderwijs mocht hij niet verder leren en werd geitenhoeder. Hij had een Shifu (meester) die hem leerde lassen. Met de bouw van een reservoir, stroomopwaarts, hoopte hij en veel mensen met hem uit het gebied, betere kansen op werk te hebben in de meer ontwikkelde steden in de omgeving. Helaas overleed de meester maar ook zijn ogen konden de sterke lichten van het lassen niet lang verdragen, dus stapte hij over naar een fabrieksbaan. Daar ontmoette hij een meisje waarmee hij trouwde en twee dochters kreeg. Toen COVID uitbrak keerde hij, werkloos, terug naar zijn geboortedorp. Nu is de tijd rijp voor toerisme en kreeg hij een lening om deze pick-up te kopen en een transportservice te beginnen. Toch zei hij spijt te hebben dat hij niet genoeg onderwijs had genoten om meer geld te verdienen en een beter leven te leiden. Nu zal de provincie deze plek beheren, het aantal inschrijvingen per dag gaan controleren en mensen kosten in rekening brengen voor de service. En hij had gelijk; Ik dacht dat hij met meer opleiding en een scherpere geest zijn leeftijdsgenoten in het dorp misschien had kunnen verenigen om een toeristische entiteit te vormen en betere voorwaarden voor samenwerking te onderhandelen. Hij had waarschijnlijk nooit gedacht dat de plek waar hij zijn geiten hoedde na al die jaren een goudmijn zou worden.
De weg met 43 bochten
De pick-up stopte bij het toeristen servicecentrum in aanbouw; de graafmachine stond naast het houten gebouw. Vlakbij markeerde een luide en heldere waterval het begin van de wandeling, een zigzagweg met 43 bochten, aangelegd door een nu verlaten mijnbouwbedrijf. De lucht was vochtig, maar vol zuurstof. Ik begon op ongeveer 3.000 meter hoogte en hoopte het derde meer op bijna 4.000 meter hoogte over een 6 km lange, onverharde weg te kunnen bereiken. In totaal zijn er twaalf meren rond Nanjiluo. Het aantal meren dat men kan bereiken, hangt volledig af van je fysieke conditie en het weer. De dag vóór de wandeling hoorde ik dat de sneeuw nog niet helemaal gesmolten was, waardoor het erg moeilijk zou zijn om het vijfde meer te bereiken. Aangezien ik geen ambitieuze wandelaar ben, leek me dit een prima doelstelling. De wandeling over de weg met 43 bochten was niet gemakkelijk en niet moeilijk, maar vergde veel geduld. Degenen die het vijfde meer wilden bereiken, ronkten achterop de motorfietsen voorbij. De bestuurders waren lokale dorpelingen die bekend waren met de bochtige en hobbelige weg, maar echt veilig leek het mij niet. Nadat de motorrijders waren gepasseerd, werd de weg stil, met vogels die boven de bomen zongen, mist die op en neer zweefde in de vallei, en honderden rododendrons die naar elkaar zwaaiden, de geur van bloemen en dennen vult mijn neusgaten. Ik begroette kleine groepjes wandelaars die ook de rustige wandeling en de omringende natuur op prijs stelden. Hier en daar zicht op watervallen, terwijl grote stukken ijs en sneeuw zich opstapelden langs de weg. Aan de ene kant de afgrond, aan de andere kant de hoger gelegen weg.
Het eerste meer
Na een wandeling van ongeveer twee uur, langs weilanden en moerassen onder de laatste bergkam, was er een zee van rododendrons met glanzende kleuren onder de verblindende zon, met op de achtergrond het eerste, jade-blauw-groene meer. Dit landschap was omringd door met sneeuw bedekte bergen met donkere bossen bezaaid met wilde bloemen. De oever van het meer was gedeeltelijk bedekt met sneeuw en ijs, de pure schoonheid van de natuur was adembenemend.
Het pad naar het tweede meer, dat minder dan 1 km verderop ligt, was gedeeltelijk bedekt met sneeuw. De motorrijders stonden bij elkaar, kletsend en rokend, allemaal vriendelijk en complimenteus. Ze adviseerden mij om langzaam over de sneeuw te lopen en niet naar de kant van de helling te kijken. Ik gebruikte mijn wandelstok om de diepte van de sneeuw te testen voordat ik op de voetafdrukken van anderen stapte. Het vergde wat kracht en lef om gestaag vooruit te komen. Aan het einde van dit sneeuwpad haalde ik diep adem en keek met enige angst achterom. Aan mijn voeten lag het geheel bevroren meer.
Het derde meer
Het pad naar het derde meer was nergens te bekennen. Op de gok liep ik over de met sneeuw bedekte helling, die eindeloos omhoog leek te klimmen. Ik had geen idee hoe ik later naar beneden zou komen. De oever van het derde meer was behoorlijk open en de wind waaide vanaf het oppervlak van het met ijs gevulde meer. Ik keek naar het meer, maar zag alleen enorme ijsblokken in plaats van het blauwe water dat ik me had voorgesteld. Het was moeilijk om het onderscheid te zien tussen het meer en de bergen, alles was bedekt met een zwart, wit en grijs kleurenschema, zoals een traditioneel Chinees inktschilderij. De dunne lijnen van het pad dat over een heuvelrug naar het volgende meer liep waren al van een afstand zichtbaar, maar ik besloot terug te keren. Ik was behoorlijk tevreden met wat ik had gezien en nam het allemaal in me op.
Tot slot
Op de terugweg zag ik watervallen uit onverwachte hoeken tevoorschijn komen, naar beneden stromen om de paden over te steken en samen te vloeien in nabijgelegen meren. De meren waren met elkaar verbonden door de zwaartekracht van water afkomstig uit de met sneeuw bedekte bergen. Geen wonder dat Nanjiluo de ‘Tranen van de hemel’ wordt genoemd.
P.S. Twee dagen na mijn wandeling nam de provincie het beheer van het toerisme in Nanjiluo over. Reserveringen zijn beperkt tot 200 bezoekers per dag.
Het tweede meer
Metdestroommee?
Hӑo gāo a... Een groepje Chinezen loopt langs en herinnert mij er al mompelend aan dat ik hier expat ben en blijf. Van de laatste elf jaar heb ik er negen in China doorgebracht, ik heb hier gereisd, gestudeerd, en momenteel werk in Hangzhou voor een Nederlands softwarebedrijf. Het leven in China is een rare mix van gewenning en toch altijd weer verrassingen over de dingen die anders werken of zijn vergeleken met Nederland. Hier volgt een relaas over hoe een lange Hollander zonder technische achtergrond, terechtkwam in de stad bekend van Alibaba en Marco Polo om video streaming software te verkopen.
Glennvander Meer
De bron
De interesse voor China kwam voor mij uit een vrij onbenullige bron, ik vond als kind de karakters aan de puien van Chinees Indische restaurants er mooi uitzien en ik speelde als tiener een video game waarin je als Chinese keizer een stad kon opbouwen. Toen ik tijdens mijn studie Bestuurskunde in Leiden vrije keuzeruimte kreeg, kwam deze interesse weer naar boven en begon ik Chinees te leren. Dit vond ik zo leuk dat ik een Masterstudie zocht waarin ik een onderwerp in China kon onderzoeken, en deze vond ik aan de UvA in de studie Contemporary Asian Studies. Het onderwerp van mijn scriptie ging over de relatie tussen de overheid en private beveiligingsbedrijven, op voorhand een lastig onderwerp om op locatie informatie te vergaren. Toch was er een verrassend aantal medewerkers van deze bedrijven dat zich liet interviewen. Veel praktijken die in deze sector speelden werden als normaal en niet controversieel gezien, en ik had de indruk dat mijn bezoeken aan deze bedrijven (soms op de bonnefooi) best wel ontwapenend werkten. Tijdens het onderzoek raakte ik bekend met het concept guanxi, de uitgesproken en zeker ook onuitgesproken sleutelbegrippen in het Chinese zakendoen, en het spanningsveld
tussen de beveiligingsbedrijven en de politie die hen opdrachten gaf. Dit was al met al zeer nuttige kennis voor mijn verdere carrière.
Een splitsing in de rivier
Met een diploma op zak stond ik voor een keuze; was mijn tot dan toe beperkte kennis van het Chinees een hobby of wilde ik er in het vervolg meer mee doen? Om mijn taalvaardigheid te verbeteren, verhuisde ik naar Chengdu om daar op de universiteit een intensieve cursus Mandarijn te volgen. Chengdu is tot op de dag van vandaag mijn favoriete Chinese stad, met veel leuke mensen, heerlijk eten en veel bezienswaardigheden en activiteiten. Na een paar jaar keerde ik terug naar Nederland om een China-gerelateerde baan te zoeken. Dat was nog best lastig voor een generalist die in de tweede helft van de jaren 2010 op de arbeidsmarkt kwam. Ik trof het gulden schot via een ploeggenoot van de voetbal, via hem kwam ik in contact met Tiledmedia, een softwarebedrijf dat zoals gezegd gespecialiseerd is in video streaming.
Technische zwemles
Ik werd aangenomen met het plan om na een proefperiode van een paar maanden, te verhuizen naar China en van daaruit de zaken in Azië te regelen. Ik moest mezelf een hoop jargon en processen van de streaming industrie eigen maken; video streamen van bijvoorbeeld een voetbalveld naar het scherm van de eindgebruiker is een complex systeem met een groot aantal betrokken partijen. Tiledmedia vermoedde dat er potentie lag in de Chinese markt, aangezien mensen daar open staan voor technologie en de bevolking snel omschakelde naar het smart-phone era. In deze periode werd het 5G netwerk in China uitgerold en hadden operators als China Mobile belang bij het promoten van diensten waar veel data vervoerd wordt. Onze technologie leent zich uitstekend om video in 360° en 180° te streamen, wat ook wel Virtual Reality (VR) streaming wordt genoemd. VR streaming kan in potentie een meeslepende ervaring geven, maar werkt alleen als de resolutie een stuk hoger is dan standaard ‘platte’ video. Een hoge resolutie leidt echter tot een hogere bandbreedte en meer pixels die gedecodeerd moeten worden, iets wat andere streamingdiensten niet altijd kunnen.
De eerste boei
In de herfst van 2019 hadden we onze eerste zakenreis naar China gemaakt, met voldoende aanknopingspunten voor mij om op langdurige basis naar China te verhuizen. We kozen Hangzhou als locatie om praktische, strategische en logistieke redenen. Hangzhou ligt min of meer tussen Beijing en Shenzhen in. Maar zoals bekend brak enkele weken daarna de Covid pandemie in alle hevigheid uit, waarna China enkele maanden op slot ging, en mijn verhuizing voor onbepaalde tijd werd uitgesteld. In januari 2021 was de quarantaine nog onverminderd streng, maar had ik wel een visum bemachtigd en maakte ik dus toch de reis naar Hangzhou. Ik was blij dat ik potentiële klanten eindelijk persoonlijk kon ontmoeten, en we hadden op dat moment twee aansprekende projecten op de radar: De Winterspelen van Beijing in 2022 in opdracht van Intel en CCTV, en een samenwerking met Migu, het streamingplatform van China Mobile. De totstandkoming en uitvoering van deze twee projecten verdienen een eigen artikel, maar ik kan alvast zeggen dat het voor mij een unieke ervaring was. In 2022 hebben we een bv in Shanghai opgericht en ervoor gezorgd dat onze software en cloudplatform volledig in China te gebruiken zijn. Dit kostte een hoop papierwerk en zorgde meermaals voor hoofdpijn, maar het resultaat is toch iets om trots op te zijn. Naast de business- en operationele werkzaamheden ben ik ook verantwoordelijk voor de marketing binnen China, waarbij ik mijn Chinees kan gebruiken en over veelgebruikte marketingkanalen in China leer. Dit gevarieerde takenpakket, samen met het pionierswerk om een bedrijf in China op te zetten, is een buitengewoon leuke ervaring geweest. Ik heb in de tussentijd een hoop haar verloren, maar toch had ik het voor geen goud willen missen!
