Gids voor de Beste Belegger: januari 2017

P209025

Interview Vincent Van Dessel,, topman p Euronext Brussel

Maandelijks magazine | 30ste jaargang nr. 1 | Januari 2017

© Dries Luyten / idphotoagency

‘We schieten ons niet alleen in de voet, maar ook in de benen en het hoofd’ www.vfb.be

Investeer in winkels en kantoren in Luxemburg, België en Zwitserland

Openbare Gereglementeerde Vastgoedvennootschap Leasinvest Real Estate Comm. VA vertegenwoordigt een totale vastgoedwaarde van € 855 miljoen, geïnvesteerd in hoogkwalitatieve en goedgelegen winkels en kantoren in het Groothertogdom Luxemburg (52%), België (43%) en Zwitserland (5%).

www.leasinvest.be

Inhoud

3 Nieuwjaarsbrief Voorwoord door Sven Sterckx

winnaars van reflatie

66 Woelig 2016 achter de rug,

spannend 2017 op komst

67 Terugblik 2016: Belgische

4 ‘We schieten ons niet alleen

in de voet, maar ook in de benen en het hoofd’

63 Europese banken:

aandelen outperformen licht op de langere termijn

8

Interview met Vincent Van Dessel, topman Euronext Brussel

8

69 Als 2017 op 2007 begint te lijken …

De fiscaliteit op financiële producten? Rampzalig!

Gesprek met Monique Leys en Herman Hendrickx van Dierickx Leys Private Bank

71 Markttimingindicator oogt

51 ‘Het gevaar zit bij de

euforisch, maar hoe lang nog?

conservatiefste beleggers’ De maand van Koen Steeland, vennoot bij Truncus Vermogensadviseurs

DOSSIER 13 JCDecaux en Clear Channel:

vandaag de kneusjes op de beurs, straks de winnaars?

Digitale metamorfose van de outof-home reclamegroepen

18 Ackermans & van Haaren investor

Oil & Gas Equipment&Svcs, Rusland, Financials, en SmallCaps, grootste deelnemers aan Trumprally

De fiscaliteit op financiële producten? Rampzalig!

Wat moet de goede huisvader eigenlijk nog met zijn centen in woelige tijden met de Brexit, de politieke crisis in Italië, de strapatsen van de volgende Amerikaanse president Donald Trump, de komende verkiezingen in onder meer Frankrijk?

Wat zouden ze er bij Dierickx Leys van denken, het huis dat bestaat sinds liefst 1901, met zijn hoofdzetel in Antwerpen en met filialen in Mortsel en Sint-Martens-Latem. We hadden een gesprek met Monique Leys en Herman Hendrickx, beiden gedelegeerd bestuurder.

75 Fundamentele Analysedag:

Recordeditie

77 Technische Analysedag Zaterdag 18 februari 2017

78 Beleggersacademie 79 VFB-Congreskalender 2017 80 Trefpunten

day zet Sipef in de kijker

19 RealDolmen boekt mooie 21 23 25 27

Lay-out: Peter Cuypers | www.anthologie.be | Druk: Antilope, Lier

29 30 35 39 41 45

omzetstijging Biocartis mikt op 340 geïnstalleerde Idylla-toestellen eind dit jaar argenx: naar vier fase II-onderzoeken voor beloftevolle molecules Cofinimmo ontvangt VFB in Vlinderpaleis Banimmo: van een (te) hoge premie naar een (te) hoge discount Sioen: nieuwe periode van overnames Achteruit kijken en vooruit blikken Lucas Bols: geniet met mate JCDecaux: tragere groei zorgt voor koersdaling met 25 % Internetservices, de groeisector bij uitstek Waarheen met de beurzen in 2017?

13

D-1 Verdient een groeibedrijf altijd D-3 D-4

JCDecaux en Clear Channel: vandaag de kneusjes op de beurs, straks de winnaars?

Als er twee groepen zijn die in tal van landen de out-of-home reclamemarkt domineren dan zijn dat het Franse JCDecaux en het Amerikaanse Clear Channel Outdoor Holdings, respectievelijk genoteerd op Euronext Parijs en de New York Stock Exchange. Out-of-home (OOH) staat voor alle reclame die buitenshuis wordt gevoerd. Stap de deur uit en er is niet te ontkomen aan OOH.

47 Aandelen bieden betere

kansen dan obligaties Tien favorieten voor 2017

57 2017: Het officiële einde van de

seculair dalende rentetrend

Global outlook 2017 BNP Paribas Fortis

59 Vijf grote marktdrivers voor 2017 Reflatie ondersteunt risicovolle activaklassen

61 Waarom 2017 niet belangrijk is Beste Belegger | Januari 2017

Technische 13de Analysedag Zaterdag 18 februari 2017

D-6 D-8

een hogere waardering dan een bedrijf dat niet groeit?

Verwatering van aandelen, de vijand van beleggers Ethisch beleggen zoals het (niet) hoort Mr. Blue Sky Laat u niet beïnvloeden, de trend is your friend!

Gids voor de Beste Belegger is een uitgave van de Vlaamse Federatie van Beleggers vzw. Verschijnt tienmaal per jaar. Niet in juli en augustus.

VFB is bereikbaar: Blarenberglaan 4, 2800 Mechelen Tel. + 32 (0)15 21 51 60 info@vfb.be | www.vfb.be Verantwoordelijke Uitgever: Luc Gezels, Blarenberglaan 4, 2800 Mechelen De informatie in Beste Belegger is enkel bedoeld om beleggers te informeren en te vormen. VFB gaat daarbij zo zorgvuldig mogelijk tewerk. VFB noch de auteurs kunnen geenszins aansprakelijk worden gesteld voor gederfde winst of verlies naar aanleiding van de verstrekte informatie.

VFB garandeert geenszins dat de behandelde financiële instrumenten voor u geschikt zijn. Uzelf neemt dan ook de volledige verantwoordelijkheid voor het gebruik dat u maakt van de in dit blad verstrekte informatie.

1

Marine Engineering & Infrastructure

Private Banking

Real Estate & Senior Care

Energy & Resources

Development Capital

ACKERMANS & VAN HAAREN IS EEN GEDIVERSIFIEERDE BEURSGENOTEERDE GROEP, ACTIEF IN 5 SEGMENTEN. Ackermans & van Haaren richt zich op het systematisch creëren van aandeelhouderswaarde via een langetermijnstrategie. De groep focust op een beperkt aantal strategische participaties met een internationaal groeipotentieel. Als proactieve aandeelhouder wil de groep, geleid door een ervaren en multidisciplinair managementteam, actieve steun bieden aan het management van haar participaties voor specifieke en strategische projecten. De groep vertegenwoordigde in 2015 op economisch vlak, via haar aandeel in de participaties, een omzet van 5,3 miljard euro en stelt 22.077 mensen tewerk.

Ackermans & van Haaren NV - Begijnenvest 113 - 2000 Antwerpen - Tel. +32 3 231 87 70 - info@avh.be - www.avh.be

16-3434 Opmaak_Corp. Ad_124Hx189B.indd 2

16-03-16 10:23

nkers a B e t a v ri P 0 5 2 n a Meer d bij u. t h ic d , u r o o v in h ic zetten z king Belfius Private Ban erdracht Opbouw, beheer en ov f € 500.000. voor vermogens vana

Maak een afspraak met uw Private Banker in uw Belfius-kantoor of via belfius.be/privatebanking Belfius Bank NV, Pachecolaan 44, 1000 Brussel – IBAN BE23 0529 0064 6991 – BIC GKCCBEBB – RPR Brussel BTW BE 0403.201.185 – FSMA nr. 19649 A.

Voorwoord Sven Sterckx Voorzitter VFB

Kleine belegger staat acht jaar pensioenopbouw af Het VFB-team wenst alle leden en lezers een Gelukkig Nieuwjaar toe. Een goede gezondheid voor u en uw familie en de vervulling van zoveel mogelijk van uw verlangens. Waarschijnlijk zit daar ook een goed jaar bij op de financiële markten, en daar profiteren we allemaal van.

Het was politiek een woelig jaar, zowel internationaal als in België. Wie had begin 2016 gedacht dat Groot-Brittannië zou kiezen om Europa te verlaten, of nog erger: dat de brutale, vrouwonvriendelijke Donald Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen zou winnen? Opmerkelijk was echter dat de financiële markten zich hier niets van aantrokken. Ook het referendum in Italië dat negatief uitdraaide voor premier Matteo Renzi had geen enkel effect op de beurzen, die het al bij al goed deden dit jaar.

Ik ga er dan ook van uit dat de partijen die tegen de speculatietaks waren, nu voet bij stuk houden en de meerwaardebelasting afhouden.

Maar ook in België was het woelig. Beleggers mogen 2016 inschrijven als het jaar van de onbegrijpelijke speculatietaks, die gelukkig begin volgend jaar wordt afgevoerd. Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen. Ik ga er dan ook van uit dat de partijen die tegen de speculatietaks waren, nu voet bij stuk houden en de meerwaardebelasting afhouden.

De voorbije maand was opnieuw spannend in ons landje. Met veel aandacht volgde ik de discussie rond de Tobintaks. Even ter herinnering: de Tobintaks is een kleine Beste Belegger | Januari 2017

transactietaks van 0,1 % die door banken, verzekeraars en fondsen betaald moet worden bij het kopen en verkopen van aandelen en obligaties. Bij derivaten zou het om minstens 0,01 % van de onderliggende waarde gaan. België was, onder de regering Di Rupo, de internationale voorvechter voor deze taks. De huidige regering denkt daar anders over en ligt dwars bij de goedkeuring van de Europese Tobintaks.

Ik begrijp volkomen dat deze regering tegen een transactietaks is en steun de beslissing om de Europese transactietaks te begraven. Ik veronderstel dan ook dat de regering consequent handelt en elke transactietaks afschaft. De focus ligt op de transactie en niet zo zeer op de persoon die de transactie doorgeeft. De beslissing om de transactietaks voor particulieren te verhogen naar 0,27 % staat dan wel in schril contrast met de huidige beslissing.

Hanteert de regering twee maten en twee gewichten? In dat geval mogen we spreken van fiscale discriminatie, opnieuw in het nadeel van de kleine belegger. Net zoals de speculatietaks.

Trouwens, de argumenten die banken en fondsbeheerders gaven om de Tobintaks af te schaffen, pleiten meer voor afschaffing van de beurstaks die enkel door particuliere beleggers wordt betaald. De pensioenfondsen waarschuwden dat de invoering van de Tobintaks het rendement van deze fondsen zal verlagen waardoor er minder pensioenopbouw kan zijn en er bijgevolg minder kapitaaluitkering is. PensioPlus, de vereniging van pensioenfondsen, kwam met een berekening waaruit blijkt dat de Tobintaks ongeveer 6 maanden pensioenopbouw kan kosten. Dat klopt, maar als we deze berekening toepassen voor de

particulieren en rekening houden met een roerende voorheffing van 30 % (die fondsen en pensioenfondsen niet betalen) en een zegeltaks van 0,27 %, bekomen we hallucinante resultaten. De roerende voorheffing en de beurstaks kosten de particulier ongeveer 8 jaar pensioenopbouw. Wat zijn de argumenten van de overheid om deze discriminatie te rechtvaardigen?

De roerende voorheffing en de beurstaks kosten de particulier ongeveer 8 jaar pensioenopbouw. Wat zijn de argumenten van de overheid om deze discriminatie te rechtvaardigen?

Stel dat België er toch voor kiest om een transactietaks in te voeren op Belgische aandelen die iedereen (particulier of institutioneel, Belg of niet Belg) moet betalen bij een transactie op Euronext Brussel, dan kan de transactietaks dalen van 0,27 % naar 0,05 % zonder dat het een impact heeft op de inkomsten voor de overheid. Om een modewoord te gebruiken: dit lijkt mij ‘rechtvaardig’ en consequent.

In mijn nieuwjaarsbrief naar de regering zal ik dan ook opnemen dat we de komende jaren een vereenvoudiging wensen van de beleggingsfiscaliteit waardoor er minder discriminatie (of bevoordeling) is voor bepaalde producten of groepen van beleggers.

Ik wens jullie schitterende beleggingen in 2017.

Redactie 20 december 2016

3

Interview

‘We schieten ons niet alleen in de voet, maar ook in de benen en het hoofd’ Interview met Vincent Van Dessel, topman Euronext Brussel

“Nederland heeft 5 steraandelen in de eurostoxx50-index, Ierland één en Finland één. Die doen dus niet mee met de financiële transactietaks. België heeft met AB InBev maar één steraandeel, maar wil wel meedoen. Je kan je wel voorstellen wat er dan zal ge­beuren. Dan is Brussel 40 % van de handel kwijt.”

Zelfs de immer vriendelijke baas van de beurs van Brussel neem het woord crimineel in de mond als hij het heeft over hoe sommige Belgische politici de ondernemers en de beurs blijven tegenwerken. ‘België is klein en kwetsbaar. De speculatietaks was een waarschuwing. Met een meerwaardetaks op aandelen of een FTT (financiële transactie taks) kan België zelf de eigen beurs vernietigen. Alle activiteiten zullen naar het buitenland verhuizen.

Hoeveel kiezers heeft CD&V eigenlijk in Nederland?’ ‘‘2016 was natuurlijk het jaar van de Brexit-stemming. Dat heeft het beursjaar sterk getekend. 2015 was nog een recordjaar voor de aandelenhandel. De eerste helft van dit jaar was nog sterk, maar daarna was het minder. Vooral de Amerikanen hebben Europa links laten liggen na de Brexit.

Voor ons in België was 2016 natuurlijk het jaar van de speculatietaks. Dat heeft de handel in kleine aandelen totaal gekelderd.

De volumes zakten met 60 %. Gelukkig voor ons als bedrijf (Euronext Brussel, red.) is de handel in kleine aandelen maar goed voor een paar procent van het totaal. De handel wordt heel sterk gedomineerd door grote aandelen en institutionele beleggers.

Toch is de zware achteruitgang bij de kleine aandelen erg schadelijk. Want de negatieve gevolgen zijn vooral voor de kleine Belgische bedrijven. Die staan of vallen op termijn met de handel door Belgische particulieren. De handel in hun aandelen is te beperkt voor institutionelen. En de enige beursintroductie was ASIT biotech.

4

VFB Maar ondertussen is beslist de speculatietaks af te schaffen.

Vincent Van Dessel Ja, eigenlijk is dat het precies gelopen zoals we hadden voorspeld. De regering heeft de rekening gemaakt en vastgesteld dat ze met speculatiekas per saldo minder ontvingen dan zonder.

VFB Wie dan dacht dat ze hun lesje geleerd had, heeft buiten de CD&V gerekend. Hun voorstel voor een meerwaardebelasting op aandelen zou nog zwaardere gevolgen hebben. Zelfs als ze dat invoeren met allerlei ingewikkelde uitzonderingen, zou dat nog een impact hebben van drie of vijf keer de speculatietaks. Maar het lijkt wel of dat net de bedoeling is.

Vincent Van Dessel Als je wil dat mensen met een belasting hun gedrag veranderen moet je meteen een hoog tarief hanteren. Een bazooka. De speculatietaks was er zo een. Maar ook de meerwaardetaks: van nul belasting naar 30 %.

Als je daarentegen wil dat een belasting veel opbrengt, moet je zeker in het begin een laag tarief hanteren. Maar dat is niet de strategie. De CD&V wil dus niet veel inkomsten voor de schatkist, maar beschouwt (beleggen in) aandelen als iets schadelijk, iets dat best zo snel mogelijk uitgeroeid wordt’.

Mensen aanvaarden zo’n plotse aanslagen niet. Stel je voor dat men de lonen van iedereen van vandaag op morgen met 5 of 10 % zou laten dalen … Misschien is dat genoeg voor revolutie.

Maar voor kapitaal kent men geen limieten. Kijk naar de roerende voorheffing, die is verdubbeld op een paar jaar tijd. Vanaf volgend jaar wordt dat 30 %.

Dat is een aanslag op een groeiende groep gepensioneerden die moeten leven van wat ze hebben gespaard. Zelfstandigen op pensioen moeten meer en meer gaan uitrekenen hoe lang ze nog mogen leven tot hun kapitaal op is. Want netto is er geen rendement meer.

VFB De CD&V argumenteert dat slechts een minderheid van de mensen aandelen heeft. Het is dus elitair en weinig mensen worden getroffen.

Vincent Van Dessel Dat eerste kan waar zijn. Maar een tien procent van de mensen heeft individuele aandelen. Dat is in de meeste landen zo. Maar de impact zal veel breder zijn. Er zijn natuurlijk veel meer mensen die op een of ander manier onrechtstreeks belangen hebben. Mensen beleggen en sparen via beleggingsfondsen. Maar die fondsen beleggen niet lokaal in Brussel, maar internationaal en vooral in grote aandelen. Als je het alleen aan die institutionele beleggers overlaat, verdwijnt de markt voor

© Lieven Van Assche / idphotoagency

Interview

“België is gekend voor zijn goede particuliere beleggers. Dat is een sterkte die we economisch moeten uitbouwen en niet dwarsbomen met populistische maatregelen.” kleine Belgische bedrijven. Er wordt veel gedaan voor start ups.

Het probleem zit bij de weinige ondernemingen die kunnen en willen doorgroeien. Moeten die dan nog meer aan buitenlandse bedrijven verkocht worden?

Bovendien zou de vorming van eigen vermogen, aandelen dus, net gestimuleerd moeten worden. Financiële crisissen ontstaan door een teveel aan vreemd vermogen (schulden). Hoe meer eigen vermogen (aandelenkapitaal) hoe minder risico.

Banken zijn minder kwetsbaar met meer eigen vermogen. Dat is waarom de toezichthouders vragen om dat aandelenkapitaal te verhogen.

Een van de argumenten die ik hoorde voor de meerwaardebelasting was dat door de verhoogde roerende voorheffing bedrijven anders het kapitaal teveel in het bedrijf zouden houden.

Dat is bijna crimineel: wil men dan dat bedrijven risicovoller worden? Het is toch juist goed dat ze kapitaal opbouwen en dan meer ruimte krijgen om zonder risico voor de maatschappij meer te investeren?

Beste Belegger | Januari 2017

VFB In het buitenland belast men ook meerwaarden, zeggen voorstanders.

Vincent Van Dessel Dat klopt, maar als je in België alles optelt, wordt kapitaal al zwaar belast. Bovendien bestaan er altijd veel uitzonderingen. In Frankrijk zijn er grote vrijstellingen voor beleggingen in kleinere aandelen. Ook in het VK wordt dat sterk gestimuleerd.

Ik ben sowieso veel meer voor een vermogensbelasting dan meerwaarden belasten. Maar het moet om een lage heffing gaan.

In Nederland vormt de forfaitaire opbrengst waar men van uitgaat een probleem omdat het rendement in realiteit veel lager is dan wat verondersteld wordt.

Wat in België vooral minder dan elders belast wordt, is consumptie. Waarom verhoogt men daar de belastingen niet?

VFB Waarom bent u zo tegen meerwaarde belasting?

Vincent Van Dessel Omdat het vooral de lokale Belgische markt zal treffen. Eigenaars van bedrijven zullen naar het buitenland trekken. Ze zullen hun bedrijf in een buitenlandse holding steken, zodat ze bij verkoop ontsnappen. Wij zullen hun daarbij helpen.

Euronext is een internationaal bedrijf. Finaal zullen vooral de kleine beleggers getroffen worden en de kleine bedrijven.

Daarmee zou een sterk punt van België vernietigd worden.

Dat zijn net de lokale particuliere beleggers. De retailmarkt in België is sterker dan in bijvoorbeeld Nederland. Dat is logisch: in Nederland gaat een groot deel van het loon naar gereguleerde pensioenfondsen, in België moeten de mensen het zelf uitzoeken.

5

Interview

Dat heeft ook voordelen. De Belgische biotechsector klimt op tot wereldniveau: van universiteiten over biotechbedrijven tot de expertise bij beleggers. Er is een hele cluster ontstaan. Voer een meerwaardebelasting in en je neemt de financieringsschakel van de biotech weg. Het is een sector die staat of valt met risicokapitaal.

“Er is in België een biotechcluster van wereldniveau aan het groeien. Voer een meerwaardebelasting in en je blaast dat op. Het is een sector die staat of valt met risicokapitaal.”

VFB Soms heb je de indruk dat de Belgische beursgenoteerde bedrijven zelf het gevaar van de speculatietaks niet begrepen?

Vincent Van Dessel Het kan zijn dat sommige kleine bedrijven niet onmiddellijk begrepen hoe belangrijk het handelsvolume is in hun aandeel. Dat zijn dan bedrijven die niet zo veel met institutionele beleggers praten. Want hun eerste vraag is altijd: wat is de handel in uw aandeel, wat is de liquiditeit? Als er te weinig handel is in het aandeel, investeren zij niet. Aantrekkelijk aandeel of niet.

Dat is een no go. Dat kunnen ze niet maken tegen hun eindklanten.

Ze kunnen zich niet permitteren niet terug te kunnen betalen als de klant zijn geld terug wil.

VFB Er zijn ondertussen een paar buitenlandse biotechbedrijven met die een notering in Brussel hebben?

Vincent Van Dessel Ja. We willen als Euronext een tech hub worden voor Europa uit sectoren als clean tech, IT, alles voor de digitale economie en biotech. België heeft daar kansen.

VFB Er wordt ook gesproken over de kansen voor de financiële sector met de Brexit. Maar is dat wel realistisch tegenover Frankrijk, Duitsland of zelfs Nederland?

Vincent Van Dessel België heeft een aantal troeven met zijn grote internationale back office instellingen zoals Euroclear, SWIFT, we hebben Bank of New York Mellon, J.P. Morgan. En de sterke retail markt is dus een goede natuurlijke basis. Maar met zo’n speculatietaks of meerwaardetaks vernietig je die kansen.

Ook met de FTT, de Financiële Transactie Taks die 10 Europese landen willen invoeren, dreigen we in onze voet te schieten. Maar voor Brussel zou het erger zijn: we schieten zo tegelijk in beide benen en het hoofd. De FTT is helemaal geen Tobin taks, zoals het voorgesteld wordt. Want dat was een kleine taks op wisselkoersen die overal zou ingevoerd worden. De FTT treft vooral aandelen. En het grote probleem is dat maar een beperkt aantal landen het zouden invoeren. Er zijn landen die daar niet van dood gaan. Frankrijk en Duitsland willen meedoen met de FTT. Maar Frankrijk heeft 19 aandelen in de Eurostoxx50 en Duitsland 15. Die zijn incontournable, zelfs met die taks kunnen grote beleggers daar niet helemaal buiten. Nederland heeft maar 5 steraandelen, Ierland een en Finland ook maar een. Die doen dus niet mee.

Ode to Curves FOCUS OP VERGRIJZING IN WEST-EUROPA

ONTDEK ONS VERHAAL OP PRIMADONNA.COM/ODETOCURVES

Vastgoedportefeuille van meer dan 1 miljard € Meer dan 70% geïnvesteerd in Senior Housing

www.aedifica.be Aedifica is genoteerd op Euronext Brussels Openbare gereglementeerde vastgoedvennootschap naar Belgisch recht Louizalaan 331 - 1050 Brussel

tel +32 2 626 07 70 - fax +32 2 626 07 71

CELEBRATING CURVES SINCE 1865

6

12_xxxx_AED_annonce corpo_124x92_NL.indd 1

201612_quarter_page_VFB-magazine_H124xB92.indd 6 12/01/16 09:51

19/12/2016 14:41:13

Interview

België heeft met AB InBev maar een steraandeel, maar wil wel meedoen. Je kan je wel voorstellen wat er dan zal gebeuren. De kosten om een aandeel te verhandelen is 0,05 %. Daar zou met die taks 0,1 % bijkomen. Dat is het twintigvoudige. De handel zal zich uiteraard verplaatsten naar landen waar AB InBev noteert zonder die FTT. Het is heel terecht dat minister Van Overtveldt er de stekker wou uittrekken. Estland is een van de landen die de transactietaks wil invoeren. Tja, dat land heeft geen aandelen die elders zullen gaan noteren.

VFB AB InBev heeft ook een notering in de VS. Klopt het dat de handel ondertussen al iets meer dan 50 % in de VS gebeurt?

Vincent Van Dessel Het is niet zo eenvoudig te stellen, want er zijn heel veel beursplatformen. Ik denk dat ongeveer 60 % nog in Europa wordt verhandeld. 40 % gebeurt nog altijd bij ons op Euronext Brussel. Maar je kan je wel voorstellen dat AB InBev voor Brussel extreem belangrijk is.

VFB Maar Frankrijk (0,2 %) en Italië (0,1 % en 0,2 %) hebben toch al een paar jaar een transactiebelasting ingevoerd? En niet alleen een die zoals in België alleen door particulieren moet betaald worden?

Vincent Van Dessel Ja, maar Frankrijk is door zijn omvang en vele steraandelen dus niet vergelijkbaar. Parijs heeft ook een uitzondering voor de intraday-handel en marktmakers. Daar is geen taks verschuldigd. Toch is de handel er met 10 tot 15 % gedaald.

En in Italië zijn de volumes met 35 % gezakt. En daar heeft men nog hogere belastingen ingevoerd op transacties buiten de beurs, zodat er tegelijk ook een verhoging van de beurshandel is.

VFB Frankrijk heeft ook een systeem waarin ook internationale beleggers de taks niet kunnen ontwijken. Zelfs als de handel via het buitenland gebeurt?

‘Schenk een aandeel aan je (klein)kinderen’ De financieel-economische kennis blijft ondermaats, en helaas ook bij onze politici. ‘Een van de beste manieren om mensen bij de economie te betrekken is de beurs’, zegt Vincent Van Dessel.

‘Ik heb mijn kinderen aandelen van Neuhaus cadeau gedaan. Ik kan het iedereen aanraden. Eerst dachten ze dat ze gratis pralines zouden krijgen of dat ze het dividend in chocolade kregen.

Maar dan leren ze dat een bedrijf helemaal verweven is met de samenleving. Dat het overkop kan gaan, dat het kan groeien, dat het kan verveelvoudigen …’

‘En hoe vroeger je begint, hoe financieel interessanter het is. Je hoeft dan ook niet rijk te zijn. Wie vroeg begint met aandelen en regelmatig belegt kan de tijd zijn werk laten doen.’

Wie weet wordt uw (klein)kind een nieuwe Etienne Cooreman. Zo’n man, met bedrijfseconomische kennis gecombineerd met zin voor het collectief, wordt vandaag erg gemist. De oud CVP-senator (vandaag 88) zorgde in 1982 voor een economische herleving in België door aandelenkapitaal en de beurs te stimuleren via de wet Cooreman-Declercq. Zijn vader schonk de kleine Etienne, toen tien, op nieuwjaarsdag geen peperkoek, maar een één aandeel van Tramway de Gand en hij was vertrokken.

Beste Belegger | Januari 2017

© Dries Luyten / idphotoagency

“Het effect van de meerwaardetaks van de CD&V zou drie of vijf keer die van de speculatietaks zijn. Zelfs met allerlei uitzonderingen of vrijstellingen.”

Vincent Van Dessel Ja, doordat de taks geheven wordt via de settlement (de levering van de stukken op de rekening). Maar is dat echt waterdicht? En Frankrijk heeft dus 19 absolute steraandelen. Dat is een heel andere positie dan wij met alleen AB InBev. Hier moet er maar één vertrekken en Brussel verliest 40 % van de handel.

Waarom gebruiken we ons verstand niet meer? Het kan hoor.

Dat bewijst België met de intelligente wetgeving voor pensioenfondsen van grote internationale bedrijven. Philip Neyt van de Vereniging van Belgische Pensioeninstellingen is daar de drijvende kracht. Daardoor zijn ook sommige Nederlandse pensioensfondsen zich in België komen vestigen. En dat is niet door fiscale gunstmaatregelen, maar door een universele wetgeving. Daarmee bouw je de reële economie hier mee op, in plaats van ze te vernietigen met bazooka’s.

Jan Reyns Journalist

interview 16 november 2016

7

Interview

“De fiscaliteit op financiële producten? Rampzalig!”

Gesprek met Monique Leys en Herman Hendrickx van Dierickx Leys Private Bank

Op weg naar Dierickx Leys Private Bank voor een gesprek met gedelegeerd bestuurder Monique Leys en gedelegeerd bestuurder Herman Hendrickx lezen wij in de krant dat KBC de rente op een aantal rekeningen van periodiek sparen zal doen dalen en dat mogelijk andere banken volgen. De titel liegt er niet om: ‘Goede huisvader zal zich moeten reppen voor hogere rente.’ Tja, wat moet de goede huisvader eigenlijk nog met zijn centen in woelige tijden met de Brexit, de politieke crisis in Italië, de strapatsen van de volgende Amerikaanse president Donald Trump, de komende verkiezingen in onder meer Frankrijk? Zoveel zogenaamde Zwarte Zwanen met bovenop een paar onheilsprofeten die sombere

tijden voorspellen op de aandelenbeurzen. Wat zouden ze er bij Dierickx Leys van denken, het huis dat bestaat sinds liefst 1901, met zijn hoofdzetel in Antwerpen en met filialen in Mortsel en Sint-Martens-Latem.

De private bank doet aan discretionair en adviserend vermogensbeheer en ook aan ad hoc advies. In het eerste geval is het de bank die, na de nodige afspraken en de opmaak van een beleggersprofiel, de portefeuille beheert. In het andere speelt de klant zelf een actieve rol in het beheer van zijn portefeuille en kan hij rekenen op gepersonaliseerd advies van een beheerder van de bank. Ook collectief beheer is mogelijk via de zogenaam-

8

© Peter Cuypers/Anthologie.be

“Als Belg een rekening in het buitenland aanhouden, heeft geen zin meer.”

© Peter Cuypers/Anthologie.be

“Er zijn dan weer aandelen die bij ons altijd in portefeuille zitten, zoals Nestlé of Sofina.”

de Transparant Fondsen. Dat zijn doorzichtige fondsen die kunnen bestaan uit aandelen, obligaties of een combinatie van de twee. Voeg daar vermogensplanning, kredietverlening en beleggingsadvies aan toe en men heeft een overzicht van de activiteiten. Dierickx Leys doet het met 50 personeelsleden, waarvan 38 full time equivalenten. Er zijn twee pure analisten, al doen de beheerders uiteraard ook analyses.

Ter voorbereiding van het gesprek hebben we op de website van de bank gekeken en die geeft best wel veel prijs. Zo is er bijvoorbeeld een leerzaam overzicht van de aandelen die permanent worden gevolgd.

Men moet wel klant zijn om de analyses van de aandelen te kunnen lezen. Voor iedereen toegankelijk is dan weer het maandelijkse magazine Kasteelplein Street Journal, genaamd naar de Kasteelpleinstraat in Antwerpen waar de hoofdzetel is gevestigd. En dan is er een regelmatige update van wat de regering met de begroting in petto heeft voor de beleggers. De vermaledijde speculatietaks behoort spoedig tot het verleden, de roerende voorheffing gaat nog maar eens hoger naar 30 procent deze keer, enz.

Beste Belegger | Januari 2017

Niche-instelling

VFB Mevrouw, in een interview eind 2011 zei u dat Dierickx Leys als onafhankelijke instelling de bankencrisis van 2008 en later zonder kleerscheuren had doorstaan. Bleef dat zo?

Monique Leys Ja hoor.

Herman Hendrickx Onze resultaten van vorig jaar zijn bij de beste ooit. Onze assets zijn gestegen en onze cliëntenportefeuilles hebben in grote mate boven het peil van voor de crisis gepresteerd.

Monique Leys Wij zijn een niche-instelling. We willen ons concentreren op de zaken waarin we goed zijn, namelijk beleggen. Er zijn activiteiten die we dus bewust niet willen doen, zoals verzekeringen, corporate financiering, enz.

Herman Hendrickx CDO’s hebben we bijvoorbeeld nooit gedaan. (Een CDO is

een collateralized debt obligation, een obligatie dus met een onderpand die niet zelden bestond uit een verzameling gebundelde hypotheken. Het veroorzaakte in de VS een echt bloedbad.) Gestructureerde producten doen we trouwens nog nauwelijks.

VFB Wat met al die Zwarte Zwanen? Vreest u nieuwe klappen op de financiële markten?

Herman Hendrickx De vraag is waar de klappen eventueel zouden kunnen vallen als de rente stijgt als gevolg van de hogere rentevoeten door de FED, de stijgende olieprijzen, politieke onzekerheid, enz.

Na twintig jaar dalende rente moeten de beleggers bewust zijn van het feit dat ze straks allicht met een andere situatie zullen geconfronteerd worden. En wat met de aandelenkoersen die al jaren aan het stijgen zijn?

“Ik moet ook terugdenken aan de Easdaq-beurs met zijn TMT-aandelen, aandelen in de technologie, media en telefonie. Hoeveel van die ‘tranen-met-teuten’aandelen zouden vandaag nog bestaan?“ 9

Interview

Monique Leys We mogen niet te pessimistisch zijn over aandelen. Je moet natuurlijk selectief zijn en niet random of willekeurig beleggen. Wat obligaties betreft, is het zo dat de langetermijnrente lichtjes is gestegen. Maar ik zie die op korte termijn toch niet naar 4 of 5 procent gaan.

Herman Hendrickx Niemand houdt van onzekerheid, maar men mag niet vergeten dat de welvaart nooit zo sterk is gegroeid als de voorbije vijftig jaar. Er kwamen nieuwe markten bij zoals China en India met elk een groeiende middenklasse en een toenemende consumptie, hetgeen dus nieuwe afzetmarkten betekende. Er zullen altijd diensten en goederen nodig zijn.

VFB Koen De Leus, gezaghebbend econoom bij BNP Paribas Fortis, zei laatst dat men best ver uit de buurt van obligaties blijft. Akkoord?

Monique Leys Hij ziet dat op korte termijn. Maar het is wel zo dat als de rente in de VS zou stijgen en Europa zou volgen, het moeilijk zou zijn een sterke obligatieportefeuille samen te stellen. Je moet obligaties hoe dan ook goed weten te spreiden naar looptijden, munten en emittenten.

Herman Hendrickx Je kan een belegger anderzijds ook niet voor 100 procent in aandelen laten gaan. De crash van 2008 heeft aangetoond dat niet alle beleggers dit hebben aangekund. Als je aandelen in bezit hebt, moet je op bepaald moment bij een terugval kunnen bijkopen anders is de hersteltijd misschien te lang. Obligaties kunnen dus een aanvulling zijn al moet de belegger er zich soms wel bewust van zijn dat hij gedurende een periode tevreden moet zijn met een beperkt rendement.

VFB Enkele jaren geleden zei u, mevrouw, dat uw klantenbestand als gevolg van de bankencrisis was toegenomen. Vele beleggers waren ontevreden over de eenzijdige portefeuilles die de grootbanken hen hadden aangeboden. Is dat nog zo?

Monique Leys Er komen nog altijd portefeuilles bij ons die allemaal belegd zijn in de eigen fondsen van de banken. Wij hebben zelf ook onze eigen fondsen, de Transparant Fondsen. Die moeten, zoals de naam zegt, heel transparant zijn. We zijn er zeer open in, onder meer via onze website. Wij hebben overigens maar vijf fondsen. Het is misschien een beperkt gamma, maar we kunnen er onze klanten wel perfect mee bedienen.

“De wijzigingen in de fiscaliteit rond de financiële producten? Het is rampzalig.”

VFB Dat was bij heel wat banken wel anders. Mensen kochten soms zaken zonder goed te weten wat ze hadden gekocht.

Herman Hendrickx Klanten moeten weten wat er in een fonds zit en dat was inderdaad soms niet het geval bij banken. Dat hoefde daarom ook niet de fout van de bank te zijn want van beleggers mag je verwachten dat ze zelf ook wel een inspanning doen om zich te informeren.

Monique Leys Het is nu door de MiFID 1 & 2 (Markets in Financial Instruments Directive) veel beter dan voor de crisis.

VFB De fiscale regularisatie heeft allicht heel wat kapitalen doen teEen ark bouwen rugkeren. Uw sector kon er enkel goed bij varen.

VFB Warren Buffett zei ooit: “Onze taak is niet te voorspellen wan- Monique Leys Zeker en vast. Als Belg een rekening in het buitenneer het gaat regenen. Onze taak is een ark te bouwen. Een goed gedi- land aanhouden, heeft geen zin meer. Stel dat je in Nederland een rekening hebt, dan verplicht de regelgeving de Nederlandse bank versifieerde portefeuille is zo een ark.” om dat te rapporteren aan de Nederlandse fiscus. En die zal op zijn Monique Leys Dat is ook onze filosofie. beurt de Belgische fiscus informeren. De Belgische bank hoeft een tegoed van een Belg niet te rapporteren. Anders gezegd is een buitenlandse De aandelen die worden gevolgd door Dierickx Leys rekening beter bekend dan een Belgische. En hier heb je ook nog de bevrijdende voorheffing.

Omzet in 2015: 539 miljoen euro Herman Hendrickx Helaas is de regelgeving Op de website van Dierickx Leys vindt men een hele waslijst van aandelen die men tussen het federale en de gewesten nog niet opvolgt. Sommige sectoren krijgen een gewicht mee, andere niet. Een overzicht goed gestroomlijnd. van de sectoren die het zwaarste wegen en de bedrijven in de desbetreffende korf.

Monique Leys Er liggen bij advocaten nog heel wat dossiers die niet kunnen geregulariseerd Holdings: 19 procent worden. Wat bijvoorbeeld met portefeuilles die Ackermans & van Haaren, Aurelius, Berkshire Hathaway, Brederotwintig jaar of ouder zijn? Wat met de oorsprong? de, Exor, First Pacific, Gimv, Investor AB, Jardine Strategic, Sofina.

Hoe hebben de eigenaars ze verkregen? Er zijn Farmacie: 15 procent mensen die een bedrag soms dertig jaar geleden hebben geërfd en dat bedrag hebben zien Biocartis, Fagron, Gilead Sciences, HCA Holdings, Ion Beam Applications, verdubbelen, of zelfs meer. Die mensen hebben Johnson & Johnson, Medtronic, Orpea, UCB, UnitedHealth Group; Zoetis. vaak de bewijsstukken niet meer van destijds.

Vastgoed: 12 procent En banken houden documenten ook maar tien Brookfield Asset Management, BUWOG, Care Property Invest, Cojaar bij. Het is dus niet altijd vast te stellen wat er finimmo, Immofinanz, Qrf, Regus, TINC, Vastnet Retail. eigenlijk moet geregulariseerd worden.

Technologie: 9 procent Alphabet, Apple, Facebook, Melexis, Tencent Holdings.

Consumptie-lux: 7 procent Christian Dior, Foot Locker, Henkel, LVMH, Nike, Nintendo, Ontex, Van de Velde.

Financieel: 6 procent Ageas, Allianz, JP Morgan, KBC Groep, Markel, Nationale Bank, Visa.

10

Extra diensten

VFB De goedkope online brokers zijn al een tijd in opgang. Vormen die niet een steeds grotere concurrentie voor klassieke beurshuizen als de uwe?

Herman Hendrickx Hun opkomst is tien jaar geleden begonnen. We hebben klanten verloren, dat is waar, maar dat is fel verminderd sinds we ons dienstengamma hebben uitgebreid met beleggingsadvies, fiscaal advies, enz.

Interview

Die service heeft weliswaar een prijs waardoor we wat duurder zijn dan een online broker.

Monique Leys Inderdaad. Wij willen een toegevoegde waarde geven. Wij zitten in een andere niche. En we zijn ook niet extra duur. Wij zien trouwens vaak dat mensen twee rekeningen hebben: een online als ze wat meer willen traden, en een bij de bank.

Herman Hendrickx Het is niet door veel transacties te doen dat je het noodzakelijk beter zal doen. Onze vaststelling is dat bij discretionair krediet jaarlijks een derde tot de helft van de aandelen veranderen. Er zijn dan weer aandelen die bij ons altijd in portefeuille zitten, zoals Nestlé of Sofina. Solvay is er eens uit geweest, maar hebben we opnieuw opgenomen.

VFB Hoe zit de verdeling van de bedragen die bij u discretionair en adviserend belegt? Wat met de fondsen?

Monique Leys Het discretionair en adviserend vermogensbeheer zijn elk goed voor zowat een kwart van de belegde bedragen. Er was een tijd dat we dachten dat het discretionaire met de toenemende informatieverspreiding zou afzwakken. Niet dus.

Het adviserende zijn we gestart in 2008. Het gaat telkens om een ander cliënteel met vaak ook andere aandelen. De fondsen zijn goed voor zowat 30 procent. Een deel van de bedragen heeft onder meer ook te maken met advies ad hoc.

Herman Hendrickx Wij hebben 800 lijnen van fondsen bij onze klanten. Een aantal van de fondsen hadden de klanten van voor ze naar ons kwamen. Vaak houden ze die omdat het niet altijd gemakkelijk is om eruit te stappen. Anderzijds werken wij met een open architectuur wat inhoudt dat we niet te beroerd zijn om fondsen van derden aan te bevelen.

VFB U zet nieuwe klanten dus niet aan om fondsen van derden van de hand te doen.

Monique Leys Als we dat al zouden doen, vragen we om dat bij hun bestaande instelling te doen. Het gaat dan om fondsen die niet duidelijk of illiquide zijn en niet regelmatig genoteerd worden.

VFB Men heeft de mensen ook zaken opgesolferd die ze niet begrepen. Ik moet denken aan die keer dat ik met mijn schoonvader naar een bank in Nederland ging om zijn spaarcenten te herbeleggen. Hij zag een poster met een ongelooflijk aanbod. We zijn een koffie gaan drinken en ik heb hem aan het verstand kunnen brengen dat het een veel te riskante belegging was. Gelukkig heeft hij mijn raad gevolgd.

Herman Hendrickx (knikt) Denk aan het duizendtal kmo’ers, zelfstandigen en vrije beroepen die samen zowat 200 miljoen euro via een tax shelter hebben belegd bij het filmhuis Corsan en die hun fiscale attesten niet krijgen. Ik moet ook terugdenken aan de Easdaq-beurs met zijn TMT-aandelen, aandelen in de technologie, media en telefonie. Hoeveel van die ‘tranen-met-teuten’-aandelen zouden vandaag nog bestaan?

Onfair

VFB Wat is een goede beleggingshorizon?

Monique Leys Minimum 5 jaar. Veel hangt natuurlijk af van hoe lang men zijn geld kan missen.

VFB Hoeveel aandelen zitten in een mooi gespreide portefeuille?

Monique Leys Bij een bedrag van 200.000 tot 250.000 euro moet je denken aan zeker 15 tot 20 aandelen. Wie bijvoorbeeld maar 15.000 euro kan beter via een fonds aandelen kopen. Onze fondsen mogen maar maximum 8 procent in een bepaald aandeel beleggen. Dat garandeert dus een goede spreiding.

VFB U, mevrouw, zei ooit dat u zelf een langetermijnbelegger bent die zich concentreert op defensieve sectoren, enerzijds in rendementsaandelen en anderzijds in groeiaandelen die te maken hebben met emerging markets. Met een hogere dollarkoers en met de volatiliteit op die markten, is dat misschien vandaag geen goed idee.

Beste Belegger | Januari 2017

“Er liggen bij advocaten nog heel wat dossiers die fiscaal gewoonweg niet kunnen geregulariseerd worden.”

Monique Leys Het blijft voor ons trouwens altijd een bottom-up benadering waarbij wij voornamelijk naar de waardering van de bedrijven kijken. Als ik het had over groeiaandelen bedoelde ik wel niet enkel aandelen uit emerging markets.

Herman Hendrickx We laten elk jaar twee of drie fondsbeheerders komen om te praten over die emerging markets.

VFB Hebben de voorbije regeringen de fiscaliteit rond de financiële producten niet nodeloos ingewikkeld gemaakt? Neem de speculatietaks die straks weer wordt afgevoerd. Of de ruzie over een mogelijke meerwaardebelasting.

Herman Hendrickx Het is rampzalig. Je moet programma’s schrijven, wat heel wat inspanningen vergt van de IT’ers. En het wordt al na acht maanden afgeschaft. Het was zo onfair om een bepaalde groep te treffen, met name de individuele belegger. En hoe onrechtvaardig was het niet dat je een speculatietaks op de meerwaarde moest betalen, maar een minwaarde niet in rekening mocht brengen? Wat vice-premier Kris Peeters nu voorstelt met zijn meerwaardebelasting is nog gekker. Ik hoop dat het er niet komt. Een belasting invoeren die ervoor zal zorgen dat de inkomsten zullen dalen … wat voor zin heeft het?

Monique Leys De toepassing van de regels is niet altijd gemakkelijk en leidt van instelling tot instelling soms tot verschillende uitkomsten.

11

Interview

den dan was hij ongetwijfeld misnoegd als hij achteraf de koers had zien stijgen. Ga een volgende keer maar eens in tegen de visie van de klant.

Monique Leys Hebben we L&H ooit geplaatst? Ja. Op vraag van de klant.

VFB De kleine beursgenoteerde mediagroep Think Media, die inmiddels failliet is, moest jaar na jaar rekeningen neerleggen waarbij de bedrijfsrevisor meldde dat hij zich niet kon uitspreken over de juistheid van de cijfers. Had dat aandeel niet moeten worden geschorst? Was men niet te laks in het toezicht?

Herman Hendrickx De beurs is geen auditor. Het is ook niet aan Euronext om op te treden. Een schorsing zou trouwens betekenen dat de aandeelhouder niet meer de mogelijkheid heeft om uit te stappen.

Monique Leys Als een bedrijf niet meer zou rapporteren, zou men de notering kunnen schrappen.

VFB We hadden al Optima. Nu vreest men voor grote problemen bij Merit Capital.

Herman Hendrickx Het is allemaal niet gunstig voor de sector.

VFB Om het even over het grootste debacle van de afgelopen jaren te hebben: Lernout & Hauspie.

Herman Hendrickx Om te beginnen was er toen nog geen sprake van MiFID. L&H was een moeilijk verhaal. Stel dat iemand kwam vragen of hij in L&H mocht beleggen en je zou het hebben afgera-

René De Witte Journalist VFB

interview 14 December 2016

Ascencio is een gereglementeerde vastgoedvennootschap, die belegt in winkelvastgoed aan de rand van woonkernen of langs invalswegen naar stedelijke centra, in België, Frankrijk en Spanje.

Ascencio beheert een vastgoedportefeuille van 572 miljoen euro met een oppervlakte van 415.982 m2.

DIVIDEND VERHOOGD VAN 3,05 EUR TOT 3,20 EUR

Voor meer informatie: www.ascencio.be +32 (0) 71.91.95.00

Digitale metamorfose van de out-of-home reclamegroepen

Dossier René De Witte Journalist VFB

JCDecaux en Clear Channel: vandaag de kneusjes op de beurs, straks de winnaars?

