De Vereniging Nederland China is een onafhankelijke actieve vereniging die zich inzet om kennis en netwerken te delen op cultureel, zakelijk en educatief gebied teneinde een betere dialoog en samenwerking te kunnen creëren. We doen dit zonder winstoogmerk, zonder politieke of religieuze kleur en met louter onbezoldigde vrijwilligers als bestuur en medewerkers. We doen dit al meer dan 48 jaar.
Inhoud
China: steeds verder weg en toch steeds dichterbij
Wat is de impact van de gevaarlijke situatie in de Rode Zee voor de handel met China. Bart Kuipers heeft het onderzocht en heeft de cijfers.
Weishan: eeuwenoude ziel met een nieuw uiterlijk
Angela Heping neemt ons opnieuw mee naar Yunnan.
Chinese media kunst Chenchen neemt ons mee naar de nieuwe kunstvormen die in China volop te zin zijn.
Chinese literatuur verschenen in 2023 Annelies Stiggelbout is niet alleen een uitstekende vertaalster van Chinese literatuur, ze heeft alles ook voor ons verzameld.
Complexe uitdagingen kun je alleen samen aanpakken. De kennisgezant Marc Moquette geeft ons inzicht in zijn werk.
Het verhaal van de Ondina en haar
Chinese bemanning: een zoektocht naar gerechtigheid: Willem Geluk doet ook nog een oproep.
En verder:
50 Jaar China Nu - VNC Nieuws - Wij lezen China - Interview - Verslag van een uitwisseling - Een tasty city - Het gedicht
Van de redactie
Met trots presenteren we u de nieuwe editie van ons magazine. Voorheen China Nu, nu ChinaNU+. Voorheen gedrukt, nu digitaal.
Het was een lastige en moeilijke beslissing die we als bestuur hebben genomen om voortaan louter digitaal te verschijnen, maar kostenbesparing en willen meegaan met de tijd gaven de doorslag en we hopen dat u tevreden bent met dit eerste nummer.
Wij danken hierbij nogmaals de voormalige redactie voor al het werk dat ze jarenlang vrijwillig en met toewijding gedaan hebben.
Wij hebben vertrouwen dat we met een nieuwe website, een digitale ChinaNU+ meer mensen kunnen bereiken en uiteindelijk meer impact kunnen maken.
Eerlijk gezegd was deze interventie ook echt nodig omdat het uitgeven van een blad voor een relatief kleine community (rond de 400 leden) niet meer op te brengen was..
We werken ook hard aan onze sociale kanalen, meertaligheid en nog meer nieuws en rubrieken.
Dit nummer zal helemaal toegankelijk zijn op onze vernieuwde site, latere nummers, zullen alleen volledig toegankelijk zijn voor onze leden.
We zijn trots op dit eerste nummer en de nieuwe website die we als bestuur met vrijwilligers samenstelden. We zijn in gesprek met een nieuwe hoofdredacteur en redactieleden. Het is fantastisch dat zovelen mee wilden werken aan dit nummer.
Veel leesplezier en we horen graag jullie feedback – we zijn er voor jullie.
Monique Knapen Waarnemend hoofdredacteur
VNC Nieuws
Met deze rubriek in onze nieuwe ChinaNU+ houden we u graag op de hoogte van onze vereniging.
Onze vereniging is een van de oudste verenigingen in Nederland die de relatie tussen Nederland en China centraal stelt. We doen dit als onafhankelijke Nederlandse organisatie die niet alleen kennis over China beschikbaar wil stellen, maar ook door netwerken aan elkaar te knopen ten behoeve van Nederlanders en Chinezen in alle variaties die mogelijk zijn. We zijn niet activistisch van aard en zoeken naar de verbinding, naar nuance en verschillende invalshoeken.
bedrijven op de reismarkt en anderen, “Beleef China”, een bijeenkomst in Utrecht met aandacht voor reizen naar China. Nu er zonder visum gereisd kan worden voor bezoek van maximaal 15 dagen en alle reisrestricties rondom de pandemie opgeheven zijn staat niets ons in de weg naar China te reizen. De avond werd opgeluisterd door Chinese muziek, kalligrafie, hapjes en een heuse quiz met prijzen en voor iedereen een goody bag dankzij de vele partners.
Op 24 februari vierden we in Den Haag de Nationale viering van het Chinese Nieuwjaar. De VNC ondersteunt sinds jaar en dag de Nationale Chinees Nieuwjaars viering. Ook dit jaar was het weer een hele happening en is het nieuwe jaar van de Draak goed ingeluid.
Eerder op 18 februari organiseerden we een VNC nieuwjaarslunch in Delft waarbij ons gewaardeerde actieve lid Toen Ping Oei ons inlichtte over de Chinese kalender en de oorsprong van het Chinees Nieuwjaar.
Op 7 maart organiseerden Chi Keung Lau samen met Floor Perquin een avond in regio Oost, in Deventer in samenwerking met het MKB trade office met een lezing van ons bestuurslid Aldo Spaanjaars naar aanleiding van zijn boek “Dragon Tactics” over Chinese managementstijlen en hoe we ons hiertoe zouden kunnen verhouden.
Een week later, op 14 maart organiseerden we samen met een aantal organisaties en
Op 25 maart organiseerden we het eerste China Café van dit jaar. We organiseren 4 keer per jaar een China Café in Utrecht waar we voor mensen die met of in China werken bijeenkomen rondom diverse onderwerpen. Dit keer ging het China Café over de vergrijzing van China. Lilian Kranenburg interviewde Thijs de Blok over zijn werk bij Buurtzorg. Buurtzorg is actief in China en hij vertelde openhartig hoe de zeer platte organisatiestructuur in China wordt ervaren. Henk Schulte Nordholt schetste bij aanvang het macro economische plaatje en Peter gaf als toegift nog zijn visie als ervaren ambtenaar vanuit de ambassade in Beijing namens het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport.
Op 7 april organiseerden we een rondleiding door de oudste Chinese buurt van Nederland, Katendrecht in Rotterdam, een
Ledenvergadering
rondleiding gegeven door dé kenner David
Zee die ook een lezing heeft gegeven in het Verhalen huis Belvedère naar aanleiding van zijn boek “Chinese Kees, mijn vader, mijn opa, mijn familie in Chinatown Katendrecht.”
21 mei organiseren we een avond in Amsterdam met ons gewaarde lid van het Comité van Aanbeveling Bettine Vriesekoop over haar nieuwe boek: Chinese wijsheid in een balletje; het spel van Tao. Details volgen nog maar houd u vast uw agenda vrij 21 mei 19:30 in Amsterdam.
Kijk op onze site www.vnc-china.nl voor verdere opkomende events.
Overigens zijn wij als VNC ook actief in het begeleiden van delegaties uit China. Dit is op verzoek van onze relaties en organiseren we zonder winstoogmerk. Eind april komt er een delegatie uit Shanxi en in juni vanuit het Volks Congres in China om hun licht op te steken over de Nederlandse wetgeving.
Als je interesse hebt om actief te worden als lid om ons te helpen met de organisatie van evenementen of delegaties; laat het ons weten. Wij hopen meer met meer actieve leden, meer impact te kunnen bereiken om onze doelstellingen te kunnen verwezenlijken.
Heb je interesse, benader dan een van onze bestuursleden of geef je dan op via onze site www.vnc-china.nl
Chinees nieuwjaar in Den Haag, het hoofdpodium
Guangzhou: met recht een
Tasty City en
een City of Flowers
Lianne Baaij
Guangzhou, een stad vol geschiedenis en tegelijkertijd heel erg modern, is een fascinerende bestemming in Zuid-China. Als stop-over op doorreis of als onderdeel van een rondreis door China. Direct aan te vliegen vanuit Amsterdam en visumvrij! Ik kom er net vandaan en doe graag verslag van deze leuke stad.
Eind februari 2024 had ik het voorrecht om met mijn man vier dagen Guangzhou te verkennen als deelnemer aan een promotiereis georganiseerd door China Southern Airlines en GZL International Travel Service Ltd. Deze reis is een uitwerking van de mondiale Ni Hao China campagne, die zich richt op het tonen van de diversiteit en rijkdom van de Chinese cultuur en het benadrukken van de moderne ontwikkelingen en vooruitgang in China. Vanwege mijn werkhistorie in de toeristische sector en mijn netwerk werd ik uitgenodigd voor deze reis. Samen met in totaal 80 mensen uit de wereldwijde reisindustrie, omringd door massa’s pers en fotografen, werden we getrakteerd op een kleurrijk programma, heerlijk eten, leuke workshops en veel informatie.
Ik neem je graag mee in een persoonlijk verslag van vier intensieve dagen in het veelzijdige Guangzhou, de hoofdstad van de zuidelijke provincie Guangdong.
China Southern Airlines
Baiyun International Airport, de thuishaven van CZ. In een dik half uur reden we in een gereedstaande auto naar ons hotel, het Dongfang Mandarin Hotel.
Onze eerste indruk; wat een orde op de weg, nagenoeg alleen maar elektrische auto’s. Onze chauffeur wist te vertellen dat in de stad 75% van alle auto’s elektrisch is, te herkennen aan het groene nummerbord. De temperatuur was heerlijk (27 ⁰), zeker na weken grijs en regen in Nederland. Overal groen en bloemen waar je maar keek, zelfs aan de flyovers hingen honderden meters bloembakken met bloeiende roosjes. De kapokbomen met knalrode bloemen piekten er vrolijk bovenuit. En wat was de stad mooi versierd voor Chinees Nieuwjaar!
Dongfang Mandarin Hotel
Het Dongfang Mandarin Hotel is het oudste 5sterrenhotel van de stad met bijna 700 kamers. Het is gebouwd in 1960 en heeft de allure van een oud staatshotel door al het
Kantonees eten
Het eerste wat we deden na aankomst en opfrissen was de Kantonese keuken opzoeken. Een vriend had me getipt om naar een van de oudste restaurants van de stad te gaan, aanbevolen door Michelin: Beiyuan Cuisine. Zowel van buiten als van binnen is het prachtig; typische Chinese bouwstijl rond een mooie binnentuin, en een klassieke Chinese interieurstijl. De menukaart was als een snoepwinkel. De idioot dure zeekomkommers en haaienvinnensoep sloegen we over, maar voor nog geen €100 deden we ons tegoed aan zeven topgerechten zoals gefrituurde softshell krab en gevulde bamboerolletjes. Het was best een duur restaurant maar zat even goed stampvol met hele families die in hun gewone kloffie luidkeels van elkaars gezelschap en het geweldige eten genoten. De stad staat bol van dit soort restaurants. De dagen erna kregen we iedere maaltijd weer de meest lekkere gerechten voorgeschoteld, met Hainan kip inclusief de decoratief opgestelde kippenkop met kam als vaste prik. Guangzhou presenteert zichzelf als Tasty City, en dat klopt!
De stad in, met e-sim, Alipay en Wechat
De eerste dag hadden we nog geen programma en zijn we zelf gaan zwerven door de stad. Ik was goed voorbereid en had thuis al een Chinese e-sim via de app Airalo geïnstalleerd, zodat ik moeiteloos het Chinese internet op kon. Mijn creditcard had ik gekoppeld aan Alipay zodat ik zonder problemen overal digitaal kon betalen, hoewel soms cash nog wel handig was als het toch even niet werkte omdat niet overal de instellingen staan afgestemd op buitenlandse gebruikers. Ik heb Wechat op mijn telefoon om makkelijk te communiceren en allerhande handige apps zoals Baidu maps om te navigeren, Pleco om te vertalen en Didi om een taxi te pakken. Hiermee konden we heerlijk een dagje struinen door de stad en het dagelijkse leven aanschouwen. Twee Nederlandse reisgenoten van TUI hadden geen internet en apps en zij kwamen daardoor niet verder dan een blokje rond het hotel… Onze bevindingen: De mensen wonen dicht op elkaar maar maken het zich gezellig; mahjong groepjes op straat, mannen die luidruchtig Chinees schaak spelen, uitbundige winkeltjes, een levendige tempel. Tussendoor namen we een massage en een bubble tea op een terrasje. ’s Avonds nog het Lantaarnfestival bezocht in het naast het hotel gelegen Yuexiu Park. Een waar spektakel met de meest
waanzinnige lichtsculpturen met als hoogtepunt een gigantische draak in de vijver van neonbuizen. Het Jaar van de Draak wordt goed verwelkomd! Al met al een hele fijne dag. Eigenlijk is dat nog wel het fijnste van reizen, je gewoon begeven onder de mensen, praatjes maken (als je Chinees spreekt dan), observeren, meedoen, het leven in Guangzhou proeven. Je moet je niet storen aan alle camera’s, want op iedere hoek staan er wel zes. Ervaar het maar als veilig, dat doen de Chinezen ook. Het officiële programma werd afgetrapt met een avondprogramma vol demonstraties van de lokale Lingnan cultuur. Lingnan is de regio van de drie zuidelijke provincies van China: Guangxi, Guangdong en Hainan. Naast de bijzondere Kantonese taal, de gevarieerde keuken en de typische architectuur, gekenmerkt door prachtige siertuinen en uitgebreide decoratieve details, omvat de Lingnan cultuur ook een rijkdom aan kunstnijverheid. Wij kregen voorproefjes van de traditionele kunstvormen zoals kalligrafie, schilderkunst, papierknippen, waaiermaken en suikerbeestjes gieten. Tijdens het programma hebben we veel Lingnan cultuur gezien, veelal helaas in nieuw gebouwde parken en musea; de oude architectuur heeft plaats moeten maken voor de vooruitgang en uitbreiding van de stad. De uitblijvende zorg voor monumenten deed me wel zeer, maar de gids verzekerde me dat de gemeente de waarde van oude cultuur inmiddels beseft en beleid in de maak is.
Baiyun Mountain
We togen de volgende dag met onze bussen naar Baiyun Mountain, letterlijk vertaald de ‘Witte Wolk Berg’, met een hoogte van 382 meter. De berg is bedekt met weelderige bossen, waardoor het een populaire bestemming is voor wandelaars. Het uitzicht op de stad is geweldig! Wij hebben de botanische Yuntai Tuinen bezocht. Een soort keukenhof (ook werkelijk met Nederlandse tulpen!), erg toeristisch, maar het was mooi om te zien hoe de Chinezen genoten van de bloemenpracht en vooral het fotograferen van elkaar.