Waar mondt dit uit?
Eind december vlieg ik voor de feestdagen terug naar Nederland, een vast onderdeel van mijn expatbestaan. Ik heb door de jaren heen bepaalde Chinese gebruiken opgepikt (bijna alles via mobiele telefoon regelen en betalen, ’s winters binnen een jas aanhouden en pingpongen), maar sommige dingen ook niet (’s ochtends de keel schoon schrapen, dutjes doen na de lunch en ellebogen gebruiken in een meute om ergens als eerste binnen te komen). Nu ik bijna een derde van mijn leven in China heb doorgebracht, vervagen de grenzen van mijn identiteit meer en meer, maar zoals veel expats hier zullen beamen, helemaal Chinees zal ik toch nooit worden.
Het lijkt me leuk om voor ChinaNU+ meer artikelen te schrijven, omdat de Chinese media- en streaming industrie fascinerende kenmerken en verhalen heeft, die in Nederland niet vaak belicht worden. Tot zover deze bijdrage, ik moet nu eerst de Sint helpen om zijn verlate viering met mijn familie te regelen.
Boekbespreking:
‘OtherRivers:AChineseEducation’ vanPeterHessler
Bij gesprekken en in boeken over China gaat het vaak over geopolitiek, economie, en grote getallen: over de jarenlang ongekend hoge groeivoet, het aantal van bijna 800 mln mensen dat uit de armoedeval is getild, de binnenlandse immigratiestroom van rond een kwart miljard mensen, de enorm toegenomen levensverwachting van 43 jaar in 1951 tot ongeveer 78 jaar thans. Hessler's boek gaat over iets anders. Zijn boek brengt macrocijfers en -ontwikkelingen terug naar een meer menselijk en tastbaar niveau, en is daarom zo interessant.
NoutWellink
Peter Hessler is een Amerikaans journalist die een aantal jaren als correspondent van de New Yorker in China heeft gewerkt en daar ook als docent journalistiek en non-fictie verbonden is geweest aan een tweetal universiteiten. Hessler heeft meerdere boeken over China geschreven. De titel van zijn laatste boek, ‘Other Rivers: A Chinese Education' brengt tot uitdrukking dat er in China, als je op problemen stuit, vaak nog andere kanalen zijn waarlangs je kunt proberen je doel te bereiken. Toen Hessler na jaren (met vrouw en twee kinderen) wilde terugkeren naar zijn universiteit lukte dat niet vanwege moeizame politieke verhoudingen van de lokale autoriteiten met de centrale overheid. Hij kreeg het advies “cross the border” te solliciteren, en werd vervolgens probleemloos aangenomen bij de universiteit in een aanpalende regio.
Hessler heeft niet alleen, met tussenpozen, lang in China gewerkt, maar ook in de tussenliggende jaren en daarna met een groot aantal (meer dan 100) van zijn studenten contact gehouden, via persoonlijke gesprekken, brieven en e-mails. Zijn ‘Other Rivers’ kon daardoor een empathisch boek worden over wat Chinezen drijft, hun ambities, de vaak stressvolle en extreme competitie op het niveau van kinderen maar ook in de economie, hun vindingrijkheid, hoe Chinezen omgaan met teleurstellingen en mislukkingen maar ook kansen grijpen, hoe schizofreen en ondoorzichtig het beleid van de autoriteiten soms is, hoe de bevolking het enorme transformatieproces heeft ervaren waardoor het land is gegaan, hoe China onder President Xi China opnieuw aan het veranderen is, hoe tegen de Westerse wereld en name Amerika wordt aangekeken, hoe dun het ijs van de vrije meningsuiting is, en hoezeer de huidige
Hoewel de voormalig president van de Nederlandse bank met pensioen is, heeft Nout Wellink nog talloze functies en bezigheden in het internationale bankwezen en de universitaire wereld. Toch heeft hij tijd om af en toe een boek te lezen én daar een interessante bespreking over te schrijven.
generatie verschilt van de verlegen, ondervoede, goedkoop geklede studenten die hij bij zijn eerste docentschap ontmoette.
Hessler stuurt zijn studenten in het kader van hun journalistieke opleiding regelmatig op stap met opdrachten die soms potentieel gevoelige onderwerpen betreffen, zoals de abortuspraktijk, huwelijksmarkten, geheime religieuze bijeenkomsten, gaybars, het op de campus tamelijk gebruikelijke ontduiken van de firewall rond het internet, de gang van zaken tijdens de coronacrisis, etc. Voor de lezer van het boek verschaft deze aanpak soms buitengewoon interessante doorkijkjes naar de dagelijkse gang van zaken in China.
De stukken die door de studenten worden geproduceerd, blijken soms koorddansen te vergen van zowel docent als student. Te grote openheid kan voor beiden riskant zijn, want overal zijn camera’s en verklikkers. Aan de andere kant wordt soms verrassend pragmatisch met gelekte, gevoelige informatie omgegaan en is nooit geheel duidelijk wanneer iets echt een probleem voor de autoriteiten wordt. Ook Hessler zelf heeft dat een tweetal keren ervaren. In 2022 werd zijn herbenoeming geweigerd, ondanks een drietal malen door hem herhaald, aangepast verzoek om nog een jaar te mogen blijven, tot op ongeveer de dag van zijn vertrek ineens een verlenging van het contract werd aangeboden. Men zegt weleens dat Gods wegen ondoorgrondelijk zijn, maar hier en op meer plaatsen in het boek waren de wegen van de Partij en de bureaucratie minstens zo ondoorgrondelijk. De Partij is steeds aanwezig, onder President Xi nog indringender dan voorheen, soms op de voorgrond, soms op de achtergrond.
Niet alleen via Hessler’s studenten, maar ook via zijn twee kinderen die een lagere school in China volgen, komt de lezer veel over dagelijkse dingen te weten. Ook daar geldt, in volgorde, “Love the Party, love the country, love the people”, maar wordt tegelijkertijd ingeprent dat je eerlijk moet zijn, je beloften moet houden, het leven moet koesteren, niet met vuur moet spelen en……moet stoppen voor rode lichten! Ouders zijn overmatig gefocust op opvoeding en onderwijs en maken een bijna obsessief gebruik van WeChat om in oudergroepen elkaar (soms via vele tientallen WeChats per dag) te informeren over de gang van zaken met betrekking tot hun kinderen. Op een ouderavond daarentegen worden, aldus Hessler, geen vragen gesteld, want “you are
here to listen”. Iedere ouder is in gedachten maar ook met daden steeds bezig met komende examens. De toekomst van je kind hangt immers af van het bij het examen behaalde aantal punten. Voor ouders en kinderen veroorzaakt dit een permanente stress.
Hessler oordeelt in zijn boek niet, hij beschrijft. Wel stelt hij bij zijn studenten bewust bepaalde, soms gevoelige onderwerpen aan de orde en maakt daarmee duidelijk hoe gecompliceerd de Chinese samenleving is. Opvattingen uit het heden (persoonlijke en door de Partij gevoede) en verleden (vaak cultureel bepaald) lopen bijna onontwarbaar door elkaar, in een tegelijkertijd ongelofelijk snel veranderende omgeving. Burgers zoeken hun weg en worden daarbij soms gesteund, soms tegengewerkt door de Partij die tot in de haarvaten van de samenleving aanwezig is. Onder zijn studenten zijn er die zeggen niet meer te kunnen leven in een land met zoveel beperkingen, anderen zijn positiever en geloven in en willen werken aan veranderingen, weer anderen zijn tevreden met de gang van zaken en laten alles passief over zich heenkomen. De eerste groep is duidelijk in de minderheid.
Je voelt de spijt in Hessler’s boek als hij de verslechterende verhouding tussen de VS en China aanstipt. Bij zijn vertrek is deze langzamerhand op een dieptepunt gekomen. Alle samenwerkingsverbanden op onderwijsgebied zijn vanaf 2020 zo ongeveer verbroken, mede overigens op instigatie van Marco Rubio, de beoogde minister van Buitenlandse Zaken onder het tweede presidentschap van Trump. Lezing van Hessler’s boek maakt zijn spijt begrijpelijk en duidelijk dat alleen voortgaande, geduldige dialoog en begrip voor de gecompliceerde Chinese samenleving de vele verschillen kan overbruggen.
Anders dan zijn eerdere boeken over China is ‘Other Rivers' nog niet in het Chinees vertaald. Hessler hoopt dat dit ooit nog eens gaat gebeuren, en heeft bij politiek gevoelige passages zoveel mogelijk de bron beschermd door gefingeerde namen te gebruiken.
Hessler’s persoonlijke constante in al die jaren zijn de warme gevoelens voor de studenten die hij les mocht geven. “I had great faith in them. I admired their diligence and their toughness, and I sympathized with their struggles”. Zo denkt hij ook over zijn collega’s en de leerkrachten van zijn kinderen. Als een rode draad loopt dit door zijn zeer aan te raden boek.
Vierluik:ChineseVerenigingenin Nederland
Door Im Fong Liu, met dank aan Ed van der Feer
Introductiebijditvierluik
De eerste Chinese gemeenschappen vestigden zich meer dan een eeuw geleden in Nederland. Wat ooit begon met een groep Peranakan-Chinese studenten en havenarbeiders uit Hong Kong en China, is uitgegroeid tot een diverse gemeenschap, verspreid over het hele land.
Tegenwoordig is de invloed van de Chinese gemeenschap in Nederland overal zichtbaar; van de unieke ChineesIndische keuken als cultureel erfgoed en authentieke Chinese restaurants, tot culturele initiatieven zoals het boek De Bananen Generatie van Pete Wu, dat een succesvolle rondreizende theaterproductie is geworden, en organisaties zoals het Pan Asian Collective, dat zich inzet voor Aziatische representatie in Nederland. Deze ontwikkelingen illustreren de kracht van gemeenschapszin en het vermogen om verbindingen te leggen tussen diverse gemeenschappen in Nederland.
In dit vierluik belichten we de veelzijdigheid hiervan zoals dat tot uiting komt in verenigingsverband, ingedeeld in vier categorieën: culturele, zakelijke, interculturele en activistische en gezelligheidsverenigingen. Dit nummer begint met culturele verenigingen.
Deel1:CultureleVerenigingen
Culturele stichtingen en verenigingen vormen de kern van de Chinese gemeenschap in Nederland, met als belangrijkste doel het delen en behoud van de rijke cultuur; ze vormen een brug tussen generaties en culturen. Tradities, taal en erfgoed worden gekoesterd en actief doorgegeven aan volgende generaties en geïnteresseerden in de ChineseNederlandse gemeenschap.
Een levendige bijeenkomst in beeld
Stel je een culturele middag voor in een buurthuis in Arnhem of Den Haag. Families verzamelen zich om de cultuur van hun voorouders te ontdekken. Kinderen leren klassiekers zoals Go en Chinees schaken, terwijl vrienden verhalen delen bij een tafel vol dim sum.
Culturele verenigingen bieden meer dan enkel gezelligheid. Ze vormen een brug tussen generaties en culturen, en geven een podium aan de rijke Chinese tradities.
In dit overzicht een selectie van culturele, educatieve en senioren verenigingen met een omschrijving van hun algemene doelstelling en activiteiten.
DeVriendschap
Deze vereniging, opgericht in 1989 door de Peranakan Chinese gemeenschap(Chinezen uit Indonesia) in de regio Amstelveen-Amsterdam is een open vereniging, zonder enig politiek of religieus oogmerk en financieel zelfstandig.
Dit initiatief is gericht op het onderhouden en uitbouwen van de onderlinge banden van. Website: https://www.verenigingdevriendschap.nl/over-
StichtingdeChineseBrug
StichtingChinaFestivalsRotterdam
De stichting organiseert culturele evenementen en festivals in Rotterdam.
Website: rcny.nl/stichting/ Bereikbaar via contactformulier.