Er wordt eerder zelden over geschreven in de beurskronieken, maar als er twee groepen zijn die in tal van landen de outof-home reclamemarkt domineren dan zijn dat het Franse JCDecaux en het Amerikaanse Clear Channel Outdoor Holdings, respectievelijk genoteerd op Euronext Parijs en de New York Stock Exchange. Outof-home (OOH) staat voor alle reclame die buitenshuis wordt gevoerd, zo op wachthuisjes (abri’s in het jargon), alleenstaande borden op de trottoirs (doorgaans van 2m2) of aan gevels (billboards genaamd van doorgaans 16, 20 of 36 m2), op kiosken, trams, bussen of treinen, in stations en luchthavens. Stap de deur uit en er is niet te ontkomen aan OOH. Wie de jongste 52 weken aandelen zou hebben gekocht van die twee groepen en ze niet tijdig verkocht, deed een slechte zaak.

JCDecaux piekte bijvoorbeeld tot 39,78 euro, maar noteerde 52 weken later op de dag van onze research (6 december) liefst 39,78 procent lager op 24,62 dollar. Clear Channel Outdoor vertoonde helemaal een grimmig verloop met een koers van 2,97 dollar op 17 februari 2016, een klim naar 7,31 dollar op 29 augustus en opnieuw een terugval naar 5,60 dollar (op 6 december).

De lagere koersen hadden telkens te maken met kwartaalresultaten die beneden de verwachtingen waren gebleven.

Bij JCDecaux (zie ook artikel van Gert De Mesure verder in dit nummer) leidde het bij zeven analisten wel tot het advies om te kopen. Een wijze raad? Dan toch niet als men ook nog eens kijkt naar het koersverloop van een derde grote speler in Europa: het Duitse Stroër, dat vooral actief is in de eigen thuismarkt, Polen en Turkije.

De analisten gaven in de loop van 2016 bijna unisono koopadviezen. Maar zie: de Beste Belegger | Januari 2017

koers van Stroër op de beurs van Frankfurt tuimelde van een piek van 56,72 euro tijdens het jongste jaar met 37,39 procent naar 35,53 euro (op 6 december). Wat is dat toch met die groepen die toch wel aardige omzetcijfers neerzetten: 3,2 miljard euro door JCDecaux, 2,8 miljard door Clear Channel en een toch niet onaanzienlijk 823,7 miljoen door Stroër?

gitale out-of-home. Op dat vlak staan we trouwens nog maar aan het begin van een ware omwenteling,” zegt Jos Van Campenhout van Outsight, het vroegere PTOC en de belangrijkste Belgische OOH-specialist. Outsight verleent advies en verkoopt OOH-reclameruimte aan grote groepen als Proximus, Engie, Spadel, Mc Donalds, L’Oréal, Media Markt of nog autoconstruc-

Jos Van Campenhout

Minder papier, meer digitaal

Ver weg blijven van dat soort aandelen? Het antwoord is niet echt eenduidig want de sector maakt momenteel voluit een metamorfose mee van minder papieren OOH naar meer digitale OOH (DOOH) en dus ook naar big data en software. “Ik heb het liever over dynamische dan over di-

teurs als Nissan, Renault en Mercedes.

“Een op de vier borden op straat passeert in België via ons,” zegt hij. Hij maakt zich niet bepaald zorgen over de toekomst van OOH en meer bepaald van DOOH. De verklaring is heel eenvoudig. Het televisie- en radiolandschap geraakt almaar meer versnipperd wat het de adverteerders niet 13

gemakkelijker maakt bij het spreiden van hun budgetten. Voeg daar de schier ontelbare kanalen op het internet aan toe en het is duidelijk welke enorme troef OOH wel heeft. Iedereen moet immers wel eens de deur uit en staat dan willens nillens oog in oog met reclame.

Het was de Fransman Jean-Claude Decaux die in Europa de OOH-markt tot leven wekte met de introductie van billboards in het straatbeeld. Maar de echte doorbraak kwam er toen hij steden en gemeenten er wist van te overtuigen om op zijn kosten stadsmeubilair te plaatsen in ruil voor (langlopende) concessies om de investeringen terug te verdienen met het verkopen van advertentieruimte op wat een enorm succes zou worden: het formaat van 2m2 wat ideaal was voor onder meer bushokjes. Adverteerders waren al snel wild van de opportuniteiten en de return. Wie een mooie commerciële formule bedenkt, mag zich aan concurren-

tie verwachten en dat gebeurde dus ook snel. Onder meer het Amerikaanse Clear Channel Outdoor gooide zich in de strijd, onder meer ook bij ons. België is met zijn densiteit aan OOH een mooie case om de sector tegen het licht te houden. In de strijd om (langlopende) concessies werd het gamma aan straatmeubilair dat men, doorgaans gratis, aanbood almaar breder met zitbanken, vuilnisbakken, kiosken tot enkele jaren geleden ook stadsfietsen die men ter beschikking stelde.

Harde strijd

Het ging er hard aan toe. Zo zag men hoe Clear Channel een alliantie sloot met de Waalse TEC, terwijl de STIB/MIVB in Brussel in zee ging met JCDecaux. In Vlaanderen koos De Lijn voor een eigen regie met Lijncom. Nog een voorbeeld: de stations. Clear Channel wist via de joint-venture Publifer met de NMBS een netwerk van 1.700 reclameborden en een 100-tal digitale reclame-

Er beweegt wel wat Wie naar de totale omzetcijfers van de verscheidene reclamemedia in België kijkt, zag die in die in de jaren 2013 tot en met 2015 gestadig stijgen van 3,707 naar 3,824 miljard euro hetgeen allicht ook samenhangt met de licht opverende economie of de betere verwachtingen. Maar niet elk medium deed het zo goed.

Televisie Televisie was met 1,577 miljard euro in 2015 nog steeds de grote slokop. Het was een jaar eerder 1,450 miljard waardoor het aandeel van de televisiereclame steeg van 39 naar 41 procent. Er kwamen nogal wat nichezenders bij zodat het niet echt duidelijk is in welke mate het beursgenoteerde Roularta Media Group (RMG) er kon van profiteren. De RMG is voor de helft eigenaar van Medialaan (VTM, 2BE, Jim, Q-Music en JoeFM) en baat zelf de economische kabelzenders KanaalZ en CanalZ uit.

Kranten Kranten zagen hun reclame-inkomsten van 824,95 miljoen euro in 2014 dalen naar 767,45. Het marktaandeel zakte hierdoor van 22 naar 20 procent. Misschien moeten de cijfers van de kranten met een korreltje zout worden genomen want het is niet denkbeeldig dat ze inkomsten uit hun websites mee in rekening nemen.

Radio Radio zag de omzet dalen van 523,93 in 2014 naar 513,823 miljoen euro waardoor het marktaandeel met een procentpunt daalde naar 13 procent.

14

Out-of-Home De grote spelers JCDecaux en Clear Channel zagen de omzet in hun sector stijgen van 324,64 naar 330,93 miljoen euro. In 2013 was dat 314 miljoen. Outdoor lijkt dus best wel in de lift. OOH zit aan een marktaandeel van 9 procent.

Magazines Magazines zagen hun omzet stijgen van 256,52 naar 291,71 miljoen euro en het marktaandeel van 7 naar 8 procent. Dat is opvallend want de magazinemarkt krijgt de voorbije jaren rake klappen wat de oplagecijfers betreft. In dit segment denkt men vooral aan RMG met titels als Knack, Trends, enz.

Online Een beetje verrassend is dat de online bestedingen zakten van 237,34 naar 215,01 miljoen euro, goed voor een aandeel van 6 procent.

Vrije pers Ook hier is RMG met onder meer De Streekkrant een belangrijke speler. De omzet daalde in dit segment van 110,75 naar 90,46 miljoen waardoor het aandeel met een procentpunt daalde naar 2 procent.

Bioscoop Kinepolis had het liever anders gezien, maar de omzet in de hele sector daalde lichtjes van 37,83 naar 37,46 miljoen euro, goed voor een stabiel, maar klein aandeel van 1 procent.

schermen binnen te halen. Dat de deal met de NMBS na een klacht van JCDecaux op de helling kwam te staan, is een mooie illustratie van hoe beiden elkaar al zo vaak voor rechtbanken in de haren zijn gevlogen. Als er een sector is waar men zeker geen vermoedens moet hebben van onderlinge marktafspraken, dan allicht wel deze. JCDecaux van zijn kant verwierf de concessies in de luchthavens van Zaventem en Charleroi.

De posities in ons land zijn niet te achterhalen, ook al omdat de jaarrekeningen niemand wijzer maken. Jos Van Campenhout van Outsight kan ons indicatieve cijfers bezorgen, afkomstig van het onderzoeksbureau Media Data Bank. “Ze geven een redelijk juiste weergave van de marktaandelen van de media, zoals de televisiereclame, printreclame of OOH. Maar de cijfers zeggen weinig over de exacte gespendeerde bedragen. Het gaat immers om de bruto tariefwaardes die geen rekening houden met kortingen en andere negotiaties,” waarschuwt hij. (Zie kader: Er beweegt wel wat.) De laatst bekende cijfers over een volledig jaar zijn die over 2014 en geven voor OOH een totaal bedrag aan bestedingen van 325 miljoen euro, of 9 procent van alle bestedingen. JCDecaux zou met een aandeel van 43 procent in OOH iets groter zijn dan Clear Channel met 42 procent. Er zijn dus andere spelers actief.

Zo is er Belgian Posters dat sinds de overname van het agentschap Duchêne in 2007 meer dan 5.000 panelen van groot formaat bezit en inmiddels ook de borden van 8 en 20m2 van Clear Channel commercialiseert.

Veel kleiner is Media Trader (550 2m2-borden aan 150 winkelpunten van Delhaize en AD Delhaize) en zusterbedrijf Mediageuzen met een duizendtal 20m2-borden langsheen Vlaamse wegen. Media Trader en Mediageuzen zijn verrezen uit het faillissement van de beursgenoteerde holding Think Media van de niet-onbesproken zakenman Maurice De Velder. Het vermelden waard is ook GUIDOOH dat zich oorspronkelijk met affiches in of aan scholen, campussen en studentencontactpunten richtte op de niche van de Belgische studentenmarkt en young potentials en inmiddels ook reclameborden heeft in toiletruimtes in Brusselse straten.

Digitale revolutie

JCDecaux is wereldwijd een winstgevende groep terwijl Clear Channel Outdoor vier jaar op rij in het rood afsloot. Dat hun resultaten de komende jaren onder druk zullen staan, staat in de sterren geschreven want er zijn met de digitalisering

nen en dan gericht reclame sturen. Maar het zal volgens mij nooit meer dan een gimmick zijn.”

Dat de digitalisering in OOH is ingezet, mag echter wel duidelijk zijn. Clear Channel was al eerste met digitale schermen in de stations, dan volgde JCDecaux in de Brusselse metro. Het was vervolgens terug aan Clear Channel met I-conic, een 132m2scherm op het Brouckèreplein in Brussel.

In 2016 was het weer de beurt aan JCDecaux met 122 schermen op de parkings van Carrefour. Highco, een derde speler,

(point-of-sale of POS) of op plaatsen die bezocht worden door een bepaald publiek (point-of-intrest of POI). Nabij een verkooppunt kan de reclame aangepast worden aan de context van de dag. Hetzelfde kan toegepast worden op het publiek domein voor een breder publiek of op de plaatsen waar een specifieke doelgroep voorbij gaat. Dat kunnen bijvoorbeeld scholen zijn, bioscopen, fitnesszalen of voetbalstadions. De stijgende interactiviteit moet de aandacht verscherpen, leiden tot meer verkoop voor de adverteerders en moet tegelijk de omzet

plaatste daarop 130 schermen binnen in de Carrefours. JCDecaux was dan terug in het nieuws met de overname van DOOH Media en voegde op die manier 140 schermen in shopping centra aan zijn portefeuille toe, onder meer in Docks Bruxel. Clear Channel sloot 2016 af met de installatie van 100 digitale schermen in de Brusselse straten.

De digitalisering is niet los te zien van de almaar goedkoper geworden liquid crystal displays (LCD-schermen). In DOOH is het Koreaanse Samsung de grote winnaar. Onze eigen Barco is vooral met licht-emitterende diodes (LED) en heeft in deze sector met heel wat concurrentie te maken. De meeste 2m2-panelen bestaan vandaag uit roterende papieren affiches die om de zoveel seconden in de plaats van een andere komen.

DOOH maakt het pas helemaal dynamisch en brengt ons tot wat Clear Channel Outdoor ‘People & Places 2.0’ noemt. Adverteerders kunnen voortaan heel soepel opteren voor een selectie op maat van zijden van 2m2 in de nabijheid van bepaalde verkooppunten

van de ‘out-of-home’-spelers opkrikken.

Maar helaas staan daar wel niet-onaanzienlijke investeringen tegenover, wat de winstgevendheid nog een hele tijd onder druk zal houden. Maar dat ze desondanks de nieuwe weg zullen/moeten inslaan, staat vast. Om even de website te citeren van Clear Channel: “Een contextueel relevante omgeving verhoogt de efficiëntie van een campagne namelijk significant met 20 procent.”

© René De Witte

zware investeringen op komst die niet snel hun vruchten zullen afwerpen. Maar dat de OOH-reclame door de omvorming tot DOOH mogelijk een geweldige toekomst tegemoet gaat, mag mogelijk wel verwacht worden. “Met zijn langetermijncontracten is OOH zoals een tanker die niet zomaar van koers kan veranderen,” zegt Jos Van Campenhout, die ervan overtuigd is dat men voluit de weg opgaat van wat marketeers nu al ‘situation marketing’ of ‘targeted marketing’ zijn gaan noemen. Vervang papier in 2m2-borden met LCD-schermen en het is perfect mogelijk om ’s ochtends reclame te maken voor pakweg een koffiemerk, ’s middags voor een hamburgerketen en in de vooravond voor een merk van whisky. Jos Van Campenhout: “Billboards vergen het afsluiten van contracten met de eigenaars van de gebouwen, en dat neemt meer tijd in beslag. Bovendien rekenen sommige steden en gemeenten tot 200 euro per twee weken aan taksen aan.

Of het bord verhuurd is of niet maakt niets uit. Digitale 2m2-borden bieden een hogere kwaliteit dan papier. DOOH-reclame biedt heel wat mogelijkheden die vandaag nog niet gebruikt worden, maar die men vrij snel zal zien opduiken. Het zal de return on investment voor de adverteerder verhogen. Die zal in de toekomst vooral tijd kopen, namelijk bepaalde momenten van de dag. Met dynamische OOH is dat perfect mogelijk.”

Niets te gek?

Er zijn nog wel wat klippen te omzeilen, met name op het vlak van de software achter DOOH. Als men sommigen moet geloven, is straks niets te gek of het doet zijn opwachting. Heel straf is bijvoorbeeld wat het kleine Ocean Outdoor op zijn website zet. De Britse groep is actief in negen grote Britse steden en heeft als vlaggenschip het DOOH-scherm The Curve op Piccadily Circus in Londen. Ocean is eigendom van de private equity groep LDC (Lloyds Bank) en draaide een omzet van 31,5 miljoen pond (37,5 miljoen euro). Een van de recente persberichten gaat over de ‘vehicle recognition technology’ waarmee camera’s modellen en bestuurders aan een kruispunt zouden herkennen en gerichte reclame kunnen uitsturen. Het neusje van de zalm op het vlak van ‘targeted marketing’?

Lopen we straks in een winkelcentrum langsheen een kiosk en krijgen we een advertentie die op onze maat is gericht? Van Campenhout: “OOH is een massamedium.

Je kunt het verfijnen, dat wel. Maar het blijft een massamedium. Je zou aan een kruispunt pakweg BMW’s kunnen herkenBeste Belegger | Januari 2017

Mobiele outdoor

Uiteraard is ook JCDecaux met digitale schermen aan de slag gegaan, zo bijvoorbeeld in de luchthavens. Maar als het om mobiele outdoor gaat, is het bij ons alweer Clear Channel dat de primeur claimt met de eerste drie permanente interactieve DOOH-netwerken die voorzien zijn van ofwel Near Field Communication (NFC) ofwel Quick Response (QR-code). De mogelijkheden van deze technologieën zijn legio voor de consumenten: informatie uitwisselen, 15

Belgium (Genk, Nijvel, Luik, Kortrijk, Doornik, Gent), Galeries Toison d’Or in Brussel, Stadsfeestzaal in Antwerpen, Waasland Shopping in Sint-Niklaas en MediaCité in Luik waar Dooh-media eveneens actief is.

Domper?

© René De Witte

transacties uitvoeren, een kortingsbon downloaden, informatie raadplegen, de dichtstbijzijnde winkel zoeken, enz. De netwerken bestaan uit panelen die zijn opgesteld op strategische plaatsen in de winkelstraten van Antwerpen, Brussel, Charleroi, Gent en Luik en in de twaalf grootste stations. NFC en QR zouden het adverteerders mogelijk maken rechtstreeks te communiceren met de consumenten en hun reclameboodschappen te verdiepen.

De netwerken betekenen de start van interactieve, mobiele outdoor activiteiten. Samen met de dynamische digitale borden zouden ze nog een extra boost moeten geven aan de sector. En dus liet ook JCDecaux zich niet onbetuigd. Zo nam de Franse groep een meerderheid in Dooh-media, de belangrijkste speler in België in het domein van digitale reclame in shopping centra. Een mooie referentie is alvast het contract dat men binnen haalde bij Docks Bruxel. Dat kwam bovenop de centra van onder meer Wereldhave

De flexibiliteit van de interactieve, digitale borden zou de omzet van JCDecaux en Clear Channel moeten aanzwengelen. Maar wat met de winstgevendheid? Er zijn vooreerst de aanzienlijke investeringen. Maar er is meer.

Naast de consolidatie in de sector van de OOH werden de agentschappen, media planners en kopers van reclame almaar groter. Een paar van de reuzen zijn Omnicom (NYSE), Publicis (EP), Havas (EP), Aegis (LSE) of de WPP Groep (LSE) die werkt als een soort van paraplu voor tal van kleinere communicatiebureaus waaronder ook een reeks media-agentschappen in ons land. Hoe dynamischer OOH zal worden, hoe groter de nood zal zijn aan adverteerders om die te renta-

Aan uw zijde bij uw beleggingen

LELEUX ASSOCIATED BROKERS EERSTE ONAFHANKELIJKE BEURSVENNOOTSCHAP IN BELGIË

Uw partner bij het beheer van uw portefeuille

Portefeuillebeheer | Beleggingsadvies | Uitvoeren van beursorders Aalst | Antwerpen | Anzegem | Berchem | Brussel | Deurne | Drongen | Gent Hasselt | Ieper | Knokke | Kortrijk | Leuven | Mechelen | Melsele | Overijse | Ukkel

Inlichtingen | 0800 255 11 | www.leleux.be 16 Leleux_VFB_131x203_NL_2016_V02.indd 1

12/09/16 15:54

Deelfietsen

Er is bovenop de investeringen in de digitalisering van de borden nog iets wat op de rentabiliteit drukt: stadsfietsen. In het begin was het businessmodel nogal eenvoudig: gratis straatmeubilair in ruil voor het alleenrecht om er reclameruimte op te verkopen. Maar toen begonnen steden en gemeenten bijkomende compensaties te vragen en te krijgen. En zo zouden in 2006 in Brussel voor het eerst in ons land deelfietsen opduiken die JCDecaux in het kader van de dienst Cyclocity ter beschikking stelde. Cyclocity was er enkel in de stadskern en werd een grandioze flop. In 2009 werd met het Brusselse Gewest een akkoord afgesloten om Velocity uit te breiden naar de hele regio en werd een einde gesteld aan het contract met JCDecaux dat Beste Belegger | Januari 2017

tot 2014 had moeten lopen. Cyclocity werd omgedoopt tot Villo! en stelde 2.500 fietsen ter beschikking. De kostprijs van de fietsen blijft vaak angstvallig geheim, net als hoe de wijzigingsprocedure met JCDecaux tot stand kwam. Neem Parijs. Om het te halen van concurrent Clear Channel Outdoor verhoogde JCDecaux zijn engagement in Parijs van 8.000 tot liefst 20.600 fietsen, hetgeen uiteraard snel tot heronderhandelingen leidde. De details van de nieuwe afspraken werden nooit echt bekend gemaakt.

In Lyon werden boetes kwijtgescholden, mocht JCDecaux de gebruikstarieven optrekken en de vloot aan fietsen herleiden van 4.000 tot 3.700. Het gevolg: het aantal abonnementen daalde in een jaar tijd van 60.000 naar 40.000.

Exterion Media

Volledigheidshalve kan men in een dossier over OHH niet naast Exterion Media, het voormalige CBS Outdoor International dat eigendom is van de private equity groep Platinum Equity. Exterion Media is in Nederland zeer sterk met onder meer de concessies van de Nederlandse Spoorwegen, de luchthaven van Schiphol, de tramreclame in Rotterdam en de busreclame in Amsterdam. Na de overname van het winkelcentranetwerk Centercom is Exterion nu ook present in de 125 grootste shopping centra in Nederland. “Wij kunnen 70 procent van Nederland bereiken,” leest men op de website van de groep. In maart 2016 viel dan het nieuws dat Exterion het contract van 2 miljard pond (of 2,4 miljard euro

© René De Witte

biliseren, hoe groter ook de rol van de bureaus als aanbrenger van reclamemakers en eventueel hoe groter ook de marges die ze zullen opeisen.

Jos Van Campenhout: “Onderschat de investeringen in de klassieke OOH maar niet. Die zullen in DOOH groter zijn, maar de return zal ook groter zijn. Er zal een heel arsenaal aan mogelijkheden bijkomen dat vandaag nog niet gebruikt wordt. Dat zal men vanaf 2017 zien uitgerold worden.

We komen in een tijdperk dat de adverteerder een ‘share of voice’ zal kopen, zeg maar tijd.” In vehicle of street recognition gelooft Van Campenhout niet, zo liet hij al verstaan. Maar wat bijvoorbeeld met face recognition vanuit een kiosk?”

Jos Van Campenhout: “Het bestaat, het werkt zelfs zeer goed en staat al in een aantal shopping centra. Het systeem kan een man van een vrouw onderscheiden en een leeftijdscategorie bepalen. Je zou dan bij een man reclame kunnen tonen voor bijvoorbeeld Gilette en Flair bij een vrouw. In theorie klopt dat, maar in de praktijk is het een ander paar mouwen.

Het grote verschil met online is dat het op internet instant kan. DOOH is een ander verhaal. Je hebt meestal meerdere mensen. Tegen dat de detectie is gebeurd en de lopende advertentie is afgelopen, zijn er gemakkelijk twee seconden voorbij en zijn de mensen vaak al weg. Je hebt te maken met een dynamisch publiek. Interactieve schermen zijn volgens mij dus niet iets voor mensen. OOH is een massamedium en is het meest goedkope en efficiënte. Ja dus: OOH gaat nog een mooie toekomst tegemoet. Papier zal een goedkoop contact blijven, maar in combinatie met dynamische borden die je tactisch inzet, krijg je een extra impact.”

In plaats van een ‘publiciteitsproject uit te bouwen’ met fietsen, zorgde Clear Channel voor echte mobiliteitsprojecten. Steden als Barcelona, Mexico City en Antwerpen deden een beroep op Clear Channel om een echt leenfietsenproject uit te bouwen.

Duizenden inwoners van deze steden maken structureel gebruik van de leenfietsen voor hun stadsverplaatsingen. In Antwerpen worden dagelijks gemiddeld 12.000 verplaatsingen met de Velo’s gedaan, ter vervanging van de auto. Het project is zo succesvol dat 15.000 mensen op de wachtlijst staan om een Velo-abonnement te bekomen en het stadsbestuur besliste onlangs om het aantal fietsen te verhogen van 1.800 naar 3.200. De fietsstations zullen over alle districten van de stad Antwerpen verspreid worden.

gespreid over acht jaar) in de wacht had gesleept van Transport for Londen (TfL) waarmee reclame kan geplaatst worden in 400 stations, onder meer in die van de London Underground. Het ging om ’s werelds grootste spooradvertentiecontract ooit. De omzet van de groep bedraagt een slordige 1,2 miljard euro. Ook JCDecaux had meegedongen naar het contract in Londen. Clear Channel had afgehaakt.

Redactie 13 december 2016

17

Ackermans & van Haaren investor day zet Sipef in de kijker Elk jaar zet AvH een segment of een dochterbedrijf in de kijker op zijn investor day.

Vorig jaar werd aandacht besteed aan de vastgoedactiviteiten (Leasinvest en Extensa) en de rusthuizen, dit jaar kreeg Sipef, waarvan AvH 28 % bezit (goed voor 3,2 % van de beurswaarde van AvH), de kans om zich te presenteren.

daag vooral geïnteresseerd in Sipef omwille van het groeipotentieel. Zo zijn er stappen gezet om het areaal van 53.625 ha uit te breiden naar 82.819 ha, vnl. in Indonesië en vnl. in palmolie. Het betreft voor een deel nieuwe aanplantingen zodat we die groei niet volledig op korte termijn in de resultatenrekening zullen te zien krijgen. De doelstelling ligt op 100.000 ha, een datum om dat te bereiken werd niet meegegeven.

Een niet onbelangrijk aspect in het beleggingsverhaal van Sipef betreft de talrijke voordelen van palmolie die gebruikt In/output voor oliën

Sipef is zoals geweten een plantagegroep met focus op palmolie (87 % van areaal) en rubber (9 % van areaal) en in mindere mate thee (3 % van areaal) en bananen (1 % van areaal). De groep controleert 67.824 ha, gecorrigeerd voor derdenbelangen is dat 53.625 ha. Los van het mogelijke herstel van de palmolieprijs, zijn we van-

François Van Hoydonck, ceo Sipef

18

Palm

Soja

Rendement: ton/ha

3,6

0,3

Meststof: kg/ton olie

47,0

315,0

Pesticiden: kg/ton olie

2,0

29,0

Energie input: GJ/ton olie

0,5

2,9

wordt in een breed gamma producten zoals margarine, chocolade, roomijs, zepen, cosmetica en als brandstof. Daarenboven is palmolie met een wereldproductie van 62,6 miljoen ton in 2015 de belangrijkste plantaardige olie, goed voor een marktaandeel van 38,7 %, terwijl het maar 6,6 % van het areaal vult. De voordelen van palmolie tegenover olie uit soja en raapzaad hebben we verzameld in de tabel.

Eveneens belangrijk voor Sipef is het RSPO-duurzaamheidscertificatie voor de volledige productie. Ter vergelijking: slechts 17 % van de wereldproductie heeft dergelijke certificatie. Palmolie heeft dus duidelijk veel voordelen, een groot nadeel is dat het heel moeilijk is om zelf nieuwe plantages te ontwikkelen in Indonesië. De biodiversiteit neemt immers af door de monocultuur en de CO2-uitstoot neemt sterk toe, terwijl de beschikbaarheid van land sterk afgenomen is. Krijgt men toch een vergunning voor een plantage, dan moet men elders in het land bepaalde bosaanplantingen verrichten om de milieugevolgen van palmplantages te compenseren. Dergelijke verplichtingen maken het duur en moeilijk om

nieuwe plantages aan te leggen. De enige manier om dan te groeien is via overnames.

Dat verklaart het overnamebod van een van de grote geïntegreerde spelers Kuala Lumpur Kepong (beurswaarde 5,4 miljard euro) op het Britse MP Evans (beurswaarde 445 miljoen euro), het goedkope geld en de lage schuldgraad van sommige spelers laten een zekere overname-activiteit toe. Sipef laat die overnamekoorts aan zich voorbij gaan en bouwt gestadig zijn areaal uit, wat meer tijd in beslag neemt, maar veel goedkoper is.

Tot slot kunnen we nog meegeven dat Sipef vandaag niet zo goedRaapzaad koop noteert omdat de 0,8 koers niet in dezelfde mate 99,0 gedaald is als de palmolieprijs. Het ingezette herstel 11,0 van die palmolieprijs en de 0,7 diverse plantage-uitbreidingen en de daaruit volgende productieverhogingen kunnen daar snel verandering in brengen.

Heel onverwacht kregen we na deze investeerdersdag nog een mooi persbericht in de bus. Zo verhoogde Sipef zijn belang in de grote plantage Agro Muko van 47,29 % tot 95 % via de aankoop van 10,87 % van het Indonesische ANJ en van 36,84 % van het Britse MP Evans. Sipef legt hiervoor 144,08 miljoen dollar op tafel, goed voor een prijs van 14.594 dollar/ ha, terwijl Sipef zelf een waardering heeft van 9.850 dollar/ha. Volledigheidshalve moeten we zeggen dat het belang in Agro Muko aangehouden wordt door het Indonesische Tolan Tiga, waarvan Sipef 95 % bezit. Met deze transactie verhoogt Sipef het totale aantal hectare van 53.625 tot 62.961. Het is duidelijk dat deze transactie een belangrijke impact zal hebben op de cijfers van 2017. Wordt vervolgd.

Gert De Mesure Redactie 11 december Koers Sipef 55,89 euro www.sipef.be

72

Sipef

68 64 60 56 52 48 44 40 2012

2013

2014

2015

2016

RealDolmen boekt mooie omzetstijging In de eerste helft van het boekjaar 2016/17 (april 2016 —> september 2017) zette RealDolmen een omzet neer van 113,582 miljoen euro, een stijging met 9,5 %. In het segment IT & Business Consulting steeg de omzet 5,2 % tot 50,565 miljoen euro. Deze prestatie schrijft het management toe aan een betere focus van de organisatie, dichter bij de klant en erop gericht om sneller op de behoeften van de klant in te spelen. Dit leidt dan weer tot een betere facturatie­graad van het personeel, gecombineerd met een toename van het personeelsbestand.

Ook meldt de groep een groei van de verkoop van licenties van eigen software, maar de evolutie ligt wel onder de eigen verwachtingen.

(in miljoen euro) Omzet

H1 15/16 103,715

IT & Business Consulting

48,075

IT & Business Support Services

55,640

EBIT

4,246

IT & Business Consulting

0,631

IT & Business Support Services

4,733

Corporate

-1,118

EBITDA Financieel resultaat Netto resultaat Winst per aandeel

5,44 -0,049 4,187 0,7822

Het andere segment, IT & Business Support Services, kende een sterkere omzetgroei (13,3 %). Er werd geprofiteerd van hoge productverkopen, terwijl de uitbesteding van infrastructuur en onderhoud blijft toenemen. Hier nauw bij aansluitend

Beste Belegger | Januari 2017

doen clouddiensten het eveneens goed.

Deze evolutie compenseert de lagere verkoop van datacenters.

Die mooie omzetprestatie kon wel niet vertaald worden in een hogere bedrijfswinst, deze daalde 10,7 % (marge van 4,1 % naar 3,3 %). Het management verwijst hiervoor naar de positieve impact vorig jaar van een terugname van H1 16/17 ∆in % provisies (voor per113,582 9,5 % soneelsbonussen) ten 50,565 5,2 % bedrage van 0,7 miljoen euro. Zonder dit 63,017 13,1 % eenmalige element 3,793 -10,7 % was de bedrijfswinst 0,709 12,4 % of EBIT met 7 % geste4,569 -3,5 % gen. Het netto resul-1,485 n.r. taat daalde 11,7 % tot 4,91 -9,7 % 3,699 miljoen euro.

Per aandeel is dat 0,69 -0,054 n.r. euro.

3,699 -11,7 % De netto cash daal0,6910 -11,7 % de van 23,4 miljoen euro eind maart 2016 naar 20,3 miljoen euro eind september 2016, per aandeel is dit 3,79 euro. De daling is grotendeels het gevolg van het uitkeren van een dividend voor 3,5 miljoen euro.

De vrije cash die gerealiseerd werd ging immers op in het hogere werkkapitaal, een

gevolg van de hogere omzet. Het eigen vermogen per aandeel kwam uit op 27,55 euro.

Vooruitzichten

Wat het volledige boekjaar 2016/17 betreft, voorziet het management omzetgroei, met dien verstande dat het voor het segment IT & Business Consulting een hogere omzet voorziet, terwijl de omzet voor het segment IT & Business Support Services stabiel zou blijven (omzet in 1e jaarhelft steeg wel 13,3 %!). Op het vlak van de rendabiliteit wordt een ‘mid single digit’ bedrijfswinstmarge (dat is volgens ons 5 %) verwacht. In feite moeten we onze winstschattingen niet aanpassen, want de vooruitzichten liggen in lijn met onze verwachtingen die we in mei 2016 publiceerden (zie www.vfb.be). Ons koersdoel van 27,65 euro blijft dan ook behouden. Met dit koersdoel en een koers/winstverhouding van 11 voor ogen, gecombineerd met een netto cash positie, blijft het aandeel koopwaardig.

Gert De Mesure Redactie 13 december 2016 Koers 24,20 euro. www.realdolmen.com

24

RealDolmen

22 20 18 16 14 2012

2013

2014

2015

2016

19

Beleggen is investeren in later.

Voor uzelf en ook voor wie na u komt.

Al aan Gimv-aandelen gedacht?

Gimv investeert in innovatieve bedrijven die bouwen aan de oplossingen van morgen in sectoren met een duurzaam groeipotentieel: Connected Consumer, Health & Care, Smart Industries en Sustainable Cities.

Als belegger in Gimv bouwt u daaraan mee, onze gediversifieerde portefeuille zorgt voor de nodige risicospreiding. Bovendien geniet u een aantrekkelijk dividendrendement naast de langetermijn waardeaangroei van onze activa. Zo wordt beleggen echt investeren in later. www.gimv.com

203x131 Adv. Magazine VFB 201609.indd 1

3/08/2016 15:05:32

Op weg naar betere antistoffen voor de behandeling van kanker en ernstige autoimmuunziektes argenx start met testen combinatiebehandeling van ARGX-110 met Azacitidine bij acute myeloïde leukemie (AML) patiënten in een Phase II klinische studie www.argenx.com

argenx NV • Breda, The Netherlands • info@argenx.com • T +31 76 30 30 488 argenx BVBA • Zwijnaarde, Belgium • T +32 9 310 34 00 Argenx_023_Advertentie_004_druk.indd 1

12/12/16 17:27

Bedrijfsbezoek Patrick Verelst Gedelegeerd bestuurder VFB

Biocartis mikt op 340 geïnstalleerde Idyllatoestellen eind dit jaar Een delegatie van VFB-leden ging op bezoek bij Biocartis en werd hartelijk verwelkomd door Renate Degrave, Corporate Communication & Investor Relations Manager. Rudi Pauwels, oprichter & ceo, startte het bezoek met een presentatie van de problematiek waarop zijn bedrijf focust …

klassieke kankertests in zo’n 25 % van de gevallen fout zijn. Een hogere accuraatheid dringt zich dus op. Tenslotte is tijd een belangrijke factor. Resultaten van standaardmethoden voor moleculaire diagnosetests zijn bovendien soms pas na 14 dagen beschikbaar. Met het transport van de stalen naar die laboratoria wordt ook kostbare tijd verloren waarin de patiënt niet kan worden behandeld.

Hoge precisiediagnose

Infectieziekten is de grootste moleculair diagnostische markt, kanker de snelst groeiende. 30 tot 40 % van de wereldbevolking krijgt te maken met kanker. Jaarlijks worden ruim 14 miljoen nieuwe gevallen vastgesteld en sterven 8 miljoen mensen aan deze ziekte. Om toegang te krijgen tot de nieuwste, meest efficiënte soorten behandeling, vereist elke kankerdiagnose een nauwkeurig moleculair onderzoek van de specifieke genmutatie in het staal dat met een chirurgische ingreep wordt bekomen.

Dergelijke moleculaire diagnosetesten worden echter niet in alle laboratoria standaard uitgevoerd. Moleculaire diagnosetesting is immers complex en arbeidsintensief. We zien ook dat de resultaten van Beste Belegger | Januari 2017

Wil men de patiënt snel, juist en doeltreffend kunnen helpen dan is snelle, hoge precisiediagnose én een vereenvoudiging van het proces hard nodig. En precies daar maakt Biocartis met zijn volledig geautomatiseerd moleculair diagnoseplatform Idylla™ het verschil. Het tumorstaal wordt in een cartridge ingebracht, die daarna hermetisch wordt afgesloten. De hands-on tijd om een Idylla™ moleculaire diagnosetest uit te voeren, is gemiddeld minder dan 2 minuten. Resultaten zijn gemiddeld binnen de twee uur beschikbaar.

Omdat er veel verschillende kankers zijn, heeft Biocartis voor verschillende kankers, waaronder huid-, darm- en longkanker, testen ontwikkeld. Het IdyllaTM platform kan bovendien makkelijk worden bediend. Een belangrijk kenmerk van Biocartis’ aanpak is ook de ‘connecteerbaarheid’ van alle Idylla’s. Ze staan als het ware in een netwerk met elkaar verbonden. Dit laat toe om automatisch gepersonaliseerde diensten zoals software-updates, onderhoud, enz. wereldwijd makkelijk op te volgen, en zelfs om geheel beveiligde gegevens te kunnen uitwisselen met smartphones of andere toestellen.

AstraZeneca onderzocht recent in detail 12 verschillende diagnostische testing-

technologieën voor de opsporing van de

KRAS-mutatie en kwam tot één duidelijk besluit: de KRAS-mutatiedetectietechno-

logie van Biocartis is de makkelijkste in gebruik, de snelste en behoort tot de meest gevoelige op de markt.

Onderzoek en Ontwikkeling versus Productie

Reginald Vangenechten, Hoofd Productie, verzorgde een deel van de rondleiding, Nicolas Vergauwe, Hoofd Innovatie nam een ander deel voor zijn rekening.

De productie van de Idylla™-cartridges (die maar liefst zo’n 30 verschillende componenten bevatten!) verloopt nu nog grotendeels manueel. Biocartis beschikt met de huidige productielijn over een jaarcapaciteit van zo’n 200.000 cartridges. De groep startte dit jaar met de bouw van een

nieuwe, tweede productielijn van de tweede generatie. Hiermee kan de groep vanaf het vierde kwartaal 2017 rekenen op een bijkomende capaciteit. Doel is om zo’n 1.200.000 cartridges per jaar te kunnen produceren wanneer op volle capaciteit zou worden gedraaid. De toename van de productiecapaciteit en daarop volgend de 21

geleidelijke uitbreiding van de productie impliceert ook een daling van de kostprijs per cartridge.

Biocartis werkt continu aan tests om het moleculair diagnosemenu verder uit te breiden. Dat is essentieel om de groei van Idylla™ en het gebruik daarvan in de markt verder te stimuleren. Nu bestaat het menu aan testen uit zeven tests, met name vijf voor oncologie en twee voor infectieziek-

ten. De ambitie is om dit tegen 2020 uit te breiden tot een dertigtal tests. De strategische partnerships met partners zoals Johnson & Johnson en Abbott moeten dit mede mogelijk maken.

Commerciële expansie

Uitbreiding van het menu en uitbreiding van de productiecapaciteit moeten uiteraard hand in hand gaan met commerciële expansie. In Europa verdeelt de groep rechtstreeks zijn producten, buiten Europa verloopt dat vooral via distributiepartners.

In november 2016 kondigde Biocartis een partnership aan met Thermo Fisher Scientic (TMO), een leidende groep in apparatuur voor gezondheidszorg (omzet 2015: 17 miljard dollar) en onderdeel van S&P500. TMO wordt vanaf 2017 verdeler van de Idylla™ en de cartridges in de Verenigde Staten.

Installed base

MORE DARING CLEANER FUTURE

Volgend jaar volgt de aankondiging van de distributie-strategie in China. We zijn benieuwd.

De uitbreiding van de ‘installed base’, het aantal geïnstalleerde Idylla™-toestellen, is de basis voor de groei van de cartridgeverkoop. Die expansie kan worden samengevat zoals in de tabel.

Voor het tweede semester 2016 verwacht men zo’n 70 nieuwe toestellen te installeren en voor eind dit jaar rekent men op een totale ‘installed base’ van 340 toestellen. Extrapolaties zijn even eenvoudig als gevaarlijk, maar de aandeelhouders mogen er gerust in zijn dat deze ambities zullen worden overtroffen.

Redactie 4 december 2016

2014

1e sem. 15

2e sem. 15

1e sem. 16

Nieuw

82

32

51

106

70+

Totaal

82

114

165

271

340+

SOLAR IMPULSE: WHEN IMAGINATION AND INNOVATIVE CHEMISTRY MAKE THE IMPOSSIBLE POSSIBLE, TOMORROW’S HOPES ARE ACHIEVED TODAY.

Wenst u SOLVAY IN ACTIE, de nieuwsbrief voor aandeelhouders te ontvagen, schrijf u dan in op onze website via onderstaande link.

22

2e sem. 16

Bedrijfsbezoek Patrick Verelst Gedelegeerd bestuurder VFB

argenx: naar vier fase IIonderzoeken voor beloftevolle molecules Naar aanleiding van het bedrijfsbezoek aan argenx werden de VFB-leden enthousiast onthaald door Tim Van Hauwermeiren, ceo, en Joke Comijn, investor relations manager. argenx organiseerde begin december een presentatie en workshop op het jaarlijks congres van de Amerikaanse vereniging van hematologen (ASH) in San Diego. Daar werd vooral stil gestaan bij de vorderingen in het onderzoek van ARGX-113 en ARGX-110. Privébeleggers kregen kort daarna dezelfde informatie in de presentatie van de ceo tijdens het bedrijfsbezoek.

Antilichamen zijn erg succesvolle geneesmiddelen die ons lichaamseigen immuunsysteem nabootsen en het opnieuw in werking zetten. Vijf van de tien best verkochte geneesmiddelen zijn antilichamen. argenx (74 medewerkers, 9 nationaliteiten) ontwikkelt geneesmiddelen op basis van de gewone antilichamen van lama’s. De belangrijkste bindingsregio’s van lama-antilichamen zijn vergelijkbaar met menselijke antilichamen.

Een tweede groot voordeel bij het gebruik van lama’s is de enorme diversiteit in de antilichamen. De ontwikkelingstijd van antilichamen is in het algemeen korter dan die van andere geneesmiddelen. TheraBeste Belegger | Januari 2017

peutische antilichamen hebben een slaagkans van 18 % tegen 8 % voor klassieke producten. Bovendien staan zij minder onder druk van de generische geneesmiddelen. argenx focust op het ontwikkelen van antilichamen tegen kankers en tegen ernstige auto-immuunziekten. Het preklinisch onderzoek en de fasen I en II van het klinisch onderzoek wil men in huis houden. Intussen zijn reeds vier moleculen in fase I van het klinisch onderzoek.

Hoofdprogramma

ARGX-113 is het hoofdprogramma in auto-immuunziekten. Het moet de circulatie van auto-antilichamen verhinderen en de recyclage ervan blokkeren. Voor de goede werking van ARGX-113 had men een sterke biologische rationale. Het experimenteel concept (de zogenaamde ‘proof of concept’) werd uitgewerkt voor een ruim aantal mogelijke aandoeningen. Op basis van de resultaten van fase I (= onderzoek op gezonde vrijwilligers) start argenx begin 2017 fase II (= onderzoek op patiënten) voor de behandeling van myasthenia gravis (MG), een zeldzame spierziekte. MG wordt veroorzaakt door auto-antilichamen die de communicatie tussen een zenuwcel en een spiercel verstoren.

In het eerste kwartaal 2017 wordt ook fase II-onderzoek opgestart voor de behandeling van immune thrombocytopenie (ITP). Dit is een zeldzame bloedziekte die bij patiënten van 60 jaar of meer voorkomt.

ITP wordt veroorzaakt door auto-antilichamen die eigen bloedplaatjes vernietigen. In beide gevallen betekent ARGX-113 een mogelijke doorbraak om ziekteverwekkende auto-antilichamen te verwijderen. Omdat het in beide gevallen gaat om een zeldzame aandoening kan het fase II-onderzoek

met weinig patiënten (24 in het geval van

MG, 36 bij ITP) een stuk sneller worden ontwikkeld. Voor fase III zullen maar een 150-

tal patiënten in de studie moeten worden opgenomen. Een hogere slaagkans én een sneller onderzoekstraject zijn belangrijke componenten in het waardecreatiemodel van argenx.

ARGX-110 wordt dan weer ontwikkeld als geneesmiddel tegen kanker. De doelgroep is ruim en bestaat uit patiënten met hematologische maligniteiten (kwaadaardige bloedtumoren) en diverse solide tumoren.

ARGX-110 bestrijdt de kanker op drie manieren. Het blokkeert de groei van tumoren, doodt de kankercellen en herstelt het immuunsysteem tegen kankers. Op basis van beloftevolle resultaten uit fase I (in het geval van kanker is dit meteen een onderzoek op patiënten) zullen in 2017 twee fase II-onderzoeken naar deze molecule beginnen.

Het ene fase II-onderzoek zal focussen op de behandeling van T cell lymfoma’s, het andere op de behandeling van acute myeoloïde leukemie, een kanker van de witte bloedcellen.

Het gepatenteerde en unieke technologieplatform SIMPLE AntibodyTM van argenx versterkt de natuurlijke antilichaamsfunctionaliteiten. Dit platform ondersteunde onder meer ook de ontwikkeling van ARGX111 tegen kankeruitzaaiingen en van ARGX109, een molecule tegen auto-immuunziekten die samen met Bird Rock Bio wordt ontwikkeld.

Platformdeals

Voor de ontdekkingsfase beschikt het bedrijf over enkele platformdeals met grote farmaceutische groepen zoals Shire, LEO, en AbbVie. Daarnaast leidde het Innovative Access Program van argenx dat in samen23

werking met academische centra de beste antilichamen ontwikkelt al tot belangrijke successen. Zo werd in een samenwerking met het de Duve Instituut van UCL ARGX115 ontwikkeld. Het Amerikaanse AbbVie betaalde eerder dit jaar 40 miljoen dollar om een optie te krijgen op de verdere ontwikkeling/commercialisering van ARGX115 (dat nog in preklinische fase zit!) In de ogen van veel beleggers heeft die deal fors bijgedragen aan de geloofwaardigheid van argenx’ pijplijn.

Dr. Karen Silence, van bij het prille begin verantwoordelijk voor de ontwikkeling

van ARGX-110, verzorgde de rondleiding in het labo. De bezoekers kregen een gedetailleerde kijk op de drie grote stappen in elk onderzoeksproject. Zij lichtte de immunisatie van lama’s toe, ging in op de selectieprocedure en de ontwikkeling van antilichamen, inclusief het aanbrengen van de verschillende inwerkingen (cf. ARGX-110).

