8. Op een nieuw kruispunt van vrijheid

Het jaar 2020 was een hoogtepunt in het bestaan van vfonds. 75 jaar vrijheid is een historische prestatie en tegelijkertijd een inspiratie om na te denken over de uitdagingen waar we de komende decennia mee worden geconfronteerd. Een nieuw beleidsplan voor de periode 2021-2025 geeft daarin een duidelijke richting. In dit hoofdstuk de prognose voor 2021, ontwikkelingen rondom corona en plannen voor erna.

De viering van 75 jaar vrijheid markeert een belangrijke overgang. Met steeds minder directe getuigen van de Tweede Wereldoorlog stellen wij ons de vraag: hoe zorgen we ervoor dat we relevant blijven voor nieuwe generaties en waarom is dat van belang?

Het ‘waarom’ is geworteld in de historie van vfonds én in de huidige samenleving. Het verhaal van oorlog en (gewapend) conflict laat zien dat er in onze tijd heel veel is bereikt. Het kunnen leven in vrede en vrijheid en het hebben van instituties die deze beschermen zijn gelukkig in onze samenleving zaken die velen voor lief nemen. Maar vanzelfsprekend zijn ze allerminst en in de huidige tijd en toekomst liggen nieuwe uitdagingen op de loer, die te maken hebben met het opkomend nationalisme, het afbrokkelend vertrouwen in democratische instituties, het groeiend onvermogen om met elkaar in dialoog te gaan en toenemende polarisering. Ontwikkeling beleidsplan 2021-2025

Het zijn deze ontwikkelingen die van belang zijn geweest voor de aanscherping van onze strategische koers voor de komende jaren. In 2020 gaf de Raad van Bestuur opdracht tot het schrijven van een nieuw beleidsplan, een uitvoerig proces dat plaatsvond met ondersteuning van Weareabout. Er werden intensieve gesprekken gevoerd en workshops belegd met de Raad van Toezicht, medewerkers, vertegenwoordigers van onze werkvelden en met onafhankelijke deskundigen die goed zijn ingevoerd in specifieke maatschappelijke uitdagingen en sectoren. Daarnaast vormde onderzoek – van kortlopende studies over actuele vraagstukken en trendanalyses tot resultaten van meerjarige onderzoeksprogramma’s – een belangrijke basis voor de visie en beleidsontwikkeling. Het beleidsplan is een reflectie geworden van de verkregen inzichten en vormt de inhoudelijke afbakening van het werkveld van vfonds. Daarnaast is er een nieuw subsidiekader geformuleerd met daarin de richtlijnen en voorwaarden waaraan vfonds de ontvangen aanvragen toetst.

Speelfilm De Slag om de Schelde

Het is niet eenvoudig om iets dat meer dan 75 jaar geleden is gebeurd relevant te maken in het nu en waarmee je jongeren ook nog eens aan het denken zet. Vfonds zag kansen om hier op betekenisvolle en invoelbare wijze duiding aan te geven en is als inititiefnemer en grootste financier vanaf het begin betrokken geweest bij de verfilming van het onderbelichte verhaal over De Slag om de Schelde. Levitate Film maakte er, speciaal voor het jaar waarin we 75 jaar vrijheid herdenken en vieren, een indrukwekkende speelfilm van doordicht op de huid kruipent van de jeugd: Hoe is het om in oorlog op te groeien, hoe bepaal je wat goed en wat slecht is, wat betekenen abstracte begrippen als vrede en vrijheid in het echte leven en hoe voelt het om hiervoor te moeten strijden? Vfonds subsidieerde daarnaast een educatief programma van Young Crowds, over ethische dilemma’s uit de film, speciaal gericht op VMBO, HAVO en VWO-scholieren. Daarnaast nodigde vfonds tijdens de filmopnames, die grotendeels plaatsvonden in Zeeland, ooggetuigen uit 1944 uit om samen met hun (klein)kinderen een dag op de set te komen.