De Chinese Brug richt zich op de Chinese gemeenschap in Den Haag en biedt zorg met aandacht, verbonden met de Chinese cultuur. Website: www.chinesebrug.nl
Email: info@chinesebrug.nl
De Vriendschap
De Vriendschap, opgericht in 1989 door de Peranakan Chinese gemeenschap (Chinezen uit Indonesië) in de regio Amstelveen-Amsterdam, is een open vereniging, zonder enig politiek of religieus oogmerk en is financieel zelfstandig. De doelstelling is gericht op het onderhouden en uitbouwen van de onderlinge banden.
Stichting Foundation Chinese Education in the Netherlands is in 2013 opgericht met als doel het promoten van de Chinese taal en het verspreiden van de Chinese cultuur en waarden. Zij richten zich met name op de randvoorwaarden, financiën, voorzieningen en training van directeuren en docenten
Website: http://fcen.org/
Email: info@fcen.org
Telefoon: 070-3912732
Woonzorgcentrum de Boomgaard
Een woonomgeving voor Chinees-talige senioren om zo lang mogelijk, op een zelfgekozen wijze, zelfstandig deel te kunnen laten nemen aan de maatschappij.
Website: www.mob.nu
Telefoon: 010 476 08 18
Email: info@mob.nu
ChineesCultureelCentrumNederland(CCCN)
Chinees Cultureel Centrum Nederland biedt culturele evenementen, taalcursussen en workshops in traditionele Chinese kunsten. Ook organiseert CCCN het jaarlijkse
Chinese Nieuwjaarsfestival in Den Haag.
Website: www.ccchague.org/nl
Email: info@ccchague.org
Telefoon: 070 792 0028
Ka Fook Mansion
Ka Fook Mansion is een woongemeenschap voor Chinese ouderen in een oude schoolcomplex, gerealiseerd door de SOR (Stichting Ouderenhuisvesting Rotterdam). Naast het wooncomplex is dit ook een ontmoetingscentrum.
Website: www.sor.nl
E-mail: contact@sor.nl
Telefoon: 010- 444 55 55
StichtingHaagseChineseSchool
ChineesOnderwijscentrumNederland (CON)
Deze instelling biedt gemoderniseerd Chinees onderwijs in Almere, Amersfoort, Amsterdam en Utrecht. Bovendien organiseert CON zomerkampen in China.
Website: www.chineesvoorkinderen.nl
Email: info@chineesvoorkinderen.nl
ConfuciusInstituutNederland
Een centrum voor taalonderwijs en culturele uitwisselingen tussen China en Nederland, gevestigd in Groningen, Amsterdam en Maastricht.
Website: www.confuciusgroningen.nl
Website: www.confuciusmaastricht.nl
Email: info@confuciusgroningen.nl
Telefoon: +31 50 307 01 02
Email: info@confuciusmaastricht.nl
ChineseNieuwjaarsvereniging Nederland(CNSV)
CNSV organiseert het jaarlijkse Chinese Nieuwjaarsfestival met optochten, dans en culinaire ervaringen in Den Haag. Website: www.chineesnieuwjaar-denhaag.nl/
De Haagse Chinese School biedt onderwijs aan Chinese kinderen in Den Haag.
Adres: Christelijk Lyceum Zandvliet, Bezuidenhoutseweg 40, 2594 AW Den Haag
Telefoon: 070-3912732 of 06-53360241
Email: info@st-hcs.org
ChineesCultureelCentrumNederland(CCCN)
Chinees Cultureel Centrum Nederland biedt culturele evenementen, taalcursussen en workshops in traditionele Chinese kunsten. Ook organiseert CCCN het jaarlijkse Chinese Nieuwjaarsfestival in Den Haag.
Website: www.ccchague.org/nl
Email: info@ccchague.org
Telefoon: 070 792 0028
ChineesCultureel CentrumNederland (CCCN)
Chinees Cultureel Centrum Nederland biedt culturele evenementen, taalcursussen en workshops in traditionele Chinese kunsten. Ook organiseert CCCN het jaarlijkse Chinese Nieuwjaarsfestival in Den Haag. Website: www.ccchague. org/nl
Email: info@ccchague.org
Telefoon: 070 792 0028
HuaYiXieShangHui(HYXSH)
HYXSH is opgericht in 1987 en heeft leden in Nederland, België en Duitsland. Deze stichting organiseert activiteiten rond Chinese feestdagen voor de hele familie. Zoals het Chinees Nieuwjaarsviering is één van de vaste, (grootste) jaarlijkse en traditionele feest waar al onze leden bijelkaar komen. En met Qing Ming organiseren wij ook jaarlijks eenactiviteit. Andere activiteiten zijn bijvoorbeeld lezingen, uitjes enreizen.
Website: www.huayixieshanghui.nl
Email: info@huayixieshanghui.nl
Stichting Chinees
Onderwijs in Nederland SCON
De Nederlandse Chinese Onderwijsvereniging ondersteunt meer dan 20 Chinese scholen in Nederland en traint docenten.
Website: www. chineesonderwijs.nl
Adres: Oltmansstraat 20, 3842 ZX Harderwijk
Email: info@chineesonderwijs.nl
Telefoon: 06-54342826
KeatsChinese
HuaYiXieShangHui(HYXSH)
HYXSH is opgericht in 1987 en heeft leden in Nederland, België en Duitsland. Deze stichting organiseert activiteiten rond Chinese feestdagen voor de hele familie. Zoals het Chinees Nieuwjaarsviering is één van de vaste, (grootste) jaarlijkse en traditionele feest waar al onze leden bijelkaar komen. En met Qing Ming organiseren wij ook jaarlijks eenactiviteit. Andere activiteiten zijn bijvoorbeeld lezingen, uitjes enreizen. Website: www.huayixieshanghui.nl
Email: info@huayixieshanghui.nl
Stichting Tien Yan Nederland
Een platform voor Chinese Nederlanders om talenten te ontwikkelen en elkaar te helpen in de Nederlandse maatschappij.
Website: https://www.tienyan.nl/
Email: info@tienyan.nl
Telefoon: 06-42402781
Sinds 2004 heeft Chinese school Kunming met een all-in studie- en leefomgeving in het centrum van Kunming, China. Naast 60 klaslokalen, een fitness centrum en een cafetaria heeft deze school ook 54 studentenkamers. Zowel voor klassikaal les als individuele Chinese taallessen voor buitenlandse studenten van alle leeftijden. De bevoegde leraren zijn tweetalig Mandarijn en Engels. https://keatschinese.com/nl/chinese-language-courses/intensive-one-onone-chinese-classes/
Stichting Foe Ooi Leeuw
ChineseSchoolFayinAmsterdam
De Amsterdamse school helpt Chinezen in Nederland de Chinese taal te behouden en biedt Nederlanders ook de mogelijkheid om Chinees te leren.
Website: www.fayin.nl
Email: info@fayin.nl
Telefoon: 06 30062720 (alleen op zaterdag)
Stichting Foe Ooi Leeuw heeft als doel het faciliteren van huisvesting voor Chinese ouderen, gericht op zelfstandig wonen in een vertrouwde omgeving, al dan niet met professionele ondersteuning voor zorg en hulp. Er is in Amsterdam een wooncomplex met 54 zelfstandige woningen voor Chinese ouderen met een gezamenlijke ontmoetingsruimte onder één dak.
Onderwijs in het Chinees voor kinderen en volwassenen op verschillende locaties in Haarlem, Den Haag, Leiden, Hengelo, Arnhem, Groningen, Leeuwarden, en Zwolle.
Website: www.ascu.nl
Email:lizabeiguo@gmail.com
Telefoon: +31 (0)6 55807051
Stichting
"WaLai"
Centrumvoor Cultuuren Ontwikkelingvan Chinezenin Nederland
Sociaal en cultureel ontmoetingscentrum in de Pijp voor Chinezen en andere inwoners in Amsterdam.
Website: www.walai.nl
Email: chineescentrumwalai@g mail.com
Kent u een inspirerende vereniging die hier ontbreekt? Neem contact met ons op – we horen graag uw verhaal! Deel 2 gaat over zakelijke organisaties en verenigingen en komt in het volgende nummer.
Tips:
Lokale netwerken: Soms kunnen lokale gemeenschappen of Chinese culturele centra je ook helpen bij het verkrijgen van up-to-date informatie over actieve verenigingen.
Website en social media: Veel verenigingen hebben een online aanwezigheid, dus door hun websites of Instagram/ Facebook-pagina’s te bezoeken, kun je zien of er recente evenementen of activiteiten worden gepost.
Chinese literatuur verschenen in 2024
AnnelousStiggelbout
Er is dit jaar maar heel weinig literatuur en poëzie uit het Chinees vertaald in het Nederlands verschenen. Gelukkig net genoeg om een lijstje van te maken: Taiwanese en Chinese poëzie en Chinese chuanqi. Geen kinderboeken dit jaar, voor zover ik kon vinden. Hopelijk is dat maar een tijdelijke pauze, of heb ik gewoon niet goed genoeg gezocht.
Voor 2025 is een rijkere oogst te verwachten. Silvia Marijnissen is bezig met essays – geen poëzie dus deze keer! Ikzelf heb eindelijk De onvindbare stad van Yu Hua ingeleverd en ben meteen verder gegaan met het nieuwe boek van Zhang Yueran. Daarnaast zijn er plannen voor meerdere verhalenbundels die volgend jaar zouden moeten verschijnen.
Silvia Marijnissen bouwt nog altijd gestaag voort aan haar groeiende oeuvre vertaalde Chineestalige poëzie. De oogst van dit jaar is deze bundel van Yu Kwangchung. Geboren in Nanjing, ontheemd door de Chinese burgeroorlog en uiteindelijk in Taiwan terechtgekomen, zoals velen van zijn generatie. “Het existentiële drama van de hele generatie schrijvers die China rond 19491950 verliet en zich in Taiwan vestigde, leidde tot een gevoel van ontheemding dat Yu Kwang-chung nooit meer heeft verlaten. ... Het heeft gedichten opgeleverd die net zoals de klassieke poëzie getuigenis afleggen van de tijd waarin hij leefde.”
Vijf gedichten van Liu Xia in Terras https://tijdschriftterras. nl/eiland/ Vertaling Daan Bronkhorst Ook Daan Bronkhorst vertaalt al jaren poëzie, uit het Chinees en andere talen, onder andere voor verschillende bundels voor Amnesty. Voor Terras nr. 25 vertaalde hij vijf gedichten van Liu Xia: 'Een vogel en nog een vogel', 'Zwart zeil', 'Tirade', 'Fragment 8' en 'Niets te zeggen'. De Chinese dichteres en kunstenares Liu Xia is ook bekend als de weduwe van Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo. Na jaren onder huisarrest te hebben geleefd kon ze in 2018 uitwijken naar Berlijn, waar ze nog steeds woont.
Proza
Gesprekken bij het groene traliewerk https://libris.nl/a/fu-liu/gesprekken-bij-het-groenetraliewerk/501597049#paperback-9789465018836
Liu Fu
Vertaling Piet Rombouts
Ten slotte Piet Rombouts: ook al jaren actief, maar bijna in het geheim. Rombouts heeft in eigen beheer al een hele lijst boeken uitgegeven: een aantal nieuwe verhalen van Rechter Tie, en allerlei vertalingen van oudere teksten, van Feng Menglong tot Lei Jin – maar dan moet je wel weten dat ze er zijn, want ze worden nergens besproken, ze hebben geen website, en je moet haast de vertaler kennen om te weten dat ze bestaan. Gelukkig zijn ze wel gewoon te koop, in de boekhandel en online bij bijvoorbeeld Libris.nl. Gesprekken bij het groene traliewerk bevat eenentwintig zogenoemde chuanqi, een soort sprookjes uit het oude China, vaak met bovennatuurlijke elementen, en anekdotes van beroemde literaten en staatslieden. De meeste verhalen dateren uit de 11de eeuw of vroeger. Over auteur Liu Fu is, behalve dat hij in de 11e eeuw leefde, maar heel weinig bekend.
