Buiten de lijntjes | Ine Van Wymersch (Nationaal drugscommissaris)

Ine Van Wymersch, nationaal drugscommissaris

“Leiderschap is met het hoofd én het hart.”

Dit voorjaar gaf Ine Van Wymersch een felgesmaakte keynote bij VKW. Haar boodschap: iedereen – ook het bedrijfsleven – speelt een rol in de bestrijding van drugscriminaliteit. We gingen met haar in gesprek over hoe bedrijven misbruikt worden door drugsbendes, over het tij keren, gedreven zijn door een missie en empathie als kracht.

Ine Van Wymersch was jeugdmagistraat, raakte bekend als woordvoerder voor het federaal parket en werd in 2019 de jongste procureur des Konings van het land. Sinds 2023 is ze nationaal drugscommissaris. Ze is ook mama van vier tieners.

De strijd tegen drugscriminaliteit vraagt, zo stelde je in je keynote bij VKW, om een duale ijsbergstrategie. Wat bedoel je daar precies mee?

“Drugscriminaliteit kan je vergelijken met een ijsberg. Het topje boven water is zichtbaar: dat is het drugsgeweld, de arrestaties, inbeslagnames. Daaronder zit een veel groter, onzichtbaar deel: corruptie, witwaspraktijken, integriteitsproblemen, drugscarrousels … Vandaag focussen we vooral op dat topje: we zetten in op de directe aanpak. De klassieke ‘war on drugs’, met politie, justitie, handhaving. Maar als we niets doen aan het onderliggende, blijft de ijsberg aangroeien. Je hakt er een stuk af maar er staat meteen iemand nieuw klaar. Daarom moeten we ook de temperatuur van het water omhoog krijgen: zorgen dat onze samenleving weerbaarder wordt, zodat criminele organisaties minder grip krijgen. Dat is de indirecte aanpak. Stijgt de temperatuur van het water, dan smelt de ijsberg ook. Daar heeft ieder van ons impact op. Ook het bedrijfsleven.”

Hoe kunnen ondernemers het water opwarmen?

“Het begint bij het besef dat criminele organisaties niet in een bubbel ver van ons leven. Drugsbendes zitten op bergen zwart geld waar ze weinig mee kunnen aanvangen, zolang het niet gelinkt is aan een legitieme, economische activiteit. Ze ondermijnen het economisch weefsel door hun criminele geld te injecteren in de reguliere economie. Via allerlei vernuftige constructies wassen ze zo enorme bedragen wit. Geld is hun drijfveer, dus als we ervoor zorgen dat criminele organisaties hun winst niet meer kunnen witwassen, dan neem je de wortel van het probleem weg. Uit onderzoek weten we dat 86% van de criminele organisaties gebruik maakt van legale structuren. Elk bonafde bedrijf kan geïnstrumentaliseerd worden door criminelen. Heel vaak proberen ze via werknemers binnen te geraken of kwetsbare medewerkers te betrekken. Elk bedrijf zou dus moeten nagaan: hoe kunnen wij misbruikt worden? Welke informatie hebben we die interessant kan zijn voor dat milieu? Zijn we kwetsbaar voor witwas? Zijn we deel van een logistieke keten die inzetbaar is voor drugstransport?... Met zo'n veiligheidsanalyse kan je zwakke plekken ontdekken en beleid op maat ontwikkelen."

Ben je gedreven door een missie, dan kijk je als ondernemer toch ook verder dan wat er in je boekhouding staat?

Waar denk je dan bijvoorbeeld aan?

“Net zoals bedrijven oog hebben voor welzijn en duurzaamheid, en daar een strategie rond uitwerken, kan je je kwetsbaarheid voor criminaliteit in kaart brengen en maatregelen nemen. Neem rekrutering. Hoe zorg je ervoor dat je geen mensen met slechte bedoelingen aanwerft? Als iemand onder zijn opleidingsniveau solliciteert en vooral geïnteresseerd lijkt in toegang tot bepaalde systemen of programma’s, moeten er alarmbellen afgaan. En wat doe je als iemand meldt dat hij benaderd werd door het criminele milieu? Best bepaal je op voorhand wat je in zo’n geval doet. Ga je die persoon ontslaan? Of probeer je te begrijpen waarom net hij of zij benaderd werd? Mensen in een echtscheiding bijvoorbeeld, zitten soms fnancieel krap en zijn kwetsbaar. Criminelen weten dat. Het is dus echt geen ver-van-ons-bed-verhaal. Wat je wel en niet op so ciale media vermeldt, kan je ook in je bedrijfsregels opnemen. Een anoniem meldpunt installeren, is ook een goed idee. In de Antwerpse haven bijvoorbeeld komen daar concrete onderzoeken uit voort. En er is terugkoppeling: bedrijven krijgen info over nieuwe werkwijzen van criminelen, zodat ze hun maatregelen daarop kunnen afstemmen. Bewustwording en preventie zijn essentieel. Zo creëer je een veilige omgeving voor je werknemers, maak je de samenleving weerbaarder én werp je barrières op voor criminelen.”