Ze lichtte verder het klinisch onderzoek toe dat door de sterk gecontroleerde productie van het testmateriaal twee jaar vergt voor het kan starten …

euro) en tegen 11,1 euro in juni (opbrengst: 30 miljoen euro) bij. Met een stevige financiële positie (cashpositie op 30/09/16: 103 miljoen euro) en een interessante pijplijn zien aandeelhouders de toekomst met vertrouwen tegemoet. Volgend jaar verwacht argenx 40 tot 45 miljoen euro ‘cashburn’.

Men beschikt met andere woorden over de financiële middelen om de ambities van het fase II-onderzoek te realiseren. De realisatie van die ambities moet leiden tot belangrijke waardecreatie.

Redactie 14 december 2016

Mooi beursparcours

argenx combineert beloftevol onderzoek met een mooi beursparcours. Dit biotechbedrijf kwam in juli 2014 tegen 8,5 euro per aandeel naar de beurs en haalde toen 41,8 miljoen euro op. Daar kwamen dit jaar de mijlpaalbetaling van AbbVie en een private plaatsing tegen 10,79 euro per aandeel in januari (totale opbrengst: 16 miljoen

16

argenx

14 12 10 140 6

2015

Juli

2016

Juli

DIERICKX LEYS P R I V A T E

B A N K

SAMEN DE TOEKOMST MAKEN BELEGGINGSADVIES § VERMOGENSBEHEER § FINANCIËLE PLANNING

Dierickxleys.be Antwerpen | Mortsel | Sint-Martens-Latem 24

Bedrijfsbezoek Patrick Verelst Gedelegeerd bestuurder VFB

Cofinimmo ontvangt VFB in Vlinderpaleis Cofinimmo werd opgericht in 1983, is beursgenoteerd sinds 1994 en maakt sinds 2003 deel uit van de Bel20. De groep verwierf in 1996 het statuut van Real Estate Investment Trust en was oorspronkelijk uitsluitend actief in kantoorvastgoed. In 2005 werd de eerste investering in zorgvastgoed

Françoise Roels, secretaris-generaal en Jean Carbonnelle, ceo en Ellen Graus, investor relations manager, presenteerden afwisselend de groep, zijn geschiedenis, de strategie en portefeuille en de ambities voor de volgende paar jaar.

gedaan, daarna internationaliseerde de groep geleidelijk en diversifieerde men verder weg van het kantorensegment. Cofinimmo is de grootste GVV en de grootste genoteerde investeerder in zorgvastgoed en is actief in België (73 % van de porte-

© Alan Cuypers | Twin Rhino

De plaats van afspraak voor het bedrijfsbezoek van VFB aan Cofinimmo was even bijzonder als origineel. We zouden elkaar ’s morgens ontmoeten in het Gerechtsgebouw van Antwerpen. Door de zes grote ‘punthoeden’ boven de grote zittingszalen is dit ook wel bekend als het Vlinderpaleis.

Beste Belegger | Januari 2017

feuille), Frankrijk (16 %), Nederland (8 %) en Duitsland (3 %). Met een intern platform van meer dan 130 medewerkers worden de investeringen in zorgvastgoed (44 % van de portefeuille), kantoren (39 %) en vastgoed voor distributienetten (16 %) beheerd.

Waarom die doorgedreven diversificatie?

Kantoren en zorgvastgoed zijn complementair en vullen elkaar aan omdat economische groei de voornaamste factor is voor de kantorenmarkt, terwijl de demografie de driver is voor zorgvastgoed.

Op de kantorenmarkt wordt vooral gefocust op kwaliteit. Hierdoor is de herontwikkeling van gebouwen af en toe nodig. In zorgvastgoed wordt vooral gekeken naar nieuwe acquisities in hoofdzakelijk Duitsland en Nederland, twee minder ‘mature’ markten dan die in België en Frankrijk. De belangrijkste operationele indicatoren van Cofinimmo’s portefeuille illustreren de kwaliteit van het gevoerde beleid. Met een bezettingsgraad van 94,9 %, een gemiddelde huurlooptijd van 10,2 jaar en een lopend nettohuurrendement van 6,3 % zijn de toekomstige cashflows goed voorspelbaar.

In zorgvastgoed (44 % van het geheel) beschikt de groep over een gespecialiseerd team van 15 medewerkers. Zij verzorgen 25

© Lieven Van Assche | imagedesk.be

werden veel kantoren verkocht. Recent verwierf de groep 5 kantoren met 15 % leegstand en een lopend rendement van 6,2 %.

Bij volledige verhuur kan dit worden opgekrikt tot 7,4 à 7,5 %, een opportuniteit om waarde te creëren.

Vastgoed in distributienetwerken (16 %) betreft de verhuur op lange termijn van een groot aantal kleine gebouwen aan een huurder die in deze gebouwen producten of diensten aanbiedt. De overeenkomst voor café’s en restaurants met AB InBev heeft nog een resterende looptijd van 23 jaar en startte in 2007 met een initieel brutorendement van 6,15 % De overeenkomst voor verzekeringskantoren met MAAF (Frankrijk) heeft nog een looptijd van 5 jaar en startte in 2011 met een brutorendement van 6,18 %.

bare kelderruimte is er onder het gebouw parkeerplaats voor 300 wagens. Men beschikt over een systeem van 80 cellen en 5 wachtcellen om beklaagden vlot op te kunnen roepen in de 23 kleine en de 6 grote zittingszalen. De imposante houten trappengalerij achter het gebouw is er uitsluitend voor evacuatiedoeleinden. En dan hebben we het nog niet over de geluids- en thermische isolatie die aan de hoogste technische normen voldoen, normen die bij de bouwwerken nog niet bestonden. Een imposant gebouw, van de grootste sterk gediversifieerde GVV. Met een schuldgraad van circa 43 % en een gemiddelde looptijd en kostprijs van de schulden van respectievelijk 4,7 jaar en 2,5 % beschikt Cofinimmo over een belangrijke investeringscapaciteit. Het financieel

Jean-Edouard Carbonnelle, ceo de netwerken met 25 huurders-uitbaters.

Dankzij actieve prospectie werden hier de afgelopen 10 jaar 50 projecten gebouwd, gerenoveerd of herontwikkeld. Zogenaamde ‘triple net’-overeenkomsten waarbij de huurder-uitbater huur, onderhoud en belastingen betaalt, kenmerken het zorgvastgoed.

In het ‘cure’ segment investeert Cofinimmo enkel in gespecialiseerde acute zorgcentra en in eerstelijns zorgcentra.

Men vermijdt investeringen in ziekenhuizen en laboratoria. De technische zorg die hier wordt verstrekt, veroudert immers snel. Anderzijds is Cofinimmo wel actief in alle facetten van het ‘care’ segment (revalidatiecentra, psychiatrische klinieken, woonzorgcentra, sport- & wellnesscentra, facililteiten voor mensen met een beperking). Door de harde concurrentie in België en Frankrijk zijn hier enkel uitbreidingen mogelijk, geen nieuwe acquisities.

In Nederland en Duitsland liggen de rendementen hoger en zijn de tegenpartijen ook kleiner. Hier verwacht Cofinimmo verder aantrekkelijke acquisities te doen.

Ontclustering en fusies van ziekenhuizen zullen nieuwe mogelijkheden bieden in het ‘cure’segment (nieuwe sale & lease backs, niet-medische faciliteiten, gespecialiseerde acute zorgcentra en eerstelijnszorgcentra).

In kantoren (39 %) ligt de klemtoon op de Brusselse regio (84 %) en op verhuur aan de privésector (78 %). De afgelopen 10 jaar 26

Françoise Roels Secretary General and Group Counsel Vastgoed in Publiek-Private Samenwerkingen (PPS; 1 %) omvat zes verhuurprojecten op lange termijn waarbij Cofinimmo eigenlijk enkel qua onderhoudskosten een risico loopt. Het Antwerpse Vlinderpaleis, gebouwd door Richard Rogers, de architect van het Centre Pompidou in Parijs en de Millennium Dome in Londen, is een mooi voorbeeld van een PPS. Cofinimmo begeleidt de overheid bij de bouw en uitbating van het gebouw dat in 2007 werd opgeleverd. De huur loopt tot oktober 2041 waarna het wordt overgedragen aan de Regie der Gebouwen.

De rondleiding in het Vlinderpaleis leert pas echt hoe visionair dit gebouw werd opgevat. In de kelders links en rechts onder het gebouw zit een regenwatertank van telkens 400m3. Hierdoor wordt jaarlijks 2.000 m3 regenwater van de 17.000m2 grote daken gerecycleerd. In het midden tussen die 2 keldergroepen loopt de Bolivartunnel. Ondanks die inperking van de beschik-

plan 2016–2018 omvat 308 miljoen euro reeds aangegane investeringen. Verder plant Cofinimmo 400 miljoen acquisities in zorgvastgoed en 150 miljoen desinvesteringen waarvan ⅔ in kantoren. Per saldo mogen aandeelhouders verwachten dat de portefeuille in 2018 voor de helft uit zorgvastgoed zal bestaan tegen 35 % voor kantoren.

Redactie 2 december 2016 Koers 102.65 euro www.cofinimmo.com

114

Cofinimmo

110 106 102 98 94 90 86 82 2012

2013

2014

2015

2016

Banimmo: van een (te) hoge premie naar een (te) hoge discount In de trading update over het derde kwartaal van 2016 maakte Banimmo slechts een cijfer uit de resultatenrekening bekend, met name de huurinkomsten van 6,2 miljoen euro, te vergelijken met 6 miljoen euro een jaar eerder. Veel meer aandacht ging echter uit naar het slechte nieuws m.b.t.

Urbanove. Hier werd besloten om een provisie voor de resterende waarde van de lening van 26,5 miljoen euro aan te leggen.

Ook meldde Banimmo de verkoop van de Parijse winkelgalerij Marché Saint-Germain voor 130 miljoen euro. De meerwaarde op dit project werd niet meegedeeld (er zijn wel goede schattingen beschikbaar, maar blijkbaar niet bij de pers), waardoor alle aandacht ging naar de afboeking van 26,5 miljoen euro. We zetten een aantal zaken op een rijtje.

Desinvesteringen

Eerder dit jaar verkocht Banimmo het gebouw Alma Court in de Brusselse periferie voor een bedrag van 30 miljoen euro. De koper kreeg een verhuurgarantie. We gaan er van uit dat het gebouw met een kleine minwaarde de deur uit ging en dat naarmate de verhuurgarantie niet opgevraagd wordt, er de volgende jaren een beperkte inkomst kan geboekt worden (de aangelegde provisie voor huurgarantie kan dan terug genomen worden).

De verkoop van de Parijse winkelgalerij Marché Saint-Germain is een heel ander verhaal. Die werd voor 130 miljoen euro verkocht, op basis van een extreem

Beste Belegger | Januari 2017

Situatie eind juni 2016

5,70

Minwaarde Urbanova

-2,33

Meerwaarde St Germain

3,49

Meerwaarde Halle Secrétan

0,87

Kosten 2de jaarhelft (-3 m)

-0,26

Geschat eigen vermogen Geschatte intrinsieke waarde

7,47 11,06

Minwaarde Urbanova

-2,33

Kosten 2de jaarhelft (-3 m)

-0,26 8,47

Waardering

City Mall / Urbanove

In 2010 investeerde Banimmo een bedrag van 54 miljoen euro in City Mall dat 3 ontwikkelingsprojecten voor winkelcentra (Verviers, Namen en Charleroi) in portefeuille had. Die 54 miljoen euro bestond uit een belang van 38 % in het kapitaal van City Mall voor een waarde van 19 miljoen euro en van 35 miljoen euro mezzaninefinanciering. De 19 miljoen euro werd in 2013 en 2014 volledig afgeschreven toen bleek dat het project in Charleroi onmogelijk te realiseren was en dat het project in Verviers met meer kosten dan voorzien geconfronteerd werd. Dan werd het belang in City Mall omgezet in een 49 % participatie in Urbanove en steeg de waarde van de financiering naar 40 miljoen euro door de kapitalisatie van de rente. In 2015 werd dan 22,3 miljoen euro van die financiering afgeboekt, nu volgde een provisie voor de resterende waarde van 26,5 miljoen euro (2,33 euro per aandeel).

Deze laatste afboeking is wel heel erg zuur, want op 30 juni 2016 bevestigde de raad van bestuur van Banimmo nog de waarde van die financiering op basis van analyses van de nieuwe businessplannen. Zonder de gekapitaliseerde rente zal dit dossier dus 54 miljoen euro of 4,75 euro per aandeel gekost hebben.

Urbanove opereert vandaag onder gerechtelijk akkoord en analyseert nu de offertes van mogelijke nieuwe partijen voor de verdere ontwikkeling van de projecten in Namen en Verviers. Het is niet uitgesloten dat Banimmo nog een paar miljoen euro kan recupereren.

dus de voorziene 190 miljoen euro opbrengen, meer dan voldoende om de projectfinanciering van elk individueel project, alsook een bankkrediet van de groep van 75 miljoen euro (werd van september 2016 verlengd tot september 2017) op vervaldag terug te betalen.

laag rendement van 3 %. Spijtig genoeg mocht Banimmo de gerealiseerde meerwaarde niet meedelen van de koper. Op basis van eerdere communicaties schatten we de boekwaarde van het project op 70 miljoen euro, bestaande uit een aankoop van 30 miljoen euro en renovatiekosten voor 40 miljoen euro. Dat brengt de meerwaarde op 60 miljoen euro, waarop 34 % belasting verschuldigd is. Netto is dat een geschatte 39,6 miljoen euro of 3,49 euro per aandeel.

De verkoop van een andere Parijse winkelgalerij, Halle Secrétan is bijna afgerond, er werd een promesse getekend en de finale ondertekening is gepland voor begin 2017.

We schatten dat deze operatie 30 miljoen euro kan opleveren tegenover een kostprijs van 15 miljoen euro. Na belasting is dat 9,9 miljoen euro of 0,87 euro per aandeel.

De drie verkopen, Alma Court, Marché Saint-Germain en Halle Secrétan, zullen

De cijfers die we hierboven berekenden, zetten we op een rijtje. We starten bij het eigen vermogen op datum van eind juni 2016 dat op 5,70 euro per aandeel uitkwam.

Na de verschillende operaties bekomen we een cijfer van 7,47 euro per aandeel.

Eind juni 2016 had Banimmo ook een eigen berekende intrinsieke waarde gepubliceerd, die hoogstwaarschijnlijk al het gros van de te verwachten meerwaarden omvatte.

Van de vertrekwaarde van 11,06 euro per aandeel trekken we de minwaarde op Urbanove af, evenals de geschatte (financiële en operationele) kosten van de tweede jaarhelft die niet gedekt worden door de huurinkomsten. Zo bekomen we een waarde van 8,47 euro per aandeel.

Het verschil tussen de boekhoudkundige waarde van 7,47 euro uit de eerste berekening en de 8,47 euro uit de tweede berekening kan o.a. toegewezen worden aan de latente meerwaarde op de conferentiecentra die aan kostprijs minus een jaarlijkse afschrijving in de boeken staan.

Beurscarrière

De huidige koers is duidelijk een eeuwigheid verwijderd van de introductieprijs van 21 euro van juni 2007. Feit is dat de timing van de beursintroductie (achteraf bekeken makkelijk gezegd) helemaal niet gunstig was voor bedrijven actief in de Brusselse kantorenmarkt.

Maar belangrijker is misschien wel de te hoge introductieprijs geweest. We keken het even na en de boekwaarde per aandeel eind 2006 bedroeg 12,6 euro per aandeel, eind 2007 was dat 13,9 euro per aandeel!

27

We merken wel op Evolutie netto resultaat Banimmo dat de groep in de 35 jaren 2008 tot 2012 22,7 25 positieve resultaten heeft neergezet, 15 11 maar vanaf 2013 is 4,2 het mis beginnen te 2,7 5 1,1 0,5 -13,9 -9,3 -33,2 gaan. Het verlies van -5 4,75 euro per aandeel op de investering in -15 City Mall/Urbanove speelde hier een be-25 langrijke rol bij.

-35 Grosso modo is de 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2007 2015 sterke koersdaling van het aandeel van niet na de 2 laatste verkooptransacties 21 naar de huidige 4 euro het gevolg van het • Wel heeft Banimmo 2 grotere projecten feit dat het aandeel evolueerde van een (te) (outlet center in Gent en residentieel hoge premie naar een (te) hoge discount. project te Vilvoorde) die het niet alleen zal kunnen financieren. Hiervoor zal Wat brengt de toekomst? het partners moeten aantrekken (was al bevestigd op de analistenvergadering • We zullen spijtig genoeg moeten wacheind juli 2016). ten tot in februari 2017 om de onderliggende resultaten gepresenteerd te krij- • Banimmo heeft nog enkele andere gebouwen die voor verkoop in aanmergen. king kunnen komen, maar door de aan• In tegenstelling tot wat links en rechts trekkelijke huurinkomsten blijven ze in geschreven werd, heeft Banimmo geen portefeuille. grote financieringsproblemen, zeker

• We kijken nu uit naar de evolutie van 2 andere Franse winkelprojecten, met name Verpantin in Parijs (17 miljoen euro, 4.700 m2) en een in Anglet (Bayon­ ne, 5.100 m2).

• Misschien kan er op North Plaza (te renoveren kantoorgebouw in Noordwijk Brussel) nog een kleine minwaarde volgen, maar we gaan er van uit dat de eerdere afwaarderingen voldoende zijn.

Gert De Mesure Redactie 8 december 2016 Koers 4 euro www.banimmo.be

11

Banimmo

10 9 8 7 6 5 4 3 2012

2013

2014

2015

2016

Saving lives with innovative cell-based immunotherapy

Kiadis Pharma • Entrada 231-234 1114 AA • Amsterdam- Duivendrecht • The Netherlands 28

• +31 (0)20 314 02 50 • www.kiadis.com • info@kiadis.com

Sioen: nieuwe periode van overnames

16H1

interne omzetgroei en de gevoelige margeverbetering leidt dit alles tot een belangrijke verbetering van de resultaten met een hogere waardering tot gevolg. Daar tegenover staat natuurlijk dat de netto financiële schuld dit jaar zal stijgen met afgerond 70 miljoen euro. Wetende dat Sioen op jaarbasis minstens 30 à 35 miljoen euro vrije cash-flow kan genereren, kan die hogere schuld snel afgebouwd worden.

Door tijdsgebrek hebben we ons koersdoel van 16,30 euro van september 2015 (koers was toen 15,30 euro) sindsdien niet aangepast. Om de volledige impact van de overnames tot zijn recht te laten komen, 38 baseren we ons nieuw koersdoel op de analistenschattingen voor 2017.

In dit jaar worden de 3 overnames 5 voor de volledige 12 maanden geconsolideerd. We bekomen aldus een koersdoel (zonder groei na 2017) van 23,40 euro en dit met een verdisconteringsvoet van 6,5 %. De huidige koers (26,2 euro) verdisconteert een groei van 25 % na 2017 tegenover ons voorzichtig en conservatief koersdoel.

2015

2013

2014

2011

2012

2010

2009

2007

2008

2005

2006

2003

2004

2001

2002

1999

2000

1997

Beste Belegger | Januari 2017

1998

Bij Sioen Industries hebben ze dit jaar uit op 5,7 miljoen euro. De overnameprijs allerminst met de vingers gedraaid. De was 38 miljoen euro. Nuttig om weten is voorbije jaren ook niet, maar 2016 was wel dat Sioen al de huisleverancier was van de opmerkelijk druk met een drietal overna- nummer 2 op wereldvlak in zeildoek. De mes. Tussendoor pakte de groep nog uit overname van zijn grote concurrent door met stevige resultaten en werd de obliga- Sioen is natuurlijk geen goed nieuws voor tie van 100 miljoen euro zonder probleem die klant, maar toch wenst deze Sioen als terugbetaald. Het moet duidelijk zijn dat die overnames niet Netto financiële schuld in miljoen euro zomaar gebeuren, maar geka- 160 148 146 152 148 derd moeten worden in een 135 140 127 perspectief op langere termijn.

118 118 120 Zo investeerde de groep in 109 de periode 2000/10 belangrijke 100 94 91 84 bedragen in haar productie80 71 apparaat. In de jaren nadien 65 57 60 plukte ze er geleidelijk de 50 45 vruchten van, wat haar toeliet 40 24 om de financiële schulden ge20 leidelijk terug te betalen (of om de cash te genereren, waarmee 0 de obligatie in maart 2016 volledig terugbetaald werd). En nu breekt dus een nieuwe periode aan van leverancier te behouden, weliswaar na inovernames om de groei te versnellen, de fi- bouw van enkele ‘Chinese’ muren. nanciële balansstructuur laat dit zeker toe.

Het Finse Ursuit Group werd in november 2016 overgenomen. Dit is een produDrie overnames cent van droogpakken (o.a. om te duiken In maart 2016 kocht Sioen 90 % van het en te vissen) met productie in Finland en Italiaanse Manifattura Fontana, dat actief Estland. De groep genereert een EBITDA van is in non-woven geotextiel voor de markt 2,6 miljoen euro, de aankoopprijs bedroeg van burgerlijke bouwkunde. Het heeft een 22,4 miljoen euro. Zelf schatten we de omomzet van 17 miljoen euro, de overname- zet op 14 à 15 miljoen euro. Deze acquisitie prijs (inclusief schulden) kwam uit op 9 is een mooie aanvulling op de activiteiten miljoen euro. Deze activiteiten sluiten aan van het Britse filiaal Mullion dat o.a. waterbij deze van het filiaal Veranneman Techni- dichte pakken en reddingsvesten producal Textiles. ceert.

In juli 2016 volgde de overname van het Hogere waardering Duitse Dimension-Polyant, het nummer een op wereldvlak in de productie van zeil- Met deze 3 overnames voegt Sioen voor doek. Het heeft productievestigingen in 70 miljoen euro omzet toe aan de groep, Duitsland en in de VS. De omzet bedraagt te vergelijken met een cijfer van 331,5 mil38 miljoen euro en de bedrijfswinst komt joen euro over 2015. In combinatie met de

Gert De Mesure Redactie 12 december 2016 Koers 29,30 euro www.sioen.be

32

Sioen

28 24 20 16 12 8 4 2012

2013

2014

2015

2016

29

Ditjes en datjes Roland Van der Elst

Achteruit kijken en vooruit blikken Met het nieuwjaarsnummer beginnen we met alle lezers een goede gezondheid en een lang gelukkig leven te wensen. O ja, en een goede beurs mag er vanzelfsprekend ook bij … al is dat niet vanzelfsprekend nu de markten door de financiële overheden ontwricht worden. We hebben het dan over de overvloedige aankopen van obligaties door de Europese Centrale Bank zodat de kortetermijnrentevoeten op een abnormaal laag niveau staan, en wellicht nog een tijd zullen blijven. De overheidsschulden kunnen er maar goed bij varen en de sparende burgers slecht! Maar die abnormale lage rente zorgt er ook voor dat de aandelenkoersen daardoor beïnvloed zijn. M.a.w. koers/winstverhoudingen van bij voorbeeld 20 worden erdoor normaal beschouwd en de Discounted Cash Flow-methode zorgt er bij de waardering voor dat steeds hogere koersen verdedigbaar worden.

Niet goed

Toch hebben we het met onze TOP5 in De Tijd van 19 december vorig jaar niet goed gedaan. We opteerden o.a. voor een vastgoedaandeel. Omdat er met de huidige politiek van lage rente vroeg of laat inflatie moet komen en dat mensen zich zullen realiseren dat geld ofwel papier is, ofwel een aantal nullen met een cijfer voor op een bankrekeninguittreksel, opteerden we voor het ondergewaardeerd vastgoedaandeel Banimmo. Dat werd gewoon een ramp en sorry voor al de lezers die ons bij die keuze gevolgd zouden zijn. Heel het jaar door werd de portefeuillewaarde naar omlaag bijgesteld. De vraag kan gesteld worden of we nu de bodem bereikt hebben met een koers die onlangs op 3,70 euro noteerde.

Het is een mooie illustratie van een onge30

luk komt nooit alleen. Als men met slecht nieuws komt, dan blijkt dat regelmatig met de salamitactiek te gebeuren: schijf per schijfje! De boekwaarde staat nog altijd een stuk boven de lage beurskoers. De vraag is of er nu nog afwaarderingen moeten volgen. Ik zal met veel aandacht het artikel van VFB-analist De Mesure in dit nummer lezen.

16

Euronav

14 12 10 8 6 4 2 2012

2013

2014

2015

2016

Euronav Onze tegendraadse aanpak heeft met deze TOP5 dit jaar niet gewerkt.

We hadden namelijk ook Euronav geselecteerd met toevoeging ‘tweede goedkoopste aandeel?’ van de Belgische beurs. Wel, dat is Euronav vandaag wellicht nog, maar dan bij een fors lagere koers dan 12 maanden geleden. Euronav wordt op dit ogenblik rond koersen van 6,5 euro op verschillende plaatsen aanbevolen voor een kleine positie. Inderdaad, het is zeer conjunctuurgevoelig en het verschroten van oude schepen gaat minder vlug dan verwacht.

Nu is het wachten of de petroleum producerende landen inderdaad hun productie zullen verminderen. Als we op de ervaring uit het verleden mogen verder gaan dan is dat niet zo waarschijnlijk. Dat zou goed zijn voor Euronav. Ondertussen wordt toch een mooi dividend betaald!

Biotech Ik wilde ook een biotechaan-

deel in die 5 omdat het zo’n belangrijke

sector is in ons land. De keuze viel op TiGenix, misschien ook omdat het een centjesaandeel was. In het nummer van De Tijd van zaterdag 24 december zal blijken of we daar een kleine winst of een klein verlies geboekt hebben. In mijn TOP5 van dit jaar zal geen biotechaandeel meer voorkomen.

De biotechsector heb ik afgezworen en die komt bij de andere sectoren waarin ik nooit meer beleg, nl. autoaandelen, de staalsector en de banken. Zeg nooit nooit als een kortetermijnspeculatie toch weer mogelijk wordt mits de pestbelasting van 33 % inderdaad afgeschaft wordt. Concreet voor TiGenix meldde De Tijd van 7.12 jl. dat met de zoveelste kapitaalverhoging, deze keer op Nasdaq, het aantal uitstaande aandelen tegenover de oorspronkelijke beursintroductie met 8 vermenigvuldigd wordt. Hoe kun je dan nog winnen als je zo verwaterd wordt? Dat geldt voor veel biotechaande1,2

TiGenix

1 0,8 0,6 0,4 0,2 2012

2013

2014

2015

2016

len. Dan hebben we het nog niet over de nieuwe aandelen die gecreëerd worden door de uitgifte van warranten die in de biotechsector uitgegeven worden voor het management. Soms uitoefenbaar tegen een tiende van de huidige koers!!!

Recticel Dit was een betere keuze. De winst moet tegen een koers rond 6 euro, rekening houdend met het dividend, ongeveer 20 % bedragen. Toch hadden we op

meer gerekend en blijven we daarop hopen.

De activiteit in de autosector is nog niet verkocht omdat men door de betere gang van zaken een hogere prijs hoopt te krijgen.

De recente aankoop van een isolatiebedrijf komt deze winstgevende activiteit versterken. Maar er is nog veel werk aan de winkel met herstructureren en rationaliseren in de zo talrijke fabrieken van deze gediversifieerde groep. Hoop doet leven.

6,8

Recticel

6,4 6 5,6 5,2 4,8 4,4 4 3,6 3,2 2012

2013

2014

2015

2016

Keyware Het goedkoopste aandeel was Keyware. Dat aandeel was al flink aan het stijgen toen we het in de TOP5 opnamen maar ging uiteindelijk tot een niveau van 2,12 euro! Nu staan we niet meer zo hoog.

Er was de negatieve verrassing dat de stijgende omzet zich niet vertaalde in een proportionele hogere winst omwille van een fiscale reden. Er waren ook twee positieve verrassingen. Een eerste door nieuwe investeringen, deels betaald met ingekochte eigen aandelen. Een tweede door het aanknopen met een eerste dividendbetaling.

Of de expansie die men in Duitsland zoekt positief of negatief zal uitwerken blijft de vraag. Ondertussen hadden we gehoopt dat er een Belgische analist het aandeel onder de loupe zou leggen. Dat is dus nog niet gebeurd. Spijtig, want ik voel me niet bekwaam om me in dit specifiek technisch aandeel uit te spreken over de toekomstige winstontwikkeling. Time wil tell!

2,1

Keyware

2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 2012

2013

2014

2015

2016

Nu is het hopen dat de koersen van die 5 tussen vandaag en de publicatie van de return van de selectie op 24.12 nog wat stijgen. De vergelijking zal gemaakt worden met een index van Belgische aandelen. Dat kan verzachtend werken want alle Belgische indexen staan vandaag lager dan 12 maanden geleden. Het zal me aanzetten tot nederigheid en de lezers tot voorzichtigheid. Toch even herinneren Beste Belegger | Januari 2017

aan mijn beste prestatie van alle deelnemers in 2015: 68 % winst tegernover 13 % voor de index.

Nieuwe selectie

En nu wordt het moeilijker: niet het verleden beschrijven naar de toekomst voorspellen! Op dinsdag 20 december moet mijn selectie binnen zijn. Hierbij ga ik mijn eigen beleggingssysteem niet afzweren.

Ik zal dus weer zoeken naar tegendraadse beleggingen, dus (ten onrechte?) achtergebleven aandelen. Toch voorzichtig zijn, dus geen biotech meer kiezen maar wel zoeken naar een vastgoedwaarde omwille van de bescherming tegen mogelijke inflatie. Mijn voorkeur voor goedkope aandelen is gekend. Als er met hoge koers/winstverhoudingen en sterk gestegen koersen op een bepaald ogenblik iets misloopt dan kan de val zeer sterk zijn. Hierbij herinner ik aan het artikel van Ronald Kok ( blz. 6364) in het vorig nummer van dit blad: “De koerswinstverhouding in de praktijk: een behoorlijke indicator.” We gaan de inhoud hier niet hernemen maar wel het besluit, getrokken op basis van wetenschappelijk onderzoek, dat evenwel geen garantie geeft voor de toekomst: “Het is een verstandige keuze om te kiezen voor aandelen met de lagere koers/winstverhoudingen.”

6

Agfa

5

52

Immobel

48 44 40 36 32 28 24 2012

2013

2014

2015

2016

Immobel In het onderzoek dat dhr. Kok

besprak, kwamen veruit de beste resultaten uit een aandelenmandje met k/w’s tussen 5 en 10. Probleem is dat met de huidige koersniveaus dergelijke aandelen bijna niet meer te vinden zijn. We doen toch een poging en vinden een kandidaat voor onze TOP5 bij Immobel. Met de intrede van dhr.

Galle is de investeringspolitiek snel aan het veranderen. Voor 2016 en 2017 schat KBC de K/W op 9 met een koersdoel van 61 euro. Er moet aan toegevoegd worden dat een vastgoedpromotor voor zijn winst afhankelijk is van opleveringsdata van grote werken.

Die passen niet altijd in een regelmatige inkomstenstroom. Dus kan de winst van jaar tot jaar (sterk) schommelen, met uiteraard een effect op de waardering.

50

Atenor

46

4

42

3

38 34

2 1 2012

van de vloot bepaalt mee de intrinsieke waarde. Nu is het zo dat dhr. Saverys een goede neus heeft om op de schommelingen van die vrachtprijzen in te spelen om goedkoop schepen te kopen.

30

2013

2014

2015

2016

Lage koers/winstverhoudingen

Voor heel lage koers/winstverhoudingen kunnen/zullen er natuurlijk redenen zijn.

Dhr. Kok wil daarom maar “werken met aandelen met koers/winstverhoudingen van minimaal 5 of meer.” Als we dat op de Belgische aandelenmarkt toepassen dan moeten Agfa en Euronav weer kandidaten zijn voor mijn lijstje van 2017. De koers van Agfa was sterk opgeveerd op de hoop op een gehele of gedeeltelijke overname. De ceo, dhr. Reinaudo, stelde achteraf dat Agfa geen overname nodig heeft en op eigen kracht verder kan werken aan betere resultaten. De dalende omzet moet omgebogen worden. Euronav is rond 6,5 euro zeer goedkoop geworden. De cycliciteit van de sector speelt daarin een grote rol. Stijgen en dalen van vrachtprijzen heeft een belangrijk effect op de winst. De waardering

26 22 2012

2013

2014

2015

2016

Atenor Een andere vastgoedpromotor

die in aanmerking komt is Atenor. De uiteenzetting op de Dag van de Tips hebben we zeer geapprecieerd. Atenor behoort tot de groep Ackermans & van Haaren die met Sipef een meesterzet heeft gedaan tot versterking van het aantal ha palmolieplantages onder controle. Bij Immobel hebben we geen zicht op de volgende dividenduitkering(en). Atenor keerde de vorige jaren telkens 2 euro bruto uit, ook als dat niet gedekt was door de winst van dat jaar. De groei in uitgevoerde en geprojecteerde werken is de laatste jaren zeer groot en zeer renderend. Dat laat dus het beste verhopen voor de winst- en dividendontwikkeling. De K/W voor 2016 en 2017 kan geschat worden tussen 8 en 10. Het kleine Softimat laten we buiten beschouwing omdat we to31

taal geen zicht hebben op de ontwikkelingen. Alle aangeboden effecten worden wel opgenomen tegen 2,64 euro.

D’Ieteren en Roularta Bij de aande-

len met K/W-verhoudingen rond 10 treffen we ook D’Ieteren en Roularta aan. D’Ieteren kende ik vroeger als een zeer goed gerunde onderneming. De laatste jaren is daar twijfel rond ontstaan, wat we dus terugvinden in de lage notering. Is de (dure) overname van Moleskine een keerpunt?

Alleszins wordt er alles aan gedaan om het autodistributienet te rationaliseren. Laten we zeggen dat de jury nog twijfels heeft of dit aandeel weer een succeswaarde wordt.

D’Ieteren

46 44 42 40 38 36 34 32 30 28 26 2012

2013

2014

2015

2016

Roularta hebben we in eerdere nummers al eens genoemd. De lage K/W-verhouding vloeit voort uit de geschreven perssector waarin Roularta actief is. Misschien is er hier eveneens een element van onderschatting, nl. alle activiteiten rond e-commerce en de nieuwe media. RealDolmen hoort eveneens in deze goedkope categorie thuis maar dat blijft te lang een eeuwige belofte.

Trump In de Investor’s Guide 2017 van Fortune is heel wat te doen rond de te verwachten invloed van Trump op de beurs in de V.S. Totnogtoe kan alleszins niet geklaagd worden. Ondanks de dure noteringen in New York blijven de markten records breken met een gemiddelde K/W rond 20 van de 500 aandelen van de Standard |& Poor’s. We kennen ondertussen het verhaal van de grote openbare werken en het Amerika First idee. Er kan ook een keerzijde verwacht worden. Ook in de V.S. kan men voor de volgende jaren rekenen met een veroudering van de bevolking. Dat zal druk zetten op de sociale zekerheid en de me-

WERELDHAVE BELGIUM

Openbare Gereglementeerde Vastgoedvennootschap

uw belegging in winkelcentra vastgoed 32

dische verzorging. Het Budget Office in de

V.S. voorspelt een aangroei van het deficit in de richting van 75 % tot 85 % van het BNP.

Dat kan niet zonder gevolgen blijven voor de interestkosten in het overheidsbudget.

Op dit ogenblik kost die intrest 7,5 % van de nationale schuld. Dat zou tegen 2026 kunnen oplopen tot 13 %. Het gevolg daarvan is dat de beleggers veel hogere rentes zullen vragen voor het opnemen van overheidspapier. De volgende jaren zouden wel eens moeilijker kunnen worden. (Zie Investor’s Guide blz. 44)

Bescherming tegen rente Wat hiervoor als negatieve toekomst voorspeld wordt, geldt nu al voor ons land en voor een groot deel van Europa. Het is dus lang niet zeker dat er aan de beurshausse van de laatste jaren een vervolg kan gebreid worden.

Daarom willen we ons met onze keuze beschermen tegen een mogelijke (sterke) stijging van de rente die nefast kan zijn voor de aandelenkoersen. In een eerder nummer hebben we eens een grafiek afgedrukt met de Belgische aandelen met de hoogste di-

videndrendementen. Dat zijn normaal niet de meest sexy aandelen. De return komt niet in de eerste plaats van de groei van de winst, maar van een mooi dividend dat een belangrijk deel van de winst opslorpt. Die aandelen hebben koers/winstverhoudingen rond 13. Dat betekent dat dergelijke ondernemingen op de koers nog 7,7 % verdienen. Dat is zeer mooi vergeleken met de uiterst lage korte termijnrentevoeten die een tijd zo zullen blijven. Dat is nog aantrekkelijk als het begin van de stijging van de langetermijnrente zich doorzet. Ter herinnering: het dividend zorgt voor een belangrijk deel van de lange termijn return van aandelen.

Bpost en Proximus In dat verband hebben we het in de eerste plaats over bpost en Proximus. Tegen 22 euro mag men bij bpost hopen dat het dividend kan uitkomen op een netto rendement van iets meer dan 4 %. Bij Proximus zou dat beteke28

Bpost

26 24 22 20 18 16 14 12

Juli

2014

juli

2015

Juli

2016

Juli

Proximus

36 34 32 30 28 26 24 22 20 18 16 2012

2013

2014

2015

2016

nen dat eveneens iets meer dan 4 % netto uitgekeerd zal worden op een koers van 26 euro. Beide berekend met een verhoogde roerende voorheffing van 30 %! Dergelijke dividendrendementen moeten obligatiebeleggers kunnen aantrekken, bij voorbeeld via gemengde fondsen of fondsen die zich toeleggen op hoge dividenden. Bij kapitalisatiefondsen spreken we niet van netto maar van bruto dividenden. Bpost en Proximus zijn in het afgelopen jaar niet gestegen. Dat wil zeggen dat ze in een algemene beurscorrectie niet zullen lijden tot zware koerscorrecties door winstnemingen. Elke koerscorrectie zou daarenboven meteen een stijging van het dividendrendement betekenen. U weet wel: een hoog dividendrendement als koersbuffer. Ageas en KBC zullen eveneens bij de rendeBeste Belegger | Januari 2017

mentsaandelen kunnen ondergebracht worden. Een stijging van de langetermijnrente zal hen ten goede komen.

Alle aandeelhouders gelijk voor de wet Er staan ook enkele aandelen

met duurdere koers/winstverhoudingen op ons voorlopig lijstje. We houden van aandelen zoals Jensen, Lotus Bakeries, Sioen, Ter Beke, Van de Velde, enz. maar we vinden ze (voorlopig?) toch behoorlijk duur geprijsd. Greenyard Foods was een kandidaat maar toen kwam de converteerbare obligatielening. Het gebeurt maar al te dikwijls dat interessante uitgiften onthouden worden aan de privébelegger.

Het goede product is voor de groten, de koersterugval en de verwatering zijn voor de kleinen. Foei! We verwachten nu voor de komende maanden een uitgifte bij Sipef om de overname van het niet gecontroleerde deel van Agro Muko te financieren. Converteerbare obligaties of aandelen: a.u.b. mogen we meedoen! Alle aandeelhouders gelijk voor de wet!

Picanol en Tessenderlo Met belangstelling blijven we de koersontwikkeling bij Picanol en Tessenderlo volgen. Bij Tessenderlo hebben we terug koersen rond 34 euro gezien. Dat betekent dat de koers van Picanol al bijna voor 40 % gedekt wordt door het belang in Tessenderlo. Tegen 80 euro komt de K/W van Picanol tussen 12 en 13. Wellicht zal de winst van 2017 niet meer dezelfde zijn als wat voor het aflopend jaar verwacht wordt, nl. tussen 6,5 en 7 euro per aandeel. Met dhr. Tack moet bij Tessenderlo het beste nog komen. Verschillende nieuwe projecten komen in 2017 onder stroom en er zullen nog investeringen volgen. Natuurlijk gaat het niet om acyclische

90

Picanol

80 70 60 50 40 30 20 10 2012

38

2013

2014

2015

2016

2015

2016

Tessenderlo

ondernemingen zoals Delhaize, Lotus, Ter Beke, Van de Velde die als gevolg daarvan in K/W duurder moeten betaald worden.

Delhaize ook op het lijstje zetten? 1 miljard euro inkoop van eigen aandelen zal volgend jaar koersondersteunend werken.

Doet u dat ook, deze aandelen volgende dagen eens van dichterbij bekijken?

Uiteindelijk is het dinsdagavond 20 december, na het sluiten van de beurs, dat ik een lijstje met zes namen zal doorspelen.

Zes omdat ik in extremis zal vragen er eentje te schrappen. Mag dat woensdag? Of donderdag? We vragen het wel. Daarmee geef ik te kennen dat deze keuze niet meteen een lange termijnkeuze zal zijn in een systeem van buy and hold. Het komt er op aan om er op het einde van 2017, bij leven en welzijn, goed uit te komen.

Buffett Toch nog even teruggrijpen

naar de Investor’s Guide 2017 van Fortune. Er staat een lang artikel in met ook een interview met Warren Buffett naar aanleiding van zijn investeringsweddenschap op zuivere energie: zonnepanelen, windenergie en de opslag in batterijen voor later gebruik. Hem werd gevraagd of hij vandaag nog optimist is over Amerika, ook na de overwinning van Trump? Buffett had financieel sterk ingezet op Clinton. Zijn optimisme blijft onveranderlijk: “Amerika zal per hoofd van de bevolking welvarender zijn over vijf jaar, over 10 jaar, over 20 jaar … je zegt het maar.” En wat met de beurs? “Ik doe nooit een voorspelling over de beurs.

Ik ga voor de zeer lange termijn. Zoals ik al zo dikwijls geschreven heb zal de beurs stijgen. Wat dat voor morgen betekent weet ik niet. De aandelen die we voor of na de verkiezingen kochten waren dezelfde.”

Zullen we ook maar voor de (zeer) lange termijn gaan? En in het spoor van TINA blijven? Ook in de moeilijke economische en financiële toestand in België? Er is geen beter alternatief dan aandelen? Met toch wat liquiditeiten achter de hand om in volatiele markten occasies te kunnen plukken? Het is alleszins een sterk teken dat alle doemscenario’s en doemberichten die we de laatste maanden te verwerken hebben gekregen de beurzen niet echt onderuit hebben gehaald.

34 30 26 22 18 14 2012

2013

2014

Redactie 14 december 2016

33

Aandeelhouders van vandaag en morgen

VOOR JULLIE, EEN GROTE GEVESTIGDE INTERNATIONALE GROEP Kies voor een geïntegreerde olie- en gasindustrie major, tevens toegewijd aan koolstofarme energie, aanwezig in meer dan 130 landen(1)

DE MEEST RENDABELE EUROPESE MAJOR ZIJN Geniet van de kracht en de vooruitzichten van Total, gedragen door haar positie in hoogrentende activa(1)

VOORDELIG AANDEELHOUDERSBELEID Investeer in een bedrijf dat een dividendrendement van 5,5 % behaalde in 2015(2)

(1) Gelieve het Referentiedocument te raadplegen op total.com, teneinde u te informeren betreffende de risico’s verbonden aan onze activiteiten. (2) Op basis van het betaalde dividend in 2015 en de gemiddelde aandelenkoers op Euronext Paris in 2015. Voorbije prestaties bieden geen garantie voor toekomstige prestaties.

ONZE AANDEELHOUDERSDIENST STAAT TE UWER BESCHIKKING +33 1 47 44 24 02

actionnairesindividuels@total.com

www.total.com/en/investors

Total Investors applicatie

COMMITTED TO BETTER ENERGY = Toegewijd aan betere energie

© VON DER FECHT FLORIAN - GONZALEZ THIERRY - PASCAL LAURENT - DUFOUR MARCO - ZYLBERMAN LAURENT, GRAPHIX IMAGES - TOTAL

AL ONZE ENERGIE IN ACTIE

Aandelenanalyse Steven Vandenbroeke Senior Financial Writer Bolero.be

Tom Simonts Bolero marktenspecialist www.bolero.be

Lucas Bols: geniet met mate De eindejaarsfeesten staan voor de deur en naast de lijstjes met geschenken wordt ondertussen ook flink aan de boodschappenlijstjes gewerkt. Op beide lijstjes komt mogelijk ook wat geestrijke drank voor. Een geschikt moment dus om een nuchtere blik te werpen op de Nederlandse drankengroep Lucas Bols. In februari volgend jaar vieren ze in Nederland de eerste verjaardag van de beursnotering en KBC Securities begon onlangs met de opvolging van het aandeel. Ziedaar nog twee goede redenen om de distilleerder wat extra aandacht te geven.

Om het bedrijf te situeren moeten we een heel eind terug in de geschiedenis. Het Amsterdamse Lucas Bols werd opgericht in 1575 en is het oudste merk van gedistilleerde dranken ter wereld. In 1993 fuseerde het bedrijf met Wessanen, maar deze combinatie was geen succes en in 1997 werd Bols afgestoten via een management-buy-out. In 2000 kwam Bols voor ongeveer 510 miljoen euro in handen van Rémy Cointreau.

In 2006 werd Bols, opnieuw via een management-buy-out, afgescheiden van Rémy Cointreau, dit keer met steun van AAC Capital (voorheen ABN Amro Capital).

Bij deze transactie werd de waarde van het bedrijf vastgesteld op 210 miljoen euro.

Voorafgaand aan de beursintroductie bezat

Beste Belegger | Januari 2017

AAC Capital 75 % van het kapitaal en het ma-

nagement 25 %.

De familie Nolet, eigenaar van distilleerderij Nolet (o.a. jenever, wodka en gin), is met een belang van 25 % referentieaandeelhouder. De positie is in meerdere fases opgebouwd (van 3,1 % naar 21 % en vervolgens naar 25 %). Het bedrijf heeft momenteel niet de intentie zijn belang te verhogen tot boven de 30 %, het niveau waarop een officieel bod op de overige aandelen kan worden uitgebracht.

AAC Capital heeft geen belang meer in Lucas Bols. Op dit moment heeft de CEO, Huub van Doorne, 6 % in handen en Lucerne Capital Management 10 %. De free float bedraagt 39 %.

Mix

Lucas Bols heeft een portefeuille van 20 merken van diverse sterke dranken, waaronder Bols Liqueurs, Damrak Gin en Bols Vodka. De portefeuille bestaat voor 69,2 % uit wereldwijde merken. Het resterende deel bestaat uit kleinere regionale merken (zoals Pisang Ambon en Gold Strike). Sinds kort heeft de groep ook een joint venture opgezet met Rémy Cointreau voor het merk Passoã.