ChinaNUbijnaeenhalveeeuw oud
JaapPost Er is in de afgelopen decennia meer dan eens geprobeerd om een tijdschrift over China te publiceren. Geen van die pogingen is een lang leven beschoren geweest. We zijn er dan ook terecht trots op dat ons tijdschrift China Nu al bijna 50 jaar bestaat. Dit is te danken aan de grote inzet van de hoofdredacteuren en redacties die China NU in de loop van de jaren heeft gekend. Dankzij hun creativiteit en doorzettingsvermogen kon in de loop van vele jaren een kwalitatief aantrekkelijk blad over China worden gepubliceerd. Een geweldige prestatie en dat temeer omdat het hoofdzakelijk vrijwilligers zijn geweest die dit iedere keer voor elkaar kregen.
In de aanloop naar het 50 jarig jubileum zullen we in elk nummer aandacht schenken aan de geschiedenis van China NU. In dit nummer het vierde deel, met de jaargangen 16 tot en met 20, de periode 1991-1996. De auteur is Jaap Post; lid sinds 2000, voorzitter van 2001 tot 2008, momenteel adviseur van het bestuur en lid van het Comité van Aanbeveling.
China NU, uitgave van de VNC
Soms valt op wat er niet geschreven staat. In elk nummer van China NU van de jaargangen in de periode 1991-1996 wordt vermeld dat het een uitgave van de VNC is. Vanaf het begin van China NU komt regelmatig het wel en wee van de vereniging aan de orde. In de onderhavige periode is dat niet meer het geval. Een enkele keer wordt een activiteit van de vereniging genoemd maar daar blijft het dan ook bij. Over de hoogte- en dieptepunten van de vereniging wordt geen woord geschreven. Een keuze van de redactie of van het bestuur van de vereniging? De redactie verschaft daarover geen opheldering.
China NU: strakke indeling en grote variatie
China NU kent een vrij vaste indeling. In vrijwel elk nummer komt een thema aan bod. Vervolgens volgen er een paar meer algemene artikelen. Daarna de kronieken en tenslotte de recensies. In 1994 komt er een nieuwe rubriek bij ‘China in Karakters' van Peter Ho. Het aantal adverteerders is heel beperkt, het zijn vooral VNC Travel en de reisorganisatie Koning Aap die de weg naar China NU weten te vinden.De thema’s vertonen een grote variatie; van milieu en natuurbehoud tot bouwtradities, van het Grote China (Hong Kong, Macao, Taiwan) tot leven en dood.
De thema’s van de kronieken zijn: ‘Buitenland’, ‘Binnenland’, ‘Economie’, ‘Cultuur’ en ‘Nederland’. De eerste vier onderwerpen hebben betrekking op China en het laatste op activiteiten in Nederland die betrekking hebben op China. De kronieken en dan vooral de eerste vier zijn buitengewoon boeiend om te lezen. Het buitenlands beleid van China en de positie van China in de wereld komt aan de orde. Maar ook de ontwikkelingen in de CCP en het binnenlands beleid worden behandeld. Er wordt boeiend verslag gedaan van de economische ontwikkelingen. Natuurlijk zal dat ook in de Nederlandse dagbladen en op radio en TV op de voet gevolgd zijn. Toch hadden de rubrieken zeker in die tijd het voordeel van een kwartaal tijdschrift: ze worden meer op afstand geschreven met meer oog voor de grote lijn.
Landbouw en voedselvoorziening
In vrijwel elk nummer van China Nu komt, zoals gezegd, een bepaald thema aan de orde. In het eerste nummer van 1991 is dat landbouw en platteland. Met de in 1979 begonnen liberalisatie van de landbouw, waarbij boerengezinnen steeds meer zelf verantwoordelijk worden voor de productie, is dan inmiddels de nodige ervaring opgedaan. De stijging van de productie van graan is zelfs zodanig dat beleidsaanpassingen noodzakelijk zijn. Soms is er zelfs sprake van tekorten aan opslagcapaciteit.
De liberalisatie heeft echter ook nog andere gevolgen voor het platteland gehad. De ene boer is ondernemender dan de ander en dat heeft geleid tot sociale ongelijkheid. Zo kunnen minder succesvolle boeren geen hoge bruidsschatten betalen. Hun zonen kunnen daardoor niet of pas erg laat trouwen en dan nog vaak met de minst ‘waardevolle’ partners, dat wil zeggen met vrouwen met een lage verdiencapaciteit die niet in aanmerking komen voor gekwalificeerd werk.
Het politieke doel is zelfvoorziening voor de belangrijkste voedingsgewassen rijst en tarwe. Het betekent niet alleen onafhankelijkheid van het buitenland maar ook dat China niet of minder hoeft in te kopen tegen hogere prijzen op de wereldmarkt. Daarmee worden de kosten voor levensonderhoud en daardoor ook de loonkosten gedrukt en kan worden bespaard op buitenlandse valuta.
‘Zwarte baby’s’ en migratie
Ondanks de geringe oppervlakte cultuurgrond per inwoner weet China zelfvoorziening voor rijst en tarwe nagenoeg te realiseren. Een hele prestatie gelet op de sterke groei van het aantal inwoners. In een ander artikel in hetzelfde nummer wordt daar nader op ingegaan. In de periode 1982 tot 1990 blijkt het aantal inwoners met bijna 120 miljoen te zijn gestegen tot 1.134 miljard. Deze stijging is niet alleen te danken aan een aanzienlijke daling van het sterftecijfer maar is ook het gevolg van een hoger geboortecijfer. Voor een deel is dit het gevolg dat bij de census van 1990 ook getracht is de zogenoemde ‘zwarte baby’s’, ofwel niet aangegeven kinderen, mee te tellen. Vooral op het platteland blijkt de rigide geboortebeperking niet haalbaar. Voor een deel heeft dit te maken met de hervormingen en liberalisatie in de landbouw, waardoor de invloed van de overheid is afgenomen.
De urbanisatiegraad, het relatieve aantal mensen dat in de stad woont, is in 1990 met 26% nog beperkt maar wel duidelijk stijgend. Ook dit is een gevolg van het overheidsbeleid. Zo moeten regionale stedelijke kernen zich ontwikkelen, onder meer om het arbeidsoverschot in de landbouw op te vangen . Daarnaast is er migratie naar de kustgebieden, vooral de grote steden laten een sterke groei van het aantal inwoners zien.
Een eerste overwinning van de milieubeweging?
De economie van China vertoont jaar in jaar uit hoge groeicijfers. De keerzijde is dat die groei negatieve gevolgen heeft voor het milieu. Zowel in 1990 als in 1994 wijdt China NU er een themanummer aan. Het milieubeleid komt langzaam van de grond maar de handhaving blijkt nog niet eenvoudig, een moeizaam proces. China NU gaat in 1990 in een groot artikel in op de gevolgen van grote stuwdammen voor het milieu onder de titel “Wie dan leeft, die dan zorgt”. In datzelfde
artikel wordt ook melding gemaakt dat voor het eerst in de Chinese geschiedenis een overwinning is geboekt door de milieulobby: Het fel omstreden Drie Ravijnen Project is, althans voorlopig, van de baan. Dat ‘voorlopig’ blijkt van korte duur te zijn. In 1992 weet China Nu te melden dat het Nationale Volkscongres het enorme Three Gorges Dam Project in de Yangzi heeft goedgekeurd. De economie gaat voor.
Processen en de Golfoorlog
Ook na 1989 wordt in China Nu geschreven over de gebeurtenissen die in juni van dat jaar plaatsvonden. Het Golf Conflict zorgt ervoor dat China na 1989 weer aan status wint in de internationale gemeenschap. China besluit namelijk om in de VN-Veiligheidsraad medewerking te verlenen aan de VNresoluties tegen Irak. Wellicht zal dit er ook toe hebben bijgedragen dat de EG haar sancties in oktober 1990 opheft en de regeringscontacten op hoog niveau herstelt. Dat neemt niet weg dat de Chinese overheid er binnenslands alles aan blijft doen om een herhaling te voorkomen. Daar horen ook de processen bij tegen de aanstichters van de gebeurtenissen. De arbeiders onder hen krijgen zwaardere straffen dan de studenten. Er wordt vermoed dat dit komt door de grotere internationale bekendheid van de studenten.
‘Het gele gevaar’
Na het nummer over landbouw en platteland gaat het volgende themanummer over eten en de Chinese keuken. En dan niet alleen over de Chinese keuken in China maar ook over die in Nederland en de geschiedenis daarvan. In feite is die nog niet zo heel oud en uit nood geboren. In het begin van de twintigste eeuw hebben Nederlandse scheepvaartmaatschappijen te maken met stakingen, maar de Nederlandse reders wilden toch varen en huurden Chinese stokers in als stakingsbrekers: ‘het gele gevaar’. Zo komen de eerste Chinezen naar Nederland. Ook zij krijgen het moeilijk in de jaren van de grote economische crisis en daar komt nog eens bij de overgang op de schepen van kolen- op oliestook. Maar er moet toch ‘brood op de plank komen’ en een aantal Chinezen begint daarom een Chinees restaurant. Dankzij ‘het gele gevaar’ kent nu bijna elke Nederlander de (wat verwesterde) Chinese keuken.
25jaarhersenonderzoekin China
Wist u dat hersenonderzoek heeft geleid tot aanpassing van het jeugdrecht én van de transgenderwet? Dick Swaab, vooraanstaand arts en hersenonderzoeker, die bij een groot publiek bekend is door zijn boek ‘Wij zijn ons brein’, is ook professor aan Zhejiang Universiteit. In dit artikel vertelt hij over zijn werk in Nederland en in China. Hoe zijn eerste Chinese PhD student in Amsterdam hem in China introduceert en dankzij zijn baanbrekende onderzoek naar seksuele differentiatie van de hersenen gekroond wordt tot ‘ere-nicht’ van de homo studentenvereniging in Hangzhou.
Mijn eerste Chinese student
In 1991, lang voordat we allemaal e-mail gebruikten, kreeg ik als directeur van het Nederlands Herseninstituut en hoogleraar Neurobiologie aan de Universiteit van Amsterdam tot mijn verbazing een brief van een student uit China. De student die mij schreef, Jiang-Ning Zhou, vertelde dat hij mijn publicaties had gevolgd en vroeg of het mogelijk was bij mij zijn promotieonderzoek te doen. Ik schreef hem terug, zoals gebruikelijk bij dit soort verzoeken, dat dit alleen mogelijk was als hij een fellowship kon krijgen, waarmee hij vier jaar in zijn levensonderhoud zou kunnen voorzien. Meestal hoorde ik dan niets terug, maar dit keer liep het anders. Een half jaar later kreeg ik weer een brief van Zhou, waarin hij vertelde dat hij een Nuffic fellowship voor zijn promotieonderzoek in het Herseninstituut had gekregen, maar dat hij zijn komst wilde uitstellen omdat hij eerst Nederlands wilde leren. Ik schreef hem terug dat dat zonde van zijn tijd was, omdat er in ons instituut twintig nationaliteiten rondliepen die allemaal slecht Engels spraken, dus dat hij beter meteen kon komen. Chinezen doen wat de baas zegt en in 1992 kwam Zhou direct naar Nederland. Hij vertelde mij bij aankomst dat hij, naast zijn fascinatie voor de hersenveranderingen bij de ziekte van Alzheimer, waarvoor hij zijn fellowship had gekregen, geïntrigeerd was geraakt in een voor China zeer controversieel deel van mijn in 1985 en 1990 gepubliceerd onderzoek, namelijk hersenverschillen tussen mannen en vrouwen en tussen hetero- en homoseksuele mannen. Dat was een onverwachte mededeling voor iemand uit China, waar er toen zeer strikte regels golden voor seksueel
gedrag. Een jongen en een meisje mochten toen nog niet eens hand in hand over straat lopen.