De nabijgelegen Shennong Kruidentuinen, een museum voor traditionele Chinese geneeskunde (TCM), was interessant. TCM is immers al duizenden jaren diep geworteld in de traditionele filosofie van China. Het was een flitsbezoek en helaas kon de gids ons zo snel niet goed de beginselen uitleggen, maar met meer tijd is het de moeite waard om de geneeskracht van TCM beter te leren kennen. Met een goed gevulde goodiebag met allerhande smeersels en olietjes stapten we de bus weer in.
Pearl River Cruise
Geen verkenning van Guangzhou is compleet zonder een cruise op de Pearl River, de Zhu Jiang. Terwijl de boot rustig over het water gleed, konden we genieten van het schilderachtige uitzicht op de skyline van Guangzhou, verlicht door kleurrijke neonlichten en fonkelende wolkenkrabbers. De Canton Tower werd prachtig uitgelicht, dan weer rose, dan weer groen en dan weer in regenboogkleuren. Het weer was inmiddels wel omgeslagen, met 13⁰ en lichte miezer was het typisch Hollands weer, terwijl we toch ’s ochtends vertrokken met 27 ⁰ .
Chen Clan Academy
De volgende dag bracht het programma ons bij de Chen Clan Academy, een meesterwerk van Lingnan-architectuur uit de Qing-dynastie. Dit complex, ooit een academie voor de voorbereiding op keizerlijke examens, herbergt nu het Guangdong Folk Art Museum. De gebouwen zijn rijk gedecoreerd en er zijn veel mooie kunstvoorwerpen te aanschouwen. Vooral de drakencollectie was erg mooi! We vroegen de gids waarom nog maar een klein deel authentiek was en het meeste nieuw
herbouwd. Hij nam ons even apart en vertelde dat alleen de zijvleugel de Culturele Revolutie had overleefd omdat de Chen Clan daar tactisch een drukkerij van het Rode Boekje had gehuisvest. De rest hebben ze niet kunnen redden van de sloophamer destijds. Die sloophamer heeft door historie en vooruitgang veel verwoest in de stad, maar het besef van verloren cultuurgoederen is ingedaald, getuige de vele renovaties en nagebouwde oude architectuur in Guangzhou, zoals het Guangzhou Cultural & Art Centre. En zo ook in het nabijgelegen wijkje Yong Qing Fang, waar ooit de welvarende Xiguan-huizen stonden, die nu geheel opnieuw zijn herbouwd in oude stijl. Niet authentiek maar je kunt er wel echt erg leuk shoppen nu!
De Canton Tower
Een symbool van moderne innovatie en architectonische grandeur, de Canton Tower domineert de skyline van Guangzhou als een eigentijds meesterwerk. De toren is ontworpen door de Nederlanders Mark Hemel en Barbara Kuit. Met een hoogte van meer dan 600 meter hadden we een adembenemend uitzicht over de stad.
Op het observatiedek is ook een fotospot met glazen vloer, zeer instagrammable maar doodeng!
Je kunt je er ook trakteren op een diner in het draaiende restaurant, maar wij moesten door voor een wandeling over het onderliggende Huacheng plein. Het business district van Guangzhou is hier gehuisvest in de meest hippe wolkenkrabbers, fonkelend door een kermis aan lichtjes. Vijftien jaar geleden stond hier nog niets!
Beijing Road Pedestrian Street
De volgende dag bezochten we de levendige winkelstraat Beijing Lu, een voetgangersgebied. Het is een historische straat die dateert uit de Qing-dynastie (1644-1912) en is sindsdien uitgegroeid tot een belangrijke commerciële en culturele hub in de stad. Wederom kregen we een escorte van vele fotografen en dit keer ook beveiligers. Een ongemakkelijke status, dat VIP gebeuren.
Canton Temple Fair
Als ware VIP'S mochten we vanaf een ereplaats, nog altijd omringd door fotografen en beveiligers, kijken naar de Parade van de Guangfu Tempel, een optocht van trommelaars, klederdrachten, praalwagens, leeuwendansers, acrobaten, Gongfu beoefenaars, allemaal ter ere van Chinees Nieuwjaar. De media heeft ons flink geportretteerd en ik heb de stad nog een heel mooi Drakenjaar gewenst op Guangzhou TV. Heel Guangzhou leek uitgelopen om dit spektakel te zien, en wij mochten vooraan staan. Deze Parade wordt ieder jaar zeven dagen achter elkaar gehouden tijdens het Lantaarnfestival. Wat een mazzel dat we dit konden zien
Het programma werd besloten met een uitgebreid Chinees banket, met de Deputy Secretary General van de gemeente Guangzhou als onze gastheer. En gastheer zijn kunnen ze als geen ander!
Op het observatiedek is ook een fotospot met glazen vloer, zeer instagrammable maar doodeng!
Je kunt je er ook trakteren op een diner in het draaiende restaurant, maar wij moesten door voor een wandeling over het onderliggende Huacheng plein. Het business district van Guangzhou is hier gehuisvest in de meest hippe wolkenkrabbers, fonkelend door een kermis aan lichtjes. Vijftien jaar geleden stond hier nog niets!
Beijing Road Pedestrian Street
De volgende dag bezochten we de levendige winkelstraat Beijing Lu, een voetgangersgebied. Het is een historische straat die dateert uit de Qing-dynastie (1644-1912) en is sindsdien uitgegroeid tot een belangrijke commerciële en culturele hub in de stad. Wederom kregen we een escorte van vele fotografen en dit keer ook beveiligers. Een ongemakkelijke status, dat VIP gebeuren.
China: steeds verder weg en toch steeds dichterbij
Bart Kuipers
Door de crisis in de Rode Zee komt
China verder weg te liggen
Door raketaanvallen van Houthi’s op zeeschepen is het varen door de Rode Zee, en daarmee door het Suezkanaal, op dit moment een groot risico geworden voor de scheepvaart. Schepen vanuit China richting Europa en vice versa moeten daarom omvaren via Kaap de Goede Hoop in ZuidAfrika. Deze route kost zeeschepen vanuit de Chinese havens ongeveer tien dagen langer varen. China komt daarmee vanuit geografisch perspectief tien dagen verder weg te liggen. Goederen doen er volgens expediteur Flexport inmiddels bijna 80 dagen over om van China naar NoordwestEuropa te varen, uitgaande van een doorlooptijd die gedurende het grootste deel van 2023 nog op zo’n 70 dagen lag. Deze doorlooptijd wordt berekend van het moment dat de container beschikbaar komt
van een producent in China totdat de container de zeehaven richting een Europese bestemming verlaat, doorgaans op weg naar een distributiecentrum. Deze 80 dagen moeten overigens in perspectief worden gezien. Ten tijde van de COVID-19 crisis ging het in het begin van 2022 in het meest extreme geval om meer dan 120 dagen wegens de grote congestie in zeehavens zowel in China als in Europa, en daar bovenop kwam de tijdelijke stremming van het Suezkanaal door het containerschip Ever Given.
Maar ook de langere vervoerstijd van tien dagen die we nu doormaken is een probleem. Niet alleen kost het omvaren meer brandstof en CO2 maar ook andere kosten nemen toe. De lading aan boord van een containerschip is te zien als een deel van de voorraad van een onderneming. En voorraad hangt samen met kapitaalbeslag.
Een onderneming wil daarom met zo weinig mogelijk voorraden werken: dit is de bekende ‘just-in-time’ logistiek. Het uitrekken van een keten met tien dagen kan daarom veel geld kosten. Containers die met kostbare hightechlading zijn gevuld hebben soms wel een waarde van een half miljoen euro per container en zijn daarmee sterk gevoelig voor de kosten van kapitaalbeslag. Containers zien er van buiten allemaal hetzelfde uit: de een wat groter dan de ander of met een ander kleurtje. Maar de inhoud van containers is sterk verschillend wat betreft waarde en economische of technologische houdbaarheid.
De belangrijkste goederengroep die wij in Europa uit China invoeren naar waarde gemeten is computerapparatuur. Met name gedurende de coronatijd waren deze computers niet aan te slepen wegens het massale thuiswerken. De naar schatting 62 duizend containers met computers die in 2023 vanuit China in ons land werden ingevoerd bevatten gemiddeld lading met een waarde van ongeveer 282 duizend dollar per standaardcontainer. Voor dergelijke goederen tikt tien dagen extra transporttijd behoorlijk aan—zeker als de waarde van de inhoud van deze individuele container met nog eens vele duizenden containers moet worden vermenigvuldigd. Daarnaast heeft
hightechlading te maken met een technologische veroudering. Gemiddeld veroudert hightechlading iedere week met ongeveer één procent. Denk daarbij aan de invloed van de Wet van Moore. In deze wet geldt dat het aantal transistors in een chip door technologische vernieuwing elke twee jaar verdubbelt. Bij 80 dagen doorlooptijd naar Europa kan een nieuw product in China daarmee in technologische zin gemiddeld zo’n 11 procent meer dan het product dat in Europa is aangekomen—of kan het oorspronkelijke product tegen gemiddeld 11 procent lagere kosten worden geproduceerd. Dit is uiteraard een grove maatstaf maar het geeft aan dat het credo ‘tijd is geld’ een belangrijke uitdaging is voor het containervervoer. Het is niet voor niets dat de echt geavanceerde hightech vooral via de lucht gaat en niet in zeecontainers van en naar Azië wordt vervoerd. De Nieuwe Zijderoute bood een alternatief waarbij relatief kostbare goederen via spoor vanuit China naar Europa werden vervoerd; een route die de doorlooptijd sterk terugbracht. De inval van Rusland in Oekraïne betekende een sterke afname van deze transporten, die echter nog steeds op een laag pitje doorgang vinden. Maar de meeste containers die uit China komen bevatten minder kostbare lading dan
computers en daarbij gaat het om een waarde van zo’n 30-60 duizend dollar per container. Dan gaat het vooral om consumentengoederen. De belangrijkste goederensoorten uitgedrukt in aantallen containers afkomstig uit China zijn consumentengoederen voor huishoudelijke en persoonlijke consumptie, denk daarbij aan consumentenelektronica, tuinmeubelen of aan sportapparaten. Toch is ook een extra tien dagen voor consumptiegoederen niet prettig. Want hier gaat het alles bij elkaar opgeteld naar schatting om zo’n 15 miljard dollar aan invoerwaarde in 2023 dat in de haven van Rotterdam aankomt. Daarnaast hebben consumentengoederen altijd een relatie met snelheid. Als het voorjaar dan eindelijk echt losbarst zitten de terrassen vol en ontstaat doorgaans een plotselinge vraag naar tuinmeubelen—en die moeten zich dan niet nog in de buurt van Kaap de Goede Hoop bevinden.
2023 was een slecht containerjaar voor de Rotterdamse haven: vooral
door Azië
De totale containeroverslag in de Rotterdamse haven nam in 2023 af met 6,8 procent, gemeten naar het gewicht van de lading, en met 7,0 procent uitgedrukt in TEU’s: de standaardeenheid van containers. De hoeveelheid containers die uit China in Rotterdam aankwam is in het afgelopen jaar nog sterker afgenomen: op basis van een schatting van voorlopige cijfers gaat het van 4,6 naar 4,2 miljoen containers: min 8,7 procent. Dit is al het tweede jaar dat de containeroverslag met een dergelijk fors percentage afneemt. De oorzaken zijn in de eerste plaats te vinden in macro-economische ontwikkelingen in het belangrijkste voor- en achterland van de Rotterdamse haven: China en Duitsland. Beide landen zijn in een lager groeipad terechtgekomen. China en Duitsland zijn traditioneel sterk met elkaar zijn verweven. Maar het Duitse bedrijfsleven heeft in 2023 China als belangrijke bestemming voor directe buitenlandse investeringen ingeruild voor de Verenigde Staten, waarbij onder meer de Inflation Reduction Act van de VS een belangrijke rol heeft gespeeld.
Een tweede reden achter deze afname van goederen heeft te maken met het gedrag van ons allemaal als consument. Het consumentengedrag liet een structurele afname van de consumptie van goederen ten gunste van diensten zien gedurende 2022 en een groot deel van 2023. Producenten hadden hier echter niet op gerekend en anticipeerden op voortgaande groei van consumptie van goederen. Vaak hebben ze zelfs extra voorraden opgebouwd om niet door de grote congestie in de containersector die ten tijde van COVID-19 speelde verrast te worden. Het resultaat is dat de voorraadniveaus in toeleveringsketens sterk zijn toegenomen. De verzadigde consumentenvraag heeft te maken met inflatie, hoge rente en afgenomen consumentenvertrouwen. Maar ook een zekere marktverzadiging na de grote opleving van consumptie begin 2021. En het heeft te maken met mogelijk veranderde voorkeuren ten gunste van persoonlijke beleving in plaats van persoonlijk bezit. De invoer van consumptiegoederen voor huishoudens, goederen voor persoonlijke consumptie en kleding liet in 2023 een afname van respectievelijk 11, 14 en 13 procent zien. Deze afname treft Nederland sterk. Nederland is de grootste importeur van Chinese goederen in de EU, nog voor Duitsland, met 116,9 miljard euro volgens cijfers van Eurostat. Dit komt door het grote belang van wederuitvoer in ons land.
Wederuitvoer betreft goederen uit met name China die in ons land worden ingevoerd en
Figuur 1: Aan de buitenkant zien containers er hetzelfde uit. De inhoud kan echter sterk variëren.
vervolgens weer worden uitgevoerd naar andere landen van de EU, vooral naar Duitsland waarvan hierboven al is vastgesteld dat er sprake was van zeer zwakke economische situatie. Nederland kan dan wel de grootste importeur zijn, dat verhult niet dat de import van Chinese goederen in ons land in 2023 met maar liefst 15,8 procent in waarde gemeten afnam ten opzichte van 2022. Deze afname is inclusief luchtvracht maar is ook een belangrijke oorzaak van de daling in containeroverslag in de Rotterdamse haven.