Lucas Bols heeft op de diverse markten voor likeuren een leidende positie. Het is

de grootste aanbieder buiten de VS en nummer drie in de VS, de grootste markt voor likeuren ter wereld (op basis van afzetcijfers van IWSR 2014 en Canadean 2014). Lucas Bols is ook marktleider op de markt voor jenever (op basis van afzetcijfers van IWSR 2014).

De producten van de groep worden wereldwijd in meer dan 110 landen verkocht.

West-Europa is de grootste markt voor Lucas Bols en vertegenwoordigt 47,3 % van de omzet. Noord-Amerika vertegenwoordigt 20,6 % van de omzet, gevolgd door Azië-Pacific met 19,5 % en de opkomende markten met 12,5 %.

De producten worden meestal verkocht via gespecialiseerde distributeurs (veelal aanbieders van alcoholhoudende dranken met een eigen netwerk) waarmee Lucas Bols een langdurige relatie onderhoudt.

Het bedrijf sluit exclusieve distributieovereenkomsten af. Deze zijn voor het grootste deel van de productportefeuille in 2014 vernieuwd voor een periode van vijf jaar (tot 2019). De verkoop via deze externe distributeurs vertegenwoordigt ongeveer 2/3 van de totale omzet.

In 2014 werd de nieuwe distilleerderij Lucas Bols geopend. Daar worden de essentiële smaakdistillaten voor veel van de producten van de groep gemaakt. Voor de meeste landen besteed Lucas Bols het mengen en bottelen uit aan zijn joint venture Avandis (belang van 33 %). Sterke drank voor de Amerikaanse markt wordt in de VS geproduceerd door Brown-Forman (marktkapitalisatie 17,7 miljard euro), waarmee Lucas Bols al sinds 1956 samenwerkt.

Dankzij dit asset-light bedrijfsmodel kan het bedrijf zich concentreren op ontwikkeling en innovatie, om snel te kunnen 35

A new One Campus and a great ‘One Team’ of motivated people, around the globe

Moving forward to the Next Barco

A solid technology foundation and revolutionary, new solutions that find their way to existing as well as new markets A clear strategy, solid financials, and an ambitious sustainability plan We’re moving forward to the Next Barco, more committed than ever to be the global technology leader.

www.barco.com

Barco ad VFB 189x124 Apr16.indd 1

27/04/16 16:17

Smarter solutions Cleaner tomorrows

one of the global

a leading supplier of

the world’s leading recycler of precious

leaders in emission

key materials for

and other valuable metals from e-scrap

control catalysts.

rechargeable batteries.

and industrial residues.

www.umicore.com

reageren op veranderende trends in de markt. Door interne en uitbestede activiteiten te combineren kan Lucas Bols op flexibele wijze opereren en ontstaat een operationeel hefboomeffect. Op het gebied van productie en distributie blijft het bedrijf de meest optimale partners selecteren en worden strategische samenwerkingsverbanden voor de lange termijn opgebouwd.

Lucas Bols overweegt nieuwe merken aan zijn platform toe te voegen, niet alleen via overnames die op het gebied van distributie een synergie-effect bieden, maar ook door zijn distributiekanaal (Maxxium/Lucas Bols USA) of productiecapaciteit (Avandis) met andere merken te delen.

Groei neemt toe

Volgens het onderzoeksbureau Canadean zal in de periode 2014–2018 de gemiddeld samengestelde groei van de wereldwijde markt voor sterke drank 6,1 % bedragen, vergeleken met 4,7 % in de periode 2009–2013.

De belangrijkste hefbomen voor deze groei zijn van sociaal-economische aard, zoals bevolkingsgroei, verstedelijking, stijging van het beschikbaar inkomen en een ‘premiumisering’ van de producten. De vraag zal ook worden ondersteund door de opmars van cocktails en productinnovatie.

Om die redenen zal de groei in Noord-Amerika (+ 3,3 %) en West-Europa (+ 0,9 %) beperkter zijn.

Consumenten worden rijker en rond 2025 komen er 1 miljard mensen bij die meer dan 5.000 dollar per jaar verdienen, wat gunstig zou moeten zijn voor de vraag naar de meest gangbare sterke drank. De groeiende middenklasse zal naar verwachting de vraag naar duurdere internationale producten ondersteunen aangezien het aantal consumenten dat zich dergelijke producten kan veroorloven naar verwachting zal verdubbelen.

De wereldwijde markt voor sterke drank kan volgens de definitie van Canadean worden opgedeeld in een aantal categorieën, waarvan Whisky het grootste segment is (34 %). Wodka vertegenwoordigt 27 % van de markt, terwijl likeuren (6 %) en gin/ jenever (4 %) tot de kleinere categorieën behoren.

Voor Lucas Bols betekent dit het volgende. De markt voor likeuren houdt goed stand en kent een lage maar stabiele groei.

De categorie gin en jenever kent een snellere groei (2,4 % van 2009 tot 2013) en het tempo zal naar verwachting toenemen tot 3,5 % (2014–2018). De consumptie zal in de toekomst worden ondersteund door de Opkomende Markten (+ 7,2 %) en de reBeste Belegger | Januari 2017

De categorie gin en jenever kent een snellere groei (2,4 % van 2009 tot 2013) en het tempo zal naar verwachting toenemen tot 3,5 % (2014–2018).

gio Azië-Pacific (+ 5,6 %). West-Europa en Noord-Amerika zullen naar verwachting gelijk blijven of iets terugvallen. Op de mature markten is de consumptie buitenshuis bijna twee keer zo snel gestegen als het gebruik binnenshuis. De markt voor wodka zal in de periode 2014–2018 naar verwachting met 4,7 % gaan groeien, terwijl dit cijfer in de periode 2009–2013 op 3,6 % lag. Dit wordt veroorzaakt door een combinatie van sociaal-economische en demografische trends.

In geografisch opzicht zal de groei worden aangejaagd door de regio’s Azië-Pacific (+ 12,1 %) en Noord-Amerika (+ 5,5 %), en in mindere mate door de opkomende markten (+ 4,5 %) en West-Europa (+ 1,7 %). In de volgroeide markten zal de groei worden ondersteund door premiumisering en in de rest van de wereld door een hogere afzet.

Ter ondersteuning van de groei van het bedrijf wil Lucas Bols de marktpositie van zijn wereldwijde merken verder uitbouwen. In Noord-Amerika (75 % VS/25 % Canada) streeft het concern naar een hogere omzet door het marktaandeel van Bols Liqueurs te vergroten en in elke staat zijn klantenbasis uit te bouwen. Daarnaast promoot Lucas Bols zijn superpremiummerken, zoals Bols Genever, Damrak Gin en Galliano. Dit vereist een nieuwe verkooporganisatie en meer investeringen in reclame en promotie om de merken te ondersteunen.

In West-Europa wordt gestreefd naar een stabilisatie van de omzet aangezien de groei van de wereldwijde merken (in bepaalde landen) de dalende verkoop van de regionale merken compenseert. Bij de regionale merken ligt de focus op het genereren van kasgeld. In Duitsland en België ondervindt Lucas Bols problemen op de retailmarkt en zoekt het bedrijf naar een oplossing om zijn activiteiten te optimaliseren.

In Azië-Pacific, waar de cocktailmarkt zich ontwikkelt, blijft Lucas Bols zijn sterke Bols Liqueurs- en superpremiummerken, zoals Galliano en Bols Genever, promoten.

In de regio Azië-Pacific is de trend dus positief en Lucas Bols stelt alles in het werk om daarvan te profiteren. Om die reden is het distributienet in de regio geoptimaliseerd.

In Zuidoost-Azië zijn nieuwe distributieovereenkomsten afgesloten om de bereikbaarheid van de markt te optimaliseren.

Lucas Bols is nu ook actief in de Filipijnen en Cambodja, terwijl het bedrijf zijn sterke aanwezigheid in Australië en Japan handhaaft. Andere groeimogelijkheden doen zich voor in China en Zuidoost-Azië.

Op de opkomende markten streeft Lucas Bols naar groei van de wereldwijde merken en wil het bedrijf ook een aantal 37

regionale merken promoten. In Mexico heeft het bedrijf een nieuw contract ondertekend voor de Bols-merken Galliano en Damrak Gin. In zuidelijk Afrika is de verkoopstrategie opnieuw beoordeeld. In West-Afrika blijft Lucas Bols aan zijn positie bouwen dankzij het merk Henkes.

Resultaten

De kostprijs van de omzet wordt hoofdzakelijk bepaald door grondstoffen (bijv. alcohol, suiker, vruchtensappen en -concentraten) en verpakkingsmaterialen (bijv. glas, doppen, kartonnen pakken en etiketten), waarvan alcohol en glas de belangrijkste elementen zijn. De meeste grondstoffen worden door Avandis, een joint venture van Lucas Bols, tegen de geldende marktprijzen ingekocht. Avandis is eigendom van Lucas Bols, samen met twee andere partners (Herman Jansen en De Kuyper), en heeft geen winstdoelstelling aangezien alle reële kosten aan de partners worden doorberekend.

In de VS worden de likeuren van Bols geproduceerd door Brown-Forman Corporation, waaraan Lucas Bols de reële grondstoffenkosten vergoedt en een vaste productievergoeding per fles betaalt.

In de eerste zes maanden van het gebroken boekjaar 2016–2017 boekte Lucas Bols een omzet van 39,4 miljoen euro, in lijn met de prestatie in dezelfde periode een jaar eerder en onder meer gedragen door een organische groei van 2,2 % bij de globale merken. Regionaal was sprake van een sterke groei in Noord-Amerika en de Opkomende markten, terwijl in Azië-Pacific sprake was van herstel en de West-Europese markten een uitdaging blijven.

De EBIT daalde bij constante wisselkoersen met 2,4 % tot 11,3 miljoen euro.

De EBIT-marge viel licht terug van 29,5 % naar 28,8 %. Netto bleef een winst van 7,8 miljoen euro over, een toename met 1,7 % aan constante wisselkoersen. Dankzij zijn nichepositie en het asset-light bedrijfsmodel realiseert Lucas Bols een zeer hoge EBIT-marge. Maar deze is, ondanks de positieve trend in de brutomarge, onder druk komen te staan als gevolg van investeringen om de commerciële aanwezigheid en de marktbewerking te versterken (bijv. de volledige integratie van de Amerikaanse distributiedochter Lucas Bols USA Inc. in het boekjaar 2013–2014). Door zijn commerciële inspanningen te verhogen streeft Lucas Bols ernaar het marktaandeel van de likeuren van Bols te vergroten en de groei van zijn superpremiummerken (Bols Genever, Damrak Gin en Galliano) in de VS te stimuleren. Naast de lagere brutomarge hadden ook de aanhoudende investerin38

gen in de wereldwijde merken, vooral in de VS en Rusland, een negatieve invloed op de marges in 2015–2016. Bovendien werd de groep geconfronteerd met een stijging van de overheadkosten in verband met de beursgang. We verwachten dat de marges het lage niveau van 2015–2016 weer zullen verlaten als de situatie zich gaat normaliseren en de recente investeringen vruchten beginnen af te werpen.

Investment case

Lucas Bols heeft een interessant en relatief uniek profiel. Het heeft een sterke positie in een nichemarkt, die op zichzelf ingebed is in de wereldmarkt voor gedistilleerde dranken. Doorheen de jaren werd een leidende positie opgebouwd in een aantal specifieke segmenten en regio’s, waardoor het vandaag over een portefeuille van 20 globale merken beschikt. De merken die daarin wereldwijd aan de man en vrouw worden gebracht zijn goed voor 69,2 % van het totaal.

Lucas Bols heeft ook een wat speciale balans, aangezien daarop erg weinig activa zijn terug te vinden. Het grootste deel van de productie en distributie werd immers uitbesteed aan derden of aan joint ventures, wat als grote voordeel heeft dat de groep hierdoor erg wendbaar is. Ook stelt het de groep in staat om zich te concentreren op innovatie en om korter op de bal te spelen voor wat betreft veranderende trends. De marges die worden gerealiseerd zijn hoog, net zoals de zogenaamde cash conversie ratio. Die laatste meet in welke mate operationele winst ook effectief vertaalde naar daadwerkelijke cashflows.

Dankzij zijn aanwezigheid op het wereldtoneel en de mix van wereldwijde en regionale merken verwacht analist Alan Vandenberghe dat Lucas Bols zal profiteren van de verwachte veranderingen in consumptiepatronen. Aan de andere kant is het aandeel van de volwassen markten in de totale omzetmix redelijk tot heel groot en werkt ook de focus op producten met een lagere groei negatief in op het opwaartse potentieel.

names verteerd moeten worden. Lees: een periode waarin er weer cash in het bedrijf kan vloeien in plaats van er uit.

Als we kijken naar de waardering zelf, dan halen we er kort de sectorgenoten en het waarderingsmodel van KBC Securities bij. Die laatste (een DCF-model dat rekening houdt met de waarde van de Passoa JV) levert een faire waarde op van 18 euro per aandeel. En zo dus ook het koersdoel, wat nauwelijks potentieel laat. Dat is niet verrassend, want op basis van de huidige beurskoers noteert het aandeel aan 17,1 × en 15,5 × de winst voor 2017 en 2018. De EV/ EBITDA verhouding is dan wel dalend, startende van 16 × in 2016, maar met 14,1 × en 12,7 × nog steeds aardig hoog voor de twee daaropvolgende jaren. De enige opsteker is dat het rendement op vrije cash flow een kloeke 8,4 % en 7,6 % bedraagt voor 2017 en 2018, maar het overgrote deel van die cash zal op de balans blijven plakken ter aanzuivering van de schulden.

Lucas Bols heeft een wat speciale balans, aangezien daarop erg weinig activa zijn terug te vinden.

Overduidelijk laten deze multiples erg weinig ruimte voor tegenvallers, vooral niet omdat het KBC Securities model er al van uit gaat dat de REBITA-marge tegen 2018 opnieuw richting 26,3 % kan gaan.

Dat is een weinig onder de recordniveaus van 2012 en 2013, maar duidelijk boven de gemiddelde marge van 23,9 % in de periode 2015–2017. Ook hier moet er dus wel nog wat bewezen worden alvorens beleggers die vooruitzichten voor realiteit gaan aanzien. Voeg daar aan toe dat we geen zicht hebben op het lange termijn track record van het bedrijf én dat er nog een toch wel moeilijke periode werd afgesloten, en dus is het ‘Houden’-advies stevig onderbouwd.

Redactie 14 december 2016 Koers 16,77 euro

Waardering

Overnames kunnen een belangrijke waardecreator zijn, maar na de recente ondertekening van de Passoa-joint venture (met Rémy Cointreau) meent KBC Securities analist Alan Vandenberghe dat de impliciete schuld vandaag eerder aan de hoge kant ligt. Meer fusie – en overnamenieuws dienen beleggers op de korte termijn daarom niet te verwachten, maar integendeel eerder een periode waarin de recente over-

www.lucasbols.nl

23

Lucas Bols

22 21 20 19 18 17 16 15

April

Juli

Okt

2016

April

Juli

Okt

Het Franse alfabet Gert De Mesure Analist VFB

JCDecaux: tragere groei zorgt voor koersdaling met 25 % Bij ons Frans alfabet zijn we aangekomen aan de ‘J’ en deze letter biedt heel weinig keuze, en zo komt JCDecaux (beurswaarde 5,6 miljard euro) op ons bord terecht. Het is allerminst een onbekende naam in ons land, want de groep domineert het stadsbeeld.

JCDecaux is immers wereldleider in buitenreclame met 1.129.410 reclameborden. 44 % van de omzet wordt in stadsmeubilair (524.580 locaties) gerealiseerd, 41 % in transport (345.770 reclameborden) en 15 % in affichage. De groep is actief in 4.435 steden die meer dan 10.000 inwoners hebben, met haar affiches bereikt ze elke dag 390 miljoen personen. Op geografisch vlak wordt 19 % van de omzet in Frankrijk gerealiseerd, 12 % in Groot-Brittannië, 26 % in de rest van Europa, 26 % in Azië/Pacific, 7 % in Noord-Amerika en 10 % in de rest van de wereld. Net zoals in andere sectoren speelt ook het digitale een steeds grotere rol, zo maakt de digitale omzet al 12 % van het totaal uit.

Groei vertraagt

In het derde kwartaal zag de groep haar omzet met 3,8 % stijgen tot 792,7 miljoen euro. Op vergelijkbare basis en bij stabiele wisselkoersen was dat + 1,5 %. Zodoende komt de omzetgroei na 9 maanden in 2016 uit op + 8,4 %; op vergelijkbare basis en bij stabiele wisselkoersen is dat + 4,8 %. In het derde kwartaal trad er dus een zekere groeivertraging op en het vierde kwartaal wordt niet beter. Zo gaat het management uit van een omzetdaling van 2 % op vergelijkbare basis, waardoor de omzetgroei op vergelijkbare basis voor het jaar 2016 op ongeveer 3 % zal uitkomen. Die zwakte verklaart de groep door het verlies van grote contracten in steden zoals Madrid, Barcelona en Washington en door een groeivertraging in China.

Deze commentaren bestendigden de daling van de beurskoers die al eerder in het jaar was ingezet door de zwakke economische groei wereldwijd en door de onzekerheid met betrekking tot de Brexit. Dit

laatste is niet onbelangrijk gezien de omzet (12 % van het totaal) die de groep er realiseert.

Opmerkelijk is wel dat ondanks de koersdaling met 25 % dit jaar, het aandeel nog relatief duurt noteert met een koers/ winst van 25,6 op basis van de winstschattingen voor 2016 en van 23,1 voor 2017. We moeten wel meegeven dat bedrijven uit de mediawereld veelal met hoge koers/ winstverhoudingen noteren en JCDecaux is daar zeker geen uitzondering op.

De technische analisten zullen misschien meer brood zien in dit aandeel, want na die sterke daling, heeft de koers een stevige bodem bereikt en lijkt het herstel ingezet met het doorbreken van enkele lange termijngemiddelden.

Grafiek Omzetevolutie JCDecaux in miljard euro 4 3,5

3,208

3 2,5

2,107

2

2,35

1,169

2,463

2,623 2,676

3,363 3,434 Redactie 11 december 2016

2,813

Koers 26,60 euro www.jcdecaux.com

1,919 40

1,5

JCDecaux

36 32

1

28

0,5

24 20

2007

2008 2009 2010

Beste Belegger | Januari 2017

2011

2012

2013

2014

2015 2016E 2017E

16 2012

2013

2014

2015

2016

39

Het leven is te kort om niet verder vooruit te kijken.

Goed fondsbeheer draagt dezelfde kenmerken als een olifant.

De waarden van ETHENEA, beheersmaatschappij van gemengde vermogensbeheerfondsen, zijn daarom gebaseerd op drie pijlers: voorzichtigheid, ervaring en intuĂŻtie. ethenea.be

Verdere informatie is verkrijgbaar bij de beheersmaatschappij ETHENEA Independent Investors S.A., 16, rue Gabriel Lippmann, L-5365 Munsbach en bij de financiĂŤle dienst CACEIS Belgium SA/NV, Avenue du Port /Havenlaan 86C b 320, B-1000 Brussels.

Aandelenanalyse Paul Hermans Directeur Excelco

Internetservices, de groeisector bij uitstek ces’, waarbij opslagruimte op het internet boekjaar en de omzetgroei in het lopende en bijhorende software aangeboden wordt boekjaar, op basis van de gepubliceerde tegen zeer concurrentiële prijzen. kwartaalresultaten.

De Chinese bedrijven hebben het moeilijk om inter- Figuur 3 Grafiek 1 nationaal door Omzetgroei in boekjaar 2015, 2016 en Totale omzet van alle bedrijven uit de sector internetservices te breken. Dat YTD-omzetgroei per bedrijf heeft met de in het lopende boekjaar 250 000 taal te maken, (× 1.000.000) 2015 2016 YTD maar ook met Akamai Technologies Inc. +12 % — +7 % 200 000 het grotere Alibaba Group +45 % +33 % +55 % vertrouwen in Alphabet +14 % — +19 % A m e r i k a a n - Amazon.com Inc. +20 % — +29 % 150 000 se bedrijven. Baidu Inc. +35 % — +10 % +16 % — +35 % Maar de Chine- Expedia Inc. 100 000 +44 % — +56 % se markt is op Facebook +23 % — +28 % zich reusach- Netflix Inc. +9 % — +16 % tig groot. De Priceline Group 50 000 — +48 % hedendaagse Tencent Holdings Limited +30 % +20 % — -2 % belegger speelt Tripadvisor Inc. 0 Yahoo! Inc. +8 % — +3 % daar best op in 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 +18 % — +31 % via bedrijven Yandex Internetdiensten is een term waaronder Grafiek 2 heel wat gevarieerde activiteiten schuil Marktaandeel van de grootste bedrijven uit de sector Gerichte reclame gaan. De bedrijven die diensten leveren op (2015) Verschillende bedrijven Baidu: 4,3 % het internet verschillen sterk van elkaar. zoals Yahoo, Google en het Facebook: 7,5 % Wat ze gemeenschappelijk hebben, is hun Russische Yandex stellen graTencent Holdings: 6,6 % sterke omzetgroei. tis een zoekrobot ter beschikIn onze selectie hebben we volgende king op het internet en halen Alibaba: 4,9 % bedrijven opgenomen: Akamai, Alibaba, Amazon: 45,0 % daaruit reclame-inkomsten.

Al­phabet, Amazon, Baidu, Expedia, FaceEen zoekrobot houdt de zoekbook, Netflix, Priceline, Tencent, Tripad­ termen bij die de gebruiker Alphabet: 31,6 % visor, Yahoo en Yandex. intikt en koppelt die aan zijn De dimensie van deze ondernemininternetadres. Via cookies gen verschilt nogal. Amazon en Alphabet wordt ook het surfgedrag bij(vroeger Google) zijn veel groter dan de an- die op Nasdaq noteren en die de Ameri- gehouden. Google en andere firma’s zoals deren. Merkwaardig genoeg groeien ze ook kaanse wetgeving moeten eerbiedigen.

Facebook kennen dus het profiel van de vandaag nog sterk. surfer. Vervolgens kunnen ze gerichte rePrestaties in 2016 Bij Alphabet neemt de omzet nog snelclame sturen. ler toe dan een jaar eerder.

De bedrijven die internetreclame verOok in 2016 presteren een aantal van deze Amazon ziet niet alleen de retailverko- bedrijven sterk wat omzetgroei betreft. In kopen zoals Google, Baidu en Yandex doen pen groeien maar ook ‘Amazon Web Servi- de tabel hierna ziet u de groei in het laatste het uitstekend. Hoe meer producten en Sommige sectoren hebben de wind tegen, andere bedrijfstakken hebben de wind mee. Als belegger kan u zich beter op die laatste concentreren.

Beste Belegger | Januari 2017

41

diensten via internet verhandeld worden, hoe meer reclame op het internet gemaakt wordt. En de grootste spelers profiteren hiervan maximaal, want iedereen wil zijn reclameboodschap zoveel mogelijk verspreid zien. De grootste bedreiging voor de aanbieders van reclame komt van het toenemend gebruik van app’s, waarbij men geen zoekmotor meer nodig heeft.

Ook sociale media zoals Facebook en Twitter zoeken reclame-inkomsten. Facebook heeft de vier grootste sociale netwerken in de wereld (China niet meegeteld): Facebook zelf, WhatsApp, Instagram en Facebook Messenger.

Opslagcapaciteit in de cloud

Daarnaast is er het business-segment van de cloud computing waarbij de data gestockeerd worden op internetservers van gespecialiseerde firma’s. Zij proberen klanten te overtuigen dat het beter is opslagcapaciteit te huren in de cloud i.p.v. zelf te investeren in opslagsystemen. Google is met Google Drive ook actief in deze business, naast Dropbox, Microsoft en anderen. Apple heeft dan weer iCloud.

Het is een booming business. Straks zet iedereen tekstbestanden, muziek, foto’s en andere data op internetservers die over de hele wereld verspreid staan en dus meer veiligheid bieden. Een groot voordeel voor de gebruiker is dat hij zijn bestanden kan consulteren en aanpassen vanop diverse locaties en toestellen zoals een pc en een tablet. Waarom een eigen server met onderhoudscontract aanschaffen als je opslagruimte kan huren in de cloud?

In 2016 is Amazon met veel voorsprong marktleider, voor Microsoft, door een agressieve prijzenpolitiek. Amazon heeft de technologie voor de eigen retail business zelf ontwikkeld en alles wat het opbrengt, is dus puur winst. Kleinere spelers zoals Akamai betalen het gelag.

Reissector profiteert van online boekingen en reviews

Online reservaties van vliegtuigtickets, hotels en restaurants zijn in Europa (Duitsland uitgezonderd) en in de VS de standaard geworden. In China neemt het individuele reizen nog sterk toe en daarmee ook het online boeken. Er worden

UW DIVIDEND, IN STIJGENDE LIJN

December 2016: versterking van de geografische diversificatie van de portefeuille met een eerste acquisitie in Nederland.

42

steeds meer overnames gedaan zodat er straks slechts enkele grote spelers overblijven zoals Tripadvisor, Priceline en Expedia. Hoe groter het bedrijf hoe gemakkelijker het nieuwe hotels en restaurants kan overtuigen om deel te nemen aan het systeem. Google is ook in deze tak van internetservices actief, maar profiteert terzelfdertijd van de reclame die Priceline en Expedia via Google maken. De concurrentie is in dit segment zeer groot, met het gevolg dat de hoge marges dalen.

Online shopping

Online shopping blijft vooral in China zeer sterk groeien, omdat veel artikelen in de nabije winkels niet te vinden zijn. Ook in het Westen is het dikwijls tijdrovend gespecialiseerde goederen te vinden in de omgeving. Van online bestelde goederen kan men het vervoer op internet opvolgen en kijken op welke dag ze zullen geleverd worden. Zo stijgt het vertrouwen in cybershopping.

Uit andere onderzoeken blijkt de snelle groei van het bestellen van kleding en schoenen via internet. De mogelijkheid

• Gereglementeerde vastgoedvennootschap • Genoteerd op Euronext Brussels • Referentiespeler in residentieel vastgoed, en dit in ruime zin, van studentenstudio’s tot buitenverblijven, over traditionele appartementen en Smart Living concepten

T +32 2 740 14 50 info@homeinvest.be www.homeinvestbelgium.be

Virtual reality

Virtuele realiteit komt dichtbij en zal de manier van communicatie grondig veranderen. U kan op zo’n toestel ook games spelen. Het toestel meet de bewegingen van het hoofd van de speler zodat deze bewegingen gebruikt kunnen worden als besturing in het spel. Dit zorgt ervoor dat de speler zich ondergedompeld voelt in de virtuele wereld. In de wat verdere toekomst zullen ook nieuwsmedia en sociale media zoals Facebook gebruik maken van VR. Het uiteindelijke doel is dat u uw dokter of accountant via virtuele realiteit kan spreken of dat een bouwpromotor u een virtuele rondleiding geeft in een nog op te richten gebouw. In China gebruiken bouwpromotoren reeds de techniek om apparteBeste Belegger | Januari 2017

50

48,9 %

40

31,9 %

bevolking moet nog aangesloten worden op internet. De gemiddelde nettowinstmarge (nettowinst/omzet) binnen deze sector is hoog maar vertoont wel een dalende tendens. De bedrijven investeren zeer veel geld in nieuwe ontwikkelingen. De nettowinstmarge is ook zeer uiteenlopend voor de verschillende firma’s.

Beleg vooral in bedrijven met een hoge winstmarge!

27,7 % 28,3 %

30

21,8 %

24,7 %

20,6 %

20

10

Mediaan

Tencent Holdings

Priceline

Facebook

Baidu

Netflix

1,8 %

0,6 % Amazon

Het online streamen van muziek neemt een vlucht. Streaming vervangt meer en meer het downloaden. Streaming is een model waarbij de luisteraar muziek kan beluisteren zonder deze te kopen. Wel moet hij er reclame bij nemen of een maandelijks abonnement nemen. Bij streaming kan men soms kiezen uit een bibliotheek. Sommige diensten zoals Pandora selecteren automatisch songs volgens de smaak van de luisteraar. Streaming services worden ook ingebouwd in het infotainment systeem van wagens. Veel muziek wordt immers in auto’s beluisterd. Apple en Spotify zijn de nummers één en twee in online muziekverkoop.

Netflix is een onlinevideoverhuurdienst. De huur van dvd’s wordt in snel tempo vervangen door streaming van films. Voor een niet te hoog vast bedrag per maand kan de abonnee zoveel als hij wil, kijken naar een film of een serie, op het moment dat hij daar tijd voor heeft. Een groot nadeel van deze activiteit is dat Netflix voortdurend met een nieuw aanbod moet komen en dat vreet cash. Netflix maakt weinig winst.

Grafiek 4 Nettowinstmarges in 2015 (NW/0)

Alphabet

Streaming vervangt aankoop

menten die op verre afstand liggen te laten zien in hun omgeving. De klant heeft de indruk in het gebouw te staan. De techniek is nog niet perfect maar dat hindert de Chinezen niet om hem nu al te gebruiken.

Alibaba

thuis rustig te passen en de artikelen binnen een aantal dagen terug te sturen bevordert het fenomeen.

In China is de internetpenetratie nog in volle gang, maar inzake e-commerce is het land op wereldschaal nummer één.

Verwacht wordt dat e-commerce er tussen 2015 en 2020 nog verdubbelt. In China wordt meer dan elders gekocht via mobiele toestellen. Het is de grootste markt voor smartphones. In China is betalen met een smartphone vandaag de gewoonste zaak van de wereld. Meestal gebeurt dat via een app van Tencent.

Koersevolutie

De koersevolutie van deze sector is stijgend, maar met diepe dalen tussen de hoger gaande toppen. Hieronder ziet u de globale koersevolutie van deze bedrijven over 2 jaar.

Grafiek 5 Sectorindex Internetservices (koersevolutie) 1390

1190

Evolutie 10 dagen: 1 maand: 3 maanden: 6 maanden: 1 jaar:

+3,4 % +2,0 % +1,0 % +10,5 % +10,1 %

990

790

Mei/15

Okt/15

Feb/16

Anders dan bij VR-brillen zoals Oculus Rift van Facebook is de Hololens van Microsoft doorzichtig, zodat dragers van de bril de echte wereld nog steeds kunnen zien. De Hololens werkt draadloos en zonder smartphone of computer. Op de glazen worden de zogenoemde hologrammen getoond, die ook met handbewegingen te manipuleren zijn. Volgens Microsoft zijn apps in alle soorten en maten geschikt voor het holografische platform: van Skype tot apps als Netflix of Spotify. Om het platform te ondersteunen heeft Microsoft Holostudio uitgebracht, een softwarepakket waarmee hologrammen gemaakt kunnen worden. Ook Apple, Google, Alibaba en Sony investeren veel geld in virtuele realiteit.

Conclusie

De internetsector in zijn geheel groeit explosief. Het grootste deel van de wereld-

Jul/16

Redactie 13 december 2016

Excelco professioneel Wilt u meer leren over andere sectoren en evengoed geïnformeerd zijn als de professionelen? In Excelco professioneel vindt u sectoranalyses van meer dan 60 sectoren.

VFB-leden kunnen voor slechts 75 euro per jaar hun toegang tot Excelco upgraden naar Excelco professioneel.

Daarnaast kan u gebruik maken van de uitgebreide selectiemogelijkheden van de Smart Screener. U kan zelf selecties combineren en kiezen uit meer dan 30 parameters U kan nu de upgrade naar Excelco professioneel aanvragen via deze link: http://www.excelco.be/vfb/

43

het nieuwe jaar met abonnement naar keuze

Klink op een

€ 50 =

€ 90 =

OF

GRATIS

€150=

OF

GRATIS

GRATIS Flessen Flesse en van n 75 5 cl,, wink winkelwaarde: nkel € 30

PROF. WILLEM ELIAS OVER DE STEVAERT-REL

Hoe elk jaar opnieuw

100.000 BEJAARDEN

‘Elke dag ben ik ermee wakker geworden’

BLACK 07

worden bestolen

5

ANS JAAR

FINANCIEEL-ECONOMISCH CO ONO NO NO OMISCH WEEKBLAD W WE E EEK EKB KB 42STE JAARGANG · NR. 43 · €5,90 · 27 OKTOBER 2016

ST HE FFST DE HER RDE n s band e ba DEE HAR D ës luidst

NR 40 - 5 OKTOBER 2016 - 16DE JAARGANG - 4€

WALTER PAULI OVER DE EENZAAMHEID VAN BART DE WEVER

ZO ONTSNAPPEN SUPERRIJKEN AAN BELASTINGEN

G E Z O N D H E I D

THIERRY

Belgi

e

ckfocus.b VAN KNACK NR.43 2016 WEEKBLAD HOORT BIJ HET TOT 1 NOVEMBER EN KNACK 26 OKTOBERELKE WEEK SAMEN MET KNACK FOCUS, – ISSN.2031-664X KNACK WEEKEND

‘Ik doe het

www.kna

S GEES G U RG TEL EU N DIE P ‘IK BE

TEL D INI N T E RV I E W M E T A N G E L A M E R K E L |

HOORT

Voortaan met

16 PAGINA’S EXTRA VOOR DE BELEGGER

Exclu E xc x c us sieve sie e ve lezer l sacti

Bez Be B e zo o oek e het e ek app a pp p art par a rt t eme em m nt Coc C oc c o Cha Ch nelvan C

| WWW.KNACK W.KNACKWE

WEEEKEND.BE WEEKEND.BE

NIEUW

LAK AAN VOED INGS

BIJ HET

WEEKBLAD

KNACK

NR. 43

VAN 26

OKTOBER

TOT 1 NOVEMBER NOVEMB BER 22016 0166 - KNACK

WEEKEND,

ELKE WEEK

SAMEN

MET KNACK

EN KNACK

FOCUS

WEETO KBLAD

W EEKBLAD VASTGOED

Jongeren zonder goesting

SCORE T3GEEFT

OP DE BEURS ZIJN ER NOG KOOPJES?

Voedingsnieuws Voedin

MAANDBLA “Bijna altijd fout” “Bij

Niet willen of niet kunnen?

Zo gezond g is

DANSEN DA AN

RODE DUIVELS

KILLERSINSTINCT

D

R E P O R TA G E S

Romelu Lukaku technisch gekeurd

In het hoofd van Olivier Deschacht

ISSN.077229 4X

Economische actualiteit Voetbal- en sportnieuws € 50: 12 nummers € 50: 18 nummers € 90: 24 nummers € 90: 36 nummers € 150: 36 nummers € 150: 54 nummers

& RENOVEREN R

Gezondheidsmagazine € 50: 15 nummers € 90: 30 nummers

Een vrolijke kerst!

NR. 332 DECEMBER 2016 (2016/12 2) – € 4,50 Maandbllad. Verschijnt niet in n aug gustu us

Actualiteit in alle ll facetten f € 50: 12 nummers € 90: 24 nummers € 150: 36 nummers

Cadeautjes, lekker eten, feestmode, eropuit,...

U W

www.plusmagazine.be www.plu www.plusmagazi www.plusmagaz www.plusmag www.plusma ww w zine e.be e.b e.be be be

K O N I N K L I J K

P509556

O

A’ A OB AM

LICENCE

RS

WEEKBLAD De com HYPE S eba van bro ck od

ONE S Tmedelijden’ L IV E R

DEN’ OW ‘SNnieuw e film van de

Seksuel e opvo voor volw edin g ed asse nening

B L A D

TEN PALEIZE

PSYCHOLOGIE

De kunst om gasten te ontvangen…

Een zieke vriend troosten

Hoe vind je de juiste woorden?

D

van je partner: maak goede afspraken!

Zij kozen voor cohousing

koninklijke nanny’M s? AANDBLA

D

MAANDBLA

×

MAANDBLA

NOOIT MEER ALLEEN

MET EEN OUDE ZIEL

OKTOBER 2016

Met of zonder

NR. 118

€

MAANDBLA

WONEN × KOKEN × GROEN × DOEN

Nieuwbouw

×

Opvoeding aan het hof

Vitamine D.

Je bondgenoot na 50 Recht & geld ➜ Geld stoppen in het huis

nest

×

EEN EN BOEK VOL GO GOESTING

niet uit

ISSN 1378-7101

MUSIC BLACK ATT B RS MA M TTEERS

Liefde onder druk

Kanker tussen de lakens

Tot in de klas

WINTE

War mlo de naja pen voor arsm ode

E T E N

Stop de onzin

Broeikasgas LE KK ER

IN DE KOU

×

p en B, hipho B ek e R&B, de politi

COOL

JAARGANG 15

aakt mijn ‘Naa op mij en maar dan aarden’ voorw

B E W E G E N

Afslankteenringen

t late De lat k van

doorbraa OT OTTE CHARLMERS M ktt mag, TTIM

P S Y C H O L O G I E

Gezond door het leven

D

Streekverkenning

D

PROEVEN VAN POSTEL

PIZZA

Pittig of zoet

GEZONDHEID GEZONDHEI GEZONDHE GEZONDH G EZONDHE EZONDHE ZON ZONDH ON NDHE ND N D ID DHEID Valse alse se nagels, nage na n nagels nagel nag agels agel ag agels,

echte ech eec cht chte hte h tee problemen prob pro problem probleme probl pr prro ob oblem ob blem em men

Gestolen vakantiekiekjes

Menopauze

Ti p s v an d e sl aap ex p er t

Koninklijk nieuws € 50: 12 nummers € 90: 24 nummers

Voor actieve 50-plussers € 50: 13 nummers € 90: 26 nummers

Lifestylemagazine € 50: 12 nummers € 90: 24 nummers

Schenk of neem een abonnement en ontvang tot 4 flessen gratis champagne MUMM 4

JA,ik schenk of neem een abonnement en ik ontvang gratis champagne MUMM 4.

Surf naar www.abonnementen.be/nieuwjaar en geef uw voordeelcode in:

Mijn gegevens: Naam: I I I I Straat: I I I I Postnr.: I I I I Tel.: I I I I

EJMQH Stuur de voordeelbon terug per post zonder te frankeren naar Roularta Media Group DA852-266-9 8800 Roeselare

OB67343

✃

Tip!

(invullen in hoofdletters a.u.b.)

I I I I I I I I I I I I I Voornaam: I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I Gemeente: I I I I I I I I I I I I I I I I I I I E-mail: I I I I I I I I

I I I I I I I I

I I I I

I I I I

I I I I

I I I I

I I I I Nr.: I I I I I I I

I I I I

I I I I

I I I I

I I I Bus: I I I I I I I

I I I I

I I I I

Ik schenk een abonnement aan: (enkel invullen indien verschillend van bovenstaande) Naam: I I I I I I I I I I I I I I I I I Voornaam: I I I I I I Straat: I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I Postnr.: I I I I I Gemeente: I I I I I I I I I I I I I I I I I Tel.: I I I I I I I I I I I E-mail: I I I I I I I I I I I I I

I I I I

I I I I Nr.: I I I I I I I

I I I I

I I I I

I I I I

I I I Bus: I I I I I I I

I I I I

I I I I

Kruis het magazine en het aantal nummers van uw keuze aan:

Of fax hem naar het gratis nummer 0800 17 778

Bestel online en druk meteen uw geschenkkaart af.

✃

Voordeelbon

Hoe reageren?

Magazine

€ 50 =

€ 90 =

€ 150 =

Knack

❏ 12 nummers

❏ 24 nummers

❏ 36 nummers

Trends

❏ 12 nummers

❏ 24 nummers

❏ 36 nummers

Sport/Voetbalmagazine

❏ 18 nummers

❏ 36 nummers

❏ 54 nummers

Bodytalk

❏ 15 nummers

❏ 30 nummers

Ik ga Bouwen & Renoveren

❏ 12 nummers

❏ 24 nummers

Plus Magazine

❏ 13 nummers

❏ 26 nummers

Royals

❏ 12 nummers

❏ 24 nummers

Nest

❏ 12 nummers

❏ 24 nummers

Ik betaal nu nog niets, ik wacht op een overschrijvingsformulier. Het geschenk wordt mij na betaling van het abonnement toegestuurd. Het abonnement start met het eerste nummer van 2017.

Aanbod geldig tot 31/01/2017 voor nieuwe abonnees in België en zolang de voorraad strekt.

De door u op dit document verstrekte informatie is bestemd voor intern gebruik in de gegevensbank van Roularta Media Group. De verwerking van uw gegevens maakt het ons mogelijk aan uw vraag te beantwoorden. U hebt op elk ogenblik recht op inzage, correctie of schrapping van deze gegevens.

U kunt zich daarvoor wenden tot Roularta Media Group, Meiboomlaan 33, 8800 Roeselare. Uw gegevens kunnen ook worden overgedragen aan derden.

Indien u dit niet wenst, gelieve dan dit hokje aan te kruisen:

EJMQH

Bouwen & renoveren € 50: 12 nummers € 90: 24 nummers

EEN GO EDE NACHT R U ST

De intieme doop van Alexander van Zweden

De natuurlijke oplossingen

De wereld, mijn achtertuin Philippe Delfosse

Aandelenstrateeg KBC Private Banking

Waarheen met de beurzen in 2017?

DEZER DAGEN WORDEN WE om de oren geslagen met de ‘favoriete’ kooplijstjes van de analisten/beheerders voor 2017.

Het is een terugkerend fenomeen dat gretig door de beleggers wordt opgepikt.

Vaak zijn de winnaars de verliezers.

Voorspellen is moeilijk aangezien niemand een glazen bol heeft. Toen iemand begin 2016 zou gezegd hebben dat er in het Verenigd Koninkrijk zou gekozen worden voor een ‘Brexit’ en dat Trump het zou halen van Clinton, welnu, die persoon zou wellicht geïnterneerd zijn.

Aan het einde van 2016 kunnen we stellen dat die twee onverwachte zaken ook op een totaal verschillende manier geïnterpreteerd werden door de beurzen. Waar de Brexit zorgde voor een schokgolf met forse dalingen gedurende een paar dagen, was het verhaal van Trump een storm in een glas water. Akkoord, ook het gegeven van de Brexit werd tijdens de zomermaanden genegeerd wat zorgde voor stijgende beurzen. De verkiezing van Trump stuurde de beurzen maar enkele uren lager, nadien was het business as usual.

Gilead Gilead is de markleider in zowel de verkoop van HIV- en hepatitis C-medicijnen.

De onderneming investeert naast deze infectieziektes ook in andere infectieziektes zoals hepatitis B en NASH (vette lever).

Het derde kwartaal van 2016 was een teleurstelling. Gilead rapporteerde een winst per aandeel van 2,75 dollar, 10 dollarcent onder de consensusverwachting. Vooral de hepatitis C-franchise kon de hoge verwachtingen niet inlossen. De onderneming Beste Belegger | Januari 2017

Wat heeft 2017 voor ons in petto ? Net als in 2016 verwachten wij dat 2017 volatiel zal zijn. De reden moeten we o.a. zoeken in de politieke agenda in 2017: verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland.

Stel dat Marine Le Pen het haalt in Frankrijk (wij schrikken van niks meer) dan komt er gegarandeerd een referendum voor een Frext, idem dito in Nederland als Wilders het haalt … Naast de politieke risico’s in Europa is er het fenomeen Trump.

We hebben al een paar staaltjes gezien van zijn politieke onervarenheid. Als we hem loslaten op Twitter dan zal hij wellicht ook in 2017 een aantal keren China in de gordijnen jagen …

Toch zijn we voorzichtig optimistisch voor het nieuwe jaar aangezien verwacht wordt dat de bedrijfswinsten fors zullen aantrekken. We hebben een voorsmaakje gekregen in het derde kwartaal. Stijgende bedrijfswinsten betekenen stijgende beurzen! Uit onze selectie voor 2017 kiezen wij 4 aandelen die u als belegger in portefeuille moet hebben.

behield wel haar vooruitzichten voor 2016: een omzet die tussen de 29,5 en 30,5 miljard dollar zal uitkomen en een winst per aandeel tussen de 1,47 en 1,51 dollar.

Het bedrijf genereert hoge kasstromen

120

Gilead

100

en heeft geen netto schuldpositie. Door een sterke balans zijn overnames mogelijk. kopen koersdoel 106 dollar Koers 15.12.2016 75,55 dollar

www.gilead.com

ADO Properties ADO Properties is een Duits vastgoedbedrijf dat voornamelijk appartementen en meergezinswoningen in Berlijn verhuurt.

Het bedrijf werd in 2015 naar de beurs gebracht.

ADO Properties rapporteerde over het derde kwartaal een sterke stijging van zijn huurinkomsten. Dat was mogelijk door het optrekken van de gemiddelde huurprijs en door gerichte overnames in Berlijn. De netto-actiefwaarde bedroeg eind september ongeveer 28 euro per aandeel.

De Duitse residentiële vastgoedmarkt zal de komende kwartalen sterk blijven presteren. We verwachten een stijging van de wettelijke maximumhuurprijzen door de sterke vraag en het beperkte aanbod aan woningen in Berlijn. De strenge huurwetgeving zorgt ervoor dat de huurprijzen relatief betaalbaar zijn gebleven. Daardoor is het economisch minder haalbaar om nieuwbouw voor de verhuur te ontwikkelen. Dat zet een rem op nieuw aanbod. Door

80 60 40 20 0 2012

2013

2014

2015

2016

45

de omgeving met lage rente kan de waarde van bestaande gebouwen nog wat stijgen.

De stijging van de Duitse Bund zorgde er in het najaar wel voor dat de vastgoedmarkt klappen kreeg en een volatiel verloop kende. Operationeel blijft de onderneming het echter goed doen en zal ze ook blijven groeien. Het kleine bedrijf met een focus op een aantrekkelijke regio zoals Berlijn is op termijn een overnamedoelwit in de consolidatiebeweging tussen de Duitse vastgoedbedrijven.

Recent voerde ADO Properties een kapitaalverhoging door. Het aandeel daalde hierop vrij zwaar (ook omdat ADO als proxy voor Duitse overheidsobligaties geldt; de recente rentestijging zorgde voor een extra daling). Naar onze mening is deze afstraffing te zwaar. kopen koersdoel 41 euro Koers 15.12.2016 26,67 euro

en.ado.immo/home

40

richting de bovenkant van het doel te richten. De FY16 doelstelling lijkt ons haalbaar en is het volgende: een omzet tussen de 4,0 en de 4,1 miljard euro met REBITDA tussen de 970 en 1,010 miljoen euro. De winst per aandeel wordt verwacht tussen de 2,90 en 3,20 euro per aandeel uit te komen, rekening houdend met een gemiddelde van 1,88 miljoen aandelen.