Transseksuele donoren
Het viel Zhou tijdens zijn promotieonderzoek op dat het hersengebied dat belangrijk is voor seksueel gedrag, de Bed Nucleus van de Stria Terminalis (BNST), bij mannen tweemaal groter was dan bij vrouwen. Ik stelde voor om vervolgens naar deze structuur te kijken in de hersenen van transseksuele donoren. Daar bleek inderdaad een vrouwelijke BNST in genetisch manlijke hersenen aanwezig te zijn en omgekeerd. Die omkering van geslachtsverschillen kwam dus overeen met hoe transseksuelen hun genderidentiteit zelf ervaren, maar niet met hun geboorte certificaat of paspoort. Onze geslachtsorganen differentiëren zich in de eerste paar maanden van de zwangerschap, en de hersenen van het kind ontwikkelen zich in manlijke of vrouwelijke richting tijdens de tweede helft van de zwangerschap. Die twee processen kunnen daardoor afzonderlijk van elkaar beïnvloed worden, wat resulteert in transseksualiteit. Deze vondst werd in het toptijdschrift Nature gepubliceerd en Zhou vestigde er zijn reputatie mee, helemaal toen ons artikel werd verkozen tot een van de 100 top wetenschappelijke artikelen, wereldwijd. Onze vondst dat er een biologische basis was voor transseksualiteit had grote maatschappelijke consequenties. Het speelde een centrale rol bij het aannemen van een Engelse wet die het mogelijk maakt het geslacht in het paspoort en geboortecertificaat te veranderen en werd in het Europese Hof voor de Rechten van de Mens van de Raad van Europa voor hetzelfde doel gebruikt.
Professor in China
In 1998 introduceerde Zhou mij voor het eerst in China en werd ik gasthoogleraar. Gezien onze gemeenschappelijke onderzoeksbelangstelling was het voor mij vanzelfsprekend om vanaf 1998 in mijn colleges in China ook de seksuele differentiatie van de hersenen te bespreken, niet alleen in relatie met man-vrouw verschillen maar ook in relatie met homo- en transseksualiteit. Voor de toehoorders was dit echter absoluut niet vanzelfsprekend. Een van de promovendi van Zhou vertelde mij later, toen ze bij me werkte in Amsterdam, dat dit voor haar een verbijsterende ervaring was geweest. Het was zelfs de eerste keer dat zij, hoewel ze in China arts was, over homoseksualiteit hoorde spreken. Alleen in de psychiatrie wist men ervan, maar daar bestond het idee dat homoseksualiteit een ziekte was.
Prof. Dr. Dick. F. Swaab
Uitprepareren van hersenen in Hangzhou voor een kleine groep studenten.
Een psychiater stelde tijdens de discussie na een college van mij zelfs dat homoseksualiteit in China nauwelijks bestond en dat het door de decadente Westerse samenleving bij ons zo vaak voorkomt. Mijn antwoord was dat homoseksualiteit een variatie is die over de gehele wereld ongeveer even vaak voorkomt, maar dat het door repressie in China verborgen bleef. Die opvatting is in de loop der jaren in China juist gebleken.
In de jaren daarna veranderde China snel. In Zhejiang University in Hangzhou, werd ik Qiu Shi (Op Zoek naar de Waarheid) Professor. Ik begeleid daar promovendi die vaak ook een paar jaar in het Herseninstituut in Amsterdam komen werken. Ik geef onderwijs in de bouw en functies en ziekten van de hersenen. In 2012 gaf ik op uitnodiging een college over seksuele differentiatie van de hersenen. Tussen de studenten zaten een paar jongens met de regenboogvlag te zwaaien, waarop ik na afloop mijn handtekening moest zetten. Zo werd ik een soort ere-nicht van ‘The Queer Forum’, de studenten homobeweging van Hangzhou. Het ging de goede kant op met China, dacht ik toen, maar tien jaar later is deze organisatie verdwenen. Of dit door een verbod komt weten we niet. Tijdens een binnenlandse vlucht in China in 2014 zag ik op de voorpagina van de China Daily, een door de regering gecontroleerde krant voor buitenlanders, vrolijke foto’s en een positief artikel over een LGBT-festival rond Valentijnsdag met als kop: ‘The rainbow flag flies high in Shanghai’. China ging snel vooruit in de acceptatie van homoseksualiteit, althans in de universitaire wereld, maar op het platteland is homoseksualiteit nog een taboe. Het homohuwelijk is echter nog steeds niet mogelijk in China. Homoseksuele jongens gaan vaak met een vriendin naar hun ouders in het dorp terug en doen alsof het hun aanstaande vrouw is.
De college cursus in China
Hoewel ons hersenonderzoek primair fundamenteel georiënteerd is, heeft onderzoek aan de hersenen van de mens altijd een directe relatie met problemen in de samenleving. Met mijn vroegere student Professor Ai-min Bao geven we in Zhejiang University de cursus ‘Hersenen en maatschappij’. Daar bespreken we in 32 college uren (de helft op basis van discussies en presentaties van groepen studenten) onderwerpen die nog steeds zeer controversieel zijn in de Chinese maatschappij zoals:
- Seksuele differentiatie van de hersenen: transseksualiteit en homoseksualiteit.
- De effecten van chemicaliën in het milieu en geneesmiddelen op de hersenontwikkeling van het kind in de baarmoeder. Met geneesmiddelen tijdens de zwangerschap zijn ze in China niet terughoudend genoeg.
- Hersenen en criminaliteit in relatie tot gevangenis en de doodstraf in China. De ontwikkeling van de prefrontale cortex, die belangrijk is voor het zetten van de morele kaders en het remmen van de impulsen, is niet rijp voor het 23e jaar. Daarom is het jeugdrecht in Nederland in 2014 opgetrokken tot 23 jaar. Dat was de enige keer dat de politiek in Nederland luisterde naar de neurowetenschappen.
- Depressie en suïcide. Door het taboe dat in China op hersenziekten rust, is het laatste wat men doet naar een psychiater gaan voor de behandeling van een depressie en is het aantal suïcides daardoor driemaal hoger dan in het Westen.
- Hersenziekten als Alzheimer, Parkinson, autisme, schizofrenie worden besproken en het belang van hersenbanken voor het onderzoek naar oorzaken en therapie. Veel psychiatrische problemen zoals borderline persoonlijkheidsstoornis, angststoornissen en OCD ‘bestonden’ niet in China toen ik daar voor het eerst kwam in 1998, maar nu worden ze herkend en blijken ze
net zo frequent te zijn als in het Westen.
- Einde leven problematiek, voltooid leven en euthanasie. Euthanasie is verboden in China. De invoering ervan zal een groot probleem zijn omdat er een sterk wantrouwen is van de patiënten en hun familie jegens artsen.
- We leggen ook uit dat tijdens de hersenontwikkeling ieder brein verschillend wordt. Dat geldt zelfs voor de hersenen van een Siamese tweeling, die hetzelfde DNA hebben en alles vanaf de conceptie samen hebben meegemaakt. Dat betekent ook dat communisme uiteindelijk een utopie is, want niemand is gelijk, terwijl socialisme altijd een noodzaak zal blijven. Immers door de enorme complexiteit van de hersenontwikkeling zullen er altijd pechvogels zijn die de zorg van de maatschappij nodig hebben.
- De studenten krijgen ook een lijst met films uit het westen met aan neurologie en psychiatrie gerelateerde onderwerpen. Ze kunnen die films makkelijk vinden via internet want ze weten hoe ze ‘over de (internet) muur kunnen klimmen’. Ze moeten zelf een film kiezen en er vervolgens een kritiek op schrijven. Een aantal ervan is gepubliceerd in het tijdschrift van Zhejiang University.
In het Westen denkt men dat zo’n mate van academische vrijheid in China onmogelijk is, maar er is veel belangstelling voor de cursus en hij wordt gesteund door het bestuur van de Universiteit.
MethetMaurickCollegenaarChina.
WatkunnenwelerenvanhetChineseonderwijs
WillemLampe
Even voorstellen
Mijn naam is Willem Lampe, ik ben 16 jaar. Daarvan heb ik zes jaar in China gewoond en nu woon ik al weer acht jaar in Nederland. Ik wilde graag een vreemde taal leren en het is logisch dat ik voor Chinees koos. Dat doe ik nu al vijf jaar. Ik woon in Vught en zit op 4 VWO van het Maurick College.
Studiereis naar Beijing
Afgelopen herfstvakantie ben ik met mijn groep Chinees naar Beijing, China geweest. Het doel van de studiereis was om onze kennis van de Chinese taal en cultuur te verrijken en in de praktijk toe te passen. We verbleven in het bekende Chong Wen Men Hotel, gelegen in het hartje van Beijing. Op het programma stonden verschillende bezienswaardigheden om de cultuur beter te begrijpen. Ook hebben we veel nieuwe Chinese zinnen geleerd, maar gelukkig deed onze begeleider meestal voor ons het woord. We konden bijvoorbeeld zelf onze eigen drankjes, zoals Sprite en Cola bestellen. Voor de rest was het verstaan en begrijpen nog wel lastig, maar we hebben ook nieuwe woordjes kunnen leren zoals “Wo hui shuo yi dian dian Zhongwen" oftewel “Ik spreek een beetje Chinees”. Na een intensieve week kwamen we terug met een koffer vol verhalen en avonturen. En nieuwe inzichten.
Discipline
Tijdens het bezoek aan de culturele attracties viel het me op dat China een enorm
gedisciplineerd land is in vergelijking met het Westen. We bezochten de British Royal School (BRS). Dit is geen gewone school waar iedereen wordt toegelaten, maar een school waar alleen de elite toegang toe heeft. Het biedt onderwijs vanaf de kleuterklas tot en met het examenjaar. Deze hele periode blijven de leerlingen op dezelfde school. Er heerst grote nadruk op discipline, en dat was duidelijk merkbaar.
Chinees onderwijs, hoe ziet dat eruit?
Ik sprak met leerlingen en vroeg naar hun ervaring op de school. Het antwoord op mijn vraag schokte mij en gaf me meer inzicht in hoe het schoolleven compleet anders is dan bij ons.
Vanaf de basisschool tot en met het derde jaar van de middelbare school is er weinig verschil met het Nederlandse onderwijs. Maar vanaf het derde jaar van het middelbaar onderwijs moeten leerlingen een toelatingsexamen afleggen om door te mogen naar de bovenbouw. Dit verraste me niet per se, aangezien onderwijs enorm belangrijk is in
China, maar dit was slechts het topje van de ijsberg. Na de middelbare school mogen leerlingen deelnemen aan het gāokǎo, ook wel bekend als het National College Entrance Examination. Dit eindexamen voor middelbare scholieren vindt eenmaal per jaar plaats met één doel: Haal een zo hoog mogelijke score, zodat je meer kans hebt om aan een prestigieuze universiteit te studeren. Je mag dit examen herkansen en er is geen leeftijdsgrens aan verbonden.
Vergeleken met Nederland is hier al een verschil. In Nederland heb je verschillende niveaus (VMBO, HAVO, VWO, Gymnasium), en moet je slagen voor je eindexamen om naar een hoger niveau door te kunnen stromen. Zo kun je met wat tussenstappen toch op een universiteit terechtkomen. In China hebben ze alleen het HAVO-curriculum. Er zijn geen andere niveaus, je moét wel slagen voor dit eindexamen om verder te kunnen leren.
Maar wat is dan het grootste verschil? Het grootste verschil ligt in de opvoeding van kinderen. Onderwijs, kennis en discipline zijn in de opvoeding essentiële onderdelen en de sleutel tot succes. Dit is gebaseerd op de Confucius-filosofie. Van leerlingen wordt verwacht dat ze respect tonen voor hun ouders en docenten. Docenten worden gezien als een autoriteit en een bron van kennis. Omdat leerlingen al van jongs af aan onder hoge druk moeten presteren, hebben ze weinig tijd voor plezier en ontspanning. Ze chillen na school niet met hun vrienden, maar volgen drie uur extra bijles, pianoles, maken huiswerk, enzovoort.
Plezier maken of hard studeren?