De ‘Nieuwe Drie’
Er zijn echter ook goederen die juist een sterke groei lieten zien in 2023 en aan de malaise ontsnapten. Dan gaat het om de producten van drie sectoren die in China inmiddels worden aangeduid met de ‘Nieuwe Drie’: zonnepanelen, batterijen en elektrische auto’s. Deze goederen lieten een spectaculaire groei zien: de Chinese export van op batterijen aangedreven elektrische auto’s groeide met 70 procent in 2023. Veertig procent van deze export kwam terecht in Europa. De Chinese export van zonnepanelen en batterijen liet een groei zien van 26 en 19 procent tot en met oktober 2023. Nederland was de grootste importeur van zonnepanelen in Europa, door de sterke positie van de Nederlandse wederuitvoer. Het blad The Economist constateerde onlangs dat deze ‘schone energie sectoren’ inmiddels voor 40 procent bijdragen aan de groei van het Chinese bruto nationaal product. Chinese bedrijven hebben deze positie verkregen door goedkope leningen, subsidies en staatscontracten volgens The Economist, maar ook door hard te werken, een vooruitziende blik, innovatie en schaalvoordelen, alsmede
door een intense binnenlandse concurrentie tussen diverse producenten van elektrische auto’s. De recensies van deze Chinese merken in mijn kwaliteitskrant bevestigen de status. “Hier zou Musk onrustig van worden” schreef Bas van Putten onlangs in NRC over een model van het Chinese BYD.
Chinese winkels van elektrische auto’s zijn niet te missen
Ik moet veel aan deze sterke punten van Chinese automerken denken als ik dagelijks via de Meent, een straat in Rotterdam, naar mijn werk fiets, langs winkels van de Chinese merken NIO, Polestar en – met Chinese eigenaar – Volvo. Elke dag denk ik onwillekeurig: ik wil ook wel zo’n auto.
Figuur 2. Procentuele wijziging in de consumptie van goederen en diensten door huishoudens in Nederland. 2018-2023 (2020-2023: voorlopig). Bron: CBS/Statline.
Figuur 3. Winkel van de Chinese autoproducent NIO op de Meent in het centrum van Rotterdam
Waar zijn de winkels van elektrische modellen van Volkswagen of BMW? Werd de voormalige CEO van Volkswagen niet juist de laan uit gestuurd omdat hij ook zo’n vooruitziende visie op elektrische mobiliteit had als Chinese producenten? Deze winkels zijn een voorbeeld van een innovatieve marketingstrategie, waarbij duurzame Chinese auto’s het straatbeeld van één van de meest dynamische winkelstraten van Rotterdam bepalen. En daarmee steeds dichter bij mij als ‘happy consumer’ komen!
Bart Kuipers is verbonden aan het Erasmus centre for Urban, Port and Transport economics
Meer China nieuws online
Manya Koetse graast al sinds 2013 het Chinese internet af om trends en nieuws te delen.
Kijk maar eens op: https://www.whatsonweibo.com/about/ Je kan je abonneren op haar nieuwsbrief. Het werk van Manya en haar team is belangrijk want het laat direct zien wat er in de Chinese pers vermeld wordt.
Zo laat ze ons bijvoorbeeld zien hoe onze parlementsverkiezingen in China worden besproken in de pers en wat de Chinese naam van Wilders is Wéi’ěrdésī (维尔德斯 or 威尔德斯)
Samen met Ed Sander is hij de initiatiefnemer van de Grote China Kennis Quiz; later dit jaar zullen zij ook voor de VNC een China Pubquiz hosten. organiseert Fred een studie- en inspiratiereis dit najaar met Ed Sander naar China https://chinatechtrip.com/studiereis-chinavan-de-21e-eeuw-2/
Fred Sengers
Manya Koetse
Weishan; eeuwenoude ziel met een nieuw uiterlijk
Angela Heping
Van de 4 artikelen die ik in 2023 heb bijgedragen aan ChinaNU, gingen er 3 over Yun Nan. Geen wonder dat mijn vriendin en nu waarnemend hoofdredacteur me vroeg waarom dat zo was. Ik kon deze vraag niet afdoen met een eenvoudig antwoord, omdat het volledig persoonlijk is.
Mijn karma met Yun Nan gaat terug naar een reis in augustus 2001, toen ik onderweg was van Singapore naar Amsterdam. Het meest indrukwekkende van alles was de rustige en eeuwenoude uitstraling die de oude stad Lijiang Dayan belichaamde, evenals de heerlijke wilde paddenstoelen in elk gerecht. Ik was geïntrigeerd door het verhaal van ‘Het verloren land van dochters’ maar kon het gebied van het Lugumeer niet bezoeken vanwege de zomerregens. In plaats daarvan gingen we wandelen in de Tiger Leaping Gorge. Mijn herinnering aan die periode was letterlijk zwart-wit, omdat ik een paar rolletjes film vol schoot met mijn robuuste Canon F-1, een model dat in die tijd zeer populair was onder fotojournalisten.
Mijn laatste ontmoeting met Yun Nan was in 2011 toen ik werkte aan een hotelproject aan de voet van Cangshan (zwarte berg) in Dali. Ik was betoverd door de kleurrijke en voortdurend van vorm veranderende wolken en probeerde deze visueel te verwerken in het ontwerp van het hotel en de artefacten. Sindsdien ben ik een fan geworden van Yun Nan en had ik niet alleen de drang om meer te ontdekken, maar ook om mijn verhalen met anderen te delen. Want waar is de vreugde in alles voor jezelf te houden?
In de provincie Yun Nan wonen 25 etnische minderheden, en fungeert qua geografische ligging als grensgebied in China. Dali is mijn favoriete stad en het startpunt om de levendige minderheidsculturen te verkennen. In de afgelopen jaren zijn enkele oude stadjes aan de oever van het Erhaimeer sterk ontwikkeld tot toeristische hotspots; een ware schande. Maar voor mij maakt het gemak van de luchthaven en het station in Dali van de hogesnelheidstrein het tot een knooppunt om snel naar andere gebieden te gaan die minder ontwikkeld en minder verkend zijn. Ik moet toegeven dat de authenticiteit en cultuur in die gebieden goed bewaard zijn gebleven, ongestoord door hebzuchtig kapitaal.
Weishan is tegenwoordig het centrum van het autonome graafschap van de Yi-stam. De beschaving ervan begon tijdens het Neolithicum en de Bronstijd. Als politieke macht was het de Yi-stam die de omliggende gebieden veroverde, verenigde en vervolgens de hele regio Yun Nan controleerde en een bondgenoot werd van de Tang-dynastie. Hiermee richtte de Yistam een groots en geculturaliseerd koninkrijk op dat Nan Zhao Kingdom heette, en dit was vóór het Dali Koninkrijk in de Song-dynastie. Beide koninkrijken waren verenigd met de Han-Chinezen, de grootste etnische groepering van China. Tussen deze groepen vond veel uitwisseling plaats onder meer op het gebied van cultuur en religie.
Pas tijdens de Ming-dynastie, toen veel HanChinezen naar Weishan migreerden, werd de stad gebouwd in de traditionele stijl met een 2 km lange centrale straat die in alle richtingen uitstrekte om een schaakbord te vormen. Bovendien staan er ook twee paviljoens aan elk uiteinde van de centrale straat. De beroemde Tea & Horse Road in de Qing-dynastie maakte dit gebied welvarend.
Een lokale vrouw maakte op straat olijven kapot om de kern voor conservering te verwijderen.
Weishan werd het handelsknooppunt van Yun Nan, met 3 belangrijke routes naar Xi'an tot Beijing, Tibet en Nepal, en naar het zuiden naar Myanmar. In mijn gedachten herleefde de oude tijd, toen de gevels zware houten borden droegen, versierd met namen in goud gestanst. Door de straten trokken paarden zware karren langs de winkels.
Op straat voel je een heel andere sfeer dan in die vercommercialiseerde toeristensteden. De winkeliers en voetgangers zien er allemaal erg lokaal uit, ontspannen en gaan door met hun eigen bezigheden. Ouderwetse kapperszaken zijn druk met klanten, en ik kan recht naar binnen kijken omdat deuren en ramen wijd open staan; Oude mensen spelen een spelletje schaak aan de kant van de straat en anderen kijken toe; Ze nippen aan hun thee uit een kopje dat lijkt alsof het altijd vol is. Ik voel totale vrijheid op het moment dat ik me realiseer dat winkeliers hun goederen niet in mijn gezicht aanbieden. Ik kan oprecht genieten van het zien van alle mooie spullen die mijn aandacht trekken. In de buurt van Weishan liggen twee beroemde oude dorpen. East Lotus is een moslim nederzetting en Zhuomulan een dorp gebouwd door de Yi stam. East Lotus is gemakkelijk bereikbaar vanaf de State Road, de weg waarover vroeger de paardenkaravaan trok., de weg waarover vroeger de paardenkaravaan trok.
Nog steeds wonen hier nazaten van de Mafamilie, de clan die sterk aanwezig was in de leiding van verschillende karavanen. Er zijn drie complexen van de Ma-familie perfect bewaard gebleven; goede voorbeelden van de bouwstijl uit de historische periode van de Tea & Horse Road. Zo zijn er in het midden van het dorp nog smalle steegjes te zien gevormd door gestampte aarden muren. Onverwachts verschijnt er een decoratieve poort met kleurrijke muurschilderingen, geglazuurde tegels en steenhouwwerken om een ander gebied aan te geven; binnenplaatsen die steegjes verbinden; een torentje dat boven de dikke muren en bomen uitsteekt. Men kan alleen maar raden hoe rijk deze karavaanleiders waren, en hoe ze hun ongeëvenaarde moed en intelligentie verdienden.
Daarentegen wordt Zhuomulang aan het zicht van de toeristen onttrokken omdat het verborgen ligt aan een smalle enkelsporige,
Handgemaakte noedels hangen als was te drogen bij een lokale winkel.
onverharde weg, slingerend door bergen die je doen afvragen waar de weg eigenlijk naartoe leidt. Slechts een klein stuk van het pad is vlak, betegeld met ongelijke platte stenen. Daarna volgt een vrij steile helling naar het bergdorp. Alle huizen zien er vervallen en verlaten uit en onder het dak hangen gedroogde maïskolven. De rust wordt slechts af en toe verstoord door het geblaf van een hond in de verte. Rook kringelt omhoog vanaf de daken onder mijn voeten en een koe staart me nieuwsgierig aan vanachter een tralieraam. Een oude dame gekleed in gebloemde kleding en schorten passeert, de rimpels in haar gezicht verraden haar leeftijd, wijsheid en verhalen. Op haar rug draagt ze een enorme bos hooi. Het is duidelijk dat haar
kleding niet voor de show is, maar hoort bij haar dagelijkse routine. Dit mysterieuze dorp is geen toeristische plek omdat er geen restaurants, geen hotels en geen verkeersborden zijn. De tribale mensen houden vast aan hun oude levensstijl. De oude dames die ik ontmoet lopen of werken snel in hun binnenplaatsen, zonder ook maar een wenkbrauw op te trekken, hun manieren zijn weloverwogen en elegant. Het is mogelijk dat zij afstammelingen zijn van het Nan Zhao Kingdom, degenen die aan de oorlog zijn ontsnapt.
Misschien waren hun voorouders edelen van hoge rang, wat zou verklaren waarom de vrouwen zich in deze gedurfde, uitgesproken stijlen kleden. Ik maak een lus rond het dorp en vertrek zonder een spoor achter te laten, om respect te tonen voor het teruggetrokken dorp.
Terug in het nette en schone Weishan, snap ik beter wat er achter het oppervlak van de dikke laag van culturele sedimentatie schuilgaat. Het verklaart voor mij waarom de mensen er zo anders uitzien dan op het platteland en waarom een bekende boekwinkelketen juist de
voormalige universiteit, meer dan 500 jaar geleden gebouwd tijdens de Ming-dynastie, kiest voor een evenement. De voortzetting van historische en culturele context, de ontwikkeling van overerving en traditie, passen uitermate goed bij hoe Weishan er vandaag uitziet en aanvoelt.
Mensen spelen schaak aan de kant van de straat, voor een lokaal theehuis.
De combinatie van oude structuur en nieuw ingevoegde ruimtes is hypnotiserend en sprookjesachtig. Het toont een grote waardering voor wedergeboorte en hergroepering, en gaat daarmee door met groeien.
Chinese mediakunst
Chenchen
Chinese mediakunst, ontstaan in de jaren negentig, is uitgegroeid tot een zeer innovatief en experimenteel genre in de Chinese hedendaagse kunstscene. In tegenstelling tot traditionele artistieke media zoals schilderijen en sculpturen, trekt mediakunst, met zijn dynamische en interactieve manieren van presentatie, verschillende generaties hedendaagse Chinese kunstenaars aan. Het biedt een platform om te experimenteren met verschillende vormen van media, technologieën en thema’s, waarbij ze hun sociale ervaringen documenteren en op creatieve wijze verleden en toekomst verbeelden. Daarom helpt een nadere blik op de Chinese mediakunst ons niet alleen om meer details van de snel veranderende samenleving te signaleren, maar stelt het ons ook in staat om door verschillende persoonlijke en sociale discoursen te navigeren over thema’s als gender, consumentisme en sociale relaties van Chinese hedendaagse kunstenaars .
Naast Beijing en Shanghai zijn veel Chinese steden zoals Shenzhen, Chengdu en Hangzhou in toenemende mate belangrijker geworden voor hedendaagse Chinese musea en kunstvenues. Vlak voor het Chinese Nieuwjaar bracht ik een bezoek aan het onlangs geopende museum voor hedendaagse kunst, BY ART MATTERS (天⽬⾥美术馆), in een chique creatieve wijk in Hangzhou. Het museum is ontworpen en gebouwd door Renzo Piano Building Workshop (RPBW). Voor de tentoonstelling van het vijfde seizoen presenteert BY ART MATTERS een baanbrekende tentoonstelling getiteld ‘Motion Is Action - 35 Years of Chinese Media Art’. Dit is een overzichtstentoonstelling van mediakunst in China sinds eind jaren tachtig. Er werden in totaal 79 representatieve werken van 72 kunstenaars van verschillende generaties tentoongesteld. De werken belichten een grote verscheidenheid aan media, waaronder video, installaties, performancekunst, interactieve stukken, games en digitale kunst.