Je bent de eerste nationale drugscommissaris. Op de verwezenlijkingen van voorgangers kan je dus niet rekenen, terwijl het drugsgeweld crescendo gaat. Wat deed je besluiten om ‘ja’ te zeggen tegen zo’n uitdaging?

“Drugscriminaliteit is het grootste veiligheidsprobleem in ons land. Het ondermijnt de economie en de volksgezondheid. Als ze je dan vragen: wil je deel zijn van de oplossing, dan zeg ik ja. Ik voelde ook: hier kan ik een steen verleggen. En dat zie ik als mijn verantwoordelijkheid.”

Je staat bekend als een verbinder. Kreeg je dat van thuis mee?

“Absoluut. Als kind heb ik thuis ervaren dat je met verbinding verder komt dan met confrontatie. Dat was ook de opvoedingsstijl van mijn ouders: geen enkel thema gingen ze uit de weg, maar de dialoog bleef altijd open. Mijn vader was korpschef bij de politie in Brussel. Een realist, maar ook een optimist en een bruggenbouwer. Ook in het jeugdwerk waarin ik lang actief was, heb ik veel geleerd over feedback, samenwerken en zelfreflectie. Mijn ervaring in de jeugdmagistratuur deed me ook inzien dat waar je wieg staat, bepalend is voor de kansen die je krijgt. Niemand wordt geboren als drugscrimineel.”

Als je met hart en ziel je werk doet, is afkoppelen bijna niet mogelijk. Ik verwacht dat ook niet meer van mezelf.

Mildheid en empathie opbrengen, past dat in de strijd tegen zware criminaliteit?

“Het is effectiever dan de botte bijl, zeker als je resultaten op lange termijn wilt boeken. Mildheid en empathie betekenen niet dat je dingen goedpraat of onder de mat veegt. Het betekent dat je openstaat om te begrijpen waarom mensen doen wat ze doen. En als je dat begrijpt, kan je veel gerichter ingrijpen. Of iedereen die brede blik aan de dag legt? Nee, natuurlijk niet. Is iedereen overtuigd van de holistische aanpak waar ik voor sta? Ook niet. Maar ik voel een sterke, intrinsieke overtuiging: dit kan werken. Het is de enige weg vooruit. We kunnen het tij keren.”

Niet opgeven, maar blijven doorgaan, hoe doe je dat?

“Ik heb een soort intuïtief leiderschap, denk ik. Als je in iets gelooft, als je gedreven bent door een missie, dan kijk je als ondernemer toch ook verder dan wat er in je boekhouding staat? Als een onderneming alleen kan bestaan zolang de cijfers perfect zijn, dan zou haast iedereen moeten stoppen. Maar mensen doen voort. Ze overtuigen investeerders, niet omdat ze altijd goede cijfers hebben, maar omdat ze een sterk verhaal hebben. Een doorleefd verhaal. Een strategie waar je écht in gelooft, met hoofd én hart.”

Je hebt ook een gezin. Hoe koppel je af van je job?

“Ik probeer mild te zijn voor mezelf en heb het idee losgelaten dat die twee werelden, werk en privé, volledig gescheiden moeten zijn. Dat wil niet zeggen dat ik geen grenzen stel. Tijdens het avondeten ben ik echt aanwezig, maar ik sta mezelf toe om daarna nog een uurtje te werken.”

Heb je ooit het gevoel gehad dat je je als vrouw dubbel moest bewijzen?

“Soms wel. Je komt een vergadering binnen en voelt scepsis. Komt dat door je functie? Je vrouw-zijn? Je leeftijd? Het is vaak een mix van factoren. Vaak heb ik meerdere vakjes tegelijk aangevinkt: jong, vrouw, enthousiast. Ik vind dat we moeten tonen dat vrouwen leiders kunnen zijn zonder dat je een horror-bitch bent of daarvoor kinderloos moet blijven. Er zijn net zoveel soorten vrouwelijke leiders als er soorten vrouwen zijn. Rolmodellen, net als quota, maken wel een verschil. Ze helpen om het proces van gelijkwaardigheid te versnellen.”

Waar wil je over vijf jaar staan?

“Vandaag is het Drugscommissariaat een soort start-up. Onze identiteit en positionering wil ik scherp krijgen. Over vijf jaar hoop ik dat we een gevestigde waarde zijn in het veiligheidslandschap en in de strategie rond georganiseerde criminaliteit. Als dat lukt, zijn we geen eendagsvlieg meer, geen excuustruus, maar een volwaardig expertisecentrum dat richting geeft en van waaruit de overkoepelende strategie vertrekt. Gaan we drugs de wereld uitkrijgen? Nee. Kunnen we drugscriminaliteit terugdringen? Dat durf ik wel te stellen, ja.”

Wie is Ine Van Wymersch?

• 45 jaar

• Ine was jeugdmagistraat en woordvoerder bij het Openbaar Ministerie van Brussel.

• In 2019 werd ze procureur des Konings in Brussel-Halle-Vilvoorde.

• Sinds 2023 is Ine nationaal drugscommissaris.