In Nederland wordt er anders gedacht. Plezier en vrije tijd staan boven school en succes. Dit komt doordat onderwijs vaak wordt gezien als
een middel tot een doel, terwijl het in China wordt gezien als een morele verplichting en een pad naar zelfverbetering. Wat betreft sociale waarden zijn Westerse mensen meer individualistisch en onafhankelijk. Hierdoor staan geluk en plezier bovenaan de lijst met sociale verplichtingen. Nederlandse kinderen vormen eerder hun eigen mening en bepalen wie ze zijn. In China worden ouders traditioneel gezien als mensen met meer ervaring dan jij, en daarom verdienen ze respect en gehoorzaamheid.
Door te ervaren hoe een Chinese school is georganiseerd en de filosofie erachter in de praktijk uitpakt, ben ik meer gaan nadenken over wat ik nou eigenlijk van beide onderwijssystemen vind. Ik kwam uit op een mix tussen het Nederlandse en het Chinese onderwijs. Er moet een basislijn van respect zijn, en daarom sta ik achter de filosofie van Confucius, omdat respect voor ouderen centraal staat en ik dat ook belangrijk vind. Maar ik ben het er niet mee eens dat prestatie belangrijker is dan plezier en vrijheid. Als kind heb je recht op vrijheid en de ruimte om jezelf te zijn. Ik vind het te veel gevraagd om te verwachten dat een kind alleen maar hard studeert voor de examens en geen tijd heeft om tot rust te komen. Dit kan leiden tot burnouts en een laag zelfbeeld als je ondanks je harde werk toch een onvoldoende haalt.
Tijdens onze studiereis heb ik geleerd hoe groot de verschillen zijn tussen Nederland en China op het gebied van onderwijs. Als leerling van een Nederlandse school verbaast het me hoe Chinese leerlingen het zo goed volhouden en presteren. Als ik een leerling in China was, zou ik het waarschijnlijk niet overleven, omdat de lat daar zo hoog ligt.
Nederland en Taiwan opnieuw verbonden
De voortrekkersrollen van Leonard Blussé en Y.C. Lo in de jaren 1970-1990
Dit is een vertaling van een hoofdstuk van het boek Since 1624 Taiwanese – Dutch Connections Mila Davids, Ann Heylen, Eric Berkers en Tim Riswick (red.), SHT: Eindhoven 2024. Het hoofdstuk is gebaseerd op interviews door de auteur met Leonard Blussé en Y.C. Lo die respectievelijk in 2023 en 2000 zijn afgenomen.
Met dank aan Joep den Teuling voor zijn hulp bij deze vertaling uit het Engels. In nummer 3 van ChinaNU+ is eerder aandacht besteed aan dit interessante boek.
Dr Frans-Paul van der Putten is onderzoeker en adviseur China en geopolitiek bij ChinaGeopolitics www. chinageopolitics.nl
Frans-Paulvan derPutten
De jaren 1970-1990 waren een periode van hernieuwd contact tussen Nederland en Taiwan na ongeveer 300 jaar van zeer beperkte interactie. De opkomst van Taiwan, (en Oost-Azië als geheel als belangrijk economisch centrum), speelde hierbij een cruciale rol. Tegelijkertijd ontstond er een nieuw bewustzijn van de historische banden tussen Nederland en Taiwan in de zeventiende eeuw. Dit artikel belicht de activiteiten van twee personen die – ieder op hun eigen terrein – een rol hebben gespeeld in het verbinden van Taiwan en Nederland.
De Nederlandse historicus en sinoloog Leonard Blussé was een van de drijvende krachten achter een reeks publicaties van bronnen die aanzienlijk hebben bijgedragen aan het Nederlandse en Taiwanese begrip van hun wederzijdse geschiedenis. In 1986, na vele jaren van voorbereiding, werd het eerste deel van de Dagregisters van het Kasteel Zeelandia, Taiwan gepubliceerd. Het vierde en laatste deel verscheen in 2000. Ondertussen speelde Y.C. Lo op het gebied van geavanceerde technologie een verbindende rol tussen het hoofdkantoor van Philips Electronics in Eindhoven en de activiteiten van
het concern in Taiwan. Als directeur van Philips Taiwan hielp Lo het Nederlandse bedrijf om de grootste buitenlandse investeerder in Taiwan te worden en een belangrijke speler op het Chinese vasteland. In 1996 trad Lo toe tot de raad van bestuur van Philips Electronics, en kreeg hij als eerste uit Azië afkomstige persoon een topfunctie binnen het bedrijf.
Leonard Blussé en de Dagregisters van het Kasteel Zeelandia
Toen Leonard Blussé in 1970 voor het eerst in Taiwan aankwam, waren er nauwelijks culturele verbindingen tussen het eiland en Nederland. Blussé was net afgestudeerd aan de Universiteit Leiden als sinoloog en zocht een kans om zijn Chinees te verbeteren en doctoraal onderzoek te doen. Aangezien studeren in China onmogelijk was vanwege het uitbreken van de Culturele Revolutie in 1966, was Taiwan een uitstekend alternatief.
Voordat hij Nederland verliet, ontmoette Blussé professor Kristofer Schipper, de beroemde expert op het gebied van het taoïsme. Schipper had, in dienst van het Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS), acht jaar veldwerk verricht in Taiwan om lokale religieuze gebruiken te onderzoeken. Schipper adviseerde Blussé om een affiliatie aan te vragen bij de afdeling antropologie van de Nationale Universiteit van Taiwan (NTU), omdat de vrijheid voor buitenlandse onderzoekers om veldwerk te doen in Taiwan aanzienlijk groter was voor antropologisch werk dan in andere disciplines. Blussé volgde Schippers advies op en voerde antropologisch veldwerk uit onder vissers in de Penghu-archipel, waar hij traditionele lokale verhalen tegenkwam over de Nederlandse aanwezigheid op de eilanden vierhonderd jaar eerder.
Bij het achterhalen van de historische oorsprong van deze verhalen kwam Blussé in contact met professor Ts’ao Yung-ho, hoofd van de onderzoeksbibliotheek van NTU en Taiwan’s voornaamste historicus op het gebied van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC). In zijn jonge jaren was professor Ts’ao opgeleid door beroemde Japanse geleerden zoals Nakamura Takashi en Iwao Seiichi,
Prof. Leonard Blussé en prof. Ts'ao Yung-ho geven een presentatie op de Internationale Conferentie over historisch materiaal voor de geschiedenis van Taiwan (1996)
Bron: Koninklijke
beiden experts op het gebied van de geschiedenis van de VOC. Vóór 1945, toen Taiwan een Japanse kolonie was, doceerden Iwao en Nakamura aan Taihoku Imperial University, de voorloper van NTU.
Iwao had, zich bewust van de enorme waarde van Nederlands archiefmateriaal voor Aziatische geschiedschrijving, een grote hoeveelheid handgeschreven kopieën van oude VOC-documenten met betrekking tot Taiwan verzameld voor de NTU-bibliotheek.
Deze kopieën waren vóór het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog op zijn verzoek gemaakt van originelen uit het Nederlandse Algemeen Rijksarchief (nu het Nationaal Archief) in Den Haag. In deze collectie bevonden zich ook de dagboeken van de Nederlandse gouverneurs van Taiwan. Vanuit Kasteel Zeelandia hield elke gouverneur vanaf 1629 dagelijks een journaal bij waarin hij beschreef wat er in de kolonie gebeurde.
Ts’ao vond deze dagboeken zo belangrijk dat hij alle handgeschreven kopieën uittypte en daarbij de vaardigheid ontwikkelde om zeventiende-eeuwse Nederlandse documenten te lezen. Vervolgens wilde hij de Dagregisters van het Kasteel Zeelandia publiceren om ze toegankelijk te maken voor onderzoekers.
Tot op dat moment was het beschikbaar maken van Nederlandse archiefstukken voor Chinese en Japanse historici een JapansTaiwanees project. In nauwe samenwerking met professor Ts’ao, die als zijn mentor optrad, raakte Leonard Blussé betrokken bij dit streven en verhuisde hij na enkele jaren naar Japan om zijn studie voort te zetten bij professoren Iwao en Nakamura. Na zijn terugkeer naar Nederland kreeg hij een aanstelling bij het Instituut voor de Geschiedenis van de Europese Expansie en de Reacties daarop (IGEER) van de
Universiteit Leiden. Met voornamelijk Nederlandse (en later ook Taiwanese) financiering zorgde hij ervoor dat alle Dagregisters van het Kasteel Zeelandia werden verzameld, geannoteerd, geïndexeerd en gepubliceerd in een vierdelige reeks die tussen 1986 en 2000 verscheen.
Dit was een Nederlands-Taiwanees-Japans partnerschap waarin aan Taiwanese zijde Ts’ao Yung-ho en Chiang Shu-sheng, en aan Japanse zijde Iwao en Nakamura, samenwerkten met de Nederlandse redacteuren. Chiang Shu-sheng, die intussen naar Nederland was verhuisd, speelde een belangrijke rol door alle vier de delen naar het Chinees te vertalen en te publiceren.
De Dagregisters van het Kasteel Zeelandia werden geleidelijk aangevuld met andere projecten om VOC-bronnen over Taiwan breed toegankelijk te maken. Deze omvatten: een index van alle Nederlandse bronnen over Taiwan; de correspondentie van de Nederlandse gouverneurs van Taiwan (beide door Chiang Shu-sheng); de publicatie van de jaarverslagen van de gouverneurs-generaal van de VOC in Batavia in het Nederlands en Chinees (door Cheng Shaogang); en een vierdelige publicatie van VOC-bronnen over de inheemse bevolking van Taiwan (vertaald naar het Engels door Leonard Blussé en Natalie Everts).
Als gevolg hiervan is er in de afgelopen veertig jaar een enorme hoeveelheid historische gegevens beschikbaar gekomen over de zeventiende-eeuwse geschiedenis van Taiwan. Het proces dat Iwao Seiichi in de jaren 1930 in gang zette en dat Ts’ao Yung-ho in de jaren 1960 en 1970 voortzette, resulteerde
Bezoek van F. Philips aan Taiwan
Philips N.V. / Philips Company Archives
Y.C. Lo, 1995
Bron: Koninklijke
uiteindelijk via Leonard Blussé en Chiang Shusheng in een breed scala aan bronpublicaties. Deze vormden op hun beurt de basis voor veel historisch onderzoek naar complexe maar belangrijke onderwerpen, zoals de historische relatie tussen het Chinese vasteland en Taiwan en de geschiedenis van de inheemse bevolking van Taiwan.
Wat ooit obscuur was, is nu goed gedocumenteerd: de koloniale geschiedenis van Taiwan onder de VOC. Leonard Blussé heeft hierin een centrale rol gespeeld en heeft recentelijk verschillende jonge Taiwanese wetenschappers opgeleid tot het promotieniveau aan de Universiteit Leiden. Deze wetenschappers doceren nu aan diverse universiteiten in Taiwan.
Y.C. Lo en Philips Taiwan
In 1966 was Philips het eerste bedrijf van het Europese vasteland dat investeerde in modern Taiwan, toen de halfgeleiderdivisie van Philips een fabriek voor geheugenmatrix-assemblage oprichtte in Kaohsiung. Kort daarna begon het bedrijf Taiwanese ingenieurs aan te nemen om de Nederlandse specialisten te vervangen die de fabriek hadden opgezet. Een van de lokaal aangeworven technici was Y.C. Lo (Yi-Chiang Lo), die geboren was op het Chinese vasteland en was opgegroeid in Taiwan. Hij trad in 1969 in dienst bij Philips Taiwan.
Dit was niet de eerste keer dat een groot Nederlands bedrijf een aanwezigheid opbouwde in Taiwan. De VOC deed dit al in de zeventiende eeuw, en Shell had een Taiwanese verkoop- en distributieorganisatie in de decennia vóór de Tweede Wereldoorlog. Maar nooit eerder was iemand uit Taiwan in een positie geweest om een invloedrijke rol te spelen binnen de zakelijke relatie tussen het eiland en Nederland. Op een moment dat Taiwanese bedrijven nog niet investeerden in
Nederland, maakte Lo deel uit van de eerste generatie Taiwanezen voor wie zo'n rol binnen handbereik lag.