Ik was verrast door de veelheid aan getoonde mediavormen en het scala aan onderwerpen waardoor kunstenaars zich laten inspireren, over hun gevoelens en meningen over zowel de Chinese als de internationale realiteit. In de jaren negentig waren videowerken over lichamelijke performancekunst populair, waarin poëtica en politiek in het dagelijks leven onderzocht werden. De jongere generatie hedendaagse Chinese kunstenaars experimenteert veel met game-, VR- en sociale media-inhoud, waarmee ze deelnemen aan de wereldwijd verhitte discussies over milieu en technologie. Naar mijn mening kan mediakunst daarom voor het publiek een interessant gebied zijn om de veelzijdige Chinese samenleving met haar ongekende veranderingen te verkennen en te begrijpen.
Ik bezocht ook de 14e Shanghai Biënnale met als thema ‘Cosmos Cinema’, waar het vol stond met media-kunstwerken van hedendaagse kunstenaars uit China en allerlei andere landen. De deelnemende kunstenaars gaven in hun mediakunst op creatieve wijze uitdrukking aan hun nieuwsgierigheid, verbeeldingskracht, onderzoek naar het
universum, de kosmos en gerelateerde mythen, overtuigingen en verhalen. Prachtig vond ik de curatoriële verklaring van de 14e Biënnale van Shanghai: “We hebben altijd naar de nachtelijke hemel gekeken om onszelf te begrijpen, zoals we naar een scherm kunnen kijken waarop het verleden en de toekomst worden geprojecteerd.”
In Nederland bezoek ik ook graag verschillende kunstmusea en -instellingen, zoals het Stedelijk Museum en Framer Framed. Daar is mediakunst te zien van kunstenaars met verschillende culturele achtergronden die zich actief bezighouden met belangrijke maatschappelijke kwesties als feminisme en dekolonialisering.
Samengevat: Mediakunst is opgekomen als een levendig en innovatief genre binnen de hedendaagse kunstscene van China, waarbij kunstenaars een platform hebben om op creatieve wijze betrokken te zijn bij maatschappelijke veranderingen, technologische vooruitgang en universele thema's. Zoals blijkt uit tentoonstellingen en evenementen zowel binnen China als internationaal, blijft mediakunst evolueren en uitbreiden, waardoor het publiek de mogelijkheid krijgt om de veelzijdige aard van de Chinese samenleving en de bredere menselijke ervaring te verkennen en te begrijpen.
(Advertentie)
Chinese literatuur verschenen in 2023 Annelous Stiggelbout
2023 is weer een goed jaar geweest voor Chinese literatuur in Nederlandse vertaling: er zijn verschillende romans verschenen, een bundel korte verhalen, en bovendien meerdere poëziebundels en een stapeltje kinderboeken. De term ‘Chinese literatuur’ wordt hier voor het gemak maar in de allerbreedste zin gebruikt: in deze lijst niet alleen proza dat in China in het Mandarijn is geschreven door een Han-Chinese auteur, maar ook bijvoorbeeld poëzie uit Taiwan en een roman geschreven in Xinjiang en vertaald uit het Oeigoers. Genoeg voor vele uren leesplezier.
Fictie
De klacht van de buffel
https://www.singeluitgeverijen.nl/athenaeum/boek/de-klacht-van-de-buffel/ Diverse auteurs
Vertaling Wilt Idema
China heeft geen grote traditie van dierenverhalen, maar Wilt Idema heeft er in dit boek toch een aantal bij elkaar gebracht. De buffel uit de titel beklaagt zich omdat hij na een heel leven belangeloos hard werken zomaar geslacht wordt. De muizen en de katten voeren oorlog nadat de katten de muizenbruiloft wreed hebben verstoord. De zwaluw keert terug naar zijn nest en treft daar een mussen-familie aan die niet van plan is te vertrekken, zodat de feniks recht moet spreken in deze gevoelige kwestie. Stuk voor stuk fijn vertaald en uitstekend ingeleid.
Hormonen in de nacht
https://www.singeluitgeverijen.nl/de-geus/boek/hormonen-in-de-nacht/ Lu Min
Verschillende vertalers, onder redactie van Annelous Stiggelbout
Tien verhalen over heel gewone mensen, wier heel gewone leven ontspoort door kleine obstakels, vaak veroorzaakt door op hol geslagen hormonen. Nog meer dan over seks gaan deze verhalen over de tijd, verval en de onvermijdelijke dood, maar dan wel met humor en enige absurde situaties.
Het Confucius Instituut Groningen heeft deze bundel mogelijk gemaakt: deze bundels zijn een doorgaand project, waarbij een verhalenbundel van een auteur wordt vertaald door verschillende vertalers, ervaren en minder ervaren, onder redactie van een ervaren vertaler. Hopelijk kan er dit jaar weer iets moois worden gemaakt.
‘Het boek volgt een naamloze Oeigoerse man die uit Ürümqi komt. In zijn zoektocht naar een kamer, een plek om de nachten door te brengen, ontmoet hij niets dan koude blikken en afwijzing. Hij zwerft door de achterstraten en dwaalt door de eeuwige dichte mist die de stad teistert.’ Misschien wel de eerste Oeigoerse roman die ooit in het Nederlands verschenen is. Schrijver Perhat Tursun is, met vele van zijn volksgenoten, inmiddels in een strafkamp verdwenen; de anonieme Oeigoerse vertaler die Perhats Engelse vertaler assisteerde ook. [[[https://wordswithoutborders.org/read/article/2022-09/translation-as-transgressionbringing-the-uyghur-novel-the-backstreets-into-english-darren-byler/]]]
Notities van een theoreticus
https//www.vanoorschot.nl/writers/shi-tiesheng/ Shi Tiesheng
Vertaling Mark Leenhouts
'Voor Shi Tiesheng, als gerolstoeld schrijver, is lichamelijke beperking altijd een uitgangspunt geweest voor bespiegelingen over het menselijke gebrek in het algemeen. "Hardop nadenkend" laat hij in dit eigenzinnige zelfportret zijn eigen herinneringen samenvloeien met herinneringen aan een handvol anderen, mensen van wie hij het leven op verschillende manieren door het lot getekend ziet.' Een van de meest geliefde schrijvers van China, nu eindelijk eens uitgebreid in het Nederlands vertaald.
Li Jiaqi komt na achttien jaar afwezigheid weer terug in de wijk waar ze is opgegroeid en ontmoet daar haar jeugdvriend Cheng Gong weer. In een lange donkere nacht vertellen ze elkaar over hun jeugd en hoe het hen sindsdien vergaan is, en langzaam wordt duidelijk hoe het lot van hun families met elkaar verbonden is door gruweldaden begaan tijdens de Culturele Revolutie, en hoe die ook henzelf nog altijd tekenen.
Poëzie
Vertaalster Silvia Marijnissen bouwt nu al jaren onvermoeibaar voort aan een breed oeuvre van poëzievertalingen, van gevestigd tot experimenteel, van kalm tot speels. Dankzij haar inspanningen verschijnen er de laatste paar jaar opvallend veel bundels uit het Chinees vertaalde poëzie. De oogst van dit jaar:
Als ijzer zo stil https://www.poeziecentrum.be/publicaties/als-ijzer-zo-stil Zheng Xiaoqiong
Vertaling Silvia Marijnissen Zheng Xiaoqiong was zelf migrantarbeidster: ze heeft jarenlang in fabrieken in Zuid-China gewerkt. Nu schrijft ze over migrantarbeiders, en dan vooral de vrouwen onder hen. De compassie en het engagement is duidelijk te lezen in haar gedichten en ze wil met haar poëzie de omstandigheden tonen waarin onze spullen gemaakt worden. Ze toont in haar poëzie de menselijkheid van de arbeiders, hun dromen en wensen, hun ideeën over hun werk en de spullen die ze maken, maar ze is zich ook zeer bewust van het grotere plaatje: milieuverontreiniging door fabrieken; de disruptie van gemeenschappen door de industrialisatie; de kloof tussen arm en rijk, niet alleen in China, maar ook elders in de wereld, en het daaruit voortkomend populisme en conservatisme.
'Veel gedichten van Yinni zijn absurdistisch, recht voor de raap, humoristisch en richten zich op de absurditeit en tegenstrijdigheden van het moderne leven. Poëzie is voor haar essentieel om te overleven, zoals blijkt uit het voorwoord van haar vijfde dichtbundel: “Voor ik poëzie begon te schrijven was ik slechts een rondtrekkend lijk.” Haar zeer persoonlijke werk is wars van conventies, en haar ontluisterende observaties, emoties, verwarring, pijn, boosheid, zwakheden of verwondering tonen een moeizame relatie met de wereld. De personages die Yinni ons voorschotelt zijn dan ook vaak onaangepast of voelen zich verloren in een wereld waarvan de “regels” hen ontgaan.'
Kinderboeken
Kinderboekenuitgeverij Clavis geeft nu al best een tijd elk jaar weer een stapeltje Chinese kinderboeken uit, vooral prentenboeken. De oogst aan onderwerpen is dit jaar divers: van een Mongoolse worstelaar tot een geheimzinnige code uit de Tweede Wereldoorlog tot een boom met lekkere appels. Jammer wel dat nergens terug te vinden is wie deze boeken in het Nederlands heeft vertaald, het staat zelfs niet in het colofon.
Kinderboeken
Kinderboekenuitgeverij Clavis geeft nu al best een tijd elk jaar weer een stapeltje Chinese kinderboeken uit, vooral prentenboeken. De oogst aan onderwerpen is dit jaar divers: van een Mongoolse worstelaar tot een geheimzinnige code uit de Tweede Wereldoorlog tot een boom met lekkere appels. Jammer wel dat nergens terug te vinden is wie deze boeken in het Nederlands heeft vertaald, het staat zelfs niet in het colofon.
De boeken van afgelopen jaar:
Duan Xuefei, Het groene land https://www.clavisbooks.com/nl-nl/het-groene-land.html
Jin Xiaoyu, De appelboom van opa Knor https://www.clavisbooks.com/nl-nl/de-appelboomvan-opa-knor.html
Chen Zhou, Wat eten we vandaag? https://www.clavisbooks.com/nl-nl/wat-eten-wevandaag-3f.html
Cedar Wang (Wang Zihuan), Codebreker Charlotte https://www.clavisbooks.com/nl-nl/ codebreker-charlotte.html
Wen Ermin, Bootje van papier https://www.clavisbooks.com/nl-nl/bootje-van-papier.html
Liu Hao, De worstelaars van het grasland https://www.clavisbooks.com/nl-nl/de-worstelaarsvan-het-grasland.html
Recente boeken die we u niet willen onthouden
Dragon Tactics
Aldo Spaanjaars, bestuurslid VNC, schreef een boek over Chinese managementstijlen samen met zijn collega Sandrine Zerbib. Zij werkten jaren in de Chinese corporate wereld en dit boek geeft een heldere analyse van de Chinese succesvolle management technieken.
Info: https://www.dragontactics.com/
West meets East
Peter Gill – schreef het West meets East –Understanding Chinese Speaking Societies –Peter vergelijkt Mainland China met Duitsland, Taiwan met Nederland en Singapore met Denemarken als het gaat om data over technologische vooruitgang en innovatie, over de energietransitie en klimaatdoelstellingen, over de economie en leiderschap, maar ook over haar inwoners en cultuur. Het is een helder en zeer leesbaar boek.
Ans Hooft - tijdens de lockdown van Shanghai in april 2022 worden 26 miljoen mensen in hun huizen opgesloten. Zo ook Ans Hooft en haar man, die voor een Eindhovens bedrijf in China werkt. Niemand mag de voordeur uit en alle positief geteste personen worden afgevoerd naar een isolatiecentrum. De aangekondigde lockdown van vier dagen duurde uiteindelijk twee volle maanden.
Ans Hooft beschrijft haar lege koelkast en wat ze om zich heen ziet gebeuren: angst, verdriet, opstandigheid, humor en saamhorigheid.
‘Lockdown in Shanghai’ is te koop, o.a. via https://www.boekenbestellen.nl/boek/ lockdown-in-shanghai
Wij Lezen China
Econoom Victor Wesseling, gespecialiseerd in internationale betrekkingen, is al zijn leven lang gefascineerd door China. Hij leerde de taal en ging er wonen om zo de sterk van het Westen afwijkende cultuur en politiek, en daarmee de grote economische successen, te kunnen doorgronden. Vijfduizend jaar geschiedenis – van keizerrijk tot volksrepubliek –, het complexe bestuurssysteem en de snelle overgang van derdewereldland naar moderne maatschappij, Wesseling onderzoekt het en legt verbanden. Hoe het land eind vorige eeuw in zo’n korte tijd van een gesloten volkshuishouding tot een van de grootste economische wereldmachten heeft kunnen uitgroeien – westerse technologie en ideologieën incorporeerde, maar tegelijk vrijheden van burgers bleef inperken –verklaart hij overtuigend in dit boek. Om China te kunnen begrijpen, moet je leren denken als een Chinees, aldus Wesseling. In de volgende editie van ChinaNU+ zal Victor ook een bijdrage leveren
Correspondent Cindy Zhu Huijgen werd in 1993 uit China geadopteerd door een Nederlands gezin. In 2019 verhuisde ze naar Beijing om daar als correspondent aan de slag te gaan voor Nederlandse media. Ze was de eerste Nederlandstalige journalist die in Wuhan verslag deed van de coronapandemie. Huijgen werkte als journalist voor onder andere Trouw en VPRO Bureau Buitenland.
De Nederlandse Gouden Eeuw en de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) zijn een onlosmakelijk onderdeel van de Nederlandse geschiedenis. Waarschijnlijk minder bekend is de bijzonder aantrekkingskracht die het eiland Formosa, het huidige Taiwan, uitoefende op de Nederlanders. Door de strategische ligging tussen Japan en Nederlands-Indië was het een cruciale tussenstoppunt op de handelsroutes.
In het jaar 1624 zetten de Nederlanders dan ook voet aan wal op het eiland Formosa. Hoewel die periode maar tot 1662 heeft geduurd, lieten de uitwisselingen tussen de Nederlandse en lokale gemeenschappen hun sporen na.
SINCE 1624
TAIWANESE DUTCH CONNECTIONS
Niet alleen deze Nederlandse erfenis vormt een belangrijke reden voor de publicatie van Since 1624 – Taiwanese-Dutch connections. Het boek geeft tevens inzicht in de huidige rol van de Taiwan in de wereldeconomie, die ook blijkt uit de vele verbindingen tussen Taiwan en Nederland. De uitwisseling van goederen en grondstoffen, wederzijdse vestiging van organisaties en individuen, en overdracht van kennis en expertise, die begonnen in de 17e eeuw, zijn nog steeds van groot belang.