In termen van nieuws wordt het vooral uitkijken in juli 2017 naar de goedkeuring van romosozumab, de ARCH-studie resultaten en verdere fase 3 resultaten van Cimzia in chronische psoriasis. Verder hangt er nog een kleine donkere wolk over Vimpat waarvan een patent in vraag gesteld wordt door Argentum (producent van generieken). Recent werd het patent verworpen (een normale procedure) waardoor UCB nog eens onderuit ging. De daling is o.i. overdreven. kopen koersdoel 84 euro Koers 15.12.2016 57,08 euro

ADO Properties

ken, via internet en in freetaxshops. Waar vroeger 50 % van de omzet gerealiseerd werd in de VS, is dit gedaald naar 35 %).

Estee Lauder realiseert een hogere omzetgroei dan de concurrenten: voor 2017 verwacht het bedrijf een groei van 6,5 à 7 % (2017–2019) tegenover 4 % voor de concurrenten.

Het bedrijf had in 2016 te lijden onder negatieve wisselkoerseffecten. Voor 2017 wordt hier verandering in verwacht (door minder exposure tegenover de VS). De Chinese groeivertraging zorgde voor een terugval van de vraag naar luxeproducten.

Ook Estee Lauder had hieronder te lijden.

We zien een kentering: de vraag naar luxe stijgt weer (we zien dit bv. door een hogere vraag naar cruises door de Chinese consument). Dit betekent dat Estee Lauder hier ook zal van profiteren. geen advies consensus koersdoel 103 dollar Koers 15.12.2016 77,58 dollar

www.esteelauder.com

90

Estee Lauder

80 70 60 50 40 2012

2013

2014

2015

2016

www.ucb.com

38 36 34 32

90

30

80

28 26 24

Redactie 15 november 2016

UCB

70

Jan

Maart

Mei

Juli

Sept

Nov

60 50

UCB UCB is een globaal biofarmaceutisch bedrijf gespecialiseerd in twee therapeutische gebieden: centrale zenuwziekten en immunologie. Met het verstrijken van de patenten van zijn belangrijkste product Keppra, besliste UCB om zich te transformeren tot een biofarmaceutisch bedrijf met hogere marge en sterkere groeiproducten.

Het bedrijf heeft recent zelfs licht betere resultaten getoond dan er verwacht werd.

Het management voelt zich ook comfortabel genoeg om de doelstelling van FY16 46

40 30 2012

2013

2014

2015

2016

Estee Lauder Estee Lauder is een cosmeticabedrijf dat uitsluitend schoonheidsproducten en huid- en verzorgingsproducten produceert (Clinique, Mas, Bobbi Brown zijn hier de gekende merken). De omzet wordt gerealiseerd in de ontwikkelde landen, de groeilanden zijn tot op heden nog onontgonnen gebied. De verkoop gebeurt in speciaalza-

Strategie Danny Reweghs Directeur strategie Inside Beleggen

Aandelen bieden betere kansen dan obligaties Een stijgende rente lijkt niet te ­rijmen met oplopende beurskoersen. De ­geschiedenis leert echter dat dit wel kan.

Dat Donald Trump de nieuwe bewoner het Witte Huis wordt, heeft de financiële markten echt wel beroerd de afgelopen weken. Al is het niet altijd zoals eerder vooropgesteld was. De grootste verrassing is wel dat Wall Street na de triomf van Trump al een aantal keren nieuwe recordniveaus heeft bereikt. Aandelenbeleggers rekenen erop dat de nieuwe president de Amerikaanse economie nieuw leven inblaast en voor een nieuwe groei-impuls zorgt. Dat moet de Amerikaanse bedrijfswinsten doen stijgen en een einde stellen aan de winstrecessie (opeenvolgende kwartalen van dalende winsten).

Maar wat dan met de stijgende rente? Obligatiebeleggers likken wel hun wonden, want het beleid dat Trump voor ogen lijkt te hebben, drijft de VS-schulden op en wakkert de inflatie aan. Een stijgende rente lijkt niet te rijmen met oplopende beurskoersen. De geschiedenis leert echter dat dit wel kan. Toch tot op zekere hoogte.

Sinds 1990 is er al vijf keer (begin ’92, eind ’98, midden ’03, voorjaar ’09 en eind ’09) een periode geweest waarin stijgende rente en een klim op Wall Street samengingen.

Precies omdat ook toen werd uitgegaan van hogere bedrijfswinsten. Vermits we deze keer vertrekken van een heel laag renteniveau is het dus best mogelijk dat nog enige tijd hogere aandelenkoersen zullen samengaan met lagere obligatiekoersen.

De kans is erg groot dat beleggers hun portefeuilles gaan herschikken richting meer aandelen en minder obligaties. Voor minstens de komende maanden liggen de kansen gunstiger voor betere rendementen met aandelen dan obligaties. Al zal het een ‘andere’ hausse zijn dan de voorbije jaren. Het zijn de vele jaren minder presterende cyclische waarden die de dans leiden en niet langer de defensieve dividendwaarden. Waarmee we nog absoluut niet gezegd hebben dat de aandelenmarkten ongeschonden uit het Trump-presidentschap gaan komen. Maar voorlopig is Trump een vloek voor de obligatie- en een zegen voor de aandelenbelegger.

Exit speculatietaks

Er is nog goed nieuws voor Belgische aandelenbeleggers. Recent werd bevestigd dat het op 1 januari 2017 gedaan is met de zo gehate speculatietaks. Dat betekent Beste Belegger | Januari 2017

concreet dat zelfs wanneer u vandaag aandelen koopt en die dan pakweg op 4 januari 2017 verkoopt, u op de meerwaarde geen speculatietaks meer moet betalen.

Een uitstekende zaak. De beurshandel heeft dit jaar al te zwaar geleden onder de invoering van die meerwaardebelasting van 33 procent.

De kans is dan ook niet gering dat de handel op de Brusselse beurs volgend jaar zal herleven. Daarbij hopen we uiteraard dat een meerwaardebelasting op aandelen er alsnog niet komt, al blijft het voorstel op tafel liggen.

De mislukte gok van Renzi

We kunnen er dichtbij het eind van het jaar niet naast kijken. Andermaal doen de Europese aandelenmarkten het gemiddeld een pak minder goed dan de Amerikaanse beurzen. Als we bijvoorbeeld de prestatie van de Standard&Poor’s500-index en de Stoxx600-index met elkaar vergelijken sinds het begin van het jaar, dan komen we toch weer op een verschil van afgerond 15 procent uit. Sinds maart 2009 brengt dit het prestatieverschil van beide referentie-indices op 70 procent. De grote zorgen bij het jaarbegin rond China troffen beide regio’s, maar het ‘Brexit’-referendum deed de Europese markten een pak meer zeer dan de Amerikaanse. De andere politieke schokgolf – de verkiezing van Donald Trump – doet vooral Wall Street floreren, minder de Europese markten.

Want Europa kijkt al enige tijd met de nodige spanning uit naar het referendum in Italië over een grondwetwijziging, die vooral de macht van de Italiaanse senaat aan banden moet leggen. Beleggers hadden liever dat het een ‘ja’ werd en premier Matteo Renzi zijn slag thuis haalde. Maar de peilingen waren deze keer wel juist: het werd een ‘neen’.

Welke (westerse) politicus haalt het na de ‘Brexit’ nog in zijn hoofd om een referendum te organiseren en er zijn lot aan te verbinden? De Europese regeringspartijen die nog referenda of verkiezingen winnen zijn de jongste jaren op de vingers van één hand te tellen. Het zijn vooral de meer extreme partijen die hun stemmenaantal (fors) zien oplopen. Premier Renzi gokte dan ook met zijn referendum en leed een smadelijke nederlaag. Een 47

‘neen’ betekent normaliter vervroegde verkiezingen, met de kans dat de ‘Vijfsterrenbeweging’ van Beppe Grillo en de Lega-Nord een (forse) vooruitgang boeken en de vorming van een stabiele regering erg zullen bemoeilijken.

Geldnood bij banken

Italië heeft nochtans nood aan een sterke en stabiele regering die ingrijpende maatregelen treft. Want het Italiaans rapport van de afgelopen jaren is allesbehalve

fraai. Het land is in de greep van een weinig benijdenswaardige cocktail van lage groei, banken in nood en toenemend populisme. Vooral het probleem van onderkapitalisatie van de Italiaanse banken is een probleem dat de Europese financiële markten al het hele jaar beroert en mede de mindere prestatie van de Europese tegenover de Amerikaanse aandelenmarkten verklaart.

Banca Monte dei Paschi is bezig met een plaatsing van 5 miljard euro – zeven keer de beurskapitalisatie – en succes is nodig om de rest van de banksector toe te laten zich

Tien favorieten voor 2017 We willen u uiteraard onze favorieten voor 2017 niet onthouden.

Ze zijn haast allemaal gebaseerd op onze favoriete thema’s voor volgend jaar zoals daar zijn de verdere terugkeer van grondstoffen (basis- en edelmetalen), energie, landbouw en gezondheid (farma & biotech).

We gaan van start met onze favorieten van eigen bodem

Binnenlandse top-5 1. Nyrstar: dit grondstoffenaandeel heeft moeilijke en woelige jaren achter de rug. Maar 2017 zou wel eens het jaar van de revanche kunnen worden. Het aandeel is in elk geval schromelijk achtergebleven op het herstel van de sector in de loop van 2016. Want de zwakke balans is ondanks een aantal kapitaaloperaties gebleven en de aangekondigde verkoop van mijnen verloopt veel moeizamer dan verwacht. Maar de opgelopen grondstoffenprijzen, waaronder de zinkprijs, moeten die verkoop toch de wind in de zeilen geven en zorgen voor een mooi herstelpotentieel in 2017.

2. MDxHealth: Het Belgische diagnosticabedrijf, gespecialiseerd in prostaatkankertesten, kan na de kapitaalverhoging volop inzetten op het commerciële succes van zijn diagnostische testen.

MDxHealth is op weg naar structurele winstgevendheid in 2018, en daarom zien we de komende jaren heel wat koerspotentieel.

3. Ablynx: Het bijna afgelopen jaar was een serieuze tegenvaller omdat de markt zich al te zeer negatief liet leiden door de afwijzing van het potentieel reumamiddel vobarilizumab door AbbVie. Ablynx gaat nu op zoek naar een nieuwe partner. Dat doet niks af aan de unieke nanobodytechnologie die het voorbije decennium nog andere grote kleppers als Merck&Co, Novartis, Boehringer Ingelheim, Novo Nordisk … aantrok tot het afsluiten van samenwerkingsverbanden in heel verschillende domeinen zoals kanker, immunologie, botziekten en neurologie. De pijplijn bevat 45 moleculen, waarvan er al 8 in de kliniek zitten en waar er in 2017 wellicht nog 4 bijkomen, met de mogelijkheid in 2018 zelfstandig het middel tegen de levensbedreigende bloedziekte TTP caplacizumab op de markt te kunnen brengen. Daarnaast is er ook de beloftevolle ontwikkeling van een middel voor het bestrijden van longinfecties veroorzaakt door RSV bij jonge kinderen. Om nog maar te zwijgen over een resem programma’s met partner Merck&Co op het vlak van kankerimmunologie.

4. Resilux: het Oost-Vlaamse bedrijf trok zich onder dwang in 2016 terug uit de joint-venture Air-O-Lux. De focus ligt nu integraal op het ‘klassieke’ Resilux dat het prima doet en nu met een nettokaspositie extra mogelijkheden krijgt om te groeien. Tegen minder dan 7 keer de verhouding ondernemingswaarde (ev) tegenover de

48

bedrijfskasstroom (ebitda) is het aandeel ondergewaardeerd en wordt het groeipotentieel de komende jaren onderschat.

5. Greenyard: De fusiegroep bestaat uit de wereldspeler in verse groenten en fruit Univeg, de diepvriesafdeling Pinguïn, de conservenafdeling Noliko en de producent van potgrond Peatinvest.

De markt beloonde de beter dan verwachte halfjaarcijfers van Greenyard. Het aandeel blijft aantrekkelijk gewaardeerd tegen 7 keer de verhouding ondernemingswaarde tegenover de verwachte bedrijfskasstroom 2016. De positieve evolutie van de netto schuldpositie biedt ruimte voor verdere groeiplannen.

Buitenlandse top-5 1. Newmont Mining: Inside Beleggen is ervan overtuigd dat we in 2017 een (spectaculaire) verderzetting gaan zien in de vorig jaar gestarte opwaartse tendens in de goudprijs. U kan kiezen voor een belegging in de goudmijnentracker VanEck Vectors Gold Miners ETF (ticker GDX op NYSE). Wenst u een individuele keuze te maken, dan is momenteel Newmont Mining de primus inter pares. Goud en goudmijnen deden het ondanks een minder tweede semester al prima in 2016 en we verwachten met Trump en andere onzekere factoren een (minstens) even goed 2017 voor het bekendste edelmetaal.

2. Anglo-Eastern Plantations: met enige vertraging staat de landbouwsector weer in de belangstelling. Er vindt een serieuze consolidatiegolf plaats. Ook in de plantagesector zien we de eerste schermutselingen. De biedstrijd om MP Evans en de aankoopprijs van Sipef voor de controle over de plantage Agro Muko illustreren dat de palmolieplantagegroep Anglo-Eastern Plantations een veelvoud waard is van de huidige koers.

3. Transocean: deze oliedienstenspeler heeft net als de hele sector heel zwaar afgezien van de spectaculaire duik van de olieprijs tot begin 2016. Sinds het OPEC-akkoord van Algiers is het aandeel aan een spectaculair herstel begonnen dat we in 2017 verder zien doorlopen.

4. Novo Nordisk: Deense wereldspeler in diabetesmedicijnen kende een ‘annus horribilis’ op de beursvloer door de prijsdruk in de VS. De 40 %-koersdaling vinden we overtrokken en kan een buitenkans bieden voor de farmareuzen om een bod te doen. Dus een mogelijke overnamekandidaat in 2017.

5. Cameco: de uraniumprijs is in de loop van 2016 verder doorgezakt op de ontgoocheling rond Japan. De koers van Cameco is daardoor naar het peil van 2003 teruggevallen. Nu andere energieprijzen herstellen, moeten we ook hier terug van die bodem weg geraken.

te herkapitaliseren. Politieke stabiliteit is daarbij geen noodzakelijke, maar toch aangewezen randvoorwaarde.

Het Italiaans referendum is bovendien nog maar een Europese ‘opwarmer’ richting het verkiezingsjaar 2017 met onder meer parlementsverkiezingen in Nederland (maart), de presidentsverkiezingen in Frankrijk (mei) en de parlementsverkiezingen in Duitsland (september).

Gezien het opkomend populisme en nationalisme wordt dat een heel uitdagend jaar voor politiek Europa en de stabiliteit van de eurozone. Of keert het tij dan toch?

Strategie

Om aan te sluiten, zetten we kort, maar krachtig onze mening uiteen over hoe u nu best uw portefeuille beheert. We overlopen de vijf belangrijkste beleggingsactiva als ‘samenvatting’ van onze strategie:

AANDELEN: Trump zorgt voor nieuwe impulsen

Vorige keer hebben we aangegeven dat de aandelenmarkten op dat moment op zoek waren naar nieuwe impulsen. Met Donald Trump weldra in het Witte Huis hebben ze die voldoende gekregen. Alleen is het nog niet zeker in welke richting het allemaal zal gaan. Maar onder meer de farma- en de financiële sector hebben een serieuze boost gekregen door de winst van Trump.

De Europese aandelenmarkten hebben zich tijdens de zomervakantie kunnen herstellen van de zware opdoffer van de ‘Brexit’. De uitstap van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie zond eind juni nog een schokgolf door de Europese aandelenmarkten, maar dat verlies is intussen al weer goed gemaakt. De nieuwe president moet zorgen voor meer economische groei, maar dat zal ook tot meer inflatie leiden. Wall Street heeft erg gunstig gereageerd op de komst van Trump en dit tegen de verwachtingen in. We verwachten dan ook nog niet meteen zwaar weer op de aandelenmarkten.

Het einde van de opwaartse tendens op de aandelenmarkten sinds maart 2009 lijkt nog niet voor meteen, ook al duurt de stijging al zolang.

OBLIGATIES: rente veert fors op

De onverwachte verkiezingsoverwinning van Donald Trump is zeker niet onopgemerkt voorbijgegaan op de obligatiemarkten. We mogen van enige paniekstemming gewagen. De obligatiekoersen stonden dan ook voor het eerst in jaren zwaar onder druk. De rente stijgt door de verwachting dat Trump een expansionistisch budgettair beleid zal voeren (meer uitgeven, lagere belastingen, meer schulden) dat de inflatie zal opdrijven en alvast de Amerikaanse centrale bank tot actie (renteverhogingen) zal aanzetten. De 10-jarige rente op Amerikaanse Treasuries bereikte aan het begin van de zomer nog een nieuw dieptepunt onder 1,5 procent, maar sprong na de winst van Trump richting 2,5 procent, voor het eerst sinds het voorjaar van 2015. Ook in Europa waren de rentestijgingen overal de moeite van het vermelden waard, waarbij we ook zagen dat de ‘spreads’ (renteverschillen) tussen Duitsland en de ‘perifere’ landen (Italië, Spanje, Portugal …) terug aantrokken, maar het ‘neen’ in het Italiaans referendum zorgde niet voor een crisissfeer in Europa.

Beste Belegger | Januari 2017

LIQUIDITEITEN: opnieuw rendement in zicht?

Liquiditeiten brengen al enige tijd niks meer op. Donald Trump laat vermoeden dat het eind van de tunnel in zicht komt, maar verwacht nog niet meteen grote veranderingen als Belgische spaarder. De ECB blijft tot nader order sparen bestraffen. Desondanks blijven Belgen nog steeds wat geld bijstorten op hun spaarboekjes. Maar nog meer mensen laten het geld gewoonweg op de zichtrekening staan. Het aantal Belgen dat bereid is wat meer risico te nemen om hun rendement op te krikken, neemt immers maar in zeer geleidelijke mate toe, mede door de speculatiebelasting. Liquiditeiten bieden anderzijds de nodige flexibiliteit om op geboden opportuniteiten in te spelen. En als de voorbije maanden een afspiegeling zijn van het volgend jaar, dan zullen er zich geregeld fraaie kansen voordoen. Al blijft cash toch op de eerste plaats een angstbarometer, want een uiting van schrik voor kapitaalverlies.

VASTGOED: toch een schok(je)?

De Belgische immobiliënmarkt toon zich nog steeds erg robuust. De ultra lage rente speelt daarbij zeker een cruciale rol. Door de dalende rentetendens sinds decennia heeft de Belgische vastgoedmarkt ook geen ernstige correctie meer ondergaan. We blijven op of dichtbij historische recordprijzen voor vastgoed. Wel zien we dat de prijzen niet meer stijgen ondanks een levendige vraag naar woningen, op de eerste plaats appartementen. Een steeds belangrijkere factor daarbij zijn de ‘sponsorende’ ouders van kinderen die een woning of een appartement wensen te verwerven. Het bewijst wel dat bij ons de vastgoedprijzen enige tijd aan hun plafond zitten en dat vanuit standpunt van snelle meerwaarden er weinig mogelijkheden zijn. Met een grote kans dat de lange rente voorbij de bodem is en ook de hypotheekrente terug gaat stijgen, is het toch uitkijken of dit geen effect zal hebben op de Belgische vastgoedprijzen. Een prijsschok(je) valt niet helemaal uit te sluiten.

Italië is in de greep van een weinig benijdenswaardige cocktail van lage groei, banken in nood en ­toenemend ­populisme.

GRONDSTOFFEN: herstelbeweging wordt bevestigd

Na een erg zwak jaarbegin voor de basismetalen (aluminium, koper, zink …) zien we sinds het voorjaar toch een vrij spectaculair herstel. De vrees voor een harde landing van de Chinese economie is helemaal naar de achtergrond verdwenen. Zo ‘dipte’ bijvoorbeeld de zinkprijs begin dit jaar nog op 1450 dollar per ton, maar is hij inmiddels hersteld tot 2600 dollar per ton, een klim van meer dan 50 %. De meeste grondstoffen hebben dan ook de bodem achter zich gelaten en bevinden zich weer in een opwaartse cyclus. Vooral de koperprijs profiteerde volop van de zege van Trump. De goudprijs stond dan weer enkele dagen onder druk door de verrassende overwinnaar. We denken echter dat die correctie voor het gele metaal een nieuwe, zeer interessante instapkans biedt voor de komende jaren. Trump zal staan voor spanningen, voor instabiliteit … Zaken die de prijsevolutie van veilige havens als het goud ten goede zullen komen. (@DannyReweghs Redactie 14 december 2016

49

Which One of My Patients has Aggressive Prostate Cancer?

A Non-invasive Urine Test to Improve Patient Selection for Biopsy An mRNA assay to help distinguish patients at increased risk for clinically significant prostate cancer from those at very low risk for aggressive disease.

The test helps guide the decision for prostate biopsy: n HIGH RISK men may benefit from biopsy and early detection. n

n n n

VERY LOW RISK men may avoid unnecessary invasive procedures with routine follow up and screening.

Clinical Validity & Utility 99.6% NPV for GS ≥8 Prostate Cancer1 98% NPV for GS ≥7 Prostate Cancer1 AUC of 0.90 (95% CI 0.85-0.95)1

AUC = 0.90 PCPTRC

AUC=0.77

PCA3

AUC=0.68

B.V. www.mdxhealth.com NL: T: +31 (0) 24 327 9494 l E: SelectMDx@MDxHealth.com l KvK: 09164747 BE: T: +32 (0) 4 364 20 70 l E: SelectMDx@MDxHealth.com REFERENCES: 1) Van Neste et all; Detection of High-Grade Prostate Cancer using a Urinary Molecular Biomarker-Based Risk Score. European Urology 2016.

© 2016 MDxHealth S.A. All rights reserved.

Word beleg-het-zelver op Bolero.be Machtig makkelijk met zoveel gratis tools!

Zelf online beleggen is écht machtig makkelijk op Bolero.be, het krachtigste en meest gebruiksvriendelijke beleggersplatform.

Ideaal om er al uw beleggingen of een deel ervan zelf online te beheren.

Word beleg-het-zelver bij Bolero, breng effecten of cash over voor 15 maart 2017 en krijg 2% extra voor uw eerste transacties*.

Met de beursexpertise van

* Actievoorwaarden op www.bolero.be/beleg-het-zelver

Interview

‘Het gevaar zit bij de conservatiefste beleggers’ Koen Steeland, vennoot bij Truncus Vermogensadviseurs

hoort bij investeren in vastrentende effecten. De obligatiebelegger zal aankijken tegen al dan niet tijdelijke verliezen en dit tegenover de hoogste obligatiekoersen die hij tot voor kort in zijn portefeuille zag.

De tweede manier is volgens ons nog problematischer. Stringente wetgeving zoals MIFID (Markets in Financial Instruments Directive). Door deze richtlijnen van de EU zien conservatieve beleggers bijna automatisch hun portefeuille opgebouwd met een zeer groot percentage obligaties. Aandelen worden in deze schematische manier van risicobenadering bijna altijd aanzien als hoog risico, obligaties met goede rating gelden dan weer als geschikt voor conservatieve portefeuilles. Het monetaire beleid van onder andere de ECB heeft prijzen van obligaties echter tot zo’n extreme niveaus gebracht dat er nauwelijks nog sprake is van een correcte risico-rendementsverhouding. Met andere woorden: door de stijgende rentes is er net extra kans op verlies in portefeuilles die verlies ten allen tijde uit de weg wensen te gaan.

Natuurlijk kunnen obligaties tot op vervaldag worden aangehouden en is koersverlies door stijgende rentes enkel een verlies op papier. Toch zullen er opnieuw beleggers zijn die het nodige inzicht in hun portefeuille missen om hun kalmte te bewaren. Ze zullen de handdoek in de ring werpen en effectief verlies nemen. Er zullen ook obligatiehouders zijn die wel degelijk geld nodig hebben op korte termijn en ook verlies moeten nemen.

Tot slot blijft de vraag of de lage vergoeding die komt met obligaties die de laatste tijd zijn uitgegeven de inflatie zullen dekken.

Indien niet, dan is er ook hier een verlies van koopkracht over de looptijd.

Samengevat: conservatieve beleggers zullen opnieuw ervaren dat hun portefeuilles niet noodzakelijk beschermd zijn tegen

“Goed vermogensbeheer is niet het ­voorspellen van de ­toekomst, want dat is ­onmogelijk.”

VFB Wat is volgens u de belangrijkste e­volutie van de voorbije maand?

Koen Steenland Voor het eerst sinds lang merken we een stijging van de langetermijnrente. We zien ook onmiddellijk de negatieve invloed ervan op koersen van obligaties. Het bestaat dus nog: stijgende rentes en – voor wie er aan zou twijfelen – het kan dus ook nog dat koersen van obligaties zakken.

We zien de relevantie hiervan op een tweeledige, negatieve manier: Ten eerste is er de impact op het rendement van portefeuilles: het obligatiegedeelte komt onder druk wegens dalende obligatieprijzen. Dit is niet meer dan het marktmechanisme dat Beste Belegger | Januari 2017

51

THE

ANSWERS FOR

ACCELERATING WORLD

BE-REIT WDP is Benelux marktleider in de ontwikkeling en verhuur van opslag- en distributieruimten.

Een geïntegreerd team realiseert een breed pallet aan ingenieuze projecten op maat.

WDP beheert een vastgoedportefeuille van ruim 2 miljard euro en noteert op Euronext Brussels en Amsterdam met een marktkapitalisatie van 1,7 miljard euro.

STABIELE INKOMSTEN DUURZAME INVESTERINGEN

LOGISTIEK VASTGOED

LANGETERMIJN GEDIVERSIFIEERD KLANTENBESTAND PARTNERSHIPS AANTREKKELIJK

DIVIDENDBELEID

Als vennoot van brs microfinance coop neem je een aandeel in het succes van ondernemers in het zuiden

www.wdp.eu

Kom alles over deze emissie van coöperatieve aandelen te weten op www.brs.coop

www.value-square.be

Being a square keeps you from going around in circles J. Vernon McGee Asset Management volgens de principes van het Value beleggen • • • • •

Vermogensbeheer Beleggingsadvies Aandelenbeveks: Value Square Fund Equity World en Equity Belgium Institutioneel beheer Jaarlijkse uitreiking Value Creation Awards

Maaltecenter Blok G Derbystraat 319 B-9051 Gent

t +32 9 241 57 57 info@value-square.be

TALLIEU & TALLIEU - WWW.TNT.BE

Waarschuwing: Investeren in aandelen houdt risico’s in.

Als intekenaar loop je het risico een deel of het geheel van het geïnvesteerde kapitaal te verliezen. De vennootschap streeft vooral een belangrijk sociaal rendement na, wat een beperkende invloed kan hebben op het financieel rendement. Bij uittreding ontvang je maximaal de nominale waarde van de A-aandelen die je betaalde bij intekening. Lees daarom het volledige prospectus met bijzondere aandacht voor de risicofactoren. Je kunt het prospectus vanaf de eerste dag van de inschrijvingsperiode kosteloos en op eenvoudig verzoek aanvragen op de zetel van BRS Microfinance Coop (Mgr. Ladeuzeplein 15, 3000 Leuven). Je kunt het ook raadplegen op www.brs.coop, opvragen via invest.brs@brs.coop of per telefoon (0800 62 331).

Interview

koerswisselingen. Gezien de strenge regelgeving is daar op zich weinig tegen te doen. Ons advies is om te werken met zo veel mogelijk inzicht in uw portefeuille en om voldoende cashbuffers aan te houden om onverwachte uitgaven te kunnen dekken.

VFB Heeft dat uw visie op de verder te verwachten marktevolutie veranderd?

Koen Steenland We geloven bij Truncus niet dat de basis van goed vermogensbeheer bestaat in het voorspellen van de toekomst. Dat de toekomst zich niet laat voorspellen is op zich een overduidelijk gegeven maar toch zien we elk jaar opnieuw economen en strategen hun visie geven op de toekomst van de (economische) wereld. Deze visie zou dan de basis moeten zijn van een portefeuille-invulling.

Wij vinden voorspellen hoogst problematisch omwille van drie belangrijke redenen. Ten eerste is het bijzonder moeilijk om op consistente wijze belangrijke gebeurtenissen te voorspellen.

Soms lukt dit, dan weer een keertje niet. Ten tweede is het minstens even moeilijk om de timing van de voorspelling consistent juist te hebben: dingen gebeuren soms vroeger, soms veel later dan gedacht. Ten slotte kan men gebeurtenissen juist voorspeld hebben maar is het gevolg ervan helemaal anders dan gedacht.

Ver moeten voorbeelden niet gezocht worden: een quote uit deze rubriek van vorige maand ‘nog verrassender was misschien de marktreactie’ en dit naar aanleiding van de verkiezing van Donald Trump.

We houden dus niet van voorspellingen en doen daarmee geen uitspraken over marktevoluties.

Dit vertaalt zich in ons beheer waar we zowel aan de obligatiekant als aan de aandelenkant ons eerder beroepen op fundamentele analyse en het zoeken van veiligheidsmarge. Met een rente rond het nulpunt, is het aannemelijk dat deze ooit eens terug zal stijgen (de lange termijnrente doet dit al). Of dit daadwerkelijk met de korte termijnrente ook gebeurt en wanneer, is een vraagteken. We zijn dan ook van mening dat aandacht zich moet richten op het soort vastrentend papier dat men in portefeuille neemt: blijft de zoektocht naar dit extra beetje rendement het extra risico wel waard ? We benadrukken ook dat investeerders op voorhand goed moeten weten wat een verandering van rente voor hun portefeuille kan betekenen en dat ze er dan ook naar handelen.

Aan de aandelenkant komt de redenering ongeveer op hetzelfde neer. Zowel de externe beheerders die we in onze investeringselectie opnemen als het beheer van onze eigen bevek benaderen een onderneming vanuit haar intrinsieke waarde. Daarbij staat men weigerachtig om een hoge prijs te betalen voor beloftes van

Ondernemer/belegger Koen Steeland werkt sinds 1999 in het vermogensbeheer. Hij begon zijn loopbaan als analist bij Petercam Asset Management, nam verantwoordelijkheid op als zelfstandig adviseur bij QuaeroQ, een familiaal investeringsfonds en werd in 2013 vennoot bij Truncus. Truncus is een niche vermogensbeheerder en de grootste multi-family office van Vlaanderen. Als vennoot is Koen beheerder van het Truncus Equity Investment Fund, een Belgische bevek. Het fonds investeert volgens principes van waardebeleggen (value investing). De bevek werd door Truncus samen met een aantal klanten in 2015 opgericht en richt zich uitsluitend tot investeerders die de investeringsfilosofie (resoluut lange termijn en beleggen als ondernemer) van Truncus onderschrijven.

Het fonds is vandaag vooral geïnvesteerd in Europese small en midcap waarden en haalt een rendement over 2016 van 6,19 % (07/12/2016).

Beste Belegger | Januari 2017

groei en margeverbetering. Bovendien zoeken de beheerders naar veiligheidsmarge. Dit zijn die elementen die ervoor zorgen dat op termijn de kans op structureel kapitaalverlies geminimaliseerd wordt indien het bedrijf in kwestie te kampen krijgt met een op voorhand ongekende tegenslag.

Met andere woorden, het hele investeringsproces is gebaseerd op de kracht of de eigenschap van de investering op zich om met veranderende economische omstandigheden om te gaan los van gelijk welke marktvisie.

“En als je iets juist hebt voorspeld, blijken de gevolgen plots helemaal anders dan gedacht.”

VFB Wat zijn volgens de markt de sleutelfactoren?

Koen Steenland We zijn niet zo erg bezig met het destilleren van ‘welke factoren prijst de markt nu juist in’. Er zijn zoveel zaken die de markt beïnvloeden dat het bijzonder moeilijk is om een juiste uitspraak te doen over het belang van deze of gene zogenaamde sleutelfactor.

Als we dan toch iets moeten eruit pikken dan zouden we opnieuw de nadruk leggen over de mogelijke stijging van de rente en de invloed ervan op obligaties en wisselkoersen. Lees hierin dat we gevaar zien binnen conservatieve portefeuilles.

VFB Hoe is uw inschatting van het ­beleggingssentiment?

Koen Steenland Net als we niet erg bezig zijn met het destilleren van specifieke marktfactoren, zijn we ook niet erg bezig met het peilen naar het beleggerssentiment.

We merken wel nog steeds de zoektocht naar enige vorm van rendement in het vastrentende gedeelte van portefeuilles. We vinden dit gevaarlijk. We merken dat de artificieel lage rentes beleggers ertoe aanzetten om producten in portefeuille te nemen waarin ze anders nooit zouden investeren. Dit gaat van illiquide obligaties op onder andere vastgoedprojecten tot achtergesteld bankpapier met een quasi aandeelhoudersrisico over leningen in allerhande munten, emerging market schuld tot gestructureerde producten met een onderliggend aandelenrisico (maar met beperkt rendement). Vroeg of laat zal dit voor sommigen slecht aflopen, net zoals het altijd slecht afloopt als men prijzen betaalt op ‘bubble-niveau.’

VFB Wat zijn uw favoriete aandelen?

Koen Steenland De selectie van ondernemingen binnen Truncus Equity Investment Fund gebeurt op basis van fundamentele bedrijfsanalyse. Volatiliteit zien we niet als een bron van risico maar als een opportuniteit om laag (bij) te kopen of hoog te verkopen. Typisch zoeken we naar ondernemingen die een duurzaam ondernemingsmodel hebben, goed geleid worden en die kunnen terugvallen op een sterke balans. Waardering is in onze selectie van groot belang. We zoeken te investeren in bedrijven waarvan de intrinsieke waarde minstens 50 % boven de marktwaarde ligt. Onze investeringshorizon binnen deze redenering is 5 jaar.

Peugeot-Citroen (PSA) (Marktkapitalisatie 12,4 miljard euro aan 15,32 euro) Automobiel Peugeot-Citroen (PSA) blijft bijzonder positieve resultaten van zijn herstructurering tonen. Deze resultaten weerspiegelen zich echter nog niet in het koersverloop van deze autobouwer.

53

www.gezondbeleggen.be

P U B LI R E P O R TAG E

Het spaar- en beleggedrag van de Belg blijft stabiel.

42 % van de Belgen belegt. Dat leerden we uit Argenta’s jongste beleggingsbarometer1.

Vorig kwartaal was dat 43 %. De populairste vormen van beleggen blijven fondsen (17 %) en tak 23-beleggingsverzekeringen (18 %).

Ook het Belgische spaargedrag blijft stabiel.

Bijna 70 % van de Belgen is van plan om de komende maanden evenveel of meer te sparen dan het vorige kwartaal.

Argenta Spaarbank nv | BelgiĂŤlei 49-43, 2018 Antwerpen | BE 0404.453.574 | RPR Antwerpen

67% - Pensioensparen

Beleggers wachten af.

De Belg spaarde verder ...

Bij de beleggers is er stabiliteit, maar ook minder appetijt. Nog maar 26 % van de Belgen plant om de komende maanden te beleggen. Vorig kwartaal waren dat er meer.

De spaarplannen van de Belg blijven dezelfde. 49 % geeft aan de komende 3 maanden niet meer of minder geld opzij te zetten dan de vorige 3 maanden.

19 % van de Belgen zegt de komende maanden minder te zullen sparen. Dat komt vooral door lagere inkomsten of door de aankoop van een woning.

Volgens Xander Michielsen, productmanager Gezond Beleggen, heeft dit vooral te maken met de brexit.

“Doordat de Britten voor de brexit stemden, schommelden en daalden de beurzen. Daarnaast kwam er door de Amerikaanse verkiezingen nog meer onzekerheid op de financiële markten.

Die werd vooral veroorzaakt door schommelende peilingen. Politieke onzekerheid schrikt de gemiddelde belegger af. Het is dus normaal dat er minder mensen geneigd zijn om te beleggen. Achteraf gezien bleken deze schommelingen een opportuniteit om te kopen, want ze werden vooral gedreven door sentiment en niet door fundamentele veranderingen in het economische landschap”.

Een kwart van de Belgen geeft aan niet geïnteresseerd te zijn in beleggingen.

Dat zijn er opvallend meer dan vorig

Xander Michielsen verduidelijkt: “De opbrengst van spaarrekeningen is historisch laag. De spaarrente heeft een nieuwe bodem bereikt. Bovendien is de inflatie met 1,9 %2 een pak hoger dan het rendement op uw spaarboekje.

Dat betekent dat het geld op uw spaarrekening daalt in waarde en dat u aan koopkracht verliest. Maar er zijn alternatieven. Het is aangeraden om daar advies over in te winnen. Zo kunt u mogelijk een hoger rendement realiseren op dat deel van uw spaargeld dat u voor een langere periode kunt wegzetten.”

... maar voelt zich minder verantwoordelijk voor zijn pensioen.

kwartaal.

Het aantal Belgen dat denkt niet verantwoordelijk te zijn voor zijn pensioen is gestegen tot 17 %. Toch geloven de meeste Belgen wel in pensioensparen, in welke vorm dan ook.

41 % - Gewoon spaarboekje 23 % - Groepsverzekering 22 % - Zelf beleggen 18 % - Vastgoed

Hoe spaart de Belg voor zijn pensioen?

“Pensioensparen kan belangrijk zijn om te zorgen voor een voldoende hoog aanvullend inkomen wanneer uw beroepsinkomen wegvalt,” verduidelijkt Xander Michielsen. “U kunt uw levensstandaard zo beter behouden.

Pensioensparen kan ook een middel zijn om uit de greep van de inflatie te blijven.”

Een duurzame bank met

duurzame producten.

De helft van de Belgen blijft een duurzame bank belangrijk vinden, zowel qua beleid als qua producten.

Voor Argenta is het belangrijk om de duurzame bedrijfsstrategie te vertalen naar het productaanbod. In een reportage op Kanaal Z gaven COO Anne Coppens en productmanager Gezond Sparen en Beleggen Matthieu De Coster onlangs hun inzichten mee. De volledige reportage kan op de website van Kanaal Z worden bekeken.

Onderzoek uitgevoerd door TNS, een gerenommeerd internationaal marktonderzoeksbureau, met elk kwartaal een continue online bevraging bij telkens 1.000 Belgen ouder dan 25 jaar. Bevragingen uitgevoerd sinds mei 2014. De enquêtes voor deze resultaten werden afgenomen tussen 1 juli en 30 september 2016.

2 Thomson Reuters EIKON; Belgische inflatie “CPI-all items” tijdens de periode december 2015 tot november 2016.

1

Interview

Peugeot heeft intussen een industriële netto cashpositie van meer dan 5 miljard euro, het resultaat van een sterk verlaagde kostenstructuur, intelligent voorraadbeheer en betere verkopen in Europa. De onderneming is vanzelfsprekend cyclisch en de basisgedachte bij deze investering blijft het feit dat Europa als allerbelangrijkste markt voor Peugeot en Citroën niet opnieuw in een recessie belandt. Rekening houdend met de aanwezige cash en met de waarde van de deelname in het eveneens beursgenoteerde Faurecia kent de markt nog steeds zeer weinig waarde toe aan de geherstructureerde basis auto-activiteiten. Dit resulteert in erg lage waarderingsratio’s zoals een EV/EBITDA ’17 van 1,58 of een koers/winst verhouding ’17 van 7,30 op basis van consensuscijfers op groepsniveau. Binnen de context van een complexe groep als PSA is het natuurlijk altijd opletten met dergelijke statische ratio’s.

Niettemin blijft de essentie dat de markt bijzonder pessimistisch kijkt naar een groep die een uitzonderlijke transformatie doormaakt onder het leiderschap van een nieuw management met bewezen track record.

“Waardering is voor ons van groot belang.

We investeren in bedrijven waarvan de intrinsieke waarde minstens 50 % boven de marktwaarde ligt. Onze investeringshorizon binnen deze redenering is 5 jaar.”

Stock Spirits (Marktkapitalisatie 353 miljoen euro aan 176,5 pence) Drankproductie Stock Spirits produceert geestrijke drank, met name wodka, in Oost-Europa. Het bedrijf is marktleider in Polen en Tsjechië.

Stock Spirits bleef in 2015 aankijken tegen een sterke prijzenoorlog met zijn grootste concurrent. De onderneming had enkele kwartalen moeite met het veranderende concurrerende landschap maar krijgt de laatste maanden opnieuw greep op de markt.

Een nieuwe referentieaandeelhouder en een nieuw management moeten verdere dynamiek in de groep brengen. In het licht van het verdere groeipotentieel is de waardering niet overdreven met een EV/EBITDA ’17 van 9 en een koers/winst’17 verhouding van 13,5.

Deze rendabele onderneming noteert nog steeds tegen een prijs lager dan haar boekwaarde (P/B ’17 0,91) wat eveneens een indicatie is van lage waardering. Gezien de kleine schuldgraad, de sterke marktpositie en de aantrekkelijke waardering blijft het potentieel van Stock Spirits over de volgende jaren groot

KSB (Marktkapitalisatie 652 miljoen euro aan 370,48 euro) Industriële pompen en kranen KSB is marktleider in specifieke industriële pompen en kranen.

Het Duitse familiebedrijf wordt conservatief aangestuurd en heeft een beursnotering sinds 1887. 2015 en de eerste helft van 2016 brachten bij KSB nog geen stijging in omzet, onder andere omwille lage orders in projectwerk. De onderneming rationaliseert de kostenbasis verder en ziet een graduele toename van haar orderboek.

KSB heeft enige pensioenschuld – een typisch Duits fenomeen – maar de schuld aan banken is erg beperkt. KSB hecht als familie56

bedrijf met een langetermijninvesteringshorizon meer belang aan zijn strategie en de operationele uitvoering ervan dan aan communicatie met investeerders. Dit bedrijf blijft dan ook typisch onder de radar van beurshuizen. Belangrijke meerwaarde via koerswinst en dividend over de komende jaren blijft realistisch.

Jungheinrich (Marktkapitalisatie 2,727 miljard euro aan 26,74 euro) Automatisering Jungheinrich is een Duits familiebedrijf actief zowel in de productie, de distributie, de verhuur, de financiering en het onderhoud van vorkheftrucks en stapelaars. Jungheinrich heeft eveneens een stevige positie in de snelgroeiende markt van automatiseringsprojecten. Gecorrigeerd voor de leasingactiviteiten blijft de balans van Jungheinrich schuldenvrij. Over 2015 en de eerste helft van 2016 is de waardering van dit bedrijf opgelopen.

Dit resulteert in een koers/winstverhouding ’17 van 16,2 en een EV/ EBITDA ’17 ratio van 8,2. Dit is niet meer spotgoedkoop maar in het kader van de marktpositie en de waardecreatie van het bedrijf is het niet overdreven. Dit alles maakt dat het bedrijf nog voor lange tijd in een gespreide portefeuille kan blijven.

Safilo (Marktkapitalisatie 523,6 miljoen euro aan 8,35 euro) Brillen producent Het Italiaanse Safilo is de tweede grootste brillenproducent ter wereld. Safilo is gekend van zowel eigen merken (Polaroid, Carrera …) als van merken onder licentie (Dior, Jimmy Choo …) Een inherent risico blijft het verlies van een licentiecontract maar typisch wordt Safilo hiervoor vergoed en krijgt het zo de tijd om zijn portefeuille opnieuw te versterken. De recente hernieuwing van het Dior-contract bewijst dan weer dat Safilo een meerwaarde betekent voor prestigieuze merken. Hal Holding is referentieaandeelhouder. Deze langetermijninvesteerder boekte eerder binnen het brillensegment succes met de retailgroep Grandvision (o.a.

Pearle). Een nieuw management stroomlijnt Safilo en brengt nieuwe omzetgroei. De eerste resultaten van dit proces zijn bemoedigend. Dit wordt helemaal niet weerspiegeld in de waardering van het bedrijf. De beurswaarde is nog steeds significant lager dan de boekwaarde van de onderneming (P/B ’17 = 0,50) terwijl tradionele ratio’s zoals EV/EBITDA ’17 van 7,38 en een koers/winstverhouding ‘17 van 21, de onderliggende verbetering in winstgevendheid nog niet weerspiegelen.

Jan Reyns Journalist

interview 13 december 2016

Strategie en markten

Global outlook 2017 BNP Paribas Fortis

Koen De Leus Hoofdeconoom BNP Paribas Fortis

2017: Het officiële einde van de seculair dalende rentetrend Met de inauguratie van President Trump, de officiële start van de Brexit-onderhandelingen en tal van Europese verkiezingen op de agenda is onzekerheid troef in 2017. In China lopen de onevenwichten ondertussen almaar verder op. Dé vraag van het jaar wordt echter of aan de 35-jarige daling van de rentetarieven eindelijk een einde is gekomen.

De toekomstige President van de VS, Donald Trump, lijkt er alvast alles aan te willen doen om de groei op te krikken. Na een erg controversiële verkiezingscampagne wist de vastgoedmagnaat het laken naar zich toe trekken. Gezien zijn totaal gebrek aan politieke ervaring zijn de krasse uitspraken die hij de voorbije maanden deed de enige aanwijzingen over het beleid dat hij wil gaan voeren.

Trump wordt soms vergeleken met Reagan. En hoewel de exHollywoodster zich nu ongetwijfeld omdraait in zijn graf, zijn er best wat gelijkenissen. Beiden werden bekend als tv-ster, grossierden in extreme standpunten en neigen vooral naar het kamp van zogenaamde‘aanbodszijSinds Trump herbeves­tigde dat hij de economen’, die massaal geld in de economie zal inijveren voor lagere jecteren, vloeit de investe­rings­stroom belastingen en minrichting Amerikaanse aandelen, ten der regulering.

De populistische nadele van obligaties.

Trump mikt met een toename van de publiek/private-investeringen en lastenverlagingen (vooral) voor grootverdieners en bedrijven (de zogenaamde ‘trickle-down’ economie) op een snelle expansie. De onvermijdelijke stijging van de overheidsschuld neemt hij er graag bij. Krijgt hij het Republikeinse Congres mee in dit verhaal? Ramingen gaan uit van een stijging van de netto overheidsschuld Beste Belegger | Januari 2017

van 75 % tot 127 % over 10 jaar. Het langetermijngemiddelde voor de Amerikaanse netto overheidsschuld bedraagt amper 35 %.

Sinds Trump herbevestigde dat hij massaal geld in de economie zal injecteren, vloeit de investeringsstroom richting Amerikaanse aandelen, ten nadele van obligaties. En we denken dat die trend nog wel enige tijd zal aanhouden. Een te snel aantrekkende economie bij een reeds lage werkloosheidsgraad leidt tot hogere inflatie.