Philips Taiwan groeide in de jaren 1960-1990 uit van een bescheiden assemblage-operatie in een exportverwerkingszone, tot een van de grootste industriële ondernemingen in Taiwan. Naarmate het bedrijf bloeide, deed Lo's carrière dat ook. In 1978 werd hij benoemd tot algemeen directeur van de fabriek in Kaohsiung. Tien jaar later werd hij directeur van Philips Taiwan, dat tegen die tijd een breed scala aan grootschalige productie-, R&D- en verkoopactiviteiten omvatte voor halfgeleiders en consumentenelektronica.
Bovendien speelde Philips Taiwan een belangrijke stimulerende en coördinerende rol bij de expansie van Philips naar het Chinese vasteland. Halverwege de jaren 1980 was Lo direct betrokken bij het helpen oprichten van een nieuwe productiefaciliteit in Nanjing. Hij zag de opkomst van China als een belangrijke productielocatie niet als een bedreiging, maar als een kans voor zowel Philips als Taiwan. Zoals Lo betoogde, was Taiwan voor Philips de ideale toegangspoort tot industriële expansie in China, omdat het door de staat geleide ontwikkelingsmodel van het eiland niet veel verschilde van wat de Chinese regering in de jaren 1980 en 1990 implementeerde. De managers en technici van Philips Taiwan waren dus niet alleen vertrouwd met de Chinese cultuur, maar ook met het economische systeem van het Chinese vasteland. Uiteindelijk zou China de belangrijkste productiebasis voor Philips wereldwijd worden.
Y.C. Lo beschouwde zichzelf als een verbinder, iemand die zijn positie in een multinationale onderneming gebruikte om Taiwan te helpen ontwikkelen, en zijn verbinding met Taiwan om het bedrijf te helpen ontwikkelen. Hij overtuigde Philips ervan om computermonitorbuizen en halfgeleiders in Taiwan te produceren, en om mee te helpen aan het opzetten van de Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC), dat in 1987 werd opgericht met aanzienlijke financiële en technologische steun van het Nederlandse bedrijf. Vervolgens trad Lo toe tot de raad van bestuur van TSMC.
In 1988 wist Lo Philips ervan te overtuigen om af te zien van het uitoefenen van hun recht om hun eigendomsaandeel te verhogen van de oorspronkelijke 27,5% naar 51%. Die optie zou Philips de controle over TSMC hebben gegeven, maar volgens de bestaande financiële regelgeving zou het Taiwanese bedrijf dan niet op de Taiwanese beurs genoteerd mogen worden. De groeimogelijkheden van TSMC zouden daardoor waarschijnlijk beperkt blijven. Philips stemde ermee in een minderheidsaandeelhouder te blijven en verminderde in de loop der jaren geleidelijk hun eigendomsaandeel, terwijl TSMC kon uitbreiden en uitgroeide tot een van de meest waardevolle ondernemingen ter wereld.
Als senior manager gebruikte Lo zijn invloed om Japanse managementtechnieken te introduceren om de prestaties van Philips Taiwan te optimaliseren. Hoewel dit
Philips N.V. / Philips Company Archives
Philips Taiwan, Kaohsing
Bron: Koninklijke
Philips N.V. / Philips Company Archives
fundamentele veranderingen vereiste in de manier waarop de organisatie werkte, evenals het overtuigen van een zeer sceptisch hoofdkantoor in Nederland, zette Lo de veranderingen door die hij noodzakelijk achtte. Hij was ervan overtuigd dat Aziatische managementtechnieken geavanceerder waren dan westerse en wilde dat Philips zou leren van wat Azië te bieden had.
Lo leidde Philips Taiwan in een periode waarin het bedrijf een sleutelrol speelde in de uitbreiding van Philips in de Oost-Aziatische regio. Hij deed dit tot 1996, toen hij Taiwan verliet voor een functie op het hoofdkantoor van het bedrijf in Eindhoven. Daar trad hij toe tot de raad van bestuur van Philips en nam hij de functie op zich van voorzitter van de componentendivisie. Tegen die tijd was Philips Taiwan het op twee na grootste industriële bedrijf in Taiwan en de grootste buitenlandse onderneming van het eiland. In 1999 ging Lo met pensioen bij Philips vanwege gezondheidsproblemen.
Het succes van Philips Taiwan was het resultaat van de inspanningen van vele Taiwanese, Nederlandse en andere werknemers. Bovendien waren invloedrijke figuren zoals K.T. Li, de minister van Economische Zaken van Taiwan, en Frits Philips, de directeur van Philips, van groot
belang geweest bij het smeden van de eerste samenwerking tussen beide partijen. Maar Y.C. Lo was de meest zichtbare belichaming van de symbiotische relatie tussen Philips en Taiwan. Hij zorgde ervoor dat beide partijen enorm profiteerden van hun samenwerking in de jaren 1980 en 1990.
Verder lezen
Blussé, Leonard J., Everts, Nathalie C., Milde, Wouter E. (eds.) (1986-2000), De Dagregisters van het Kasteel Zeelandia, Taiwan 1629-1662 4 volumes, Den Haag: Martinus Nijhoff.
Stolte, Carolien, Alicia Schrikker en Frans-Paul van der Putten (2011), “The Red-Haired Barbarian from Leiden: Interview with Leonard Blussé.”, Itinerario 35/1, pp. 7-24.
Putten, Frans-Paul van der (2004), “Corporate Governance and the Eclectic Paradigm: The Investment Motives of Philips in Taiwan in the 1960s”, Enterprise and Society 5/3.
“Ifyouarenotatthetable,youareon themenu”
De ietwat schrikaanjagende uitspraak “If you are not at the table, you are on the menu” werd onlangs gedaan tijdens een Nederlandse offshore missie in China, en slaat op de Europese autofabrikanten die het zich níet kunnen veroorloven, om niet in China actief te zijn: Zonder dialoog met Chinese bedrijven is de concurrentiekracht van de Europese auto-industrie te klein om te overleven en sta je op het menu. Piet Warnaar licht toe hoe dat komt en schetst voor ons de ontwikkelingen in de offshore energie in China in dit zeer interessante artikel.
PietWarnaar
Nederlandse offshore energie missie naar China
Het Nederlandse Rijksdienst voor Ondernemingen (RVO), in samenwerking met de Nederlandse ambassade in Beijing en het consulaat in Guangzhou, had mij gevraagd om een onderzoeksmissie te leiden voor het thema offshore energie (wind-, golf-, getijde- en zonne-energie). Dit was de eerste missie op dit thema sinds de uitbraak van COVID-19 in maart 2020. Leden van de missie waren afgevaardigden van negen bedrijven, één deelnemer van Dutch Marine Energy Centre (DMEC), twee mensen van RVO en ikzelf.
Mijn naam is Piet Warnaar, ik ben senior business developer voor de ‘Wind Groep’ van het onderzoeksinstituut TNO. We houden ons bezig met onderzoek naar verbeteren van windturbines, bijvoorbeeld qua circulariteit, aerodynamica, besturing en verouderingsgedrag onder invloed van de altijd wisselende belastingen als gevolg van de wind en de regen. Daarnaast kijken wij naar verbetering van de inpassing van de energie in het energiesysteem: er moet altijd voldoende energie zijn, tegen een betaalbare prijs. Als business developer ben ik verantwoordelijk voor het vermarkten van de kennis die TNO en het vroegere ECN hebben verzameld sinds we onderzoek doen naar windenergie vanaf het eind van de jaren zeventig. Daarnaast is het mijn taak om in samenwerking met bedrijven nieuwe onderzoeksprojecten op te starten. China is het land waar tegenwoordig de grootste omvang windenergie ter wereld is gebouwd en waar de grootste windturbines ter wereld worden ontworpen. Sinds oktober 2019 (China Wind Power Beurs in Beijing) was ik niet meer in China geweest. Wel was er tijdens COVID bijna elke maand online contact met mijn collega in Shanghai en met Chinese firma’s.
Seminar over de nieuwste trends
Door de ambassade was een seminar georganiseerd, in samenwerking met de CREEI (China Renewable Energy Engineering Institute), de denktank voor de Chinese regering met betrekking tot taakstellingen en gewenste
ontwikkelingen voor hernieuwbare energie. Naast Nederlandse bedrijven waren een aantal leidende Chinese bedrijven uitgenodigd: windturbine fabrikanten zoals Mingyang, Dongfang en windpark ontwikkelaars / eigenaren zoals SPIC en CGN. CREEI toonde de ontwikkelingstrends in hernieuwbare-energie-landschap in China, De Nederlandse bedrijven presenteerden hun kwaliteiten en producten en datzelfde deden de aanwezige Chinese firma’s. Voornaamste boodschap van de Chinese bedrijven was: De concurrentie in China is moordend, dat heeft ons genoodzaakt om productiekosten zo laag mogelijk te maken, en met die scherpe prijzen kunnen we niet wachten om onze producten te vermarkten in Europa!
De trends in de praktijk
Ter illustratie van het seminar bezochten we de 'Lighthouse Factory’ van windturbine fabrikant SANY, een van de tien grootste windturbine fabrikanten van China, dus ook van de wereld. Daar konden we de trend zien die is ingezet door de Chinese windturbine fabrikanten; hypermoderne fabrieken, waar zoveel mogelijk productie is gerobotiseerd en geautomatiseerd. Land, fabrieksgebouw, toegangswegen en nutsvoorzieningen worden in eerste instantie gefinancierd door de stad en provincie waarin de fabriek is gevestigd. Pas na vijf jaar begint de fabrikant deze lening terug te betalen. Deze regelingen maken het uitermate makkelijk voor Chinese firma’s om nieuwe fabrieken op te zetten.
Renewable Energy Institute
Er werd een bezoek gebracht aan het Huaneng Renewable Energy Institute, een zeer gerenommeerd onderzoeksinstituut waar alleen de allerbeste promotie kandidaten aan de slag mogen tijdens hun PhD traject. Systeemintegratie, Operatie & Beheer (O&M) en conversie van wind naar waterstof waren de onderzoeksthema’s die ons werden getoond. Op een enorm scherm werden alle zon- en windparken in China getoond, waarin kon worden ingezoomd tot op componentniveau.
Briefing Consulaat
In Guangzhou kregen we een briefing van de Consul van het Nederlandse Consulaat en van de vicevoorzitter van de European Chamber of Commerce in China. Dhr. Blake opende met de slogan, die nu als titel dit
artikel siert. De Europese autofabrikanten moeten echt meedoen op de Chinese markt. Kan je in China concurreren, dan kan je het overal ter wereld, maar als dat niet lukt ben je nergens. Europese bedrijven moeten rekening houden en inspelen op de enorme concurrentiekracht van Chinese fabrikanten. Die worden gesteund door een consistente industriepolitiek van de Chinese staat, met een zeer grote nadruk op het uitbouwen van duurzame energie-opwekking. Daarbij komt de grote interne markt in China, maar ook de enorme binnenlandse concurrentie die maakt dat Chinese bedrijven maximaal zijn toegerust om overal ter wereld te kunnen concurreren.
Drijvende windturbines en waterstof
Een ander hoogtepunt van de missie was het bezoek aan het research centrum van windturbine fabrikant Mingyang in Zongshan. Naast de grootste windturbines ter wereld (20MW, 22MW en er wordt zelfs al gedacht aan een 30MW windturbine!), is Mingyang ook enorm bezig met systeemintegratie oplossingen; omzetten van windenergie naar waterstof als bouwsteen voor chemische industrie en met lange afstand oplossingen in HVDC. Daarnaast heeft Mingyang een prototype ontwikkeld voor een tweekoppige drijvende windturbine, de ‘Ocean X’, die bestaat uit twee 8.3 MW windturbines. Op meer dan 60% van alle kusten van de wereld is het water te diep om windturbines te funderen op de zeebodem en alle Chinese windturbine fabrikanten hebben de opdracht gehad van Beijing om hiervoor drijvende windturbines te ontwerpen.