In Since 1624 – Taiwanese-Dutch connections krijgt deze bijzonder relatie tussen Taiwan en Nederland de aandacht die het verdient. Veel internationale wetenschappers, voornamelijk Taiwanezen en Nederlanders, die eerder schreven over de relaties tussen beide landen waren bereid hun kennis te delen. Het resultaat is een manuscript met vijfentwintig verhalen die een uniek beeld geven hoe individuen, culturen en bedrijven Taiwan en Nederland met elkaar zijn verbonden. Een rijk scala aan onderwerpen passeren de revue, van kamferhout en etnische Siraya-planten tot moderne architectuur en kustverdediging. De bijdragen zijn gegroepeerd rond drie thema’s: Water & Land, Culture, Language & People, Business & Trade.
De hoofdstukken zijn divers van karakter. Sommige bestrijken een langere periode,
terwijl andere gericht zijn op één casus. In enkele hoofdstukken die ingaan op 17e-eeuwse onderwerpen blijkt de afhankelijkheid van de VOC van de lokale inheemse en Chinese migrantengemeenschappen en hun betrokkenheid bij tal van activiteiten Duidelijk wordt, bijvoorbeeld ook, hoe echo’s uit de VOCtijd nog aanwezig zijn in de huidige Taiwanese samenleving in onder meer tahal en gebruiken.
De verhalen over de meer recente periode geven een inkijkje in de uitwisseling van kennis en samenwerking tussen Taiwanese en Nederlandse organisaties, bedrijven en experts. Zo komen we meer te weten over de verbanden tussen de havenontwikkeling in Rotterdam en
Kaohsiung en over inpoldering van de Aogu polder en Oostvaardersplassen. Verhalen over kleurrijke personen die cruciaal waren in het tot stand brengen van contacten tussen Taiwan en Nederland, zoals historicus en sinoloog Blussé, worden afgewisseld met inkijkjes in bedrijven die langdurige verbintenissen zijn aangegaan. Denk hierbij aan de chip industrie, met TSMC en ASML, beiden geworteld in Philips, en architecten bureaus als OMA, Mecanoo en MRDV, maar ook aan Pilotfish een industrieel design bedrijf. Kortom, teveel om op te noemen.
Nieuwsgierig naar wat Since 1624 te bieden heeft? Volg ons via onze nieuwsbrief op de website www.since1624.info kan je je inschrijven.
Ook zal in de komende drie nummers van ChinaNU+ steeds aandacht worden besteed aan deze publicatie in de vorm van een hoofdstuk uit een van de drie genoemde thema’s.
Ook zal u als lid van de VNC worden geïnformeerd over de lancering van dit boek eind mei 2024.
Complexe uitdagingen kun je alleen samen aanpakken
Marc Moquette
Kennisgezant China voor de rijksoverheid
Het initiatief tot oprichting van het China Kennisnetwerk komt uit de kabinetsnotitie ‘NederlandChina: een nieuwe balans’ van 2019. Het netwerk beoogt te voorzien in de groeiende behoefte aan kennis en bewustwording over China binnen de rijksoverheid. Nederland en China hebben een brede en intensieve relatie, zowel op economisch, politiek als wetenschappelijk gebied. De Nederlandse overheid komt China op vele thema’s in het internationale domein tegen als een belangrijke speler, of het nu gaat om klimaat en de energietransitie, handelspolitiek, strategische afhankelijkheden, mensenrechten, planetaire gezondheid of sleuteltechnologieën. Ook vormt China een uitdaging op nationale thema’s zoals onze economische en nationale veiligheid en het behoud van de rechtsstaat. Binnen het netwerk dragen China-experts middels onderzoeksrapporten, masterclasses, seminars en briefings vanuit verschillende invalshoeken bij aan een beter begrip van China’s wereldvisie, motieven en beleidsstrategieën. Dat draagt bij aan een effectief en goed afgestemd rijksbeleid. Sinds 2023 zijn alle twaalf ministeries van de rijksoverheid actief bij deze samenwerking betrokken. Door hun onderlinge samenwerking neemt het gedeelde begrip van China toe en ook het besef dat een minder gefragmenteerde samenwerking binnen de rijksoverheid nodig is om de complexe beleidsuitdagingen in de relatie tussen Nederland en China goed te begrijpen en helpen beheersen.
De opkomst van China zette de rijksoverheid aan tot ingrijpend nieuw beleid en een andere manier van het afstemmen van beleid. Zoals uiteengezet in de kabinetsnota ‘Naar een nieuwe balans’ (2019) werd de China-capaciteit bij ministeries versterkt. Op het Ministerie van Buitenlandse Zaken kwam een zelfstandige en forse China-eenheid tot stand en de interdepartementale beleidsafstemming werd geïntensiveerd.. Ook zette BZ een stap naar voren door het instellen en financieren van het China Kennisnetwerk. In dit netwerk werken ministeries en China-experts samen aan het leggen van een stevige kennisbasis onder het Chinabeleid. Instituut Clingendael en het Leiden Asia Centre vormen het secretariaat. Een Kennisgezant China en een coördinator van het netwerk werken rijksintern met alle departementen samen. Als kernteam van het netwerk verbinden zij de kennisvraag aan het kennisaanbod. Vorig jaar bereikte dit netwerk het punt van actieve deelname door alle twaalf ministeries. Zij besluiten collegiaal over de onderzoeksrichting. Alle ministeries dienen voorstellen in en stemmen over de programmering; een
unieke praktijk van kennissamenwerking bij de rijksoverheid.
Spreiding, dekking en creativiteit
Het aantal voorstellen vanuit de ministeries en het academische netwerk neemt toe, net als de kwaliteit, creativiteit en dekking van de onderzoeken. De teller staat nu op 25 gepubliceerde onderzoeken. De spreiding van onderwerpen is groot. Er zitten bijvoorbeeld gebieds-studies tussen over de Westelijke Balkan, de Arctische ruimte en Latijns-Amerika; onderzoeken naar kritieke afhankelijkheden over halfgeleiders, fotonica, energie en grondstoffen; onderzoeken naar ervaringen van de Chinese minderheid in Nederland; onderzoeken naar de positie en strategie van bedrijven in Nederland, Europa en Azië; onderzoek naar Europese kaders voor maritiem-logistieke hubs en onderzoek naar samenwerking aan planetaire gezondheid. We verwachten er dit jaar nog een tiental uit te brengen. Daaronder zijn onderzoeken
naar de internationalisering van de Chinese munt, naar tech-standaarden en naar de ontwikkeling van de Chinese civil society in Nederland en Europa. Alle publicaties zijn te vinden op www.chinakennisnetwerk.nl. Een paar recente studies zijn kort uitgelicht in de kaders bij dit artikel.
Undercurrents
Naast beleidsonderzoek organiseert het netwerk thematische sessies voor ambtenaren van rijks- en mede-overheden, een China-masterclass en netwerkdagen. Een aparte vermelding verdient de publicatie Undercurrents. Deze essaybundel is gewijd aan onderstromen in de relatie tussen Nederland en China die nauwelijks in beleidsafwegingen worden meegenomen. Historicus Vincent Chang vraagt zich bijvoorbeeld met enige ironie af of er geen betere manieren zijn om Chinese waarheidsclaims te ontzenuwen dan door een EU-portaal voor desinformatie op te zetten waarin alles wat afwijkt van de Europese ‘correct history’ wordt gesignaleerd. En hoogleraar globalisation studies Jeroen de Kloet maakt het punt dat Chinese identiteiten al net zo veranderlijk
zijn als de onze. De essays herinneren beleidsmedewerkers en diplomaten eraan dat we voor een goed begrip van onze relatie met China ook naar onszelf moeten kijken. Dat kan geen kwaad in de huidige tijdgeest van toenemende polarisatie.
Relationele blik
Er gaat geen dag voorbij zonder persberichten over existentiële uitdagingen aan het adres van Nederland en Europa. De rivaliteit tussen de VS en China neemt beangstigende vormen aan, de veiligheidsgarantie voor Europa staat op de tocht in de Amerikaanse politiek, het monetaire stelsel en zijn schuldenproductie worden onhoudbaar, de Russen staan in de Oekraïne en de EU is onderling verdeeld over energie, buitenlandbeleid en defensiesamenwerking. Europa vindt zichzelf nu opnieuw uit als oorlogseconomie, terwijl ze de-industrialiseert en haar concurrentievermogen verslechtert. In veel landen taant intussen het vermogen van de overheid om een wenkend perspectief voor burgers te schetsen en raken
“Europa moet zorg dragen voor haar economische veiligheid, maakindustrie en concurrentievermogen.”
maatschappelijke verhoudingen sterker gepolariseerd. Europa moet zorg dragen voor haar economische veiligheid, maakindustrie en concurrentievermogen. Niet alleen China daagt Europa uit, ook de verhouding met de VS en opkomende landen verandert van karakter. We moeten daarom niet alleen China goed begrijpen, maar vooral hoe deze ontwikkelingen zich tot elkaar verhouden in onze relatie. Dat vraagt naast objectieve kennis ook een relationele blik. Internationale uitdagingen zijn vaak symptomen van boven-nationale, systemische uitdagingen die we ofwel door samenwerken leren beheersen ofwel ons collectief boven het hoofd groeien. In de kern draait deze samenwerking om de zorg voor de leefbaarheid van de aarde en het ombuigen van een lineaire, extractieve relatie tussen mens en natuur naar een circulaire, regeneratieve relatie. Die vraagt om een politiek die de druk verlicht op natuurlijke hulpbronnen en onze sociale en ecosystemen. Die complexe uitdagingen beheers je alleen als ook de unlike-minded gaan samenwerken en ieder erkent ook zelf deel van de uitdaging te zijn.
Inflectiepunt
Al deze ontwikkelingen doorsnijden onze relatie met China en maken haar complex. We kunnen niet volstaan met het beter begrijpen van China, maar dienen ook onze relatie met China onder de loep nemen in ons onderzoek en dat betekent ook dat we meer naar onszelf moeten kijken. Complexiteit is niet uit-analyseerbaar in bijvoorbeeld een economisch model of een geopolitiek narratief, terwijl deze hulpwetenschappen wel ons beleid domineren. Onze relatie met China is op een keerpunt / buigpunt ? beland: Beide landen kunnen alleen nog opkomen voor hun eigenbelang door op te komen voor een gedeeld systeembelang. Diplomatieke en beleidsinterventies die te strikt het eigenbelang dienen zonder met die gedeelde, systemische afhankelijkheden rekening te houden leveren in het beste geval oppervlakkige, lokale en kortdurende voordelen op. En zij reduceren tegelijk de eigen weerbaarheid. Dat is nu aan de orde, zowel in China als in Nederland. Het gesprek over deze gedeelde systemische afhankelijkheden komt onvoldoende van de
grond, omdat regeringen vooral bang zijn voor de onbalans in het statensysteem zelf en hun relatieve positie. Iemand als Jeffrey Sachs signaleert bijvoorbeeld de ineenstorting van de diplomatie tussen de VS en Rusland en tussen de VS en China. Hij stelt dat de VS nu nog slechts volstaan met het onbetrouwbaar verklaren van Rusland en China, zodat het niet eens meer de moeite is om te onderhandelen. Dat is slecht nieuws voor de Nederlandse economische en sociale weerbaarheid, die dan ook zienderogen afneemt.
Fragmentatie en complexiteit
Binnen het China Kennisnetwerk ontwikkelt zich voorzichtig een gedeelde zorg voor deze gedeelde systemische afhankelijkheden. Dat overstijgt elk individuele ministerie. Willen we niet slaapwandelend verdwijnen in een zichzelf waarmakende voorspelling van systeemrivaliteit, dan moet de rijksoverheid ook zelf aan de bak. De staat van de huidige kennissamenwerking bij de rijksoverheid kan overzichtelijke problemen, die zich lenen voor heldere analyse uit gevestigde disciplines, goed helpen oplossen. Maar dat volstaat niet meer in onze relatie met China. In het rapport Kennisrijk Samenwerken, dat in opdracht van de twaalf secretarissengeneraal is geschreven, worden twee elkaar versterkende euvels gesignaleerd in de kennissamenwerking bij de rijksoverheid: een doorgeschoten fragmentatie in academie en bestuur en een onvermogen om complexe beleidsuitdagingen aan te pakken. Het China Kennisnetwerk werkt aan het vergroten van zijn waarnemingshorizon en zoekt naar manieren om complexe beleidsuitdagingen recht in de ogen te kijken. Slagen we daar onvoldoende in, dan riskeert de rijksoverheid zelf schade toe te brengen aan het publieke belang.
Gedeelde waarnemingshorizon
Dergelijk onderzoek raakt ook aan andere like-minded en unlike-minded landen die we soms diplomatiek niet meer goed kunnen bereiken of overtuigen. Ook met hen is het nodig een gedeelde waarnemingshorizon te ontwikkelen voor deze systemische
bescheiden bijdrage leveren door known knowns die buiten de huidige kennishorizon van de rijksoverheid liggen – en soms politiek controversieel kunnen zijn - op te sporen en een plek te geven in politiek en bestuur. Dat vraagt tijd en ruimte voor zelfstandig nadenken, zorgzaam handelen en goed samenwerken over bestuurlijke grenzen heen – schaarse competenties in een wereld waar iedereen druk is om de eigen minister door de week te loodsen. Dit jaar komen onder anderen de energietransitie, klimaat en het monetaire stelsel aan bod. Dat zijn geen kleine vraagstukken. En daarin is Nederland, of het dat wil of niet, steeds ook zelf deel van de uitdaging.