Voeg daaraan toe een hogere schuld en het wordt snel duidelijk waarom Amerikaans overheidspapier wordt gemeden als de pest en de rente bijna 60 basispunten hoger staat dan bij de verkiezing van de nieuwe president. Migratiestop (en uitwijzingen) evenals het opblazen van internationale handelsakkoorden, twee andere punten op zijn politieke agenda, zijn beide trouwens eveneens inflatoir.

Babyboomers duwen rente hoger

Het einde van de meer dan 30-jarige stierenmarkt in obligaties is al vaak voorspeld de voorbije jaren. Deze keer lijken alle sterren echter perfect gealigneerd. De voorbije decennia werden de rentetarieven lager geduwd door een daling van de inflatie en door demografische redenen: de bevolkingsgroei vertraagde en de vergrijzing kwam op gang. Een studie van de Federal Reserve toont aan dat demografie 1,25 procentpunt van de reële economische groei – en dus ook van de reële rente – afpitste sinds 1980. Verder bereikte de grote generatie babyboomers, de generatie geboren tussen 1945–1964, de leeftijd waarop men het meest spaart (35-65 jaar). De toename van de obligatie-aankopen duwde de koersen hoger en de rente lager. Tot slot zorgde de grotere concurrentie op de arbeidsmarkt van deze omvangrijke generatie voor neerwaartse druk op de lonen, en dus ook op de inflatie.

De babyboomers pensioneren ‘en masse’, en dat zal zich de komende jaren verder zetten. Sparen verandert in ontsparen. Langzaam ontstaat er ook schaarste op de arbeidsmarkt. Dat creëert looninflatie. Beide elementen duwen de rente de komende jaren eerder hoger dan lager. Stevenen we af op een forse rentestijging?

57

Enkele elementen dempen het effect. Zo blijft de reële groei door de vergrijzing en de almaar tragere groei van de bevolking structureel lager dan in het verleden.

Daarenboven werken mensen almaar langer als gevolg van de hogere levensverwachting. Dat is trouwens ook noodzakelijk om de pensioenen betaalbaar te houden.

Frankrijk zag de actieve loopbaan van zijn bevolking krimpen van gemiddeld 65 % van de totale levensduur in 1970 naar 40 % vandaag. Om de economische afhankelijkheidsratio (het totaal aantal niet-werkende versus het totaal aantal werkende inwoners) in West-Europa constant te houden, moeten we tegen 2050 vijf jaar langer aan de slag dan vandaag. België bengelt met een gemiddelde loopbaanlengte van 32,5 jaar (2014) achteraan de rangschikking. De verlenging van die loopbaan dempt het opwaarts rente-effect. Maar dat we op een keerpunt staan van een 35-jarige neerwaartse trend, is waarschijnlijk.

Om de economische afhankelijkheidsratio in West-Europa constant te houden, moeten we tegen 2050 vijf jaar langer aan de slag dan vandaag.

Chinese onevenwichten nemen toe

De andere groeimotor van de wereld, China, is het voorbije jaar opnieuw aangeslagen. De onevenwichten nemen echter steeds verder toe. Het is niet de Chinese huizenmarkt en de enorme prijsstijgingen die ons verontrusten. De kans dat de prijzen volgend jaar op een bepaald moment zakken, is reëel. Maar tot een crash

Het grootste risico op de beurs ?

Op eigen houtje beleggen !

.followjack

van de vastgoedprijzen met 20 % en meer zoals sommige economen voorspellen, komt het niet. Het bewust traag groeiend aanbod van bouwgrond legt in de meeste belangrijke steden een bodem onder de vastgoedprijzen.

De explosieve kredietgroei doet wel een waarschuwingslampje oplichten. Tevens knipperen nog verschillende andere alarmlichten die de Bank for International Settlement beschouwt als goede voorspellende indicatoren voor nakend onheil in de bankensector. Komt daarbij dat de Chinese overheid rekent op een voortzetting van de hoge jaarlijkse groei van gemiddelde + 6,5 % in de nabije toekomst. De groeicijfers van gemiddeld meer dan 7 % die China heeft gerealiseerd sinds de jaren 80, zijn ongezien. Blijft China dit ongelofelijke groeipad ook tijdens de komende jaren bewandelen, dan nemen de onevenwichten (snel oplopende schulden, labiele banksector) alleen maar toe. Dat dit niet onbeperkt kan doorgaan, staat vast. Wanneer het verkeerd zal lopen, blijft evenwel een groot vraagteken.

Redactie 2 december 2016

Op de beurs beleggen kan heel rendabel zijn. Maar het is niet zonder risico. Het is een kunst die een grondige kennis van de wereldwijde markten en sectoren vereist. Een kunst die TreeTop Asset Management perfect beheerst dankzij een team van beheerders met een internationale expertise van meer dan 25 jaar.

U heeft het begrepen: de beurs op eigen houtje verkennen houdt grote risico’s in.

Om u in uw beleggingen te begeleiden, hebben Jacques Berghmans en zijn team een atypische aanpak ontwikkeld die gekoppeld is aan een asset allocation strategie gericht op de lange termijn.

Dankzij hun wereldwijde en multisectorale ervaring ontdekken zij voor u de beste beleggingsopportuniteiten in de hele wereld.

ONTDEK DE TREETOP BEHEERDERS EN AANPAK OP

treetopam.com

BELEGGEN IS EEN KUNST

Deze publicatie is een document dat bestemd is voor promotiedoeleinden en vormt geen beleggingsadvies.

TreeTop Asset Management Belgium is een erkende Belgische beursvennootschap.

58

Reflatie ondersteunt risicovolle activaklassen

Strategie en markten Ken Van Weyenberg CANDRIAM Investors Group

Vijf grote marktdrivers voor 2017 laten. De economische groei zal versnellen tot boven 2 % en bijkomend ondersteund worden door de fiscale versoepeling, belastingverlagingen en vermindering van de regulering onder impuls van Donald Trump. Een machtswissel, waarbij in dit geval de Republikeinen zowel de wetgevende als uitgevende macht beheersen, heeft sinds 1965 het begrotingstekort jaarlijks gemiddeld met 0,5 % doen toenemen.

Na de Amerikaanse verkiezingen is de kans op een stijging van de overheidsuitgaven aanzienlijk toegenomen, gezien het programma van Donald Trump.

Hoewel de details en de omvang van het steunpakket nog moeten worden vastgelegd, vermindert een dosis reflatie in de VS bij professionele beleggers de vrees dat de groei ten einde is. Daarbovenop wordt verwacht dat de Amerikaanse bedrijfswinsten sterker zullen stijgen door lagere belastingen, meer buybacks en een toename van nominale inkomsten.

In die context zijn we voor 2017 positief voor Amerikaanse aandelen.

De verkiezing van Donald Trump als Amerikaanse president was de belangrijkste game changer van de voorbije maanden. De Amerikaanse aandelenmarkt ging sterk omhoog en de rente steeg fors. Onder impuls van een positieve globale economische groei en toenemende inflatiedruk, verkiezen we in 2017 aandelen boven obligaties.

Tot aan de Amerikaanse presidentsverkiezingen presteerden olie, groeilandaandelen- en obligaties, hoogrentende obligaties en goud het best. De verkiezing van Donald Trump en de winst van de Republikeinse partij op alle fronten, zorgde echter voor een sterke rotatie.

Amerikaanse en Japanse aandelen gingen vlot hoger, de grondstoffenmarkten zetten hun herstel met overtuiging voort, terwijl de langetermijnrente een grote opwaartse sprong maakte en de groeilanden onder druk kwamen te staan uit vrees voor Trump ’s protectionisme. Voor 2017 identificeerden we vijf grote marktdrivers die een belangrijke rol spelen in de samenstelling van onze gemengde portefeuilles en fondsen:

1. Sterkere Amerikaanse economische groei

De Verenigde Staten zullen een periode van lage groei en inflatie sinds de Grote Recessie achter zich

Grafiek 1 Amerikaanse 10-jaarsrente sinds 1900 in % 18

1981

16

35 years from 1946

14

35 years from 2016

12 10 8 6 4 2 0

Bronnen: Robert Shiller (online data), Candriam AA Strategy

1900

10

20

30

Beste Belegger | Januari 2017

40

50

60

70

80

90

2000

10

20

2. Toenemende inflatiedruk en hogere rente

Tegelijkertijd zal de machtswissel in de Verenigde Staten waarschijnlijk leiden tot een hogere inflatie.

De Amerikaanse economie zich immers al dicht bij volledige tewerkstelling, met stijgende lonen als gevolg. Daarbovenop zal de deflatoire druk ook wereldwijd wegebben dankzij de uitbodeming van de grondstoffenmarkten in 2016 en de stijgende producentenprijzen in China. We verwachten dat de Amerikaanse consumentenprijzen naar het einde van het eerste kwartaal in 2017 tot boven 3 % kunnen uitstijgen. Daarom blijven we een diversificatie naar inflatiegelieerde obligaties verkiezen.

De fiscale maatregelen en stijgende lonen in de VS, de toenemende inflatie en de verstrakking van het monetair beleid in de VS zullen bovendien de rente verder omhoog duwen. We zijn ervan overtuigd dat de rente een bodem heeft bereikt na de aankondiging van Brexit. Meer fundamenteel gezien zijn de langetermijnrentes op overheidsobligaties overge59

waardeerd na een stierenmarkt van 35 jaar. Uit een onderzoek van de Federal Reserve Bank van New York blijkt dat de termijnpremie voor de Amerikaanse 10-jaarsrente de voorbije zomer op een ongezien dieptepunt belandde (-75 basispunten op 8 juli 2016).

Als die diagnose inderdaad juist is, is het risico van aandelen naar obligaties verschoven in de vorm van een looptijdrisico.

Rekening houdend met een opwaartse rentetrend blijven we kiezen voor korte looptijden die minder afhankelijk zijn van de evolutie van de langetermijnrente. Hogere obligatierentes wereldwijd wijzen bovendien op reflatie en zouden geen hindernis mogen zijn voor de aandelenmarkten.

3. Verschil in beleid centrale banken

De verwachte kloof tussen het beleid van de VS en dat van de rest van de wereld impliceert een herschikking van de muntmarkten. We verwachten dat de Federal Reserve haar verstrakking zal voortzetten, of zelfs versnellen, terwijl de ECB, de Bank of England en de Bank of Japan hun uiterste best zullen doen om de eventuele ongunstige gevolgen van de stijgende obligatierentes in te dijken. De timing van de verstrakking door de Fed botst dus met het soepele beleid in de eurozone, het VK en Japan. Uiteindelijk zou die situatie tot een sterkere dollar en een zwakkere yen moeten leiden en exporteurs buiten de VS een boost moeten geven.

4. Risico op beleidsfouten van Donald Trump

Op middellange termijn omvat Trump’s presidentschap het risico op beleidsfouten. Een agressieve beleidsmix kan tot de verkeerde toewijzing van middelen of een renteschok leiden, waardoor het financiële klimaat sterk achteruit zou gaan. Als de obligatierentes te snel en te sterk stijgen, bestaat het gevaar dat het monetaire en financiële klimaat er fel op achteruitgaat. Dat zou de prestaties van de aandelenmarkt kunnen schaden. Verder zou de invoering van protectionistische maatregelen de slinger van reflatie naar stagflatie kunnen doen doorslaan. Een renteschok wegens een hogere verwachte inflatie die niet op sterkere groeiverwachtingen rust, zou wijzen op stagflatie.

5. Politieke onzekerheid

De onzekerheid rond het economische beleid is op de Amerikaanse verkiezingsdag niet verdwenen. De resultaten van de peilingen dit jaar hebben de bezorgdheid van beleggers over de Europese politiek doen toenemen. Meer concreet vrezen beleggers dat de komende algemene verkiezingen in Nederland, en de presidentiële en algemene verkiezingen in Frankrijk en Duitsland de eenheid binnen de eurozone in gevaar kunnen brengen.

De start van de Brexitonderhandelingen zal de onzekerheid in de regio verder vergroten, en de voorwaarden voor de Brexit en de impact op de economie zijn verre van duidelijk. In de aanloop naar de stemmingen in 2016 positioneerden beleggers zich vrij voorzichtig, aangezien de hoeveelheid cash in portefeuilles ongezien hoog lag en dat geld na de verkiezingsuitslagen weer aan het werk is gezet. Daarbovenop hebben de centrale banken nu een sjabloon voor financiële crisissen klaarliggen en staan ze klaar om grote hoeveelheden geld in de markten te pompen.

Dat heeft professionele beleggers gerustgesteld.

Globale assetallocatie

Hoewel de waaier aan mogelijke gevolgen van een regering-Trump ongewoon breed is, verwacht Candriam dat de machtswissel in de VS zijn weerslag op de wereldwijde financiële markten zal hebben. Het meest waarschijnlijke gevolg is dat de inflatie en de groei de komende maanden zullen stijgen. Op assetallocatievlak lijkt het risico van aandelen naar obligaties te zijn verschoven. Bijgevolg verkorten we de portefeuillelooptijd, kopen we geïndexeerde obligaties en zijn we positief ten aanzien van value-aandelen, die beter presteren dan groeiaandelen in periodes van stijgende rente. We verwachten de komende maanden een sterkere groei in de VS dankzij reflatoire maatregelen, zoals fiscale stimuli, belastingverlagingen en een versoepeling van de regelgeving, die de huidige solide arbeidsmarkt aanvullen.

We zijn daarom overwogen in aandelen, in het bijzonder in de VS en Japan.

Redactie 17 december 2016

60

Strategie en markten Jeffrey Schumacher CFA, Fund Analyst Morningstar Benelux

Waarom 2017 niet belangrijk is “Het jaar 2017 wordt er weer eentje van 12 maanden met in totaal 365 dagen, dat is wat we zeker weten.”

Het is weer december en dat is traditioneel de maand waarin beleggers op het afgelopen jaar reflecteren en vooral vooruitkijken naar wat het komende jaar kan brengen. De prangende vraag bij veel beleggers is: in welke regio’s, sectoren, thema’s, stijlen en effecten moet je in 2017 zitten? De asset-allocatie specialisten van de fondshuizen buitelen weer over elkaar heen om hun visie op het komende jaar te geven. Heel interessant allemaal, maar hoe relevant is dit eigenlijk?

Als er één jaar is waaruit blijkt dat de glazen bol van beleggingsstrategen niet veel beter is dan die van andere beleggers, dan is het wel 2016 geweest. Wie wilde er namelijk eind 2015 in grondstoffen, waarde-aandelen of opkomende markten zitten? Welke professional had voorzien dat Brexit een feit werd en dat Donald Trump de nieuwe Amerikaanse president zou worden? Welke belegger had gedacht dat de rentes nog lager zouden gaan en dat er tot op heden nog geen enkele renteverhoging van de Amerikaanse centrale bank is geweest?

Voorspellen is ontzettend lastig, zeker op zo’n korte termijn als één jaar. Dat geldt voor iedereen.

Daarom kun je je ook afvragen wat je als belegger nu met al die verwachtingen, scenario’s en opinies moet.

In mijn optiek niet zo veel. Het jaar 2017 wordt er weer eentje van 12 maanden met in totaal 365 dagen, dat is wat we zeker weten. Maar als belegger zou je toch verder moeten kijken dan je volledig focussen op zo’n korte periode.

Voor beleggers die een langetermijnhorizon hebben, zijn de komende twaalf maanden niet erg relevant. Natuurlijk, wat er in die periode gebeurt, kan invloed hebben op het langetermijnplaatje en het kan bijsturing vereisen van het beleggingsplan voor de lange termijn. Het verschil is dat in zo’n geval een belegger reageert op iets wat daadwerkelijk is gebeurd, in plaats van zich druk te maken over wat er op zo’n korte termijn mogelijk zou kunnen gebeuren. Want zoals 2016 ons leerde, we weten het vaak toch niet.

Dat betekent echter niet dat er geen handvatten zijn waar een langetermijnbelegger zich aan vast kan houden. Of misschien wel moet houden, wanneer zich in 2017 situaties voordoen die standvastigheid vereisen.

Beste Belegger | Januari 2017

Daarom hieronder een aantal tips voor de langetermijnbelegger, die niet alleen in 2017 geldig zijn:

1. Diversificatie

Beleggen begint met het spreiden van de risico’s in een beleggingsportefeuille. Niet alle eieren in één mandje. Natuurlijk is het mooi wanneer u in 2016 vol had ingezet op grondstoffen, maar was u dan ook in de eerste twee maanden van dit jaar zo blij geweest met uw portefeuille? Een goed gespreide portefeuille diversifieert het risico, waarmee de kans op een portefeuillecrash wordt verminderd. Een tactiek die beleggers helpt om op de lange termijn een meer gelijkmatig rendement op te bouwen.

2. Dollar-cost-averaging

Een beleggingsstrategie hoeft niet complex te zijn.

Dollar-cost-averaging is daar een mooi voorbeeld van.

Bij deze aanpak investeert een belegger niet op één moment in bepaalde effecten, maar bouwt hij zijn positie stelselmatig op. Dat doet hij door op een vast moment voor een vast bedrag dezelfde effecten te kopen. Bijvoorbeeld door ieder kwartaal voor 500 euro in dezelfde vijf fondsen te beleggen waaruit zijn portefeuille bestaat.

De kracht van deze strategie zit hem in het feit dat wanneer de koersen zijn gedaald, de belegger meer stukken aankoopt, en wanneer de koersen zijn gestegen minder stukken krijgt voor dezelfde investering. Beleggers kopen dus verhoudingsgewijs meer wanneer de koersen lager zijn. Deze strategie klinkt heel saai en dat is hij ook, maar het creëert een hoge mate van discipline in de portefeuille.

3. Kijken, kijken niet kopen

Vroeger kreeg een belegger eens per kwartaal of zelfs eenmaal per jaar een overzicht van zijn portefeuille toegestuurd door zijn bank. Tegenwoordig kunnen beleggers hun portefeuille op ieder moment van de dag raadplegen. Daar is op zich niets mis mee, maar het kan beleggers soms verleiden om een aanpassing te doen vanuit een (kortetermijn) ontwikkeling waarvan ze 61

denken dat ze daarop moeten inspelen. Het zorgt voor oplopende handelsactiviteit in een portefeuille en dat is niet gratis. Hoewel de handelskosten tegenwoordig veel lager liggen dan tien jaar geleden, snoepen transactiekosten nog steeds ongemerkt een deel van het portefeuillerendement af. Daarbij komt dat veel beleggers per saldo geen waarde creëren door te proberen de markt te timen. Beleggers kunnen dus beter vasthouden aan hun langetermijnbeleggingsplan en hun online account vooral gebruiken waarvoor ze is bedoeld: om inzage te geven in de portefeuille.

4. Risico = kans

Veel beleggers worden nerveus wanneer er hoge volatiliteit is. Wanneer de markt overstuur raakt en koersen hard dalen, stijgen risico-indicatoren zoals de standaarddeviatie en de VIX-index. Achteraf blijkt vaak dat dit juist de ideale momenten waren om posities bij te kopen. Beleggers doen vaak echter het tegenovergestelde. De historie laat echter zien dat wanneer de risico’s het hoogst lijken, de kansen het grootst zijn. Een dollar-cost-averaging strategie profiteert daar al automatisch van, maar het kunnen ook interessante momenten zijn om geld dat aan de zijlijn stond juist op die momenten in te zetten.

5. Voor wie toch iets wil kopen in 2017

Beleggers die toch iets willen doen in hun portefeuille, dienen zoals altijd hun huiswerk goed te maken. Dat vereist veel tijd en energie. Veel beleggers kiezen daarom vaak voor een beleggingsfonds. Een beleggingsfonds is een gemaksproduct, maar dat wordt het pas nadat het juiste beleggingsfonds is geselecteerd. En dat is geen makkelijke opgave, want het vereist gedegen onderzoek.

Beleggers die voor de lange termijn in fondsen willen beleggen, kunnen de Morningstar Analyst Rating, afgegeven door de fondsanalisten van Morningstar, als startpunt nemen voor hun zoektocht. Deze kwalitatieve analyse beoordeelt de fondsen op basis van vijf factoren, te weten de kwaliteit van het beleggingsteam, het beleggingsproces, het fondshuis, het track record en de kostenstructuur. De fondsen met een Bronze, Silver of Gold rating hebben volgens de analisten de potentie om over een volledige marktcyclus hun benchmark te verslaan. Gaan deze fondsen in 2017 allemaal hun benchmark verslaan? Dat lijkt mij zeer onwaarschijnlijk, maar ook hier geldt: hoe relevant is nu dat ene jaar!

Redactie 5 december 2017

MeDirect.be, dé online fondsenbank. Geen instapof uitstapkosten op 97% van onze fondsenselectie Wereldwijd aanbod van +500 fondsen Handige lijsten van topfondsen per categorie en de door de vakpers bekroonde fondsen 8 kant-en-klare Modelportefeuilles met 8 tot 13 fondsen per portefeuille Meer info op www.medirectbank.be

MEDI_ad_VFB_122016.indd 1 62

13/12/16 09:53

Strategie en markten Rudy De Groodt Senior Equity Specialist BNP Paribas Fortis Private Banking

Europese banken: winnaars van reflatie Na een moeilijke eerste jaarhelft konden de Europese bankaandelen sinds de zomer een mooi herstel inzetten. Dit dankzij een stijging van de langetermijnrentes, beter dan verwachte derde kwartaalresultaten met verhoogde winstschattingen en de hoop dat de bankenregulering stilaan een piek heeft bereikt. Hierdoor zijn we positiever geworden voor de Europese bankensector.

Selectiviteit binnen de sector blijft de boodschap met focus op de beste leerlingen qua winstgevendheid, kapitaalsterkte en duurzame dividendbetalingen.

Welgekomen herstelrally

Tot midden van dit jaar waren de Europese banken de slechtst presterende sector binnen het Europees universum. Niet alleen bezorgde het operationele en regelgevende plaatje de banken heel wat kopzorgen rond winstgevendheid en kapitaalsterkte, de sector werd bovendien nog eens overschaduwd door specifieke probleemgevallen zoals de kapitaalsituatie bij Deutsche Bank en de aanslepende Italiaanse slechte kredietenberg.

Gelukkig keerde deze trend van underperformance sinds de zomer.

Belangrijkste reden voor dit herstel was de uitbodeming van de langetermijnrentes vanaf een ultralaag en zelfs negatief niveau (bijv. in Duitsland), gevolgd door een geleidelijke stijging in de maanden nadien dankzij betere economische groeiperspectieven. Deze sinds midden dit jaar ingezette trend van oplopende rentes kreeg na de Trump-overwinning in de VS nog een turboboost door een verwacht reflatie­scenario. Een scenario met hogere groei en dito inflatie gedreven door infrastructuurwerken en lagere belas­tingen in de VS en mogelijk ook elders. Het resultaat van dit alles was een forse sectorrotatie richting meer cyclische/value sectoren (vooral financiële waarden zoals banken/verzekeraars, grondstoffensector en industriële ondernemingen) ten koste van defensievere groeisectoren (bijv. duurdere consumer staples) en zgn. bond proxies (vastgoed/nutsbedrijven/telecom). Dat bij dit alles de financiële waarBeste Belegger | Januari 2017

den het voortouw namen, hoeft niet te verwonderen. Ze combineren immers de kenmerken van cyclische/value aandelen (laag gewaardeerd/spiegel van de economie) met bij de meesten kenmerken van bond proxies via een hoog dividendrendement. Of anders gezegd de voordelen van beide werelden mooi gemixt in een nog steeds laag gewaardeerde cocktail. Een sector die bovendien in heel wat portefeuilles (zwaar) onderwogen was. Door de forse rally sinds de zomer hebben de Europese bankkoersen een groot deel van hun oorspronkelijke zware underperformance kunnen wegwerken.

Minder operationele en regelgevende druk

Na een moeilijke eerstejaarshelft met herstel sindsdien zien we stilaan licht aan het einde van de bankentunnel. Een voorsmaakje kregen we al bij de publicatie van de resultaten over het derde kwartaal die bij het overgrote deel van de Europese spelers beter dan verwacht binnenkwamen (betere inkomsten, sterkere zakenbankdivisie en een interne kapitaalgeneratie boven de marktconsensus met beter dan verhoopte kernkapitaalratio’s). Om een beter beeld te krijgen van de toekomst, zoemen we hieronder in op een aantal belangrijke implicaties van een verwacht reflatiescenario voor de sector.

In de eerste plaats zijn hogere rentes met een steilere rentecurve (verschil tussen het korte en lange eind) een opluchting van formaat. Door ultralage rentestanden met financieringskosten quasi op bodemniveau zagen de Europese banken zich geconfronteerd met extra druk op hun verdienmodel. Door deze situatie nam immers de druk op hun netto rente-inkomsten (bij vele bankiers nog steeds de belangrijkste inkomstenbron) en nettorentemarge (margeverschil wat banken verdienen op bijvoorbeeld langlopende kredieten en wat ze zelf moeten betalen op bijv. deposito’s van klanten) almaar toe. Door de recente stijging van de rente kan deze operationele druk opnieuw afnemen wat positief is voor de toekomstige winstgevendheid.

Deze hogere rentes zijn niet alleen een afspiegeling van hogere inflatie maar ook van hogere nominale groeiperspectieven. Indien de economische groei daad63

Wijnen om cadeau te geven In onze Colruyt-winkels vindt u een ruime selectie wijnen in een houten kist, in een individuele verpakking én in magnumformaat. Stuk voor stuk leuke cadeau-ideetjes.

Ons vakmanschap drink je met verstand

www.globalgraphics.com/investors

The software behind perfect printed and digital communication

VASTNED RETAIL BELGIUM IS: ୭

een openbare gereglementeerde vastgoedvennootschap naar Belgisch recht

୭

de aandelen zijn genoteerd op Euronext Brussels (VASTB)

୭

gespecialiseerd in investeringen in commercieel vastgoed: premium city high street shops, high street shops en non-high street shops

୭

voorzien van een gezonde financiële structuur

KERNCIJFERS PER 30.09.2016 Reële waarde vastgoedportefeuille Oppervlakte vastgoedportefeuille Bezettingsgraad Verwacht brutodividend 2016

WWW.VASTNED.BE

Retail Belgium

€ 348.965.000 90.111 m² 98% € 2,44 - € 2,49

werkelijk nominaal zou versnellen, is dit bovendien verder goed nieuws voor banken als spiegels bij uitstek van de economie. Dit kan zich vertalen in meer kredietverstrekking aan bedrijven en gezinnen (positief volume-effect) en dit tegen hogere rentetarieven. Opnieuw dus positief voor de winstgevendheid van banken. Hierdoor kunnen de winstschattingen van analisten voor de Europese banken na een lange periode van neerwaartse bijstellingen opnieuw naar omhoog. Een eerste aanzet hiertoe zagen we al na de beter dan verwachte resultaten van het derde kwartaal. Voor een verder herstel van de bankenkoersen is deze mogelijke winsttrendbreuk erg belangrijk.

Tenslotte hebben we de indruk dat de almaar strengere regelgeving voor banken na een jarenlange inflatie mogelijk de piek heeft bereikt of er alvast heel dicht tegen zit. Heel wat banken hebben na de crisis hun kapitaalbasis zowel organisch als extern versterkt en zijn momenteel heel wat beter gewapend om nieuwe tegenslagen op te vangen. In de VS is het geen geheim dat de nieuwe president Trump de regelgeving voor banken wil versoepelen. In Europa waar de reguleringstrend nog steeds verder doorloopt, zien we alvast een lagere gradatie in de strengheid ervan. Met een grotere focus op economische groei zowel in de VS als in Europa is een overregulering van banken immers nefast voor een gezonde kredietverlening. Specifiek voor Europese banken zou het ons dan ook niet verbazen dat ondanks een hoger kapitaalbeslag onder Bazel 4 (internationale normen) dit gedeeltelijk wordt gecompenseerd via lagere minimale regelgevende kapitaaleisen (SREP) vanwege de ECB.

Met nu minder operationele en regelgevende druk temidden van een reflatiescenario (hogere rentes en sterkere nominale groei) verwachten we dat de underperformance van de Europese banken ten einde is gekomen. Meer nog, dat de sector mogelijk zelfs voor een langere periode van outperformance staat. Momenteel noteert de sector aan een gemiddelde koers/winstverhouding van circa 11 × voor 2017, een koers/ tastbare boekwaarde van 0,9 × bij een verwachte winstgevendheid op tastbaar eigen vermogen (ROTE) van 8 % en dit alles bij een verwacht dividendrendement van > 5 %. Niet echt duur dus. Hoewel op korte termijn nog een aantal onzekerheden blijven (Italiaanse slechte kredietenprobleem/Deutsche Bank, corrigerende obligatiemarkten en onzekerheid rond de Bazel 4-implementatie) en na de sterke koershausse een consolidatie/ lichte correctie niet verwonderlijk zou zijn, is de fundamentele trend voor de sector wel gezet. Bij de keuze van individuele namen blijft onze strategie van selectiviteit onverminderd van kracht. Hierbij ligt de focus op de beste spelers qua winstgevendheid, kapitaalsterkte en duurzame hogere dividenden (drie cruciale kerncriteria). Niet verwonderlijk gaat onze voorkeur hierbij uit naar vooral banken uit de Benelux (KBC en nog goedkoper via KBC Ancora, ING en recent ABN AMRO) en Frankrijk (Crédit Agricole met recente positievere visie voor Société Générale). Stuk voor stuk banken die niet alleen recent sterke kwartaalresultaten publiceerden, maar aan bovengenoemde kerncriteria voldoen met bovendien een goede positionering binnen hoger vernoemde trends. Voor banken uit de periferie (Spanje/Italië/VK) blijven we erg voorzichtig en zouden we enkel Intesa Sanpaolo bespelen (de KBC van Italië), zeker op koerszwakte. Kortom, selectiviteit blijft troef binnen een positievere ondertoon.

Selectiviteit blijft met focus op 3 kerncriteria

Zoals we eerder al hadden verwacht, heeft de markt dit jaar nog een sterker onderscheid gemaakt tussen de beste en minder goede leerlingen van de stresstestklas.

Beste Belegger | Januari 2017

Redactie 13 december 2016

65

Strategie en markten Jill Van Goubergen Economist KBC

Woelig 2016 achter de rug, spannend 2017 op komst Bij een jaareinde hoort traditioneel een terugblik op het voorbije en een vooruitblik op het volgende jaar.

2016 begon alles behalve rustig met scherpe neerwaartse correcties op de financiële markten en verdere dalingen van de grondstoffenprijzen. Toegenomen zorgen over opkomende markten, en in het bijzonder over de Chinese groei, lagen mede aan de oorsprong van het turbulente jaarbegin. Wereldwijd kende de verwerkende nijverheid een aanzienlijke dip als gevolg van een terugval van de internationale handel en grondstoffenprijzen. De Brexit-beslissing net voor de zomervakantie vormde de volgende potentiële bedreiging voor de Europese economie. Hoewel de initiële marktreacties sterk negatief waren, volgde het herstel opvallend snel. Meer nog, van een gevreesde Britse recessie was tot nu toe absoluut geen sprake dankzij de depreciatie van het Britse pond. Sentimentsindicatoren bleven onverwacht sterk en het Britse reële bbp tekende een solide groei op.

Anticipatie op expansief Trump-beleid

Tijdens de tweede jaarhelft verbeterde het wereldwijde groeiklimaat. De effecten van de positieve aanbodschok van de lage grondstoffenprijzen ondersteunden de private consumptie in de ontwikkelde economieën. Vooral in de VS keerde de reële bbp-groei sterk terug na een zwakke eerste jaarhelft. De verrassende uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen veranderde niets aan die gunstige groeiomgeving. Meer nog, economische agenten verwachten op dit moment een expansief effect van Trumps beleid op de Amerikaanse economie. Het blijft echter afwachten hoezeer Trump deze verwachtingen zal kunnen inlossen. Op korte termijn zal zijn focus liggen op belastingverlagingen en handelsbeleid, al blijft de exacte economische impact van de vele Trump-ideeën nog koffiedik kijken. Voor de economische groei in 2017 verwachten we een voortzetting van het huidige matige groeitempo in de ontwikkelde economieën. De gunstige effecten van de lage energieprijzen zullen daarbij geleidelijk aan uitdoven.

66

Inflatie aan opmars bezig

Doorheen 2016 bleven de inflatiecijfers wereldwijd erg laag, voornamelijk door de lage energie- en grondstoffenprijzen. Sinds enkele maanden is de inflatie echter aan een opmars bezig. Basiseffecten en aantrekkende grondstoffenprijzen zorgen voor meer opwaartse prijsdruk. Toch blijft de onderliggende inflatie, exclusief voedings- en energieprijzen, vooral in de eurozone erg zwak. Dit wordt veroorzaakt door de wereldwijde overcapaciteit. Hoewel die in de eurozone geleidelijk afneemt, blijft ze groot in de opkomende economieën, in het bijzonder in China. Samen met de demografische vergrijzing duwt ze de onderliggende inflatie neerwaarts. Niettemin heeft anticipatie op een expansief en inflatoir beleid van Trump de inflatieverwachtingen zowel in de VS als in de eurozone doen opveren naar het hoogste peil in twee jaar. In 2017 verwachten we een verdere stijging van de inflatie. Naar het jaareinde toe zal de opwaartse druk van de basiseffecten echter geleidelijk wegebben waardoor de inflatie terug neerwaarts zal convergeren naar de onderliggende inflatie.

Politieke events ook in 2017 risico voor economie

De grootste risico’s voor het economische sentiment en de groei in 2017 komen uit politieke hoek. Het blijft afwachten wat President Trump nog allemaal uit zijn hoed gaat toveren en wat de economische effecten van het beleid zullen zijn. Bovendien beloven de verkiezingen in Frankrijk, Nederland en Duitsland en de start van de Brexit-onderhandelingen spannend te worden. Een verdere verspreiding van het anti-establishment gevoel kan voor nog meer verrassende resultaten zorgen en de politieke onzekerheid vergroten. Die onzekerheid zal investeerders ontmoedigen wat de Europese economie niet ten goede zal komen. Zwakke investeringen vormen immers al enkele jaren de achilleshiel van de Europese groei. Kan dit aspect van het voorgestelde Trumpbeleid een voorbeeld voor Europa zijn?

Redactie 15 december 2016

Strategie en markten Ronald Kok Ronald Kok, directeur bij Analist.be

Terugblik 2016: Belgische aandelen outperformen licht op de langere termijn Buy & hold rendementen België versus mondiaal aandeel

Nog altijd geven beleggers de voorkeur om dichtbij huis te beleggen. Dit wordt vaak verklaard door angst om over de grens heen te gaan met het geld maar ook door onbekendheid. Onbekend maakt dus onbemind, maar de vraag is of het dichtbij huis beleggen verstandig is voor beleggers. We maakten een korte terugblik op de mondiale aandelenrendementen over het afgelopen decennium en concluderen dat alle beleggers er beter aan doen om over de grens te gaan beleggen: dit zowel qua risico als qua rendement. Verder zien we dat de Belgische aandelen op de langere termijn het iets beter hebben gedaan dan het mondiale gemiddelde

40 35

We zien dus dat het Belgische aandeel het vanaf 2006 tot en met 2011 ieder jaar beter deed dan het gemiddelde mondiale aandeel. Echter vanaf 2012 zijn de verschillen wisselend en ook kleiner.

30 25 20 15 10 5 0 -5 10 2006 2007 2008 2009

2010

2011

2012

Land

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Polen

49

34

204

109

42

83

45

50

59

92

82

Rusland

39

11

365

71

17

75

75

90

118

46

44

VS

55

58

188

97

69

78

57

21

16

32

33

11

10

121

40

38

124

74

26

22

28

24

11

15

129

115

103

181

135

73

48

21

22

26

33

143

81

54

77

60

32

25

16

16

Denemarken Frankrijk

2016

Finland

17

7

119

54

34

73

61

41

43

16

15

Spanje

-21

-27

19

5

16

43

64

15

16

11

12

Engeland

56

79

15

72

44

53

25

5

10

62

11

Zweden

125

174

468

231

116

140

121

38

32

12

10 8

België

41

53

140

95

55

83

55

32

23

12

Oostenrijk

11

-5

109

81

33

61

36

20

21

6

5

Zwitserland

31

14

88

57

31

68

50

26

9

7

5

Duitsland

97

106

304

127

74

102

61

26

25

4

4

Nederland

5,5

42

71

24

23

41

30

11

13

3,5

0

Roemenië

-5

-11

52

38

29

58

54

17

3

-3

-2

Ierland

73

74

331

159

143

173

86

33

22

1

-2

Portugal

-12

-25

31

3

23

83

76

13

8

-5

-5

Italië

-17

-15

60

20

19

55

47

5

-1

-14

-15

Gemiddeld

26

15

121

72

38

77

60

26

22

12

10

Beste Belegger | Januari 2017

2014

2015

2016

2016 goed beursjaar

Historische buy & hold rendementen Europa & VS per jaar

Noorwegen

2013

2016 was wederom een goed beursjaar voor aandelen. Het gemiddelde mondiale aandeel won dit jaar ruim 10 procent. Polen en Rusland waren met rendementen van respectievelijk 82 en 44 procent absoluut de koplopers.

Gemiddeld aandelenrendement op 1,5 % per jaar

Tabel 1 toont de rendementen per jaar tot heden. De rendementen van 2006 staan dus voor het gemiddelde rendement per jaar van het desbetreffende land tot heden.

Het gemiddelde aandeel van de Noorderburen bleef op circa 0 % hangen. Andere landen die het slecht hebben gedaan in 2016 zijn vooral Italië (-15 procent) en Portugal (-5 procent). De Italiaanse markt werd vooral omlaag getrokken door de enorme koersverliezen van eigenlijk de hele Italiaanse bankensector.

We zien verder dat het gemiddelde Amerikaanse/Europese aandeel over de af67

gelopen 10 jaar een totaalrendement heeft van 26 procent (exclusief dividendrendementen). Wanneer we die 26 procent naar jaarlijkse rendementen terugrekenen over de afgelopen 10 jaar dan komen we op een klein 1,5 procent aan rendement op aandelen per jaar. Wanneer we hier nog een dividendrendement van zegge 1 procent aan toevoegen dan zien we dat het totaalrendement op aandelen op circa 2,5 procent ligt.

We kunnen dus concluderen dat over het afgelopen decennium de risicopremie op aandelen dus enorm afwijkt van wat de meeste media en beleggingsboeken ons altijd voorhouden. Hier worden rendementen op aandelen van doorgaans 6 a 7 procent per jaar voorgespiegeld. Dit hogere rendement is dan weer een compensatie voor het hogere risico ten opzichte van bijvoorbeeld staatsleningen, geld op de bank et cetera.

Belgische aandelen op langere termijn bij de winnaars

Het gemiddelde Belgische aandeel won over 2016 ruim 8 procent, natuurlijk ook goed maar het is wel iets minder dan het

Winnende landen bleven winnend, verliezende landen bleven verliezend Land

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Polen

6

8

5

5

9

6

16

3

2

1

1

Rusland

8

12

2

11

18

11

5

1

1

3

2

VS

2016

5

5

6

6

5

9

11

12

12

4

3

12

13

10

14

10

4

6

9

9

5

4

Denemarken

12

10

9

4

3

1

1

23

6

5

Frankrijk

10

9

7

8

7

10

10

6

7

6

Noorwegen

7

Finland

11

14

11

13

11

12

8

4

4

7

7

Spanje

19

19

18

18

19

18

7

15

12

11

8

Engeland

4

3

19

10

8

17

19

18

15

2

9

Zweden

1

1

1

1

2

3

2

5

5

9

10

7

6

8

7

6

6

12

7

8

9

11

Oostenrijk

12

15

12

8

12

14

17

13

11

13

12

Zwitserland

9

11

13

12

13

13

14

9

16

12

12

Duitsland

2

2

4

3

4

5

8

9

6

14

14

België

Nederland

15

7

14

16

15

19

18

17

14

15

15

Roemenië

16

16

16

15

14

15

13

14

18

17

16 16

Ierland

3

4

3

2

1

2

3

6

9

16

Portugal

17

18

18

19

15

6

4

16

17

18

18

Italië

18

17

15

17

17

16

15

18

19

19

19

Landen met hun relatieve rangschikking: hoe lager hoe hogere rendementen.

gemiddelde dus. Wie het gemiddelde Belgische aandeel 10 jaar geleden kocht, staat

nu op een winst van 41 procent en staat daarmee hoger dan het gemiddelde wereldaandeel.

We zien in de grafiek dat het Belgische aandeel het vanaf 2006 tot en met 2011 ieder jaar beter deed dan het gemiddelde mondiale aandeel. Echter vanaf 2012 zijn de verschillen wisselend en ook kleiner.

U ziet hier in tabel 2 dat de meeste landen lang bij de winnaars blijven (groen blijft groen) en omgekeerd geldt hetzelfde (rood blijft rood): verliezende landen zoals Portugal en Italië bleken dat jaar in jaar uit te blijven herhalen. U ziet dus dat u de afgelopen jaren absoluut beter was met de Scandinavische, Poolse en Russische aandelen.

Natuurlijk willen veel beleggers liever dicht bij huis beleggen maar in onze ogen doet de belegger er zeker goed om zijn risico meer internationaal te spreiden. Daarnaast biedt het enorm grotere aandelenspectrum (als u naar heel de VS en Europa kijkt) juist veel meer potentieel om goedkopere aandelen te vinden.

• Belangrijkste Belgische beursgenoteerde vastgoedvennootschap • Voornaamste investeerder in zorgvastgoed op het Europese vasteland • Portefeuille > 3 miljard EUR • Intern operationeel en vastgoedbeheer • Lid van de BEL 20 • Beurskapitalisatie: 2,1 miljard EUR • Bruto dividendrendement > 6 % tijdens de laatste vijf jaar* T. +32 (0)2 373 00 00 • info@cofinimmo.be • www.cofinimmo.com *Berekend op basis van de gemiddelde beurskoers van 01.01.2011 tot 31.12.2015

68

Redactie 15 december 2016

De muur van zorgen Gerd Dottermans Onafhankelijk analist

Als 2017 op 2007 begint te lijken … gaan door het dak. De centrale banken drukken zo andere potentiële kopers uit de markt, die uitwijken naar andere markten zoals de aandelen- en de huizenmarkt.

Daardoor is er ook daar geen normale prijsvorming meer.

Gewone mensen kunnen dat allemaal niet meer betalen. Door de hoge prijzen moeten ze op elders gaan besparen. Waar hebben we dit eerder gezien? We kunnen ons opnieuw aan een val van de vraag verwachten en niet alleen in de VS maar op vele plaatsen.

In zulke omstandigheden is het niet verwonderlijk dat mensen steeds extremer gaan stemmen en het establishment de rug toekeren. Trump en Sanders zijn daar de Amerikaanse voorbeelden van. De dominostenen zijn aan het vallen en zullen dat in 2017 blijven doen.

Weer vele zorgen voor u als belegger.

Los van alle zorgen wens ik u allen een voorspoedig en gezond 2017 toe!

In 2007 brak in de Verenigde Staten de subprime mortgage crisis uit. In 2017 zal dat 10 jaar geleden zijn. Dit januari-nummer van de Beste Belegger is dan ook een uitstekende gelegenheid om een stand van zaken op te maken. En dat doen we dan ook in deze Muur van Zorgen.

Beste Belegger | Januari 2017

2015

2011

2007

2003

1999

1991

1995

1683

1687

1675

1679

1971

1961

1967

1959

1951

de publieke schulden zowat overal sterk gestegen zijn. Overheden hebben m.a.w. minder slagkracht om schokken op te vangen. En de rente verlagen is ook niet langer mogelijk. We zitten al op 0.

De centrale bankiers met hun lagerentepolitiek en hun Quantitative Easing waarbij geld uit het niets wordt gemaakt om financiële activa te kopen, mogen zich op de borst kloppen. Ze hebben van de financiële markten fantoommarkten gemaakt waar er geen enkele vorm van correcte prijszetting meer mogelijk is.

Eigenlijk beseft u dat diep vanbinnen ook. In Europa heeft Draghi het stimulusprogramma afgebouwd van 80 miljard euro naar 60 miljard euro. Dat betekent dat er per persoon in de Eurozone slechts 180 euro per maand wordt bijgemaakt om Redactie 11 december 2016 financiële activa op S&P CoreLogic Case-Shiller U.S. National Home Price NSA Index te kopen in plaats 200 van 240. Voor élk 180 gezin van 4 betekent dit dat de ECB maan160 delijks 720 euro be140 steedt in plaats van 120 vroeger bijna 1.000.

100 Het blijft geweldig 80 veel geld.

60 Als iemand zo veel geld maakt om 40 obligaties te kopen 20 dan corrumpeert 0 dat de hele markt natuurlijk. De rente daalt en de prijzen S&P CoreLogic Case-Shiller U.S. National Home Price NSA Index 1955

10 jaar geleden piekten de huizenprijzen in de Verenigde Staten. Eén van de indices die de prijsevolutie opvolgen, is de bekende Case-Shiller Index. Er bestaan verschillende versies van. In de grafiek ziet u de evolutie van de Nationale Case-Shiller-index,die zoals de naam al doet vermoeden, betrekking heeft op de gehele Verenigde Staten.

De crisis van 2007 ligt bij velen nog vers in het geheugen. En het zijn geen prettige herinneringen. Toen de huizenbubbel in 2007 barstte, had dit verwoestende gevolgen. Het aantal wanbetalingen en gedwongen verkopen steeg snel. Effecten gerelateerd aan vastgoed daalden sterk in waarde. Investeringen werden teruggeschroefd en de consumptie daalde. Vooraf hadden weinigen het zien aankomen en achteraf had iedereen het over de bubbel.

De bijgaande grafiek is niet meteen om vrolijk van te worden. Zoals u kan zien daalde de index tussen 2007 en 2012 met meer dan 25 %. Om daarna even snel weer te stijgen zodat we nu op exact hetzelfde niveau zitten als in 2007.

Toen werd dat prijsniveau als onhoudbaar omschreven en nu zou dat opeens moeten getuigen van een gezonde huizenmarkt in een sterke economie. Dat klopt natuurlijk niet. De huizenprijzen waren toen te hoog en zijn nu opnieuw te hoog.

Alleen is de toestand nu veel ernstiger. In de private sector is er daar en in de rest van de wereld vaak een beperkte schuldenafbouw geweest. Daar staat tegenover dat

69

Keyware, uw nr 1 betaalpartner

Schakel snel over naar Keyware en ontvang uw inkomsten via alle courante betaalkaarten.

www.keyware.be

Technische analyse Etienne Verhelle

Oil & Gas Equipment & Svcs, Rusland, Financials, en Small Caps, grootste deelnemers aan Trumprally

Onafhankelijk technisch analist etienne.verhelle@telenet.be

Markttimingindicator oogt euforisch, maar hoe lang nog?