Toepassen van waterstof wordt in China, anders dan Europa, vooral gezien als bouwsteen voor de chemische industrie en niet zozeer voor het oplossen van opslag- en transmissie. Oplossen van transmissie problemen, wordt in het noorden van China gedaan door fabrieken te bouwen dichtbij wind- en zonneparken. In het zuiden van China is de invloed van de seizoenen niet groot en hebben de TenneT’s van China de mogelijkheden om te schakelen tussen waterkracht, nucleair, steenkool, zon en wind.
Samenwerking en lessen
In de stad Yangjiang zagen we een typisch voorbeeld van de ontwikkelingskracht van het Chinese bedrijfsleven in samenwerking met overheden. In zeer korte tijd waren diepwater kades gebouwd met een industrieterrein waar Mingyang en Goldwind hun grootste offshore windturbines bouwen.
Belangrijkste lessen die we hebben geleerd tijdens deze missie:
Er zijn kansen voor Nederlandse bedrijven in de supply chain voor offshore energie maar je moet een uniek product hebben dat voorloopt op Chinese tegenhangers. Het hebben van een betrouwbare agent in China is essentieel en er is altijd het risico dat er Chinese fabrikant een ‘soortgelijk’ product op de markt gaat brengen;
Chinese bedrijven (windturbine fabrikanten en windpark eigenaren / ontwikkelaars) staan te trappelen om in Europa aan de slag te gaan; potentieel schept dat kansen voor Europese bedrijven met name voor consultancy op de gebieden van regelgeving, veiligheid & gezondheid en contracting;
Piet Warnaar, is senior business developer voor de ‘Wind Groep’ van het onderzoeksinstituut TNO. Meningen die naar voren zijn gebracht in dit artikel, zijn als privépersoon gedaan en zijn geen afspiegeling van het beleid van TNO.
Het bouwen van een fabriek met de meest moderne technieken in China is bijzonder simpel door de steun van alle lagen van de Chinese overheid. Ook Europese bedrijven kunnen van deze faciliteiten gebruik maken, maar moeten dan wel een deel van hun eigendom overdragen aan een Chinese entiteit;
Om te voorkomen dat Europese bedrijven en landen ‘on the menu' van de Chinese bedrijven komen zoals bij de zonnepanelen industrie is gebeurd, zal Europa zich uitermate sterk moeten verenigen tot eenzelfde sterk marktblok als China. Een langjarige Europese industriepolitiek zal essentieel zijn, waarin niet alleen ‘beschermen’ centraal staat maar ook concurrentie! Het Chinese model maakt het uitermate makkelijk om hypermoderne fabrieken uit de grond te stampen, maar zorgt daarnaast voor extreem grote binnenlandse concurrentie. Windturbine fabrikanten in China hebben geen grote nettowinsten, de investeringen in productontwikkeling zijn enorm om de concurrent voor te kunnen blijven. Faillissement van grote fabrikanten in China is geen zeldzaamheid. Als we in Europa de concurrentie van China (en de VS) willen weerstaan, zullen we de Chinese regels moeten overnemen: jullie zijn van harte welkom in Europa, maar dan wel in mede-eigenaarschap van een
Europese entiteit. Steun zonder concurrentie maakt bedrijven lui en te weinig innovatief en slagkrachtig. In China zijn veel bedrijven van buiten de windenergie ingestapt in het bouwen van windturbines zoals bijvoorbeeld SANY, oorspronkelijk een fabrikant van grondverzetmachines, of CSSC, bouwer van schepen;
De kracht van Europa ligt in de innovatie en in de toch ook grote interne Europese markt. Wanneer nieuwe producten goed opgeschaald kunnen worden (risicodragende financieringen) en fabrikanten niet alleen gesteund worden, maar uitgedaagd door een brede Europese concurrentie, kan deze combinatie leiden tot een evenwichtig speelveld tussen Chinese en Europese fabrikanten. Met een gelijk speelveld qua bescherming en met de genoemde ingrediënten, is Europa zeker niet kansloos. Dat vraagt hechte samenwerking binnen Europa, snellere besluitvorming en meer focus op Europees product.
Wu Zetian: De enige vrouwelijke keizer van China
Monique Knapen
Hoog bezoek in Leeuwarden
De opening van de tentoonstelling over Wu Zetian op 25 oktober 2024 markeerde een bijzondere mijlpaal in Leeuwarden. Naast de burgemeester, gedeputeerde van de provincie en de Chinese ambassadeur verwelkomde de stad hoge gasten uit China, waaronder de directeur van het National Bureau of Art en vertegenwoordigers van acht musea die hun kostbare bruiklenen beschikbaar stelden voor deze unieke tentoonstelling. Uitzonderlijk omdat niet alleen het onderwerp - de enige vrouwelijke keizer - tot de verbeelding spreekt, maar in mijn ogen ook de totstandkoming van deze bijzondere tentoonstelling in het nationale keramiekmuseum van Nederland.
De totstandkoming
De tentoonstelling is een toonbeeld van internationale samenwerking en culturele uitwisseling. Het project begon als een samenwerking met het museum in Luoyang, maar groeide al snel uit tot een nationaal project, ondersteund door het Art Exhibitions China. Dankzij deze samenwerking zijn voorwerpen van ongekende kwaliteit naar Leeuwarden gebracht, een prestatie die de kracht van culturele dialoog benadrukt Directeur Kris Callens van het Keramiekmuseum Princessehof benadrukt hoe belangrijk de steun van de provincie Fryslân was om deze ambitie waar te maken. Hoewel het werken met meerdere internationale partners uitdagingen kende, benadrukt hij dat de samenwerking met China heeft geleid tot een diepere wederzijdse waardering en wellicht ook plannen voor de toekomst. In september van dit jaar was Kris Callens, directeur van het Keramiekmuseum Princessehof, uitgenodigd door het National Bureau of Art om deel te nemen aan een internationaal forum in Beijing. Tijdens dit forum, waar hij slechts een Franse en een Hongaarse collega tegenkwam, werd duidelijk hoe uitzonderlijk de tentoonstelling in Leeuwarden is. Callens was onder de indruk van de kennis en professionaliteit van de Chinese experts, evenals van de hartelijke ontvangst en het voortreffelijke eten. Hij ontdekte dat het brengen van Wu Zetian’s verhaal naar Nederland in China als een nationale prioriteit werd gezien. Trots dat het nationale keramiekmuseum daar een rol in kon spelen.
Wu Zetian: een uitzonderlijke vrouw
In de tentoonstelling staat het leven van Wu Zetian (624705) centraal. Zij werd geboren aan het begin van de Tang dynastie (618-907) als dochter van een houthandelaar, die gelijktijdig als ambtenaar voor het keizerlijke hof werkte. Wu's moeder, die van adellijke afkomst was, zorgt dat ze een goede opleiding krijgt. Voor vaders werk reist de familie veel, waardoor Wu veel van het land en de mensen ziet. Na de dood van haar vader wordt ze uitgekozen om toe te treden tot de harem van keizer Taizong. Na zijn dood treedt ze als kinderloze concubine toe tot een klooster. In een onverwachte wending wordt ze door de nieuwe keizer Gaozong teruggehaald naar het hof. Op 32-jarige leeftijd trouwt ze hem.
In deze positie als vrouw van de keizer neemt ze een grotere rol op zich dan tot nu toe (en in de toekomst bekend is) van vrouwen naast de keizer; ze regeerde mee. Dat deed ze vanachter een gordijn. Ze bemoeide zich met staatszaken en bleef dat ook doen na de dood
van haar geliefde keizer. Ze riep zichzelf uit tot keizer ten koste van twee van haar zonen. Ze stichtte een nieuwe dynastie, de Zhou dynastie (690-705), en gaf zichzelf voor het eerst een voornaam: Zhao. Zetian is haar latere eretitel. Wu omringde zich met getalenteerde raadgevers en ambtenaren. Ze hervormde de landbouw en dat leidde tot meer welvaart en stond ook open voor buitenlandse handel. Ze is niet onomstreden, maar ze wordt tegenwoordig gezien als een sterke en succesvolle keizer. Aan het eind van haar leven zette haar derde zoon haar van de troon, besteeg deze zelf en herstelde de Tang dynastie in ere.
Op 82-jarige leeftijd overleed Wu en werd ze samen met haar echtgenoot begraven. Ook dat is uitzonderlijk, maar zij was dan ook de enige vrouwelijke keizer van China.
De tentoonstelling
Van maar liefst acht musea in China zijn er in totaal zo'n honderd bruiklenen naar Friesland gekomen. Uniek is dat veel van de stukken afkomstig zijn uit gedateerde tombes, waarvan bekend is ter ere van wie deze is gemaakt. Kris Callens en conservator Denise Campbell hadden een tentoonstelling over Wu Zetian in Luoyang gezien en waren te spreken over de opzet ervan. Je werd er als bezoeker toegesproken door de keizerin en dat perspectief is overgenomen in Leeuwarden. Naast het chronisch volgen van haar leven krijgen we aan de hand van een aantal thema’s inzicht in de tijd die ruim 1300 jaar geleden in China ongelooflijk verfijnd en welvarend was.
Er zijn veel aardewerk beelden van dansers, paarden, kamelen en vazen te zien die gevonden zijn in graven van mensen in hoge posities aan het hof. Het graf van Wu Zetian is overigens nooit geopend. China’s autoriteiten tonen respect voor haar erfgoed en willen er zorg voor dragen dat áls de tombe geopend wordt, dit veilig gebeurt.
Daarnaast zijn er beelden die de drie ‘religies’ van haar tijd weergeven: Confucianisme (is niet echt een religie), taoïsme en het boeddhisme. Boeddhisme is vanuit India via de zijderoute naar China gekomen en werd net als de twee andere stromingen door Wu Zetian gesteund. Mooi is ook de aandacht voor haar reflectie in de vorm van een ‘tablet’ van goud (die vanwege de grote historische waarde China niet mag verlaten) met haar woorden aan het einde van haar regeerperiode. Woorden die zoeken naar vergeving van haar zonden. De bezoeker krijgt onder een traditionele lampionnen gang de gelegenheid om je eigen wensen of wel zonden op te schrijven.
De tentoonstelling is prachtig vormgegeven en ook aan de kleinsten is gedacht - je kan je verkleden in Chinese hofkleding en een speurtocht doen.
Wu Zetian de tentoonstelling kunt u ook bezoeken met een rondleiding door het museum aangeboden door VNC op donderdag 9 januari om 14:00 zie onze website: www. vnc-china.nl/agenda voor de details en de tickets. In het Keramiekmuseum Princessehof is tot 25 mei de tentoonstelling’ Wu Zetian: De enige vrouwelijke keizer van China’ te zien.
Jidi Majia NUOSU
sommigen hopen achter jou een bekend landschap te vinden bruine bergen, onherbergzame wegen anderen hopen achter jou een zwaarwichtige harmonie te vinden verre schapenkuddes, lage wolken maar ik weet tijdens het geluid van rollende autobanden terwijl je het bloedeloze zonlicht opzuigt raak jij voor het eerst het spoor bijster
Vertaling Silvia Marijnissen
Jidi Majia (1961) behoort tot de Nuosu, een minderheidsvolk in China uit de provincie Sichuan. Hij werd bekend met zijn poëzie die stevig geworteld is in de tradities van zijn volk, dat tot de Tibeto-Birmaanse familie behoort. In stijl doet zijn werk aan orale literatuur denken en inhoudelijk toont het een grote gevoeligheid voor de kosmos, de natuur en het landschap. Jidi snijdt in zijn sterk geëngageerde gedichten thema’s aan die juist in deze tijd (klimaatproblemen, de politieke ontwikkelingen in de verschillende landen) actueel en relevant zijn. Hij uit zijn bezorgdheid over de vernietiging van de natuur, over oorlog en geweld, over de globalisering van de wereld, over het verval van sociale waarden.