Hongkong afhankelijkheden. Dat lukt niet door alleen anderen op hun foute gedrag te wijzen, maar vraagt om het wederzijds erkennen dat je zélf deel van de uitdaging bent. Ook al zien partijen in een relatie die elk op een heel andere manier, zo lang je dit principe toepast ben je in gesprek. Succesvolle processen van vrede en verzoening, waar partijen die elkaar in een burgeroorlog naar het leven stonden vooruit moeten kijken, laten zien dat je ondanks existentiële verschillen in wereldbeeld en politieke ideologie, toch samen kunt werken aan het vinden van een gemeenschappelijke koers. In de mondiale diplomatie, ook met China, is de uitdaging om die houding van samenwerken te ontwikkelen vóórdat de rivaliteit en systemische afhankelijkheden onbeheersbaar worden. Het China Kennisnetwerk wil daaraan een
Drie voorbeelden van CKN-onderzoeken
China Scholarship Council
Ingrid d’Hooghe and Xiaoxue Martin (Maart 2024)
Dit rapport presenteert de bevindingen van onderzoek naar de omvang en aard van de Nederlandse samenwerking met de China Scholarship Council (CSC). Deze samenwerking is onderzocht vanuit zorgen rond kennisveiligheid: CSC-promovendi zouden ongewenste kennisoverdracht of andere vormen van buitenlandse inmenging kunnen vergemakkelijken en Nederlandse kennisinstellingen zouden financieel of voor hun onderzoek wel eens ongewenst afhankelijk kunnen zijn van CSC-promovendi. Het rapport stelt dat er in 2023 ongeveer 2197 CSC-promovendi in Nederland waren. Bijna de helft van deze groep voert onderzoek uit op terreinen die van strategisch belang zijn voor zowel China als Nederland. Ondanks deze aantallen zijn de afhankelijkheden van Nederlandse kennisinstellingen van CSCpromovendi in die strategische onderzoeksgebieden beperkt.
Dealing with Decoupling
Leidende onderzoekers: Frank N. Pieke & Bert Hofman (Maart 2024) Dit rapport vergelijkt de mate en impact van economische ontkoppeling (decoupling) van China bij bedrijven en organisaties uit Singapore, Nederland, Duitsland en Japan. De mitigatie-strategieën rond handels- en investeringsrelaties en visies van de opties en kosten van ontkoppeling komen aan bod. De bevindingen zijn gebaseerd op ongeveer 100 interviews en macro-economisch onderzoek. Veel bedrijven benadrukten dat zij meer naar het geopolitieke gedrag van de VS dan van China kijken; de VS blijft de belangrijkste markt en kapitaalbron. De prijs van ontkoppelen is significant. Een ‘China strategie’ is nodig voor het beheersen van geopolitieke risico’s, maar vermindert de voordelen van een wereldwijd bedrijf en maakt producten duurder. Op langere duur zal ontkoppeling de veerkracht en autonomie van de Chinese economie versterken.
China’s Global Health Diplomacy
Catherine Lo & Remco van der Pas (Jul 2023) China is een onmisbare speler in de mondiale gezondheid vanwege haar omvangrijke bevolking, epidemiologische achtergrond en economische ontwikkeling. Nederland, als langdurige voorstander van mondiale gezondheid en strategische partner van de WHO, moet actief mogelijkheden onderzoeken voor samenwerking met China. Nederland kan een meer proactieve rol spelen in de Europese dialoog met China. Geopolitieke gevoeligheden en moeilijkheden zullen niet afnemen en moeten serieus genomen worden, bijvoorbeeld in de vorm van plotselinge ‘schokken’ zoals een gewapend conflict, klimaatrampen of de volgende transnationale epidemie. Een kennistechnische, minder gepolitiseerde focus op samenwerken en het anticiperen op gemeenschappelijke gezondheidsrisico's en demografische veranderingen (vergrijzing) zal bijdragen aan een grotere bereidheid tot samenwerken. Die is hard nodig. Niet alleen gezien de urgentie van wereldwijde uitdagingen voor de volksgezondheid, maar ook om gedeelde, systemische afhankelijkheden tussen de EU en China te helpen beheersen.
China Nu Plusjes
Tsingtao De draak
Tsingtao is een mooi ondergistend bier uit China, gebrouwen met gerstemout en rijst. De smaak is licht moutig en bruisend met een milde smaak en een vleugje zoete noten.
De Draak staat bekend als een mythisch en machtig symbool in de Chinese astrologie en cultuur. Het is het enige mythische dier in de Chinese dierenriem en wordt vaak geassocieerd met geluk, kracht en charisma.
Sinaasappel
De sinaasappel komt oorspronkelijk uit China (in de oude vorm: Sina), waar ook de naam naar verwijst. Vanuit Nederland werd vanaf de 18e eeuw de sinaasappel verspreid over Noord-Europa.
Het verhaal van de Ondina en haar
Chinese bemanning: een zoektocht naar gerechtigheid:
Willem Geluk
Willem Horsman, de broer van mijn moeder, was een zeeman die in zijn jonge jaren snel opklom door het maritieme rangenstelsel. Op 33-jarige leeftijd werd hij gezagvoerder van de tanker Ondina. Deze rang kon hij slechts 11 dagen bekleden, van 1 tot 11 november 1942. Op 11 november 1942 sneuvelde hij tijdens een zeegevecht met twee Japanse schepen. Het jaar daarop, in 1943, werd ik geboren. Ik ben vernoemd naar mijn oom Willem.
Begin jaren ‘60 vroeg mijn opa Horsman mij of ik me ooit zou willen verdiepen in deze, voor de familie niet zo bekende geschiedenis. Lange tijd deed ik niets met dit verzoek, maar eenmaal met pensioen begon het familieverleden toch te kriebelen. Vanaf 2008 heb ik gezocht naar informatie om het roemruchte verhaal van de Ondina, haar kapitein en bemanning uit de vergetelheid te kunnen opdiepen. In 2009 had ik genoeg materiaal om een kleine expositie te organiseren in het gemeentehuis op Schier.
Een artikel over deze expositie, geschreven door mevrouw Sitalsing, verscheen in de Volkskrant. Naar aanleiding van de expositie en berichtgeving ontstond er een stroom van reacties. Hieruit kon ik opmaken dat de grote lijnen inmiddels bekend zijn, maar voor de invulling met details blijven nog vele open plekken. Dit hoop ik door meer publiciteit en wederom een tentoonstelling in te kunnen vullen.
Graag wil ik u meenemen in het verhaal van Willem Horsman, de Ondina en haar Chinese bemanning.
Begin 1942 kreeg Nederlands-Indië te maken met de Japanse agressie. Door de aanvallen van de Japanners verloren de geallieerden de toegang tot oliebronnen, die al sinds de koloniale periode door Nederland
werden gebruikt in Nederlands-Indië. Als reactie op de Japanse bezetting werd een geallieerde vloot gevormd voor de tegenaanval. De benodigde olie werd uit Perzië, het huidige Iran gehaald. Nederlandse tankers waren vanaf de tweede helft van 1942 op de havenstad Abadan aangewezen. Vanuit daar werd de olie over de Indische Oceaan getransporteerd naar Fremantle, Australië. Hier was de thuisbasis van de onderzeeërs van de zgn. Aziatische vloot. Dit was een geallieerde vloot, bestaande uit Amerikaanse, Australische en Nederlandse onderzeeboten.
Maar liefst veertien Japanse schepen kregen de opdracht om de olietransporten van de geallieerden te verstoren. Tijdens één van deze olietransporten, op 11 november 1942, werden de Nederlandse tanker Ondina en haar Brits-Indische begeleidingsschip HMIS Bengal aangevallen door de Japanse kruisers Hōkoku Maru en Aikoku Maru.
Het schilderij op de volgende bladzijde toont het zeegevecht tussen de Ondina en de Bengal aan de ene kant, en de Japanse kruisers in de Indische Oceaan. De Hokoku Maru staat in brand, na een voltreffer in de kruitruimte. Het schilderij is in opdracht van Shell na de Tweede Wereldoorlog door de Engelse zee-schilder Wilkinson gemaakt en heeft vele jaren in de bestuurskamer van Shell in Den Haag gehangen. Momenteel is niet bekend waar het schilderij zich bevindt.
De Ondina werd zwaar getroffen, er ontstond brand en het schip maakte zware slagzij. Kapitein Horsman gaf zijn bemanning het bevel om het schip te verlaten; dit bevel uit angst voor wraak van de Japanse zijde. Direct na het bevel werd Horsman dodelijk getroffen. Horsman kreeg gelijk; de Japanners namen ook de sloepen waarin de bemanning zich bevond, onder vuur.
Hierbij sneuvelden drie Chinese opvarenden, Soo Fuey, Fung Kam en Hung Yung Chung. Uit documenten blijkt dat bemanningslid Ah Kong mijn oom bij stond aan het roer en hem verzorgde in het heetst van de strijd.
De situatie leek hopeloos; de bemanning lag gewond in zee. Het schip stond in brand, lag ver van de bewoonde wereld en communicatie was onmogelijk. Enkele dappere bemanningsleden besloten toch aan boord te gaan om water en proviand te halen.
Dit was riskant, aangezien het schip zwaar beschadigd was en zou kunnen zinken.
Stuurman Bartele Broer Bakker, machinist Leijs en enkele andere mannen gingen terug aan boord en concludeerden dat het schip gered kon worden.
Zij keerden terug naar de opvarenden in de sloepen en wisten de bemanning te overtuigen om weer aan boord te gaan. Met gezamenlijke inspanning werden de branden geblust en de machines weer in werking gesteld.
De communicatieapparatuur was gedeeltelijk kapotgeschoten, maar besloten
werd om de apparaten die nog wel werkten niet te gebruiken. Dat zou de vijand immers ook op kunnen vangen. Tijdens de terugreis naar Fremantle werd daarom genavigeerd met behulp van sextant en kennis van het sterrenstelsel.
Bakker moest voor behandeling van brandwonden aan zijn benen naar een ziekenhuis op de Antillen.
Op 2 september 1945 werden op een Amerikaanse oorlogsbodem de documenten van de Japanse overgave ondertekend. Admiraal Helfrich,een Nederlandse admiraal die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost-Azië diende, tekende namens Nederland.
Mijn oom heeft de aanval niet overleefd. Er zijn geen brieven van hem uit die tijd van de oorlog. De laatste brief aan zijn familie arriveerde in november 1939. Daarna kwam er af en toe een telegram met als tekst “groet uit zee”. In verband met de oorlog was informatie aan het thuisfront beperkt. Men wilde immers de vijand geen details geven over locatie, lading en plannen.
Mijn familie werd door het Rode Kruis op de hoogte gebracht van het overlijden van Willem Horsman. Hij ontving postuum de Militaire Willems-Orde, alsmede een oorkonde namens de Engelse koning.
De tanker Ondina ontving in 1948 voor haar daden een ‘Koninklijke Vermelding bij Dagorder’. Deze onderscheiding beloont uitstekende daden van schepen van de Koninklijke Marine en Nederlandse koopvaardijschepen. Bij deze dagorder hoort een bronzen plaquette van 80 x 100 cm, die op de Ondina is aangebracht.
(Zie de foto bij het begin van dit artikel)
Ter gelegenheid van deze bijzondere onderscheiding werd ook aan de totale bemanning, bestaande uit Nederlanders, Engelsen, Australiërs en Chinezen, een bijbehorende oorkonde toegekend en in 1948 uitgereikt.
Echter, de uitreiking van deze oorkonde aan de Chinese bemanningsleden werd wegens politieke redenen in 1953 aangehouden. De uitreiking is tot op heden uitgebleven.
Slechts twee Chinese bemanningsleden (Ah Kong en Ko Ping Kui) werden voor hun heldendaden tijdens het zeegevecht door Admiraal Helfrich gedecoreerd.
In een tekst, gevonden in een Australisch herinneringsmuseum, staat deze decoratie opgetekend.
In 1954/1955 bood de Koninklijke Shell een reddingssloep aan de toenmalige reddingsmaatschappij aan. Deze reddingssloep kreeg de naam Willem Horsman en werd gestationeerd op Schiermonnikoog.
De tanker Ondina werd in 1959 gesloopt. Om het verhaal levend te houden werd een nieuwe tanker met dezelfde naam gebouwd. Deze tanker werd in 1961 in Rotterdam te water gelaten en gedoopt door prinses Irene. Voor deze gelegenheid gaf Shell een herinneringsboekje uit. In dit boekje staan helaas onjuiste namen van de aanvallende Japanse kruisers.
Over de bemanning van de noodlottige laatste reis van de Ondina ben ik het volgende te weten gekomen.
Een Nederlandse schutter, Muus Visser, noteert in een brief aan Ab Kelder, hoofdredacteur van De Blauwe Wimpel in de jaren '70, lovende woorden over Willem Horsman: "Horsman stond voor zijn personeel". Muus Visser is na de Tweede Wereldoorlog naar Australië verhuisd.
Van de 55 bemanningsleden waren er 35 van Chinese afkomst. Hun namen en beroep waren geregistreerd. De Chinese bemanningsleden waren:
Uit gesprekken met nazaten van Nederlandse bemanningsleden heb ik kunnen opmaken dat de communicatie met de Chinese bemanning zeer moeizaam was. De taal vormde een grote barrière. Tijdens de terugtocht naar Fremantle werd aan de Chinese bemanning om opium gevraagd. Hiervan werd een drankje gebrouwen, bestemd voor de zwaargewonden aan boord. Over de Chinezen is verder bijna niets te vinden in de documenten. Dat zij voor het varen van de koopvaardij belangrijk waren, blijkt uit een Australisch document. Hierin wordt vermeld dat de nieuwe kapitein van de Ondina aan de Australische autoriteiten vroeg om ervoor te zorgen dat de Chinezen het schip niet zouden verlaten.
Het belang wordt verder onderstreept door de relatie met de Chinese autoriteiten in Nederland: Toen de Ondina als eerste
Nederlandse tanker de haven van Rotterdam binnenkwam, was de Chinese ambassadeur hierbij aanwezig.
Bovendien was de Chinese ambassadeur aanwezig bij de onthulling van de gedenkplaat op de tanker Ondina in 1948, ook in Rotterdam. Helaas verslechterden in de jaren daarna de banden met China, zodanig dat de Chinese bemanningsleden de oorkonde niet hebben gekregen. Op basis van wat ik over Willem Horsman te weten ben gekomen, weet ik dat als hij niet was gesneuveld, hij voor zijn voltallige bemanning zou zijn opgekomen. Daarom probeer ik nu tot het uiterste te gaan om recht te doen aan de Chinese bemanning van de tanker Ondina.