Amerikaanse aandelen zijn favoriet en een renteverhoging lijkt daar voorlopig niks aan te veranderen. Vanaf 7 november tot nu 16 december zien we een stijging tot 30 % voor de VS-sectoren of regio’s: Oil & Gas Equipment & Svcs (tracker XES + 30 %), Rusland (RSX + 20 %), Financials (XLF + 20 %), Small Caps (IWM + 18 %), Telecom (IYZ + 14 %), Energy (XLE + 13 %), en de Industrials (XLI + 11 %). Over een Trumprally gesproken … Over het algemeen was het dus een goede maand, de S&P500 steeg met 8 %. Als eurobelegger dient men daar nog telkens 5,6 % dollarstijging bij te tellen.

Grafiek 1

SPY S&P 500 INDEX

VS markttiming indicator als tool om je vermogen te beschermen tegen sterke koersverliezen.

Bij iedere kruising van de groene en rode indicatorcurves dient men te handelen.

In de goene zones is men 'in' de markt, in de rode zones is men 'uit' de markt.

zal gebeuren. Dit in tegenstelling tot Amerikaanse aandelen, die dit jaar beter dan verwacht presteerden. Met 2017 voor de deur wordt de consensus, die gebaseerd is op een groot aantal assetallocatierapporten, steeds positiever over Amerikaanse aandelen.

Niet alles is in beleggingsland te verklaAandelen VS nu nog geliefder ren, en daar valt de consensus-opinie ook Begin 2016 waren het voor aandelen (net onder. Het is op zijn zachtst gezegd frapals het jaar ervoor) vooral de regio’s Japan pant, dat een grote groep strategen Ameen Europa die volgens de consensus het rikaanse aandelen nu wel als kansrijk bezouden gaan maken. Met de eindstreep in stempelt, maar een paar maanden geleden zicht kunnen we nu al stellen dat dit niet niet. Een paar weken voor het einde van het jaar lijkt het erop dat de Verenigde Staten de best presterende 16/12/2016 225.04 USD aandelenregio zal zijn, waarbij het positieve valuta-effect eurobeleg225 gers dit jaar nog eens extra ren220 dement geeft. De goede gang van 215 zaken op Wall Street heeft Ameri210 kaanse aandelen nog duurder ge205 maakt dan ze al waren. Maar waar200 dering is voor timing niet het juiste 195 instrument. Een diepgaande tech190 nische analyse kan daar enige on185 Op 14 december 2015 'UIT' de markt. dersteuning in geven. Het rende180 Sinds het marktaankoopsignaal van ment van de S&P500 komt dit jaar 175 1 maart 'IN' de markt. Op 23 mei, 27 juni uit op ongeveer 15 %. In de laatste 170 (Brexit), 20 sept en periode 17 okt - 8 nov (Trumpangst) werd net geen marktverkoopsignaal 165 maand van dit jaar is de helft van gegenereerd. Dus nog steeds 'IN' de markt.

160 het jaarrendement gemaakt, en daarmee komt de koerswinstverhouding uit op bijna 20.

Anderzijds aan de onderkant bengelen de Pharmaceuticals (PJP+ 3 %), Europese Small Caps (DFE + 2,3 %), Consumer Staples (XLP + 1 %), Emerging markets (EEM –2 %), Goud (GLD –14 %) en Goudmijnen (GDX –25 %). Die hebben eerder een Trumptik gehad afgelopen 5 weken.

SPY

Discrepantie tussen rendementsverwachtingen en recommandaties

J A S O N D 14 F M A M J J A S O N D 15 F M A M J J A S O N D 16 F M A M J J A S O N D Beste Belegger | Januari 2017

Het predicaat goedkoop gaat dus niet meer op voor Amerikaanse aandelen. Dat heeft zijn effect op de langetermijnrendementen.

Toch adviseren strategen Ameri71

kaanse aandelen te kopen. Wat voor rendement kunnen we dan verwachten? Op basis van iets meer dan twintig rapporten is de verwachting dat Amerikaanse aandelen gemiddeld 5,15 % per jaar gaan maken.

Dat is vrijwel gelijk aan de verwachtingen voorafgaand aan de Brexit. Opvallend is dat na de keuze voor Brexit de verwachtingen voor aandelen wereldwijd stegen van 5,83 % naar 6,14 %.

In het oog springt de discrepantie tussen de rendementsverwachtingen op lange termijn en de huidige aanbevelingen.

Strategen zien met tactische assetallocatie mogelijkheden voor Amerika, op langere termijn zijn er regio’s waar hogere rendementen worden verwacht. Elk jaar komen financiële media met eigen lijstjes van topaandelen voor het komend jaar. Ervaringsdeskundigen vertrouwen geen van hen. In een opiniestuk in de Washington Post bijvoorbeeld maakt men gehakt van deze must own-lijstjes van zogenoemde experts.

Men pakt er drie Amerikaanse lijstjes bij van vorig jaar van Barron’s, Forbes en CNBC, op zich klinkende namen die vaak naar boven komen in een Google-zoekopdracht,

maar slechts één van hen (Forbes) heeft dit jaar de markt weten te verslaan. De andere twee zitten ruim onder de 10 % rendement die de S&P500 te bieden had.

Volgens waarnemers is het veel verstandiger om een indexfonds of ETF te kopen.

En men heeft daar ook wel een paar steekhoudende argumenten voor. De belangrijkste is dat het heel lastig is om winnaars op te sporen. Volgens onderzoekers blijkt dat de prestaties van een index sterk bepaald worden door slechts een klein groepje aandelen.

Men keek naar de Amerikaanse Russell 3000-index gedurende 23 jaar (tussen 1986 en 2006) en vonden dat 64 % van de aandelen minder rendement haalde dan het gemiddelde van de index. Van de andere kant had slechts 25 % een outperformance.

Vraag is wat is de kans dat op een shortlist van tien aandelen dat kleine aantal winnaars staat? U zou zeggen een op vier. En de kansberekening zegt dan dat hoe kleiner het aantal aandelen is dat u als particulier in portefeuille neemt, des te groter is het risico dat u de echte winnaars mist.

Daar komt bij dat de lijstjes van de zogenoemde specialisten vaak nogal voor-

spelbaar zijn, gebaseerd op het verleden en niet de toekomst. Het zijn meestal een paar hoogvliegers zoals Apple, Google, Netflix of Tesla; dan een paar conservatieve tech-namen zoals Microsoft of Qualcomm; een of twee banken (JPMorgan, Goldman Sachs); enkele conservatieve dividendaandelen, een gezondheids- of farmaconcern, een mid- of smallcap en een paar bedrijven waar u nog nooit van heeft gehoord. Zou zeggen leuke lectuur, maar geen basis voor een goede aandelenportefeuille.

Vanguard waarschuwt voor ETF-hype

Het komt niet elke dag voor dat een vader zijn eigen kind verfoeit, maar dat is precies wat Jack Bogle zijnde de Vanguard-stichter doet. Zo’n 40 jaar nadat hij het eerste indexfonds lanceerde, waarschuwt de oprichter van de Vanguard Group in een opiniestuk in de Financial Times voor de hype in ETF’s en andere passieve en semi-passieve beleggingsfondsen.

In het stuk geeft hij het voorbeeld van de grootste ETF van dit moment, die van State Street (SPDR) die de Amerikaanse S&P500 volgt (ticker SPY). Alleen deze ene ETF heeft

Tarieven lidmaatschap 2017 Praktisch Het lidmaatschap van VFB loopt voor één jaar en geldt vanaf de datum van betaling. Toetreden kan online via de website of door een overschrijving van het lidgeld naar volgende rekening van VFB: be 76 4037 0652 1195 Meerjarig lidmaatschap Individuele leden kunnen kiezen voor een één-, twee- of driejarig lidmaatschap. U gebruikt hiervoor de factuur die u van ons ontvangt en past enkel het bedrag aan in functie van uw keuze.

Toegang tot website www.vfb.be Om toegang te krijgen tot het afgesloten gedeelte van de website én korting te krijgen op allerhande activiteiten dient u zich aan te melden (linksboven), uw e-mailadres in te vullen en een wachtwoord te kiezen.

72

Clubs en clubleden De inschrijving van clubleden moet door de club gebeuren. Er worden met andere woorden geen persoonlijke betalingen van clubleden aanvaard. Voor nieuwe clubs die in de loop van het jaar toetreden tot VFB wordt de datum van toetreding de jaarlijkse vervaldag van het lidmaatschap.

Toetreden kan via de website www.vfb.be via de knop ‘registreren’, via brief of via mail aan kathleen.oosters@vfb.be. Vergeet niet naam, adres, telefoonnummer en e-mailadres van de contactpersoon te vermelden evenals de naam, het adres en het e-mailadres van de clubleden.

Individueel

1 jaar

2 jaar

3 jaar

Clubs

1 jaar

Online Online + papier Student online Lid buitenland online Lid buitenland online + papier

€ 45 € 60 € 15 € 45 € 140

€ 82 € 105

€ 115 € 162

€ 82

€ 115

Club Clublid online Clublid online + papier Clublid buitenland online Clublid buitenland online + papier

€5 € 25 € 50 € 25 € 140

speculatie – moeten tot op het bot worden onderzocht.” Waarom? Bogle: “Puur vanwege de omvang en de kwetsbaarheid in tijden van marktstress.”

De in 1975 door Bogle opgerichte Vanguard Group is door de jaren heen uitgegroeid tot de grootste aanbieder van indexfondsen en ETF’s met een beheerd vermogen van 3600 miljard dollar. Alleen

Blackrock is groter met zijn dochter iShares (vroeger Barclays). iShares heeft een beheerd vermogen van ongeveer 1100 miljard dollar uitsluitend in ETF’s. Ook dit jaar gaat de instroom in de ETF’s vermoedelijk naar recordniveaus. Alleen de top-10 ETF’s hadden al een gezamenlijke netto-instroom van 87,1 miljard dollar, aldus Nasdaq.

Bogle ziet nog een ander gevaar, namelijk het feit dat de ETF’s steeds PowerShares NASDAQ verder opschuiven van de eiTabel 2 Index beleggen via de markttimingindicator en zo je vermogen beschermen tegen sterke koersverliezen Internet ETF (PNQI) genlijk nog redelijk risicoloze volgers van grote indices zoals Rendement o.b.v. de middellangetermijn Rendement zonder tussentijds de S&P500 naar complexere, Startportefeuille: $ 100000 markttimingindicator van 12/08/2008 tot uitstappen (buy and hold) van deels actief beheerde, pro16/12/2016 (ruim 8 jaar) 12/08/2008 tot 16/12/2016 (ruim 8 jaar) Winst ducten zoals smart bèta. Dat Start Winst / Huidige Aantal AK VK Signaal Transactie AK / koers zijn ETF’s die bijvoorbeeld een datum aan AK Verlies PNQI VK bedrag W/V% Verlie datum openingskrs PNQI PNQI bedrag trackers % PNQI PNQI mix hebben van een index en s in $ 12/08/08 $24,46 ondergewaardeerde aandelen 11/08/08 12/08/08 24,46 4088 $99.992 $83,94 $59,48 243,2% 16/12/16 of aandelen met een hoog di20,85 -14,76% $85.235 8/09/08 9/09/08 vidend. Bogle vindt dat dit de 6.486 $85.235 29/12/08 30/12/08 13,14 Hier in de tabel vind je de aan- en verkooptransparantie niet ten goede 12,75 -2,97% $82.697 16/01/09 20/01/09 signaal datums terug, gegenereerd door de markttiming indicator. komt. Deze ETF’s hebben bo6.558 $82.697 23/01/09 26/01/09 12,61 Men bekomt een aankoopsignaal wanneer in de 14,18 12,45% $92.992 12/02/09 13/02/09 vendien hogere risico’s (waarsignaalgrafiek de groene indicatorcurve de rode curve opwaarts kruist, en een 6.351 $92.992 20/03/09 23/03/09 14,64 van beleggers zich misschien verkoopsignaal wanneer de rode curve de 18,05 23,29% $114.636 8/07/09 9/07/09 helemaal niet bewust zijn) en groene opwaarts kruist (zie indicatorgrafiek 1).

5.810 $114.636 15/07/09 16/07/09 19,73 hogere kosten dan een klasHet hier in dit voorbeeld gebruikte beleggings23,75 20,38% $137.988 29/10/09 30/10/09 siek indexfonds. instrument is de in 2008 gelanceerde

een jaarlijkse omzet die 3000 keer groter is dan de waarde van de aandelen in de S&P. Per dag gaat het om een aandelenhandel in dit ene fonds van 14 miljard dollar. Het zijn zulke enorme bedragen dat het volgens Bogle hoog tijd wordt dat de toezichthouders op de financiële sector het ETF-ecosysteem nader onder de loep nemen. “De gevolgen van deze handel – noem het voor mijn part

9/11/09 1/02/10

10/11/09 24,75 24,13 2/02/10

19/02/10 22/02/10 25,30 26,97 10/05/10 11/05/10 23/07/10 26/07/10 27,41 28,33 16/08/10 17/08/10

-2,51% 6,60% 3,36%

5.575 $137.988

5.317 $134.525 5.231 $143.399

2/09/10 3/09/10 29,47 36,02 22,23% 15/03/11 16/03/11

5.028 $148.194

23/03/11 24/03/11 37,33 24/05/11 25/05/11 38,02

4.851 $181.109

1/07/11 29/07/11

5/07/11 1/08/11

39,86

40,00

13/10/11 14/10/11 36,36 23/11/11 25/11/11 32,80

1,85% 0,35% -9,79%

4.627 $184.435 5.090 $185.080

1/12/11 2/12/11 35,40 10/04/12 11/04/12 40,17 13,47%

4.716 $166.952

3/07/12

5/07/12

38,99

4.858 $189.442

4/12/12

5/12/12

39,66

25/10/12 26/10/12 18/04/13

19/04/13

25/04/13 26/04/13

25/06/13 26/06/13 2/07/13

45,77

3/07/13

48,85

24/10/14 28/10/14

65,20

22/09/14 23/09/14 12/01/15 13/01/15 5/02/15

30/06/15

6/02/15 1/07/15

67,53

14/10/15 15/10/15 11/12/15 14/12/15

73,84

1/03/16

73,66

Evaluatie

2/03/16

16/12/16

39,77

2,00%

43,78 10,39% 48,17 67,9

5,24% 39,00%

64,99

-0,32%

73,99

9,57%

80,31

8,76%

Beste Belegger | Januari 2017

83,94 13,96% Draw downs

4.871 $193.203 4.659 $213.252 4.594 $224.424 4.784 $311.933 4.604 $310.912 4.613 $340.650 5.029 $370.470 Rendement t/m 16/12/16 (8 jaar, in $)

$134.525 $143.399 $148.194 $181.109 $184.435 $185.080 $166.952 $189.442 $193.203 $213.252 $224.424 $311.933 $310.912 $340.650 $370.470 $422.134

322,2%

indextracker PowerShares Nasdaq Internet ETF met ticker PNQI. Dit is een gewone enkelvoudige en transparante ETF die gespreid is over 83 grote internet bedrijven uit de VS (74%) en China (23%).

Het bekomen rendement vanaf 12/08/2008 (dus incl de beurscrash van eind 2008), gestuurd door het markttimingmodel, beloopt tot op heden 16/12/2016, 322,2% vergeleken met 243,2% indien men over diezelfde periode van ruim 8 jaar constant in de markt was gebleven (buy & hold).

Omgerekend in euro is dat 501,3% versus 388,8% bij buy and hold, of jaarlijks 23,8% versus 20,8% bij buy & hold.

De grootste verdienste van de aangewende markttimingindicator is de ingebouwde voorziening die toelaat enkel in de stijgende periodes 'in' de markt te zijn.

Vanaf een bepaald gevarenniveau genereert het model onmiddellijk een verkoopsignaal teneinde uit de markt te stappen richting cash.

Gezien de automatische spreiding eigen aan een ETF, zou theoretisch en voor de eenvoud een paar van dergelijke ETF's volstaan in uw aandelenportefeuille.

Als toepassing komen meerdere trackers (ETF's) in aanmerking zolang ze maar het algemeen beursverloop volgen, liquide, liefst fysiek samengesteld, en ruim gespreid zijn.

Bij de berekening in deze tabel werd geen rekening gehouden met de beurstaks en de eerder verwaarloosbare (online) forfaitaire transactiekosten vanaf $ 8 forfaitair.

Dow Jones returnindex vanaf 1896 à 9 % per jaar

Onlangs las ik een studie over de oudste beursindex, namelijk de Dow Jones. Deze prijsindex werd op 26 mei 1896 voor het eerst berekend.

Van de initiële samenstelling is overigens enkel General Electric Company (ticker GE) overgebleven. Het behaalde jaarrendement over de totale periode bedraagt nominaal 5,24 %, of de startindex maal factor 485. De ware kracht van het aandelenrendement komt pas tot uiting wanneer we ook de uitgekeerde (en herbelegde) dividenden mee in rekening brengen. Het nominale rendement over de beschouwde periode van 120 jaar klimt zo tot liefst 9,18 % per jaar of de startindex in 1896 maal factor 50000. Gelukkig bestaat er sinds begin 1998 een ETF (ticker DIA) om de Dow Jones Industrial Index te volgen. Een andere beursindex die reeds heel lang geleden in het leven werd geroepen is de Japanse Nikkei-index met eerste notering op 16 mei 1949.

73

Tabel 3

Rendement via buy & hold versus gebruik markttiming indicator, op enkele toegepaste ETF's, na 8 jaar ETF of Bekomen rendement in $ & € via:

Holding

Ticker

Sector / Markt ETF's:

TER

Aantal

bedrijven

Start- Evaluatie- Buy & Hold 8 jaar Markttimg indicator 8 jr datum datum Totaal % Excl. Div. Totaal % Excl. Div. in Dollar | in Euro

DFE

SPY

MDY

Wisdom Tree Europe SmallCap Divid $ 0,58%

357

12-aug-08

16-dec-16

$ 0,05%

500

12-aug-08

16-dec-16

$ 0,25%

400

12-aug-08

16-dec-16

48

12-aug-08

16-dec-16

112

12-aug-08

16-dec-16

Guggenheim S&P500 Pure Growth $ 0,35% 125

12-aug-08

16-dec-16

12-aug-08

16-dec-16

12-aug-08

16-dec-16

12-aug-08

16-dec-16

of ticker VOO: S&P 500 index

SPDR S&P MidCap 400 ETF

BRK-B Berkshire Hathaway Inc (Buffett) $

RPV RHS RPG RYH XBI XRT FXH PNQI QLD UCC

Guggenheim S&P500 Pure Value $ 0,35% Guggenhm Eq Wght Consumr Staples $ 0,40% Guggenheim Eq Wght Health Care

SPDR S&P Biotech SPDR S&P Retail

38

$ 0,40%

58

$ 0,35%

98

$ 0,35%

First Trust Health Care AlphaDEX ETF $ 0,66%

85

76

$ 0,60% 83 PowerShares Internet ETF Nasdaq index (leverage 200% long) $ 0,95% 110

US Consumer Svcs (leverage 200% long) $ 0,95%

190

$ / € Dollar koers op 12/08/08: 0,6716, nu 0,9568 = +42,5%

ETF beheer via de markttimingindicator In grafiek 1 zie je de actuele stand t/m vrijdag 16 december van de markttimingindicator die momenteel (nog) euforisch oogt.

De S&P500-index staat weer 7 % boven zijn 200- daags gemiddelde, terwijl de small cap Russell 2000-index daar zelfs 15 % boven staat. Minder goed ziet de MSCI Emerging Markets-index er uit, deze staat pal op zijn 200-daagse gemiddelde, idem voor de MSCI China-index, die staat er reeds 1 % onder. Deze twee laatste moeten nauwgezet opgevolgd worden teneinde vast te kunnen stellen of dit al dan niet een bodemvorming wordt.

Internet sector niet bij Trumpfeestje

In tabel 2 vind je de klassieke rendementsberekening op basis van de signalen van de markttimingindicator met de steeds weerkerende en dus dezelfde aan- en verkoopsignaaldatums als op alle andere in tabel 3 voorkomende ETF’s.

Ditmaal hebben we geopteerd om eens een sector op het markttimingmodel los te laten die niet aan het recent Trumpfeestje heeft deelgenomen, namelijk de internetsector. Een ETF die daar goed op aansluit en die ik sinds jaar en dag volg, is de PowerShares NASDAQ Internet ETF met ticker PNQI). Deze kapitalisatie gewogen ETF 74

12-aug-08

16-dec-16

12-aug-08

16-dec-16

12-aug-08

16-dec-16

12-aug-08

16-dec-16

12-aug-08

16-dec-16

12-aug-08

16-dec-16

6,7%

103,5% | 189,9% 109,6% 130,9% 138,2% 141,2% 160,1% 170,6% 184,2% 198,2% 243,2% 334,8% 438,9%

volgt dus de Nasdaq Internet-index waar momenteel een 83-tal grote internetbedrijven zijn in opgenomen, en waarvan de samenstelling niet alleen bestaat uit VS-internetbedrijven (73 %) maar tevens enkele Chinese kleppers bevat (23 %). De interne beheerskosten (TER) van deze Invesco ETF bedragen 0,6 %.

Meer info en de volledige PNQI samenstelling, zie: https://www.invesco.com/ portal/site/us/financial-professional/etfs/ holdings/?ticker=PNQI De sectorverdeling ziet er als volgt uit: Internet Software & Services: 59 % ; Internet & Direct Marketing Retail: 36,5 % ; Equity Real Estate InvestmentTrusts (REITs): 3,8 %.

PNQI Top 10 samenstelling Ticker

Company

PCLN

Priceline Group Inc

8,51

GOOG

Alphabet Inc

8,36

AMZN

Amazon.com Inc

7,95

FB

Facebook Inc

7,68 7,50

BIDU

Baidu Inc ADR

NFLX

Netflix Inc

JD

JD.com Inc ADR

| 52,0%

72,7% | 146,1%

% of Fund

| 198,6% | 228,9% | 239,3% | 243,7% | 270,5% | 285,6% | 304,9% | 324,8% | 388,8% | 519,5% | 667,7%

in Dollar | in Euro 130,7% | 228,6% 140,8% | 243,0%

191,7% | 315,6%

130,9% | 228,9% 391,8% | 600,6% Low volatility 214,8% | 348,5% Low volatility 336,3% | 521,6% 323,1% | 502,9% 364,4% | 561,7% 322,2% | 501,3% 812,4% | 1200% 1029% | 1508%

Voor meer details zie ook: http://www. morningstar.nl/nl/etf/snapshot/snapshot. aspx?id=0P0000CO5M

PNQI: buy and hold prestatie 20 % per jaar

Het bekomen rendement van de PNQI-tracker vanaf 12/08/2008 (dus ruim 8 jaar en inclusief het grootste gedeelte van de financiële crash van 2008–2009), zowel uitgedrukt in dollar als in euro, vind je in tabel 3.

Uitgedrukt in euro bedraagt het buy and hold rendement 388,8 %, en via aanwending van de markttimingindicator 501,3 %, of respectievelijk 20,8 % versus 23,8 % per jaar.

Uit de berekening blijkt dat vooral bij de internetsector (PNQI tracker) de toegevoegde waarde (extra bekomen rendement) via aanwending van de markttimingindicator, geringer is dan bij de overige toegepaste ETF’s. Idem dito voor wat het Buffettvehikel betreft, zie tabel 3. Dit alles achteraf waargenomen.

5,15 4,.07

EQIX

Equinix Inc

EBAY

eBay Inc

3,81 3,71

YHOO

Yahoo! Inc

3,61

Redactie 16 december 2016

VFB-Nieuws Patrick Nollet Directeur VFB

Fundamentele Analysedag: Recordeditie Een record aantal leden zakte op zaterdag 10 december af naar de Thomas More Hogeschool te Mechelen voor de Fundamentele Analysedag. We danken Luc Van der Elst (Capfi Delen AM), Gert De Mesure (analist VFB), Rik D’Hoest en Pascale Nachtergaele (Nagelmackers), Jan Vantomme (Investor AM), Koen Steeland (Truncus Vermogensadvies), Tom Van Noyen (VectorVest) en Ben Granjé (Morningstar) voor hun uiteenzetting. Onze dank gaat natuurlijk ook uit naar de aanwezige leden.

U kan de presentaties raadplegen op de website van VFB onder de rubriek Events > Presentaties afgelopen events. Eerst aanmelden als lid, zo niet krijgt u deze subrubriek niet te zien. Op de pagina van het desbetreffende event vindt u, onderaan bij de Attachements, de presentaties.

U kan dus zelf aan de slag als u deze nog eens wil herbeleven of als u om de één of andere reden verstek moest geven. We helpen u een beetje op weg met een verslag van de dag.

Luc Van der Elst van Delen Asset Management mocht de aftrap geven met een ‘Value Benadering van Industriële Aandelen’.

Industriële aandelen zijn aandelen van bedrijven die goederen ‘produceren’ en waarvan de afzetmarkten en resultaten cyclisch zijn. Hij ging hierbij uit van de waardering gebaseerd op het (netto)actief. De boekwaarde of eigen vermogen zeg maar.

Aandelen met een lage verhouding koers / boekwaarde zijn onder meer Deceuninck Beste Belegger | Januari 2017

(1,1) en Nyrstar (1,0). Deze met een hoge koers / boekwaarde Sioen (3,4), Jensen (2,7) en Umicore (3,1). Betekent dit dat we aandelen met een lage koers / boekwaarde blindelings mogen kopen. Neen! We moeten immers correcties maken voor de rendabiliteit, voor de groei en de mate van cycliciteit en voor het risico. De boekwaarde alleen is te onnauwkeurig en is zeker geen ondergrens voor de koers. Een grondiger analyse van de balans dringt zich op.

Neem bijvoorbeeld Solvay. De boekwaarde per aandeel bedraagt 86 euro.

Trekken we hier de perpetuals (eeuwigdurende leningen die zijn geboekt onder het eigen vermogen) alsook de goodwill af dan komen we nog maar op 9 euro.

En als we uiterst streng zijn en hier ook nog de immateriële activa aftrekken dan gaat de boekwaarde zelfs onder nul. Bij Agfa daalde de boekwaarde tussen 2010 en 2016 van 6 naar 2 euro zonder dat er noemenswaardige recurrente verliezen waren of er een kapitaalverhoging plaatsvond. Reden: door de daling van de rente (en dus ook de verdisconteringvoet) steeg de actuele waarde van de pensioentekorten terwijl er nogal wat niet-recurrente kosten werden geboekt.

VFB analist Gert De Mesure trachtte het discounted cash flow model uit te leggen aan de hand van een aantal praktijkvoorbeelden. ‘Discounted cash flow’ of verdisconterig van vrije cashflows, we zien de bui al hangen. Twee problemen met name de toekomstige vrije cash flows bepalen en

de verdisconteringsvoet. Wat betreft de toekomstige vrije cashflows stelt hij vast dat er nogal wat voorspellingen moeten worden gemaakt. Denk maar aan de omzet, de ebitda, de belastingen, de investeringen, de afschrijvingen en de evolutie van het werkkapitaal. En de meeste analisten gaan traditioneel uit van een omzet- en margestijging. Maar wat als deze scenario’s zich niet voltrekken? Drama natuurlijk. De berekening van de verdisconteringsvoet is ook weer niet min en gebeurt op basis van de gemiddelde kapitaalkosten (WACC), de risicopremie, de risicovrije rente en de bèta. Maar met de risicopremie bijvoorbeeld kan nogal eens worden gegoocheld.

Met andere woorden zowel de berekening van de vrije cash flow als de verdisconteringsvoet zijn vrij complex terwijl analisten bij de berekening van de vrije cashflow traditioneel uitgaan van groei en bij de berekening van de verdisconteringsvoet nogal eens subjectief zijn. Daarom gaat Gert in zijn voorspelling voor de cashflow uit van geen groei (vrije cashflow = bedrijfscashflow of ebitda – belasting – investeringen) en neemt hij als verdisconteringsvoet een vast cijfer van 6,5 à 7 % (WACC). Of hij draait de vergelijking om en gaat op zoek van welke groei de markt uitgaat om de huidige koers te verantwoorden. Zo stelt hij vast dat de markt rekent op een groei 20

MARR

18 16 14 12 10 8 6 2012

2013

2014

2015

2016

75

van 50 % van de vrije cashflow bij Lotus om de huidige koers te verantwoorden. Zijn conclusie: opgelet met koersdoelen van analisten en momenteel zijn er nog maar weinig ondergewaardeerde aandelen.

70

Kapsch Trafficcom

60 50 40 30 20 10 2012

2013

2014

2015

2016

Voor de broodjeslunch kwamen dan nog twee (of beter: drie) fondsbeheerders aan het woord namelijk Rik D’Hoest en Pascal Nachtergaele van Bank Nagelmackers en Jan Vantomme van Investor AM. Zij stelden de strategie van hun fonds voor en bespraken de grootste/interessante aandelenpositie van dit fonds.

Rik D’Hoest en Pascal Nachtergaele stelden het Nagelmackers Small & Mid Cap Aandelenfonds voor. Small Caps presteren op lange termijn beter dan de grote aandelen. In het fonds nemen ze maximaal 40 aandelen op met een marktkapitalisatie tussen 100 miljoen euro en 3,5 miljard euro. Wat het investeringsproces betreft, onthouden we dat er mooi gediversifieerd wordt maar dat er geen banken of binaire beleggingen (‘alles of niets’-beleggingen) worden opgenomen.

De focus ligt op Belgische en Nederlandse Small Caps. De grootste posities zijn de Nederlandse fietsenproducent Accell, het Franse Spie en het Belgische CFE. Als interessante bedrijven schoven zij onder meer Melexis, CFE, Marr en Spie naar voren. Melexis en CFE moeten we u niet voorstellen.

Marr is het grootste foodservicebedrijf van Italië, met nationale spreiding. Het bedient restaurants, hotels, scholen en ziekenhuizen. Het betreft een erg gefragmenteerde markt en Marr kan dus nog groeien via overnames. Het Franse Spie is een grote onafhankelijke speler in multitechnische dienstverlening op het gebied van energie en communicatie.

Investor Equities van Investor AM zet sinds de oprichting in 2008 een mooie trackrecord neer. De filosofie bestaat erin slechte bedrijven te mijden, te focussen op waardecreatie en winstgroei alsook op small- en midcaps, en de winsten te laten oplopen (let your profits run). Voor de selectiecriteria wordt gekeken naar winstgevendheid en financiële sterkte, de kwaliteit van het management, de groei, risicofacto76

ren en waardering. Jan Vantomme plaatste Advanced Medical Solutions (Londen; producten voor wondverzorging), Dunelm (Londen; winkelketen, huishoudartikelen) en Kapsch Trafficcom (Frankfurt; intelligente transportsystemen) in de kijker.

Koen Steeland van Truncus Vermogensadvies zette het nog vrije jonge Truncus Equity Investment Fund in de kijker. De filosofie is duidelijk: vermijd kapitaalverlies en onderschat het belang van de prijs niet.

Structureel kapitaalverlies wordt gedefinieerd als verlies van nominaal geld waarbij er geen kans meer is dit te recupereren. Denk aan het geval ‘Dexia’. Verwar structureel kapitaalverlies evenwel niet met ‘volatiliteit’. Volatiliteit is eigen aan de markt en wordt pas relevant als onder meer de investeringshorizon te kort is. Wat het belang van de prijs betreft, kunnen we het betoog

20

Peugeot

18 16 14 12 10 8 6 4 2 2012

2013

2014

2015

Ben Granjé van Morningstar mocht de dag afsluiten met het thema ‘Behavioral Science’ en het verband met fundamenteel beleggen. De fundamentele analyse van Morningstar is gebaseerd op de ‘MOAT’-theorie. Een van de principes van deze theorie: Beleg in bedrijven met een sterke, vrijwel onaantastbare concurrentiepositie. Maar als het over beleggen gaat, kan je ‘gedragswetenschap’ niet negeren. Denken we maar aan het ‘kuddegedrag’. En zonder dat we ons er bewust van zijn bepalen onze ‘levens’ervaringen onze beleggingsbeslissingen. Dat verklaart ook waarom bijzonder slimme mensen toch domme beleggingsbeslissingen nemen. Beleggen is eigenlijk eenvoudig, maar niet makkelijk omdat we er constant rekening moeten mee houden hoe we in het leven staan en hoe we staan tegenover geld en rijkdom.

2016

kort samenvatten: buy low (koop laag), sell high (verkoop hoog). Wat de selectiecriteria betreft gaat Truncus op zoek naar bedrijven met een ROCE van meer dan 8 %, een netto financiële schuld / ebitda < 1,5 en een stijging van de boekwaarde met gemiddeld 7 % per jaar. Ook hier: geen binair businessmodel.

Koen Steeland zette Peugeot (of beter: PSA Group) als deep value stock in de kijker alsook de Nederlandse autodealer Stern Group en J Robot, de wereldwijde marktleider in gerobotiseerde stofzuigers.

22

voor de houdbaarheid en voorspelbaarheid van de financiële prestaties en dit op een schaal van 0 tot 2. Hoe hoger, hoe beter.

Twee aandelen die hoog scoorden: United Health Corporation en Autozone (retail van auto-onderdelen). Daarnaast is er de VST-indicator of de ‘master-indicator’.

Deze staat voor Value (waarderering), Safety (veiligheid) en Timing.

Stern Group

800

AutoZone

700 600 500 400 300 200 2012

2013

2014

2015

2016

Niets dan tevreden gezichten achteraf en we mogen dan ook spreken van een erg geslaagde fundamentele analysedag. Zorg dat ook u er volgende keer bij bent!

20 18 16 14 12 10 2012

2013

2014

2015

2016

Tom Van Noyen demonstreerde hoe u met het programma van VectorVest succesvol fundamenteel kan beleggen. Beleggers worden overspoeld met financiële ratio’s en data. VectorVest verwerkt al die informatie in eigen indicatoren. Een daarvan is de Relative Safety indicator. Deze staat

Redactie 15 december 2016

Technische 13de Analysedag

Zaterdag 18 februari 2017 HOGESCHOOL GENT Hogent Campus BME/CTL V(alentijn) Vaerwyckweg 1, 9000 Gent Opgelet: Inrit Parking uitsluitend via V(alentijn), Vaerwyckweg

De VFB-Fundamentele Analysedag ligt nog maar net achter de rug maar bij VFB zitten we natuurlijk niet stil. Tijd immers om de handen uit de mouwen te steken voor de Technische Analysedag. Traditioneel vindt deze dag plaats de eerste zaterdag van maart maar door de Krokusvakantie zien we ons ‘verplicht’ de datum met 2 weken te vervroegen. Het wordt aldus zaterdag 18 februari 2017.

Ondanks de speculatietaks, die gelukkig begin volgend jaar wordt afgeschaft, noteerden we tijdens de vorige editie toch nog bijna 200 aanwezigen. Een vrij grote, harde kern van beleggers aldus die door onze regering wel moet worden beschouwd als ‘superspeculanten’.

Niets is natuurlijk minder waar. Technische Analyse is een volwaardige manier van analyseren. Technische analyse gaat er als het ware van uit dat de aandelenmarkt niet volledig transparant is en dat de markt slechts langzaam alle beschikbare informatie verwerkt.

Dit in tegenstelling tot Fundamentele Analyse. De redenen die de adepten van technische analyse hiervoor inroepen zijn dat niet alle informatie gelijktijdig beschikbaar is voor alle beleggers of omdat beleggers zich laten leiden door emoties. De technische analist probeert aldus de koers te voorspellen door te kijken naar koers- of markbewegingen in het verleden en op basis van deze koerspatronen of afgeleide instrumenten hiervan de toekomstige koersevolutie te voorspellen.

Hoewel VFB vooral fundamentele analyse predikt, wordt er toch voldoende aandacht besteed aan technische analyse. Dit zowel in de opleidingen (Beleggersacademie) als in het magazine. Fundamentele en technische analyse sluiten elkaar immers niet uit maar zijn complementair. Terwijl fundamentele analyse vooral zegt wat u moet kopen of verkopen, zal technische analyse u vooral leren wanneer u moet kopen of verkopen. Beide ‘strekkingen’ gaan dus als het ware hand in hand. En is tenslotte niet alle bijkomende informatie – of ze nu van fundamentele of van technische aard is- nuttig wanneer u overweegt een som geld te beleggen?

Deze dag is dus zeker niet uitsluitend voorbehouden voor een harde kern technische analisten. Elke belegger – al dan niet ervaren – kan op deze dag iets bij leren. En de ‘technische tips’ zijn natuurlijk ook nooit ver weg.

Momenteel zijn we nog volop aan het sleutelen aan het programma. We kunnen al wel zeggen dat een aantal vaste waarden zoals Paul Gins (CompuGraphics), Geert Van Herck (Keytrade Bank) en Wilfried Voorspoels (VFB Beleggersacademie Module Technische Analyse, auteur van de boeken ‘De dubbele sleutel tot succes’ en ‘Beleggen voor (je) kinderen’), zeker weer van de partij zullen zijn.

De tarieven blijven ook dit jaar ongewijzigd. En in de prijs zijn koffie en broodjesmaaltijd (met drank) alsook ruime parking inbegrepen.

Tot zaterdag 18 februari 2017 te Gent BIJ VOORKEUR INSCHRIJVEN VIA WWW.VFB.BE of via overschrijving naar rekeningnr. 403-7065211-95 van VFB (IBAN: BE76 4037 0652 1195 – BIC: KREDBEBB) met als vermelding: TA dag 25 € voor VFB-leden, klanten monest.be en chartmill.com en klanten CompuGraphics 10 € voor studenten (< 25 jaar) Combi-tarief: 1 jaar lid VFB + TA-dag voor slechts 85 euro

Beste Belegger | Januari 2017

77

Beleggersacademie

BELEGGERSACADEMIE Start nieuw seizoen

In maart 2017 gaat de VFB-Beleggersacademie ­ opnieuw van start. We hebben al een resem modules kunnen plannen voor het voorjaar. Maar er volgen er nog. U kan de planning volgen op onze website, in de E-Flash en in dit magazine.

Antwerpen Dinsdagen 18 en 25 april 2017 telkens van 18u30 tot 21u30.

KDG hogeschool, Nationalestraat 5, 2000 Antwerpen (lokaal 406).

INSCHRIJVEN Online via www.vfb.be of via overschrijving van 60 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding van “Mod 1 Antwerpen.” Niet-leden betalen 120 euro op rekening 4037065211-95 met vermelding “Mod 1 Antwerpen,” inclusief lidmaatschap voor 1 jaar.

LESGEVERS: Ilse De Witte en Danny Reweghs.

WANNEER WAAR

Kortrijk Module 1

Het ABC voor beleggers

Beleggen voor beginners: Inleiding, organisatie van de markt, beleggen in de praktijk

Mechelen WANNEER

Woensdagen 15 en 22 maart 2017 telkens van 18u30 tot 21u30.

WAAR VFB, Blarenberglaan 4 (1ste verdieping), 2800 Mechelen.

INSCHRIJVEN Online via www.vfb.be of via overschrijving van 60 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding van “Mod 1 Mechelen.” Niet-leden betalen 120 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding. “Mod 1 Mechelen,” inclusief lidmaatschap voor 1 jaar.

LESGEVERS Ilse De Witte en Danny Reweghs.

Maandagen 15 en 22 mei 2017 telkens van 18u30 tot 21u30.

Kulak, E. Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk. Zaal 423 gebouw B. Eens de privéweg ingereden, ‘Onthaal’ volgen naar gebouw B. INSCHRIJVEN Online via www.vfb.be of via overschrijving van 60 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding van “Mod 1 Kortrijk.” Niet-leden betalen 120 euro op rekening 4037065211-95 met vermelding “Mod 1 Kortrijk,” inclusief lidmaatschap voor 1 jaar.

LESGEVERS: Ilse De Witte en Danny Reweghs.

WANNEER WAAR

Module 2

Lezen en interpreteren van de jaarrekening, ratio-analyse, analyseren van types aandelen

Mechelen

Asse

Woensdag 26 april en dinsdagen 2 en 9 mei 2017 telkens van 18u30u tot 21u30.

WAAR VFB, Blarenberglaan 4 (1ste verdieping), 2800 Mechelen.

INSCHRIJVEN Online via www.vfb.be of via overschrijving van 90 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding van “Mod 2 Mechelen.” Niet-leden betalen 150 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding “Mod 2 Mechelen,” inclusief lidmaatschap voor 1 jaar.

LESGEVER Kurt Kegels.

WANNEER

Dinsdagen 21 en 28 maart 2017 telkens van 18u30 tot 21u30.

WAAR CC Asse, Gemeenteplein 26, 1730 Asse. 21 maart: kamer Josephina; 28 maart Kamer Norberta.

INSCHRIJVEN Online via www.vfb.be of via overschrijving van 60 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding van “Mod 1 Asse.”

Niet-leden betalen 120 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding “Mod 1 Asse,” inclusief lidmaatschap voor 1 jaar.

LESGEVERS Ilse De Witte (28/) en Danny Reweghs (21/3).

WANNEER

78

Inleiding fundamentele analyse

Module 3

Antwerpen

Technische Analyse

Donderdagen 1, 8 en 15 juni 2017 telkens van 18u30 tot 21u30.

KDG hogeschool, Nationalestraat 5, 2000 Antwerpen (lokaal 406).

INSCHRIJVEN Online via www.vfb.be of via overschrijving van 90 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding van “Mod 2 Antwerpen.” Niet-leden betalen 150 euro op rekening 4037065211-95 met vermelding “Mod 2 Antwerpen,” inclusief lidmaatschap voor 1 jaar.

LESGEVER Kurt Kegels.

WANNEER WAAR

Asse Dinsdagen 6, 13 en 20 juni 2017 telkens van 18u30 tot 21u30.

CC Asse, Gemeenteplein 26, 1730 Asse. 6 juni: kamer Josephina; 13 juni kamer Geertrui; 20 juni kamer Norberta.

INSCHRIJVEN Online via www.vfb.be of via overschrijving van 90 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding van “Mod 2 Asse.”

Niet-leden betalen 150 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding “Mod 2 Asse,” inclusief lidmaatschap voor 1 jaar.

LESGEVERS Kurt Kegels.

WANNEER WAAR

Workshop, chartisme, indicatoren, praktische toepassingen

Lummen Donderdagen 9 en 16 maart 2017 telkens van 18u30 tot 21u30.

WAAR Gemeentelijk Cultuur- en Ontmoetingscentrum Oosterhof, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, 3560 Lummen.

INSCHRIJVEN Online via www.vfb.be of via overschrijving van 70 euro op rekening 403-7065211-95 met vermelding van “Mod 3 Lummen.” Niet-leden betalen 130 euro op rekening 403-706521195 met vermelding “Mod 3 Lummen,” inclusief lidmaatschap voor 1 jaar.

LESGEVER Wilfried Voorspoels.

WANNEER

Clubs zoeken leden Leopoldsburg

Kurt Kegels

mail.com

Inside_003@hot-

VFB-Congreskalender 2017 Onder voorbehoud van mogelijke programmawijzigingen ziet de congreskalender 2017 er uit als volgt: Datum Congres Locatie Za 18 februari 2017

Technische Analysedag

HoGent Campus BME/CTL

Za 25 maart 2017

Happening

Kinepolis Antwerpen

Za 13 mei 2017

Financiële Planning

Thomas More Mechelen

Za 30 september 2017

Dag van de Tips

Flanders Expo Gent

Beste Belegger | Januari 2017

79

Antwerpen Trefpunt Locatie Karel de Grote Hogeschool, Nationalestraat 5, 2000 ­Antwerpen, gelijkvloers, leeszaal.

Trefpunten Toegang trefpunten is gratis. Voordrachten 5 euro voor VFB-leden, 7 euro voor niet-leden, ter plaatse te betalen. ­Inkom studenten gratis op vertoon van studentenkaart.

Wanneer Elke woensdag van 14u15 tot 17u30.

Locatie Karel de Grote Hogeschool, Nationalestraat 5, 2000 ­Antwerpen, Lokaal 312 3de verdieping.

Wanneer Elke eerste dinsdag van de maand om 19.30 u.

Inschrijven Met vermelding VFB-lidnummer bij vfbgent@telenet.be of jean.marie.van. brussel@telenet.be, tel 059 44 34 98, gsm 0478 26 99 87.

Voordrachten

Contact elianthe.a@gmail.com

Voordrachten

tus vinden er geen studieavonden plaats in Gent. Er zijn geen trefpuntactiviteiten in januari 2017.

Voordrachten Wanneer Iedere 3de maandag van de oneven maanden van 19u30 tot 22 uur.

Maandag 6 februari 2017 Verwachtingen en opportuniteiten voor 2017. Spreker: Geert Van Herck, Keyprivate manager bij Keytrade Bank.

Maandag 16 januari 2017 Een outlook voor 2017, spreker Sven Sterckx, voorzitter VFB.

Dinsdag 10 januari 2017 Spreker Danny Reweghs, Inside Beleggen/Moneytalk

Kortrijk

Dinsdag 7 februari 2017 Spreker Johan Braem Dinsdag 7 maart 2017 Spreker Marc Leyder, Van Lanschot bankiers Info en inschrijven paul.van.den.eynden@ telenet.be of 03 239 31 26

Asse Trefpunt

Maandag 20 maart 2017 Modelmatig beleggen met trackers: 7 éénvoudige en verstaanbare kwantitatieve modellen.

Spreker Hans Heytens, Head of Research Portfolio manager bij beurshuis Weghsteen.

Info Guido Laleman: guido.laleman@hotmail.com

Brussel Trefpunt

Locatie CC Asse, Gemeenteplein 26, 1730 Asse.

Locatie EHSAL Management School, Stormstraat 2, 1000 B ­ russel. Het lokaal wordt vermeld op het scherm in de inkomhal.

Wanneer Elke 2de dinsdag van de maand, start om 19u30.

Wanneer 3de maandag van de maand van 18u tot 20u.

Dinsdag 10 januari 2017 Belgische GVV’s (vastgoedbevaks) ondersteboven gekeerd. Spreker Gert De Mesure, analist bij VFB en zaakvoerder Demes bvba.

Voordrachten

Dinsdag 14 februari 2017 Beleggen voor (je) Kinderen, Wilfried Voorspoels.

Contact Info en inschrijven via Marc Van Kerrebroeck, gsm 0478 22 70 02, marc.vankerrebroeck@telenet.be en yvan.strubbe@ telenet.be

Brugge Trefpunt Locatie Huis ter Beurze, Vlamingstraat 35, 8000 Brugge.

