De muur van zorgen Gerd Dottermans Onafhankelijk analist
De strijd om zoet water
Water, we hebben het allemaal nodig. Als je onze blauwe planeet ziet, zou je denken, we hebben er toch genoeg van. Maar dat is niet zo. 97 % is zout water en daar zijn we op dit moment niet zo veel mee. Van het zoet water zit het grootste deel in de poolkappen en in gletsjers. Het gebruik van zoet water stijgt jaarlijks met ongeveer 1 %. Dit door een combinatie van factoren zoals de bevolkingsgroei, economische groei en veranderende consumptiepatronen. Ongeveer 2 miljard mensen leven nu al in gebieden met een hoge waterstress. Dat zijn gebieden waar er weinig of geen overschot is. Tel daar nog de 4 miljard mensen bij die leven in gebieden waar er minstens 1 maand per jaar waterschaarste is en je ziet de omvang van het probleem. Meer dan de helft van de wereldbevolking leeft op dit moment in gebieden waar water niet altijd vanzelfsprekend is. Het waterverbruik blijft jaar na jaar stijgen en omwille van de klimaatverandering wordt de aanvoer jaar na jaar minder vanzelfsprekend. Reden genoeg om er eens op in te gaan in deze Muur van Zorgen. Dat de vraag naar water stijgt is een open deur in trappen. Meer en meer mensen die meer en meer consumeren. Zoals u kan zien in de grafiek vervijfvoudigde ons watergebruik de afgelopen honderd jaar wereldwijd. Een steeds stijgende vraag die botst met een gelimiteerd aanbod, dat moet wel tot schaarste leiden. In het meest extreme geval kan waterschaarste gewapende conflicten veroorzaken. Hopelijk blijven we daarvan gespaard maar andere effecten zoals grote spanningen tussen regio’s, tussen gemeenschappen en buren zijn een zekerheid. Net zoals omvangrijke migratiestromen en alles wat daarbij komt kijken. In heel wat landen is de waterstress nu al acuut. Ze gebruiken er nu al meer dan 80 % van het zoet water wat er beschikbaar is. Het gaat hier over zowat heel Noord-Afrika 68
(Libië, Egypte …) over het Midden-Oosten (Israël, Palestina, Saoedi-Arabië, Irak …) en verder door naar het Oosten (Iran, Pakistan en India) Maar watertekort kan ook elders toeslaan. In de miljoenenstad Kaapstad in Zuid-Afrika kwam er zo goed als geen water meer uit de kraan in 2018. We hoeven niet eens naar het buitenland te gaan om de gevolgen van de klimaatverandering te zien. In 1976, 2011, 2017 en 2018 kregen we ook in Vlaanderen al te maken met extreme droogte. Dit zal zich vaker voordoen als gevolg van minder regen in de zomer. En wat er valt, zal sneller verdampen door de temperatuurstijging. Ik weet nog hoe ik twee jaar terug onwezenlijk keek naar de kurkdroge bruine wegbermen. Dat waren beelden die ik alleen kende van op vakantie in Spanje. En nu was dit ineens ook bij ons het geval. Maar goed, wij zijn een rijke regio. We kunnen
“Meer dan de helft van de wereldbevolking leeft op dit moment in gebieden waar water niet altijd vanzelfsprekend is.” via gerichte investeringen in wateropslag, recuperatie en zuivering de problemen wel de baas. Maar wat zullen de gevolgen zijn op plaatsen waar er geen geld is om te investeren. Zolang er nog water is, kan je er zuiniger mee omgaan of je consumptiepatroon aanpassen. Een kilo rundsvlees produceren vraagt al gauw 15.000 liter water. Een koe moet immers veel gras en ander voer eten, wat water nodig heeft om te groeien. Ook vele groenten zoals tomaten slurpen water. Maar zuiniger met water omspringen is één ding. Jobs is een ander. Je ziet nu wat Covid-19 met ons doet. Covid is een natuurfenomeen dat velen onder ons verhindert te werken en onze samenleving ontwricht. Droogte is net hetzelfde. In landelijke gebieden waar een groot deel van de bevolking van de landbouw leeft, kan droogte het werk onmogelijk maken en een hele samenleving ontwrichten. En wat als er echt geen water meer is? Wat doen mensen als er geen water meer uit de kraan komt? Wat doen mensen als hun enige waterput droog komt te staan? Wat doen mensen die zelf geen toegang tot betaalbaar water meer hebben maar intussen wel zien dat 100 meter verder golfterreinen worden besproeid? In vrede sterven of revolteren en verhuizen? Ik zou het laatste doen. Waterschaarste ondermijnt het economisch en sociaal weefsel. De bestaanszekerheid