Ik doe hierbij een oproep aan de lezers. Ik kom graag in contact met nabestaanden van de Chinese bemanning van de tanker Ondina of mensen die meer weten over de Chinese bemanningsleden van de Ondina tijdens de Tweede Wereldoorlog.
In het Chinees luidt de boodschap:
我想与Ondina 号油轮中国船员的亲属取得联系。
Binnenkort, van 19 april tot 16 mei, kunt u de door mij gemaakte expositie ‘Zeehelden uit de provincie’ in het provinciehuis Overijssel te Zwolle bezichtigen. De expositie gaat over de aanval op de Ondina, Willem Horsman en de rol van de Chinese bemanning.
U bent van harte uitgenodigd. Mijn wens is om deze tentoonstelling permanent onder te kunnen brengen. Alle suggesties en hulp hierbij zijn van harte welkom.
Happy Palace, een interview
Ian Yang
De immer trouwe Yung Ling en haar excentrieke broer Lok Man die kunstenaar is, krijgen de ene tegenslag na de andere te verwerken als ze gedwongen worden mee te werken aan het redden van hun IndoChinese familierestaurant Happy Palace, nadat hun vader en restauranteigenaar Chang plotseling is overleden. Happy Palace is een eigenzinnig drama, waarin de hardnekkige clichés voor en achter het doorgeefluik van een Indo-Chinees familierestaurant verrukkelijk worden uitgedaagd. Geschreven door de veelgeprezen Nederlands-Chinese filmmakers Yan Ting Yuen en Ilse Ott, is dit een film waar Nederlands-Aziaten zich waarschijnlijk mee kunnen identificeren, aangezien hun persoonlijke worstelingen grotendeels op het scherm worden weerspiegeld. De film heeft ook tot doel het publiek de bioscoop uit te laten lopen met de hoop op een betere toekomst. Het is een grappige en optimistische film met een serieuze ondertoon; de culturele dilemma’s van de personages worden ons als gerecht na gerecht opgediend op een ronddraaiende ‘Lazy Susan’.
Happy Palace verscheen dit jaar als de allereerste Nederlandse film over de verhalen van immigrantenfamilies achter de Indo-Chinese restaurants, die in heel Nederland geleidelijk aan uitsterven.
De VNC sprak met hoofdrolspelers
Happy Palace
Jaar: 2024
Regie: Nicole van Kilsdonk
Cast: Donna Tang, Tenzing Woing, Mei Ling Wan, Aaron Wan, Lisa Man
Land: Nederland
Duur: 95 minuten
Taal: Nederlands, Kantonees
Ondertiteling: Engels
Happy Palace is op 8 februari 2024 om 20.30 uitgezonden door NPO 3 en is beschikbaar op NPO Start. De film was tevens de openingsfilm van het filmfestival Cinemasia in Amsterdam (5 maart 2024).
Donna Tang en Tenzing Woing, de hoofdrolspelers. Wij praten over het leven, de dromen en de worsteling van de jongere generatie in Nederland met een Aziatische achtergrond.
Waar zijn jullie geboren en opgegroeid?
Tang: Ik ben geboren en getogen in Amsterdam. Mijn moeder komt uit Hong Kong, mijn vader komt uit China, maar groeide op in Suriname. Thuis spreken wij Kantonees.
Woing: Zelfde Amsterdammer hier. Ik ben geboren en getogen in China Town, oftewel de Wallen. Mijn vader komt uit Chengdu, Sichuan, mijn moeder uit Lhasa, Tibet.
Hoe zijn jullie in aanraking gekomen met acteren en de filmindustrie?
Tang: Ik ben eigenlijk met iets heel anders begonnen. Ik heb International Business gestudeerd en in het bedrijfsleven gewerkt. Diep van binnen wilde ik al heel lang acteren. In 2018 heb ik de stap genomen en vertrok voor een jaar naar Hong Kong om acteur te worden. Ik ben opgegroeid met de HK-cinema en was er ook van overtuigd dat ik het met mijn Aziatische achtergrond het nooit zou kunnen ‘maken’ hier in Nederland. Echter, toen Covid toesloeg besefte ik dat ik Nederland nog niet eens een kans had gegeven. Dus deed ik auditie voor de Theaterschool en begon ongeveer 4 jaar geleden met een cursus camera-acteren. Ik heb in een paar korte films gespeeld, maar Happy Palace is mijn eerste grote rol in de Nederlandse filmindustrie.
Woing: Als kind wilde ik altijd heel graag op het podium staan en acteren. Maar op de een of andere manier verdween het samen met het restaurantbedrijf van mijn ouders. Na de middelbare school ging ik bedrijfskunde studeren, maar ik haatte het en begon lessen over te slaan. Daarna ben ik een jaar naar China, Shanghai gegaan om Mandarijn en cultuur te studeren. Het klinkt als een cliché maar dat voelde als ‘terug naar mijn roots’. Ik ontmoette allerlei Huayi (overzeese Chinese) kinderen van over de hele wereld en deze ervaring opende mijn horizon.
Toen ik terugkeerde naar Amsterdam, had ik een gesprek met mijn vader over wat ik echt wil doen in het leven. Mijn beide ouders steunden me volledig in mijn keuze voor de Theaterschool, waar ik zonder enige toneelervaring werd aangenomen.
Happy Palace was oorspronkelijk een dramaserie en door financieringsproblemen duurde het geruime tijd voordat Fixy, het productiebedrijf, er een tv-film van kon maken. Hoe zijn bij het project terechtgekomen? Hoe ben je gecast?
Tang: Leraren en enkele vrienden uit de toneelwereld wezen mij op de auditieoproep voor Happy Palace. Ik wilde de auditie goed doen, zonder veel na te denken over wat het zou kunnen zijn. De casting vond eind februari vorig jaar plaats. Ik heb
drie auditierondes doorlopen: eerst een zelfopname en daarna nog twee ‘in person’ rondes.
Woing: Ik zat op dat moment in het 3e jaar van de theaterschool, had nog helemaal geen ervaring en geen enkele castingbureau kende mij. Ze hebben mij gevonden via Aaron Wan, misschien wel de meest gevestigde Aziatisch-Nederlandse acteur, die voor mij een dierbare mentor is.
Nu de roep om diversiteit en inclusie de laatste jaren resulteert in meer door Azië geleide filmproducties in het reguliere Hollywood filmaanbod, is Happy Palace misschien wel de eerste die op het Nederlandse scherm verschijnt. Ook in de theaterwereld is dit gaande, getuige ‘Happy in Holland' (2023) en ‘De Bananageneratie’ (2022). Hoe positioneren jullie jezelf als acteur met een Aziatische achtergrond in de Nederlandse film-/tv- of zogenaamde showbizz-industrie?
Tang: Tot nu toe krijg ik niet veel mogelijkheden om auditie te doen.
Aziatische acteurs bevinden zich eerlijk gezegd aan de onderkant van de industrie. Wat je normaal gesproken ziet (in een Nederlandse film) is dat de hoofdcast overwegend wit is. Soms heb je iemand met Afrikaanse, Marokkaanse of Turkse roots, maar Aziatische acteurs zie je nauwelijks. Wij zijn nog steeds behoorlijk buitengesloten.
Woing: Ik ben het hiermee eens. Maar ik heb wel hoge verwachtingen van deze branche. Ik voel dat het ‘kookt’; kijk waar we nu staan met Happy Palace. Aziatische Nederlandse acteurs hebben veel geprobeerd, stap voor stap. Ik heb het gevoel dat er op dit moment ergens een wind waait die ons vooruit duwt, en ik geloof echt dat wij, als de nieuwe generatie, op dit moment een soort verantwoordelijkheid hebben om onze wortels te vieren en te laten bloeien. Op de theaterschool zeiden docenten vaak: “Jullie zijn de toekomst van de Nederlandse acteurs". Als enige Aziaat in de klas voel ik mij gemotiveerd om de gemeenschap te vertegenwoordigen.
Tang: Naast acteurs zijn er ook filmmakers, producenten en scenarioschrijvers met een Aziatische achtergrond werkzaam in de industrie. Yang Ting Yuen, co-schrijver van Happy Palace bijvoorbeeld. Het merendeel van de crew van Happy Palace heeft een Aziatische achtergrond.
Terugkomend op de film: in het verhaal worden stereotypen over Chinese/Aziatische gemeenschappen bekritiseerd en doorgeprikt. Dit geldt zowel voor Lok Man, de broer, die als kind het hoofd moet bieden tegen pesten op school, als voor Yung Ling, de zus, die moedig haar eigen leven leidt. Vele kleine details tonen de emancipatie van het Aziatisch-zijn aan, vooral voor de jongere generatie van vandaag, in de hedendaagse Nederlandse samenleving waar structureel of systematisch racisme en discriminatie diepgeworteld zijn. Hoe is dit voor jullie persoonlijk als volwassen?
Tang: Ik ben opgegroeid met allerlei gekleurde mensen, Surinaams, Indisch, Pakistaans, Indonesisch etc. Op jonge leeftijd wist ik al om te gaan met andere culturen en achtergronden en hoe ze te respecteren.
Mijn moeder zei altijd tegen mij: “Je moet voor jezelf opkomen”. Dus dat is wat ik altijd deed. Ik heb wel racisme ervaren, maar het heeft echt een verschil gemaakt dat ik er altijd iets van heb gezegd. Het breekt mijn
hart als ik een artikel lees of in het nieuws zie dat jonge Aziatische kinderen dingen zeggen in de trant van: ”Ik wil heel graag blauwe ogen en blond haar hebben". Dat is totaal niet mijn ervaring, niet hoe ik mijn kindertijd heb ervaren. Ik ben erg trots om Chinees te zijn.
Woing: Voor mij geldt eigenlijk hetzelfde, misschien omdat we in de stad zijn opgegroeid. Hoewel het typisch Aziatisch is dat ouders tegen hun kinderen zeggen dat ze ‘ingetogen moeten blijven’, leerden mijn ouders mij ook terug te vechten. Het veroorzaakte wel veel fysieke breuken op school. Ik heb altijd geprobeerd mezelf te bewijzen en te laten zien dat er met mij niet gesold kan worden. Maar zo’n constante overlevingsmodus veroorzaakte dat ik moeilijk bij mijn hart kon komen. Toen ik opgroeide was het moeilijk om trouw te zijn aan mezelf, wat wel nodig is om te leren acteren.
Herkennen jullie je in de toenemende invloed van het ‘Aziatische ‘ontwaken’ in Nederland sinds het begin van de Covidpandemie?
Woing: Het grappige is dat ik, toen de eerste ‘Aziatische golf’ ontstond, terughoudend was om mee te doen. Ik vond het zwak als mensen op tv vertelden hoe erg ze gepest werden. Mijn instelling is altijd dat je gewoon moet weten waar je vandaan komt, trots zijn op jezelf. Ik heb mezelf nooit als slachtoffer gezien.
Tang: Ik heb me ook nooit slachtoffer gevoeld. Uiteindelijk willen we gewoon gezien worden
als onderdeel van de samenleving, omdat we hier allemaal Nederlanders zijn. Wij zijn Nederlands. Stel je een perfecte wereld voor. Ik hoop dat we kunnen toewerken naar een industrie waarin een gekleurde acteur elke rol kan spelen zonder te worden getypeerd als Chinees of zwart. Ze spelen een rol in een film, dat is het.
Woing: Tegelijkertijd besef je dat mensen allemaal hun eigen achtergrond of roots hebben en dat je niet over de ervaringen van andere mensen kunt oordelen. Maar voor mij betekent ‘het Aziatisch ontwaken' meer bewustwording: "Hé, dit is wie we zijn, dit is waartoe we in staat zijn." Als je het vertrouwen hebt waar je vandaan komt, kunnen mensen niet om je heen.
Daar ben ik het mee eens. In die zin is Happy Palace wel goed getimed.
Woing: Happy Palace is echt al ‘een ding’ en als eerste stap nu veel te zien op de Nederlandse tv-zenders. Maar ik hoop dat we in de toekomst een stap verder kunnen gaan, dieper kunnen duiken in de echte problemen (van structureel racisme) in de Nederlandse samenleving, en nog meer kunnen vieren wie we zijn.
Tang: Op persoonlijk vlak is het via Happy Palace ook een project om de wereld te vertellen dat wij, als Aziatische acteurs, wel degelijk bestaan in Nederland. Wij zijn hier, ik ben en doe dit, klaar voor toekomstige kansen.
Een onvergetelijk halfjaar Quint van der Linden, Bas van de Mortel, Emiliano Hernandez Gomez Galvarriato
Begin september vorig jaar landden Quint (25, student Data Science), Emiliano (23, student Economics) en Bas (25, student Economics) midden in China. De aankomende maanden zouden in het teken staan van het Talent Outreach Program van Tilburg University. Het programma bestaat uit een project bij een multinational en het volgen van een aantal vakken aan Zhejiang University, in Hangzhou. Vanaf de eerste communicatie in april tot het moment van landing was er niet veel meer ingevuld dan dit.
De eerste dagen waren bijzonder uitdagend. De taalbarrière was natuurlijk de grootste uitdaging, maar dit was niet het enige obstakel. Het begrijpen en gebruiken van AliPay en WeChat en het vinden van een goed werkende VPN-verbinding waren de eerste weken een dagtaak. Daarnaast bestaat een groot deel van de bureaucratie van de universiteit nog steeds uit papierwerk. Bijzonder voor een verder sterk gedigitaliseerd land.
We huurden alle drie een kamer in het internationale studentencomplex. Heel toevallig staan wij momenteel op hun website ter illustratie van de internationale student. [foto 1]
De campus is enorm, met ongeveer 80.000 studenten en medewerkers, waar overigens in de eerste twee weken ook nog eens duizenden nieuwe studenten in militair kostuum marcheerden; een bijzonder gezicht.
Na de eerste twee weken, toen alle obstakels waren genomen, bleef er een goed georganiseerd en gemoderniseerd land over. De voorsprong van China valt al snel op, van de moderne en ultrasnelle treinen en de goede metrosystemen tot het gebruik van de smartphone voor zo’n beetje alles. Het beeld dat je vanuit Nederland van China krijgt, dat vaak negatief van toon is, verandert sterk als je er eenmaal bent. Naast de vaak terechte en ernstige kritiek op misstanden en geo-politieke
machtsstrijd, zie je ook een land met gastvrije en vriendelijke mensen. Je raakt onder de indruk van de grootte van het land, van de geschiedenis. En van de razendsnelle groei.