Wanneer Elke maandag van 14u tot 17u.

Contact Guido Laleman: Guido.laleman@ hotmail.com

80

Maandag 16 januari 2017 Technische Analyse à la carte! De voordracht wordt verzorgd door CompuGraphics.

Contact Annie Dejonghe, gsm 0497 53 29 63, Paul Stoffels, gsm 0479 25 07 79, vfbtrefpuntbrussel@beursklok.net

Gent Trefpunt Locatie Hogeschool Gent, Campus Schoonmeersen, Blok B lokaal 0.064, Valentin Vaerwyckweg 1, 9000 Gent.

Studieavonden Wanneer Elke eerste maandag van de maand om 19u30, tenzij anders aangekondigd. In de vakantiemaanden juli en augus-

Trefpunt Locatie Campus Kulak, E. Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk. Eens de privéweg ingereden, ‘ONTHAAL’ volgen naar gebouw B. Contact Pascal De Borggrave, vfbtrefpuntkortrijk@gmail.com gsm 0498 700 489 Inschrijven via vfbtrefpuntkortrijk@gmail. com

Voordrachten Wanneer Elke derde maandag van de even maanden om 19u30 (inschrijven vanaf 19u15).

Maandag 20 februari 2017 Belgische GVV’s (vastgoedbevaks) ondersteboven gekeerd. Spreker Gert De Mesure, analist bij VFB en zaakvoerder Demes bvba.

Werkvergaderingen Wanneer Iedere 3de maandag van de oneven maanden vanaf 14u

Limburg Trefpunt Locatie Gemeentelijk Cultuur- en Ontmoetingscentrum ­Oosterhof, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, 3560 ­Lummen.

Wanneer Elke tweede woensdag van de maand, van 19u30 tot 21u30.

Info en inschrijven Kristof.reynders@telenet.be, gsm 0476 53 09 83 Woensdag 11 januari 2017 De favoriete aandelen voor 2017. Spreker Danny Reweghs, Inside Beleggen/Moneytalk.

Onze eerste klanten hadden gelijk om er vroeg bij te zijn.

Bruto rendement sinds de lancering* :

3,41%

6,76%

6,46%

Defensief

Gebalanceerd

Dynamisch

Over KEYPRIVATE kunnen we veel vertellen.

Zoals hoe innoverend onze online oplossing voor discretionair vermogensbeheer wel is. En hoeveel kostbare tijd u met KEYPRIVATE wint.

Maar soms zeggen cijfers meer dan woorden.

Daarom laten we het rendement even voor zich spreken. We zeggen enkel nog dit : het is niet te laat om er vroeg bij te zijn.

Meer info ? Surf naar keytradebank.be of bel een expert op 02 679 91 11 * In het verleden behaalde resultaten vormen geen betrouwbare indicator voor toekomstige prestaties. Het bruto rendement houdt geen rekening met beheerskosten en taksen. Het werd berekend over de periode van 04/01/2016 tot 30/11/2016 op basis van een initieel geïnvesteerd bedrag op 04/01/2016 voor 3 risicoprofielen.

Deze publicatie bevat geen beleggingsadvies of aanbeveling, noch een fi nanciële analyse.

Niets in dit document mag worden geïnterpreteerd als zijnde informatie met contractuele waarde van eender welke aard. Dit document is uitsluitend ter informatie bedoeld.

Keytrade Bank kan niet aansprakelijk worden gesteld voor eender welke beslissing op basis van de informatie die dit document bevat, noch voor het gebruik ervan door derden.

V.U.: Keytrade Bank - Vorstlaan 100 - 1170 Brussel - RPR Brussel - BTW BE 0879 257 191. Belgisch bijkantoor van Arkéa Direct Bank SA (Frankrijk) - Tour Ariane - 5, place de la Pyramide 92088 – Paris - La Défense - RCS nr. Nanterre 384 288 890

Next Generation Portfolio Management

KWALITEITSVOLLE EN BETROUWBARE STUDENTENHUISVESTING

Ga gerust op kot!

architect: M2 Architecten - fotografe: Sarah Blee en Marc Drofmans

ANTWERPEN BRUSSEL GENT LEUVEN MECHELEN BREDA DELFT DEN HAAG EINDHOVEN MAASTRICHT TILBURG

Xior Student Housing NV is de eerste Belgische openbare GVV (BE-REIT) genoteerd op Euronext Brussels (XIOR), die gespecialiseerd is in het segment van de studentenhuisvesting in België en Nederland.

Met meer dan 2.700 kamers zijn wij dé maatstaf geworden voor studenten op zoek naar een plek waar ze in ideale omstandigheden kunnen studeren, wonen en leven. Een kot met net dát beetje meer, waar elke student zich onmiddellijk thuis voelt!

Voorbeeldportefeuille Dirk Peeters Privé-belegger, industrieel ingenieur chemie

Verdient een groeibedrijf altijd een hogere waardering dan een bedrijf dat niet groeit?

Intuïtief zal je hierop positief antwoorden. Toch is dit niet altijd het geval. Het hangt er namelijk vanaf of het bedrijf waarde kan creëren. Dit doet het indien het rendement op het geïnvesteerd kapitaal (ROIC: return on invested capital) groter is dan de gewogen kosten van dit kapitaal (WACC: weighted average cost of capital). Zo is het mogelijk dat een bedrijf dat niet groeit maar met een hoge ROIC een hogere waardering verdient dan een groeibedrijf met een lage ROIC. Hieronder geef ik de verklaring samen met enkele voorbeelden.

Een faire waardering voor een aandeel wordt gegeven door (bron: Excess Returns, Frederik Vanhaverbeke): (EV/EBIT)fair = (1-T)/ROIC × (ROIC-g)/(WACC-g) Met: • EV: enterprise value of ondernemingswaarde = marktkapitalisatie + nettoschulden • T: taxrate of belastingpercentage op de winst ( %) • g: groei (van de bedrijfswinst, EBIT), constant verondersteld ( %) • ROIC: return on invested capital = (bedrijfswinst – belastingen)/geïnvesteerd kapitaal ( %) • Geïnvesteerd kapitaal = totaal passiva – (excess) cash en – equivalenten – niet intrest dragende kortetermijnschulden • WACC ( %): gewogen kosten van het kapitaal: het kapitaal bestaat enerzijds uit de schulden waarop intrest betaald moet worden en anderzijds uit het eigen vermogen dat de aandeelhouders ingebracht hebben. De kosten van dit eigen vermogen zijn het rendement dat de aandeelhouders op termijn verwachten en zijn niet zo eenduidig te bepalen.

Beste Belegger | Januari 2017

De aandeelhouder verwacht op termijn een rendement dat hoger is dan de ‘risicovrije’ langetermijnrente en eist dus een risicopremie (= extra rendement bovenop de langetermijnrente). Historisch gezien lag deze risicopremie tussen de 3 en 4,5 %. Meestal wordt er door analisten nog een correctie toegepast voor elk individueel aandeel: voor meer risicovolle aandelen ligt het vereist rendement hoger. Uit bovenstaande blijkt dat de totale gewogen kosten worden beïnvloed door de stand van de rente.

De formule heeft geen betekenis als de groei groter is dan ROIC of WACC. We bekijken nu een bedrijf zonder groei met een hoog rendement op het geïnvesteerd kapitaal. We vertrekken van de volgende gegevens: EBITjaar 0 = 100 miljoen euro ROIC = 12 % WACC = 8 % T = 20 % Aan de hand van de bovenstaande formule berekenen we de faire EV/EBIT verhouding en ook de faire EV. De resultaten zijn samengevat in tabel 1: De faire EV blijft elk jaar uiteraard hetzelfde. Om als aandeelhouder rendement te halen met dit soort aandelen moet je dus goedkoper kopen dan de faire EV. Anderzijds zal je waarschijnlijk ook kunnen rekenen op dividenden en eventuele inkoop van eigen aandelen.

Voor het tweede bedrijf vertrekken we van dezelfde basisgegevens, maar de ROIC is variabel van jaar tot jaar. We gaan uit van een groei van de EBIT van 4 %. De resultaten vind je in tabel 2.

Je merkt dat, ondanks de gestage groei van de EBIT over de jaren heen, de faire EV in jaar 5 lager is dan in jaar 0. Deze faire EV is sterk veranderlijk van jaar tot jaar. In jaar 2 en jaar 4 is het bedrijf veel meer waard dan in dit laatste jaar. De groei zal alleen tot een duidelijk hogere waardering leiden indien het rendement op het geïnvesteerd kapitaal groter is dan de gewogen kosten ervan (ROIC > WACC). Groei kan dus ook waarde vernietigen (bv. indien nieuwe projecten een te lage rendabiliteit hebben).

Stel dat het eerste bedrijf zijn ROIC op peil kan houden en groeit met 4 % dan krijgen we het volgende beeld (tabel 3).

Vergelijk de faire EV in jaar 5 met deze van jaar 5 in tabel 1 en 2. Een groot verschil.

Een groeibedrijf met een constant hoge ROIC, creëert duidelijk het meeste waarde.

We kunnen stellen dat de ratio ROIC belangrijk is om de efficiëntie/kwaliteit van

Tabel 1 Bedrijf zonder groei, hoge ROIC EBIT EV/EBIT fair EV fair

jaar 0

jaar 1

jaar 2

jaar 3

jaar 4

jaar 5

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

10,0

10,0

10,0

10,0

10,0

10,0

1000

1000

1000

1000

1000

1000

0%

0%

0%

0%

0%

Groei EV fair

Tabel 2 Bedrijf met 4 % groei, veranderlijke ROIC jaar 0

jaar 1

jaar 2

jaar 3

jaar 4

EBIT

100,0

104,0

108,2

112,5

117,0

jaar 5 121,7

ROIC

9,0 %

7,0 %

10,0 %

6,0 %

11,0 %

6,5 %

EV/EBIT fair

11,1

8,6

12,0

6,7

12,7

7,7

EV fair

1111

891

1298

750

1489

936

-20 %

46 %

-42 %

99 %

-37 %

Groei EV fair

D-1

het bedrijf op te volgen. Dit is trouwens ook de ratio die door Greenblatt gebruikt wordt om de meest kwalitatieve bedrijven te selecteren m.b.v. van zijn ‘magic formula’.

Uit deze bedrijven selecteert hij de goedkoopste door te screenen op lage EV/EBIT waarden.

Voor de bedrijven in portefeuille zocht ik de waarden op die Morningstar berekent voor het lopende jaar (tabel 4).

De drie onderste bedrijven vereisen het meest opvolging.

Today’s Ratio: 1,03

Figuur 1

FV

0,85 Fair Value Overvalued

0,70

Undervalued 0,55

Portefeuille

1/8/2001 – 14/12/2016

1,15

01

02

03

04

05

Bron: www.morningstar.com

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

In figuur 1 vind Tabel 3 Bedrijf met 4 % groei, ROIC constant op 12 % Tabel 4 ROIC voor aandelen in portefeuille je de marktwaardering van de Aandeel ROIC TTM, % Stabiliteit jaar 0 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 A m e r i k a a n s e EBIT Sioen 10,8 minder consistent 100,0 104,0 108,2 112,5 117,0 121,7 markt volgens EV/EBIT fair Miko 7,9 consistent 13,3 13,3 13,3 13,3 13,3 13,3 M o r n i n g s t a r . EV fair Cisco 11,3 consistent 1333 1387 1442 1500 1560 1622 De ratio staat op Groei EV fair Zenitel 26,2 verbetert de laatste jaren duidelijk 4% 4% 4% 4% 4% 1,03. Met andere Moury Construct 10,2 minder consistent woorden gemiddeld gezien zijn Ameri- hiervoor netto 304,8 euro. Dit Transocean 6,5 zeer veranderlijk kaanse aandelen lichtjes overgewaardeerd. komt bij de kaspositie.

Südzucker 3,5 minder consistent In tabel 5 geef ik de aangepaste cijfers PSB Industries 7,0 vrij consistent van de aandelen in portefeuille.

Tabel 5 Gegevens aandelen 9/12/2016 Binnenkort (januari) lopen onze putopties op Cisco af. De koers is ongeveer gelijk Aandeel Koers FCF rend, % fs/FCF Piotroski K/waarde WPA 2016 K/W 2016 gebleven. We rollen de positie door naar Miko 111 0,5 26,7* 8 1,31 7,82 14,2 juni 2017 en behouden de uitoefenprijs. We Sioen 30,14 5,0 0,18 7 1,54 1,54 19,6 voeren de volgende orders uit: Transocean 15 12,5 4,26** 7 0,23 1,22 12,3 • CB 3 put CSCO jan 30 aan 0,73 USD (bid = 0,71; ask = 0,74) • OS 3 put CSCO jun 2017 30 aan 1,91 USD (bid = 1,90; ask = 1,94)

1,12

13,1

-5,6

8

0,57

0,066

Cisco

30

10,9

-3,0

7

0,95

2,37

12,7

21,75

4,3

2,93

7

1,01

1,06

20,5

46,37

11,1

2,93

8

0,51

4,15

11,2

134,1

-0,1

0,0

5

1,13

9,9

13,5

Südzucker PSB Industries Moury Construct

Rekening houdend met de wisselkoers (0,9468 USD/EUR) en de kosten krijgen we

Tabel 6 Portefeuille op 9/12/2016 Aandeel

Zenitel

* fs/CFO: 1,51

** fs/CFO: 1,8

Voor Moury en Zenitel: geen schattingen gevonden: WPA is hier op basis van de historische winst van het jaar 2015 Voor Südzucker en Cisco: WPA 2016: winstverwachting voor het boekjaar 2016/2017

Datum in

A. Koers

Miko

18/03/2011

49,25

101

111

125,4 %

11211

Sioen

18/03/2011

6,2

396

30,14

386,1 %

11935

Aantal

H. koers

Rend.

- 4 put RIG jan 2018 15

Waarde

0

- 3 put CSCO juni 2017 30

0

Zenitel

10/10/2015

1,07

4650

1,12

4,7 %

5208

Brederode

17/08/2012

21,5

233

40,28

87,3 %

9385

Südzucker

14/02/2014

19,21

260

21,75

13,2%

5655

PSB Industries

15/04/2016

44,7

153

46,37

3,7 %

7095

Moury Construct

13/02/2015

128,750

39

134,100

4,2 %

Startbedrag

5230 50000

Waarde geïnvesteerd bedrag

55719

Cash

32522

Totaal

88241

Rendement portefeuille

76,5 %

Samengesteld rendement portefeuille, % per jaar

10,4 % 18/03/2011

MSCI Europe

16,9

9/12/2016

Rend indexen 30,1 %

Onder invloed van de hogere olieprijs en na publicatie van beter dan verwachte cijfers voor het derde kwartaal ging de koers van het aandeel Transocean flink hoger (15,42 dollar op 9/12). Ook hier gaan we onze optiepositie aanpassen: • CB 4 put RIG jan 2018 10 aan 1,12 USD (bid = 1,05; ask = 1,15) • OS 4 put RIG jan 2018 15 aan 3,12 USD (bid = 3,05; ask = 3,25) Voor deze actie krijgen we netto 717,43 euro. Ook dit komt bij de kaspositie.

In tabel 6 wordt de stand van de portefeuille op 9/12 weergegeven.

92,558

120,422

Belgian All Share Return Index

23747,4

41900,92

76,4%

Koersen 9 december 2016

MSCI World

92,964

170,571

83,5 %

Redactie 14 december 2016

D-2

Beleggen Sam Hollanders Uitgever van Beursloper

Verwatering van aandelen, de vijand van beleggers Een van de grootste vijanden van beleggers, die hij zelf niet onder controle heeft, is in mijn ogen de verwatering van aandelen.

Een van de sleutels van succes op de beurs is bedrijven te vinden die niet constant geld moeten ophalen om te overleven. Integendeel, zoek net naar die bedrijven die een voldoende hoge vrije cashflow hebben om hun eigen groei te financieren.

Omdat ik overtuigd ben dat verwatering slecht is, ben ik ook zeer voorzichtig met kapitaalintensieve sectoren zoals deze van energie, mijnbouw en biotech. De kosten voor de ontwikkeling van producten, de investeringen en in het geval van biotech alle testen die ze moeten doorlopen, zonder dat ze ook maar 1 euro omzet genereren, zijn vaak gigantisch. Naast deze sectoren vindt je uiteraard ook in andere sectoren bedrijven die constant geld moeten ophalen.

Niet winstgevend?

Als een bedrijf niet winstgevend is, verzeker jezelf er dan van dat het over een voldoende cashbuffer beschikt om deze moeilijke tijd door te komen en de terugkeer naar winstgevendheid te financieren.

Geloof ook het management niet als het zegt dat het voldoende cash heeft. Niet dat men u bewust voorliegt, maar in zoveel gevallen vragen turnarounds of ontwikkelingen van nieuwe producten meer tijd en geld dan eerst gepland. Kijk maar naar de Antwerpse ring als extreem voorbeeld.

Als je als Belgische belegger ook graag lokaal koopt, dan betekent dit vaak dat je belegt in kleinere bedrijven, de zogenaamde small caps. Zeker bij deze bedrijven is elke vorm van verwatering snel voelbaar.

Het regelmatig uitgeven van nieuwe aandelen is een blok aan het been van de aandelenkoers. Zorg dan ook dat je bedrijven die geregeld geld moeten bijtanken mijdt.

Beste Belegger | Januari 2017

Of kijk ernaar waarom ze het kapitaal ophalen. Door de PR-dienst van het bedrijf wordt nogal snel geschreven dat het is om de groei van het bedrijf te financieren.

Zoek dan naar de concrete voorbeelden van deze groei.

Erger is het als het kapitaal wordt opgehaald om schulden terug te betalen of verliezen aan te zuiveren. Waarom moet men de schulden terugbetalen met nieuw kapitaal? Enkel omdat ze zelf niet voldoende cash genereren om de eerder aangegane schulden terug te betalen. Dit kan nooit een positief signaal zijn.

Voor overnames?

Geeft het bedrijf nieuwe aandelen uit om een overname te financieren, dan vraagt dit een studie van het over te nemen bedrijf, de compatibiliteit van beide bedrijven en de overnameprijs. In deze gevallen kan een uitgifte van nieuwe aandelen positief zijn. Maar zelfs dan nog zie ik een expansie liever gefinancierd uit de 14

Option on

12 10 8 6 4 2 0

100

2006

2008

2010

2012

2014

Nyrstar Ny

80 60 40 20 2011

2012

2013

2014

2015

2016

2016

eigen cashflow of met schulden die kunnen terugbetaald worden uit de cashflow die het overgenomen bedrijf genereert. Dit is te verkiezen boven een kapitaalverhoging.

Dat verwatering door de excessieve uitgifte van opties en warrants voor het management en personeel geen goede zaak is hoef ik u zeker niet te vertellen.

Als uitsmijter geef ik u misschien wel de twee bekendste seriële uitgevers van aandelen in België.

Voorbeelden van cashverbranders

In 2004 had Option, het bedrijf van Jan Callewaert, een openstaand aantal aandelen van 9,92 miljoen stuks. Vandaag zijn dit er 98 miljoen. In 12 jaar tijd ging het aantal aandelen dan ook bijna × 10.

In eerste instantie ging de koers flink hoger aan de hand van de beloftevolle producten.

Maar uiteindelijk moest het bedrijf keer op keer nieuwe aandelen uitgeven om de gemaakte verliezen aan te zuiveren. Het resultaat van deze verwatering is dat Option vandaag 98 % lager noteert dan op 1 januari 2004.

Een ander wel bekend voorbeeld waar veel Belgische beleggers zich aan hebben verbrand is Nyrstar. Als we de herrekende cijfers bekijken na de splitsing zien we dat het aantal uitstaande aandelen door nieuwe uitgiftes in de afgelopen vijf jaar met 60 % hoger ging. De koers? Die zakte in dezelfde periode met 90 %.

Wil dit dan zeggen dat er geen hoop is voor deze bedrijven? Zeker niet, maar eerst moeten ze er voor zorgen dat ze meer verdienen dan ze uitgeven. Dan moeten ze geen nieuwe aandelen meer uitgeven en kan het bedrijf weer aanknopen met groei.

Redactie 4 december 2016

D-3

Beleggen Dirk Vandycke Lesgever statistiek Hogeschool West Vlaanderen

Ethisch beleggen zoals het (niet) hoort Een prachtig idee, dat ethisch beleggen.

De wereld verbeteren terwijl we rijker worden. Het kan. Wetenschap en de industriële revolutie hebben ons allemaal een betere levensstandaard bezorgd en tegelijk meer tijd om er van te kunnen genieten. Maar de werkelijkheid is (g)rauwer, de details complexer. Laat ons even beide termen afzonderlijk onder de loep nemen.

Ethisch is niet zomaar een bijvoeglijk naamwoord dat één definitie dekt. Het is een subjectief spectrum waar iedereen voor zichzelf de lijn trekt tussen wat wel en wat niet langer moreel aanvaardbaar is. Het produceren van landmijnen zal voor velen aan dezelfde kant van hun lijn liggen. Een tabaksproducent? Duidelijk verderfelijk?

Maar wacht, wat als je het aan de rokers vraagt? Wat met een olieraffinaderij? Niet zo moeilijk. Vervuiler. Niet ethisch. Bij een autofabrikant zullen de meningen al wat meer verdeeld zijn. Schuif een suikerdealer zoals een snoep- en frisdrankenconglomeraat naar voor en je riskeert alweer minder gelijkgezinden te vinden. Ga je in de definitie alle denkbare factoren meeslepen, van ecologische over maatschappelijke, zedelijke en morele tot ecologische, dan wordt je universum van potentiële beleggingen wel heel sterk uitgedund. Ethiek is een spectrum met veel dimensies.

Maar wacht. Wat goed is voor de een kan slecht zijn voor een ander. Dus ook humanistische en liberale motieven mogen meespelen. Ver gezocht! Wel, bij het zien van een Ferrari kun je denken: “obsceen, hoeveel mensen had je niet te eten kunnen geven met dat geld.” Het antwoord kan zijn: “geen idee, maar er zijn in elk geval de monden van de werknemers van Ferrari en die van hun gezinnen mee gevuld. En dit gaat ook op voor de werknemers en hun D-4

gezinnen van de vele toeleveranciers van Ferrari.” Misschien moeten we dus niet op zoek naar de ‘heilige’ bedrijven, maar die bedrijven die de beste verhouding hebben tussen het goede dat ze doen en het kwade dat ze meebrengen. De grootste positieve impact door de kleinste negatieve. De netto bijdrage aan een betere wereld. Maar voor wie? Mensen? Armen? Dieren? De natuur? Onze erfgenamen?

“Ethisch beleggen is een subjectief spectrum waar iedereen voor zichzelf de lijn trekt tussen wat wel en wat niet langer moreel aanvaardbaar is.”

Maak kennis met Yves. Yves koopt aandelen van Landmines‘R’Us en verdient daar flink geld mee. Die winst houdt hij voor een stukje zelf en de rest schenkt hij aan een vereniging die daklozen opnieuw tracht te integreren in onze samenleving.

Of om Jonagold-appels met Pink Ladies te vergelijken: stel dat wat hij wegschenkt 100 landmijnen kan laten opruimen. Zijn investering was de tegenwaarde om er 95 te produceren. Yves heeft geld verdient en netto 5 landmijnen laten opruimen in het proces.

Over beleggen, het tweede deel van de term, zijn we het wellicht sneller eens. Een generieke maar werkbare definitie hier zou kunnen zijn: alles wat men met zijn vermogen doet om daar rendement uit te halen.

Maar is speculeren dan niet verderfelijker dan investeren? Kun je ethisch speculeren?

De beurs is een plaats waar risico wordt verhandeld. Je hebt de afnemers van risico (de verzekeraars) en de verkopers ervan (zij die zich willen verzekeren). Beide zijn nodig. Maar beleggen zonder de bedoeling een rendement te behalen moeten we misschien geen beleggen noemen maar liefdadigheid.

We moeten ergens beginnen

Misschien wel. We zijn het immers eens dat een bedrijf dat landmijnen produceert geen deel kan uitmaken van ons ethisch verantwoord patrimonium. Een goede start. Maar dan beantwoorden we de verkeerde vraag. Want we weten nog niet waarin we dan wel kunnen beleggen. Verder schrappen en dan raken we er wel?

Helaas. Zo simpel is het niet. Laat ons even aannemen dat Daphne ook de aandelen van bovenstaand bedrijf koopt. Dan investeert ze in het produceren van landmijnen. Dit kan niet ethisch zijn, juist?

Maar als Daphne die aandelen koopt, dan koopt ze die van een andere aandeelhouder. Niet van het bedrijf. Het zal het bedrijf worst wezen wie de aandelen nu heeft. Het kreeg zijn centen bij de initiële verkoop ervan. Daphne geeft helemaal geen geld aan dat bedrijf!

‘Fout’ zullen de verkopers van ethische beleggingsproducten mij nafluiten. ‘Kort door de bocht’ hoor ik anderen al roepen.

De beurs is er voor bedrijven om geld op te halen. Klopt. Als dat moet gebeuren dan heeft het bedrijf er baat bij veel aandelen tegen een hoge prijs te kunnen verkopen.

Dit betekent dus dat door enkel de kapitaaloperaties (zoals een beursgang of kapitaalverhoging – m.a.w. als het bedrijf aandelen uitgeeft) te boycotten we het gewenste effect al kunnen bekomen. Niet Daphne maar

Duane, die op de beursintroductie intekende, is dus schuldig. Foei, Duane!

Maar er is, alweer en helaas, meer aan de hand. Afgezien van het feit dat de meeste beurgangen een gemengd motief hebben (geld ophalen maar ook en vaak vooral de aandeelhouders van het eerste uur goed langs de kassa laten passeren), moeten we ons misschien even afvragen waarom een bedrijf daar geld ophaalt. Als een bedrijf goed draait en veel winst boekt, dan zijn er ongetwijfeld ook heel wat andere manieren om aan geld te raken. Een bedrijf dat veel winst maakt heeft wellicht alleen geld nodig om (nog) sneller te kunnen groeien. Want een bedrijf dat geen winst maakt, moet uiteindelijk verdwijnen.

Wat het ethisch vraagstuk in zo’n geval meteen voor ons oplost. Het probleem beperkt zich aldus tot ethisch verwerpelijke bedrijven die wel winst maken. Maar die raken ook makkelijk aan geld.

Als ze dat op de beurs doen, dan kunnen we ze alleen raken door te zorgen dat hun aandeel laag geprijsd staat (dan krijgen ze minder geld voor nieuwe aandelen). Maar een aandeel kun je niet laten zakken door het niet te kopen. Een aandeel zakt doordat (veel) meer mensen het willen verkopen dan er zijn die het willen kopen. Dus herleidt het ethisch beleggen zich tot het verkopen van wat niet ethisch is.

Laat me er zelf nog iets aan toevoegen.

Niet zelden heeft het management ook aandelen in het bedrijf. Ze dragen dus twee petjes. Ook die van aandeelhouder. Dus willen ze hun koers hoog. Imago speelt dus ook een rol. Daarom wil een bedrijf misschien luisteren naar de stem van die ethische beleggers.

Militante Ethiek

Wow. Maar kunnen we de hele problematiek dan niet gewoon omdraaien? Kan de ethische belegger dan niet beter juist wel de aandelen van een dubieus bedrijf kopen om z’n stem te drukken op de koers die zo’n bedrijf vaart? Want een aandeelhouder is een stukje eigenaar van dat bedrijf. En de eigenaars hebben het voor het zeggen.

Maar dan is Daphne misschien zelfs beter bezig dan we dachten. Met haar aandelen naar de jaarvergadering en eisen dat het bedrijf voortaan ecologische verantwoorde landmijnen maakt. Een stap in de goede richting. Maar waarom daar stopBeste Belegger | Januari 2017

pen. We eisen meteen dat het bedrijf stopt met landmijnen maken. Tenzij er een goed alternatief is, komt dat neer op het bedrijf sluiten. Maar dan zijn we ons geld ook kwijt. En morgen koopt iemand de restanten op voor een appel en een ei en begint opnieuw. Trouwens die stem van Daphne alleen is maar een druppel op een hete plaat, toch? Waar liep bovenstaande redenering fout? Nergens.

Ik gekscheer nu natuurlijk wat, want dit is een extreem voorbeeld. Wat ik bedoel is dit: in essentie zouden ethische beleg-

gingsfondsen aandelen kunnen kopen van bedrijven waar de ethische verbeteringen voor het oprapen liggen zonder dat de winstgevendheid te hard wordt geraakt.

Maar hiermee zijn we tot het hart van het probleem doorgedrongen. Alles wat niet ethisch is, is dat maar om een reden: meer geld. Maar meer geld maakt wel de kern uit van de definitie van beleggen.

“Geloven doe je beter in een kerk. De beurs is daartoe niet de plaats.”

De derde hond

De hele kwestie rond ethisch beleggen valt dus voor een groot stuk samen te vatten in de evenwichtsoefening naar hoeveel geldelijk gewin we willen ruilen voor maatschappelijke (en andere niet geldelijke maar wel verantwoorde) meerwaarde. Net doordat ethiek verkocht kan worden voor meer winst, tref je op de beurs, de grootste handelsplaats in ‘meer winst’, net die bedrijven aan die … meer winst maken en het zichzelf dus moeilijker maken om ethisch aan de kop te lopen. Ik heb hiermee niet gezegd dat ethiek onmogelijk is waar geld

omgaat. Maar mijn inleiding gaf hopelijk een indicatie van hoeveel moeilijker het ligt dan we denken.

Bewonderenswaardig naïef?

Over een derde speler in dit verhaal hebben we het nog niet gehad. De spelers in de financiële industrie zelf. Zij verdienen geld aan deze marktsegmentatie. Want ook met ‘ethisch beleggen’ is plots geld op te halen en zijn commissies te verdienen. Wie oprecht overtuigd is van het feit dat marketing geen rol speelt, is wellicht naïef genoeg om te geloven dat zoiets als een zuiver ethische belegging bestaat.

Geloven doe je beter in een kerk. De beurs is daartoe niet de plaats.

Wellicht is ze ook niet de plaats bij uitstek om ons geweten te sussen. Ik laat het aan u over of je met ethiek geld kunt verdienen op de beurs. Tenzij ethische fondsen ethiek gaan afdwingen bij bedrijven zal er niet veel veranderen. Maar daartoe moeten ze van hun klanten het mandaat krijgen om ethiek naast (of zelfs een beetje voor) meer winst te plaatsen.

Als je bij het beleggingsproces nadenkt kun je netto misschien de wereld verbeteren. Maar de kant en klare alternatieven die nu, en laat ons eerlijk zijn tegen betaling, worden aangeboden komen in de meeste gevallen niet in de buurt van wat ethisch beleggen, rekening houdend met alle argumenten hierboven, zou kunnen zijn.

Voor wie ethisch activisme belangrijk is zijn er tal van alternatieven. Fair trade handel. Lokale en kleinschalige initiatieven of fondsen die duidelijk in hun prospectus hebben staan dat ze geen aandelen kopen maar enkel investeren in nieuwe aandelen van ethisch verantwoorde initiatieven. Lokale boeren leningen geven, om maar één voorbeeld te geven.

Denk dus niet te snel dat wat als ‘ethisch beleggen’ wordt verkocht, dat ook is.

Redactie 4 december 2016 De auteur heeft bijna 25 jaar ervaring in beleggen en geeft statistiek aan de Hogeschool West Vlaanderen. Hij is oprichter van www.monest. net en www.chartmill.com. Beiden hebben tot doel mensen te helpen en te leren beleggen. Alle vragen zijn er tevens welkom op het forum.

D-5

Column Stefan Duchateau Adviseur Argenta groep, voorzitter Raad van Bestuur Argenta Funds

Mr. Blue Sky

wachte economische groei in de VS subIn een desperate poging om zijn lang- rand van een diepe depressie brachten.

Tot plotsklaps, tegen de weersvoorspel- stantieel naar boven bij te stellen, met de durige writer’s block te doorbreken, zocht Jeff Lynne, destijds de draaischijf van de lingen in, de hemel openbrak in een straal- logische consequentie dat ook de groeivoet succesrijke rockband ELO, zijn toevlucht er- blauwe lucht die alle somberheid verdreef. van bedrijfswinsten naar boven kan worgens aan de oevers van een Zwitsers meer. Bevrijd van zijn mentale ketens kwam Mr. den herzien.

De sombere onweerswolken die ons Op het eerste zicht misschien een wat be- Blue Sky meteen uit de pen van onze held vreemdende keuze voor een mondaine gerold, snel gevolgd door een album vol sinds het begin van dit vermaledijde jaar in een wurggreep hielden, blijken plots artiest, maar de illustere Freddy Mercury met nieuwe hits.

Het lijkt er intussen wel op dat de ver- te zijn weggewaaid. Voor zover ze al niet had hem dat al voorgedaan – met het nodige gevolg, overigens. De inspiratie komt er kiezingsoverwinning van Donald Trump enkel in de hoofden van beleggers hebben soms zomaar aanwaaien. Enkele jaren eer- voor zo’n Mr. Blue Sky- moment heeft ge- bestaan, zoals we trouwens altijd hadden der stonden de leden van Deep Purple er, zorgd op de wereldbeurzen en grondstof- beweerd.

Aangezwengeld door amateuristische na een zoveelste interne ruzie, zielloos uit fenmarkten.

Dat zal wellicht teveel eer zijn voor analyses en – zeker niet in het minst – opgehun hotelraam te turen, op zoek naar dat ene vleugje inspiratie dat hen terug op het deze persoon, maar hij heeft nu eenmaal zweept door commentatoren die maar al te spoor van succes zou kunnen brengen. Tot het geluk aan zijn zijde staan. En het toe- goed weten dat een bericht over de nakenze plotseling het hele hotel in de fik zagen val wil dat na zijn triomf de voorspellende de ondergang van het financiële systeem vliegen (nadat een dolgedraaide fan van conjunctuurindicatoren in zowel de VS als snel zijn weg zal vinden in de populaire Frank Zappa er een vuurpijl in het plafond Europa als China een opbeurend beeld zijn pers, werden aandelenbeurzen heen en had gejaagd). De enorme uitslaande brand gaan vertonen. Voor een goed begrip: dat weer geslingerd.

De meest absurde bewegingen situeerliet een diepe indruk na op de leden van de zal hoofdzakelijk aan toeval toe te schrijlegendarische band. Maar hun artistieke ven zijn. Maar om het in voetbaltermen uit den zich in het begin van het jaar. Een technisch ongeval op de lokale Chinese beurs aandacht werd vooral getrokken door de te drukken: goal is goal … toeval of niet. gitzwarte rookpluimen die zich, aangezoDe gecombineerde ISM-indicator veerde leidde tot een diepe terugval van de wegen door het koude water, onheilspellend begin december op en laat toe om de ver- reldmarkten, terwijl een louter seizoensgedreven verhoging van de over het meer van Genève Grafiek 1 Amerikaanse loonmassa verspreidden.

Gecombineerde ISM-indicator VS (industrie plus diensten) en BBP-groei leidde tot een hysterische Smoke on the water was vergelijking met de verhometeen geboren, voorzien 65 6 gingen van de Amerikaanse van een van de meest aanstebeleidsrente in 2004 en 2005 kelijke gitaarriffs uit de rock- 60 4 die de crisis van 2007–2008 geschiedenis. veroorzaakten. Totaal ongeOp zo’n moment zat ook 55 2 past, maar het duurde toch onze protagonist te wachten, maanden voordat de finanmaar het wilde maar niet ko- 50 0 ciële markten hun vergissing men. De hoofdoorzaak was het bijzonder slechte weer, 45 -2 inzagen. De aanloop naar het Brexit­referendum bracht met hemelsluizen die weken50 ISM gewogen index lang wagenwijd openstonden 40 -4 meer van hetzelfde, om welGeannualiseerde groei BBP op kwartaalbasis geteld 1 dag na de verrassenen loodzware wolken die de frontman van het Electric 35 -6 de uitslag terug op het juiste 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 spoor te komen. Het deed er Light Orchestra tot aan de D-6

omzetten in toenemende bebeursgewijs immers allemaal Grafiek 2 drijfsresultaten. weinig toe, al kunnen we ons Evolutie van de voornaamste wereldindices (returnindex in euro) De opwaartse beweging voorstellen dat politici dit als van de langetermijnrente zeteen aardverschuiving konden 120 S&P500 Composite - RI (E) te zich hierdoor (wat) verder zien.

China-DS Market - RI (E) door, maar dit betreft enkel De verkiezing van Trump – 110 een normalisatie tegenover de of je het er nu mee eens bent te lage niveaus die de voorbije of niet – was al na een halve maanden werden bereikt en dag verwerkt en omgezet in 100 zelfs door de onderband van een positieve interpretatie, ons prognosemodel waren terwijl de beleggers zich haast 90 MSCI Europe U$ (E) gezakt. Anderzijds moeten onmiddellijk vertrappelden na we opmerken dat de inflatiehet Italiaanse ‘nee’ op het conMSCI World - NR verwachtingen in de eurozostitutionele referendum. De 80 100 ne duidelijk hoger worden belangrijkste aandelenindices ingeschat, waardoor de doel(inclusief dividenden en uit- 70 stelling van 2 % weer in zicht gedrukt in euro) staan nu dan 2016 Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov begint te komen (maar nog ook wereldwijd hoger dan het lang niet is bereikt). Tegen dit aanvangsniveau van 2016. (Al Grafiek 3 Renteverschillen Italië en Spanje met Duitsland tempo zou quantitative easing is het maar nipt wat betreft de (overheidsobligaties 10 jaar) tegen eind 2017 niet meer noEuropese returnindex …)

3,0 dig zijn, wat natuurlijk van De les wordt voor iederEUR Inflation linked SWAP 5 Y aard is om de Europese langeeen steeds duidelijker. Niet 2,5 EMU Total 7-10 years DS Govt index - RY termijnrente wat hoger en de de politiek bepaalt het wel en obligatiekoersen wat lager te wee op het economische en 2,0 Germany benchmark bond 10 YR (DS) sturen. Maar na 2017 nog veel financiële front, maar wel de 1,5 meer quantitative easing ver(objectieve) centrale banken, wachten, is op zich misschien die zich afgelopen jaren heb- 1,0 niet eens realistisch, gewoon ben uitgesloofd – en de nodige omdat er tegen dan bijna geen risico’s hebben genomen – om 0,5 (kwaliteitsvolle) obligaties de economie in de VS en Euromeer zijn om via massale propa van de nodige zuurstof te 0,0 gramma’s op te kopen. voorzien door massale geldIntussen laten onze increatie en extreem lage rente- -0,5 2014 2015 2016 schattingen van de financiële tarieven. parameters voor onze asWaarschijnlijk is er van- Grafiek 4 Renteverschillen Italië en Spanje met Duitsland setallocatiemodellen een vrij daar in het komende verkie- (overheidsobligaties 10 jaar) gunstige inschatting toe van zingsjaar 2017 slechts 1 uitslag de gewichten voor de aandedie er werkelijk toe doet, met 2,0 lencomponent in onze proname die in Duitsland. Want fielfondsen, wat tot een lichte kanselier Merkel laat nu toe 1,8 overweging van Europese en dat de ECB in alle objectiviteit Amerikaanse aandelen leidt. haar werk doet, ondanks het 1,6 Obligatieposities worden ondoordachte maar onmisvoorzichtig opnieuw aangekenbare gemor van heel wat 1,4 vuld met posities in langeterDuitse opiniemakers. mijnoverheidsemissies van Wanneer die steunpilaar 1,2 Spanje en Italië. De turbulenweg zou vallen, dreigt er ook ties op die markten zijn duideonzekerheid over de steun 1,0 lijk afgenomen, wat opnieuw voor het toekomstige beleid Italië Spanje perspectieven biedt voor een van de ECB. Maar uit de com- 0,8 2016 Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec uitbouw van zulke waarden. mentaren en beslissingen van Not a cloud in sight … (Op de centrale bank valt daarover weinig af te leiden. Integendeel, Draghi de optie dat eventueel weer op te trekken het eerste zicht toch niet, maar we houden altijd een paraplu binnen handbereik. spreekt met opvallend veel overtuiging, indien nodig – ook na 2017.

Meer durven we zelfs aan de Kerstman Vooral met argusogen in de richting van de wat wijst op een consensus binnen het beslissingsorgaan. De verdere richting van niet te vragen. Vandaar dat de Europese Italiaanse banken. Het beleggingsklimaat het monetaire beleid in 2017 wordt hierbij aandelenbeurzen scherp opveerden, maar kent immers zijn aprilse grillen, ook in deeenduidig uiteengezet: een voortzetting nog altijd een belangrijk opwaarts potenti- cember.) van het quantitative easing-programma, eel hebben wanneer de economische groeizij het tegen een wat lager tempo (60 mil- cijfers, die nu nog in de conjunctuurinjard euro per maand in plaats van 80) met dicatoren verscholen zijn, zich effectief Redactie 13 december 2016 Beste Belegger | Januari 2017

D-7

Technische analyse

Een goede gezondheid en een fantastisch beursjaar!

Paul Gins Docent Ehsal Brussel. Columnist Trends-MoneyTalk Zaakvoerder CompuGraphics nv. Uitgever TransStock en www.beursgrafiek.be

Laat u niet beïnvloeden, de trend is your friend!

De voorbije maanden zorgden tal van nieuwsberichten voor een stemming in mineur onder beleggers. Ook op de beleggersevenementen ‘VFB-Dag van de Tips’ en ‘Actionaria – Parijs’ ontbrak de sfeer van euforie. Daarover bestaan geen statistieken, maar heb je anderzijds veel volk rond je beursstand en wensen bezoekers advies over de ene na de andere grafiek, dan leeft de beurs en is iedereen gelukkig.

Maar één iemand blijft opgewekt en dat is ‘De Beursindex’! Op basis van een aantal uitmuntende sectoren weet die zich door al

D-8

dat nieuws door te worstelen en sneuvelt elke weerstand. Het nieuwe koersdoel van 2300 punten op de S&P500 nadert.

Verder stijgen op het huidig tempo is weinig waarschijnlijk. Maar mits een positieve test van de uitbraakzone 2180-2200 punten, liggen hogere koersen in het verschiet.

En omdat wereldwijd nieuwsberichten voor twijfel zorgen overlopen we samen de voornaamste trendsetters. Een raad voor 2017: laat u niet beïnvloeden, de trend is your friend!

Op fundamenteel vlak is het interessant dat de inkoopmanagersindexen stijgen.

Zowel voor de industriële- als de dienstensector. De economie trekt aan. Zolang er zich geen gebeurtenissen voordoen die de groei en winsten van bedrijven beïnvloeden, blijft de trend opwaarts. Om dezelfde reden fungeert een beperkte én weloverwogen rentestijging slechts als handrem op de huidige beurstrend.

De Eurostoxx600 (grafiek 1) breekt na een maandenlange consolidatie door zijn horizontale weerstandszone van 351 pun-

Beste Belegger | Januari 2017

D-9

ten. Een technische terugval tot die weerstandszone is mogelijk (weerstand wordt steun). Houd de steun, dan ligt het koersdoel op 392 punten. Dat is een stijging van twaalf procent.

Binnen de Eurozone zijn Oostenrijk, Finland, Luxemburg, en Hongarije het sterkst. Onze naburige landen doen het beter dan de Zuiderse.

Bij de Oosterse indexen is India sinds de top in september fel teruggevallen. Daar hebben beleggers te lijden onder bijzondere regeringsmaatregelen. Het zwart geld moet eruit en er is sprake om goud boven een zekere hoeveelheid te confisqueren.

Een nieuwe Gütt-operatie!

De wisselkoers EUR/USD flirt met zijn belangrijke steun op 1.05. Een doorbraak betekent een koersval naar de zone 0,92 – 0,85. Voor de Europese belegger die dollarwaarden koopt, is dat valutawinst.

Dankzij de verzwakking van de YEN (115 dollar) doet de Japanse beurs het uitstekend. Het koersdoel ligt op 123 USD/YEN. Pakistan, Hong Kong en China (grafiek 2) zijn ook sterk. Beleggers in de Pakistaanse Karachi100 hebben reden om met nieuwjaar te feesten, plus 50 %! De Hang Seng heeft zijn voornaamste weerstand op 23.300 punten. Bij doorbraak kunt u in-

D-10

stappen via de Lyxor etf Hong Kong Hsi. Bij de Shanghai index (China) is het uitkijken naar de aangekondigde versoepeling van de reserveverplichtingen voor de banken.

De tracker FXC (Euro) en de tracker FXI (Dollar) bevatten de Ishares Ftse China 25.

Bij de Amerikaanse indexen is het uitkijken naar de Transportation index (9275 punten) of die de top definitief doorbreekt.

Een belangrijke regel uit de Dow-theorie zegt dat wanneer de Transport-index stijgt, ook de Dow verder zal stijgen. De Nasdaq 100 (4866 punten) doet het opnieuw uitstekend. De verkiezingsdip is voorbij. Beleggers verlangen naar de psychologische drempel van 5000 punten.

De Baltic Dry Index (Grafiek 3), de indicator voor tarieven van de bulkscheepvaart, doet het ook goed. Tegelijk met de stijging van de olieprijs is dat goed nieuws voor het Belgische bedrijf Euronav. Het aandeel wordt al jarenlang door tal van analisten fundamenteel aanbevolen. Op technisch vlak en op basis van 14 procent dividendrendement plaatst u het aandeel op uw favorietenlijstje.

Zink, rubber (Grafiek 3) en palmolie (Grafiek 4) springen er uit. Wie kwaliteitswaarden zoekt, kan terecht bij Sipef, Socfin en Socfinasia. Deze aandelen hebben nog

een lange weg te gaan en zijn ideaal voor de langetermijnbelegger. Ook Ackermans en Van Haaren is zo’n klepper(128 euro). Het aandeel kreeg het advies trendkopen op 8 september tegen 117,55 euro.

Een in het oog springende tracker is URA (Global X Uranium etf). Een interessante tegendraadse belegging. De prijs van uranium stijgt. De afgelopen week steeg deze tracker met 20 %. De aandelen Cameco, Nexgen en andere sectorgenoten stijgen fors.

Vermits de economie aantrekt, ligt het voor de hand dat grondstoffen, energie, olie, gas, banken, verzekeringen en autoproducenten interessant zijn. Het prestatieverschil sinds 1 januari 2016, tussen de sterkste en zwakste sector, bedraagt in Europa 90 %! Wenst u goede resultaten in 2017 dan is het opvolgen van sterke beursindexen en sterke sectoren de basis van goed portefeuillebeheer.

Redactie 14 december 2016