In de loop van de eerste weken werd het steeds duidelijker hoe het half jaar eruit zou komen te zien. We startten met het volgen van de vakken waar wij ons op een papieren formulier voor hadden aangemeld. In een van de nieuwste, modernste
gebouwen van de campus volgden we voornamelijk vakken over management, maar we besloten ook vakken te volgen aan andere faculteiten. Een Chinees college lijkt in veel opzichten op die uit Nederland. Ze duren alleen wat langer en het Chinese Engels is soms wat moeilijker te volgen dan het Nederlandse Engels.
Na een tijdje werd het ook duidelijk dat we bij DingTalk [foto 2], een dochteronderneming van de Alibaba Group, een project mochten doen. Samen met andere internationale studenten gaven we advies over uitbreidingsstrategieën. Helaas kregen we weinig begeleiding en informatie vanuit DingTalk, dus werkten we voornamelijk met onze projectgroep samen op de universiteitscampus. Gelukkig was de klant erg tevreden met het resultaat.
De vakken en het project waren interessant en leerzaam, maar wat ons het meeste zal bijblijven zijn de contacten die je opdoet. Nieuwe vrienden uit China [foto 3], Korea, Singapore en Tadzjikistan, uit Zweden, België en Italië. Samen op stap, op reis. Soms was het niet helemaal duidelijk of we nou in China of Frankrijk waren [foto 4].
Door de betaalbare hogesnelheidslijnen hebben we samen het uitgaansleven en de culturele schatten van Guangzhou en Shanghai ontdekt, een beruchte markt in Wuhan, en de natuur rond Guilin en
Zhangjiajie. Ervaringen die je niet snel meer vergeet.
Tijdens een van de colleges werd verteld dat de Chinese overheid beurzen heeft voor tienduizenden studenten uit de Verenigde Staten. Een vorm van ‘burgerdiplomatie’. Een dergelijk programma, net als het onze, lijkt ons heel belangrijk. Onbekend maakt onbemind en door dit soort programma’s krijg je zowel een veel breder, rijker beeld van het gastland als van de positie van Nederland in de wereld. Eenmaal terug in Nederland, zie je veel beter dat we maar op een hele kleine postzegel wonen en toch impact maken. Ze kennen ons daar. Het is belangrijk om hen ook te leren kennen.
China Nu, een nieuw tijdschrift over China
Jaap Post
Het is medio de jaren zeventig als het bestuur van de Stichting Nederland – China besluit om een tijdschrift te beginnen over China met als doel de kennis in Nederland over China te vergroten. Een begrijpelijk besluit. Nixon heeft dan net een kijkje achter het zogenaamde bamboegordijn genomen, zorgvuldig voorbereid door de vorig jaar overleden Henry Kissinger. Het begin van een normalisatie van de betrekkingen tussen de USA en China die zijn bekroning vindt in 1979 door het sluiten van diplomatieke betrekkingen op ambassadeursniveau tijdens het presidentschap van Carter. Ook in Nederland ontstond in die tijd veel belangstelling voor China getuige de populariteit voor het Rode Boekje van Mao bij de zogenaamde linkse elite met namen als Harry Mulisch, Anja
Rudi
Ulrich de eerste voorzitter van de VNC, tijdens de oprichtingsvergadering
Meulenbelt en Jan Hein Donner en bij de leden van de Socialistische Partij.
Doel en opzet van het nieuwe blad
Een redactie wordt benoemd om het besluit uit te voeren: Paulus Gerdes, Franz Ittlinger, Paul Schuurman, Gerard Tabbers en Truike de Jonge. Na vier maanden treedt de nog steeds in de VNC actieve Ping Oey toe tot de redactie. Afgesproken wordt dat de verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij de redactie en dat de Stichting verantwoordelijk is voor de uitgifte van het blad. Een scheiding van verantwoordelijkheden die in de loop der jaren niet is veranderd. Naast de al eerder genoemde hoofddoelstelling stelt de redactie zich twee nevendoelstellingen die passen in het maatschappelijk klimaat van die tijd. Zo wil de redactie door over het socialisme in China te schrijven, “een aanzet geven tot kritiek op de eigen Nederlandse maatschappij”. Daarnaast wil het blad “...tegenwicht bieden aan de anti-Chinese, anti-communistische propaganda, die sinds enige tijd in weekbladen... wordt verspreid”. Besloten wordt dat er een aantal vaste rubrieken komen: korte berichten, boekbesprekingen, China-activiteiten in Nederland en de serie “Ik ben in China geweest”, waarin een Nederlander die China bezocht heeft, vertelt over een aspect van het leven in China. Daarnaast wil de redactie in ieder nummer een kort literair verhaal uit China opnemen. Interessant is ook de regelmatig terugkerende rubriek waarin de redactie reageert op brieven van lezers. Het nieuwe tijdschrift krijgt de naam China Nu en zal tweemaandelijks verschijnen met een oplage van 1500 exemplaren in het eerste jaar. Het eerste nummer verschijnt in de
herfst van 1975. De Culturele Revolutie in China loopt dan op zijn eind.
Een rijke schakering aan onderwerpen
Vanaf het begin publiceert China Nu een breed palet aan artikelen. Zo verschijnen artikelen over gelijke beloning, de emancipatie van vrouwen, onderwijs, gezondheid, Chinese taal, sport etc. In een artikel over sport kom je de naam van Bettine Vriesekoop tegen die in een landenwedstrijd de helft van haar wedstrijden tegen Chinese tegenstanders wint, ook toen al een talent. Opvallend in de eerste nummers is de grote aandacht die wordt besteed aan de Chinese landbouw. Eigenlijk ook wel begrijpelijk; in die tijd
woont meer dan 80% van de bevolking op het platteland en is landbouw de belangrijkste bedrijfstak. Daarom is de revolutie dan ook vooral een boerenrevolutie.
Drie onderwerpen wil ik hier uitlichten.
De Vereniging Nederland –China
In 1977 wordt uitgebreid verslag gedaan van de oprichtingsvergadering van de vriendschapsvereniging Nederland –China op 26 maart 1977 in de veemarkthallen van Utrecht. De vergadering trekt maar liefst ruim 1200 bezoekers. Zij blijken onder meer veel belangstelling te hebben voor de activiteiten van de regionale afdelingen die al eerder door de
Stichting Nederland – China zijn opgericht. Eén van de sprekers is de ambassadeur van China. Hij gaat vrij uitvoerig in op “de ontmaskering van de bende van vier” die een poging tot staatsgreep deed. Ook bespreekt hij een geopolitiek onderwerp; “de wedijver van de twee supermachten die het oorlogsgevaar, met name in WestEuropa, doet toenemen”. De woorden van de ambassadeur hebben jammer genoeg weer actualiteit gekregen. De vele en diverse activiteiten van de VNC worden in China Nu uitvoerig beschreven. Het is indrukwekkend om terug te lezen wat toentertijd met veel enthousiasme van de grond werd getild door de landelijke organisatie en door de vele regionale afdelingen: taalcursussen, tentoonstellingen, uitgifte van brochures en boeken, China-reizen etc. Bijzonder zijn ook de Nederland-China-dagen die vele honderden deelnemers trekken. Op de tweede Nederland – China dag, met 650 deelnemers, wordt Joris Ivens, de internationaal bekende filmmaker, benoemd tot erelid. Ivens heeft meerdere films over China gemaakt. Zijn eerste film, gemaakt in 1939, gaat over het verzet tegen de
Japanse bezetting. Recenter, in 1975, is zijn film Hoe Yukong De Bergen Verzette, waarin de Culturele Revolutie wordt verheerlijkt. Vanzelfsprekend worden in de filmrubriek van China Nu zijn films besproken. In 1978 organiseert de VNC een internationale conferentie over de buitenlandse politiek van China.
China’s Drie Werelden theorie
Opvallend is dat in vrijwel elk nummer de buitenlandse politiek van China aan de orde komt. Zo wordt in het eerste nummer van 1978 China’s ‘Drie Werelden Theorie' van Mao Zedong besproken. Tot de ‘eerste wereld’ behoren de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, waarbij de laatste gevaarlijker is dan de eerste. Dit komt omdat de SovjetUnie een imperialistische nieuwkomer is die steunt op militaire kracht en door zijn gecentraliseerde economie en fascistische staatsapparaat gemakkelijk te militariseren is. Tot de ‘tweede wereld’ behoren onder andere de Europese landen. De ‘derde wereld’ omvat de ontwikkelingslanden,
Maarten vd Linden en Oey Toen Ping in gesprek met cineast Joris Ivens
waaronder China. China roept de landen van de derde wereld op om zich te verbinden met de landen van de tweede wereld om zich te verzetten tegen de politiek van de supermachten die hen bedreigen. In veel artikelen komt dan ook de wereldwijde buitenlandse politiek van de Sovjet-Unie aan de orde. Zeker waar sprake is van militaire bemoeienis, zoals in Angola en in de Hoorn van Afrika, wordt dit besproken. Vanzelfsprekend komt ook het buitenlands beleid van China zelf veelvuldig aan bod. Het gaat dan vaak om de ontwikkelingshulp die derde wereldland China verstrekt aan andere derde wereldlanden.
Tiananmen incident (1976) en einde Mao tijdperk
China Nu wijdt in veel artikelen aandacht aan de binnenlandse politieke ontwikkelingen in China. En daar is ook reden toe. In het begin van 1976 overlijdt de populaire Zhou Enlai en wordt er drie dagen massaal gerouwd op het Tiananmenplein. Maar er is meer aan de hand; er wordt ook indirect geprotesteerd tegen de Bende van Vier. De demonstraties worden hardhandig onderdrukt. Vicepremier Deng Xiaopiing wordt ervan beschuldigd ze
te hebben uitgelokt en wordt van al zijn functies ontheven. Maar in de loop van dat jaar wordt er toch met de Bende van Vier afgerekend. Daarmee komt ook een einde aan de Culturele Revolutie. De officiële gedachtegang is dat de revolutie veel goeds heeft gebracht maar er wordt ook erkend dat er fouten zijn gemaakt, waarvoor de Bende van Vier de schuld krijgt.
Op 9 september 1976 sterft Mao Zedong. Ter gelegenheid van zijn overlijden spreekt de voorzitter van de VNC een lange herdenkingsrede uit waarvan een deel is gepubliceerd in China Nu. Hij schrijft onder meer dat: “Mao Tse-toeng tot in zijn stervensuur direct leiding gaf aan de campagne tegen de opvattingen van Teng Hsiao-ping, die de verworvenheden van de culturele wilde terugdraaien en de kapitalistische weg bewandelde.” Hij sluit zijn rede als volgt af: “Het is de onsterfelijke en onschatbare verdienste van Mao Tsetoeng dat hij dit volk heeft geleerd hoe het zichzelf kan bevrijden, zelf heer en meester te worden van eigen lot en hen zo te helpen een lichtend voorbeeld voor de hele wereld te zijn.”
China NU bijna een halve eeuw oud
Er is in de afgelopen decennia meer dan eens geprobeerd om een tijdschrift over China te publiceren. Geen van die pogingen is een lang leven beschoren geweest. We zijn er dan ook terecht trots op dat ons tijdschrift China Nu al bijna 50 jaar bestaat. Dit is te danken aan de grote inzet van de hoofdredacteuren en redacties die China NU in de loop van de jaren heeft gekend. Dankzij hun creativiteit en doorzettingsvermogen kon in de loop van vele jaren een kwalitatief aantrekkelijk blad over China worden gepubliceerd. Een geweldige prestatie en dat temeer omdat het hoofdzakelijk vrijwilligers zijn geweest die iedere keer weer een aantrekkelijk blad wisten uit te brengen. In de aanloop naar het 50 jarig jubileum zullen we in elk nummer aandacht besteden aan de geschiedenis van China Nu. In dit nummer starten we met de eerste vijf jaar.
Chen Yuhong
De Taiwanese Chen Yuhong (1952–) schrijft veelal tijdloze gedichten vol verstilling, licht, water, maan, liefde , hoop en levensvragen.
Hoewel het gedicht op de volgende bladzijde heel vredig begint met een rustige zondag, dringen plotseling de nare dingen die in de wereld gebeuren de huiskamer in. Het contrast tussen de wereld binnen en buiten is groot.
Hoe moet of kan een mens daar mee omgaan? Met de vraag in de laatste regel –zal het witte lichaam van de poes smelten? – lijkt de dichter te willen zeggen: alles is mogelijk, we weten niet wat ons in het leven allemaal nog te wachten staat.
(Vertaling uit de bundel De zon verschrompelt tot een witte dwerg, Poëziecentrum, 2022.)
Silvia Marijnissen vertaalde romans van Nobelprijswinnaar Mo Yan en van Eileen Chang, moderne poëzie van vele dichters uit China en Taiwan, en klassieke landschapspoëzie. Samen met Anne Sytske Keijser en Mark Leenhouts vertaalde ze de 18e-eeuwse klassieker De droom van de rode kamer.
Het Gedicht
陳育虹
〈星期天〉
這是⼀個閒置的 星期天 不⽤上教堂
不⽤買菜
不⽤澆盆景 花已經枯萎
巴赫已經奏完最後的 變奏 沒有
⼯⼈敲⾨ ⽔泥牆已經砌好
星際⼤戰又開始上演
這該是原⼒覺醒的年代 不是
完結篇 天空擁擠如常
沒有天使降臨如⾬
多海嘯的海岸線
多棺槨的國界
地鐵會不會再次
槍響 貓在暖爐旁
她雪⽩的雪⼀樣的⾝體會不會
融化
ZONDAG
dit is een vrije zondag ik hoef niet naar de kerk geen boodschappen te doen geen planten water te geven de bloemen zijn al verwelkt ben al klaar met bach de laatste variatie er staan geen arbeiders voor de deur de muren van cement zijn al opgetrokken star wars draait weer het is de tijd van the force awakens niet de laatste episode het is druk in de lucht zoals gewoonlijk er zijn geen engelen die neerdalen als regen een zeekust met veel tsunami’s een landsgrens met veel doodskisten zullen er in de metro opnieuw schoten klinken? de poes ligt naast de kachel zal haar als sneeuw zo witte lichaam smelten?