Op 14 december vond de wereldpremière plaats in het Zeeuwse Vlissingen. Vanwege corona moest de première helaas sober zijn, maar de bezoekers die de film zagen, vertelde onder de indruk te zijn. Vfonds nodigde, naast een aantal belangrijke relaties, de 16-jarige #Vteam-ers Ezra en Zoë uit Zeeland uit. Zij maakten een reportage met een aantal eerste beelden en exclusieve interviews. De premièreavond was echter ook de avond waarop er nieuwe coronamaatregelen werden afgekondigd, waaronder de sluiting van de bioscopen. Gelukkig kon de releasedatum worden opgeschort.

Bekijk de trailer

Het aangescherpte beleid voor de periode 2021-2025 legt meer nadruk op het hogere doel waaraan alle door vfonds ondersteunde activiteiten bijdragen, namelijk: het versterken van de democratische rechtsstaat en de vreedzame samenleving vanuit de lessen getrokken uit oorlog en conflict. Vfonds draagt bij aan deze missie door steun te verlenen aan projecten die zich bezighouden met vier doelstellingen:

1. Het vergroten van kennis van oorlog en conflict 2. Het vergroten van waardering voor de democratische rechtsstaat 3. Het vergroten van de waardering voor veteranen en de waardering voor politie 4. Het vergroten van vaardigheden om actief bij te dragen aan de vreedzame samenleving

Lees hier het vfonds beleidsplan 2021-2025

Bekijk hier het bijbehorende subsidiekader voor aanvragers “Meestal worden deze jongens in films weggezet als puur slecht en krijg je niet de kans om iemands psyche te duiken, om écht te begrijpen hoe diegene dingen verwerkt en ervaart. Voor mij was het de uitdaging om van een personage als Marinus een mens te maken.”

Gijs Blom,speelt Marinus in De Slag om de Schelde, een Nederlandse jongen die zich aansluit bij de NSB

Een actuele invulling van het verleden Het beleidsplan blijft stevig staan op de fundamenten van het fonds, zo zullen veel activiteiten waar vfonds bekend om is worden doorgezet. Ook blijft vfonds er samen met partners aan werken om de erkenning en waardering voor veteranen goed onder de aandacht te brengen. Tegelijk geeft het plan duidelijke en weldoordachte richting voor de toekomst en waarin de betekenis van wat veteranen hebben doorstaan een actuele invulling krijgt. Een voorbeeld hiervan is het Veteranen Search Team waarbij veteranen zich vrijwillig inzetten bij door de politie gecoördineerde zoekacties naar vermiste personen. Ook zijn er nieuwe initiatieven waarbij de betekenis van veteranen daadwerkelijk een podium krijgen op plaatsen waar hun rol van betekenis is geweest. Vfonds probeert daarbij een faciliterende en verbindende rol te spelen tussen de makers en degenen die er daadwerkelijk bij zijn geweest.

Vfonds zal zich in de komende beleidsperiode ook blijven richten op politiemensen. Want waar veteranen zich met name buiten de grenzen hebben bijgedragen aan de bescherming en handhaving van onze vrede en vrijheid, zet de politie zich in binnen de landsgrenzen. Deze inzet vormt het fundament van onze democratische rechtsstaat en vreedzame samenleving.

Effectievere maatschappelijke rol Bij de keuze van projecten ligt dus nog meer nadruk op de actualiteit en de relevantie van de ondersteunde projecten voor de democratische rechtsstaat en vreedzame samenleving in het ‘nu’. Vfonds ziet het als zijn taak om samen met andere maatschappelijke partijen antwoorden te vinden op actuele vraagstukken zoals die over racisme en verdeeldheid in de samenleving. Die rol zien wij niet als een directieve, maar eerder als een initiërende, verbindende en ondersteunende rol in het werkveld. Ook stelt vfonds zich als doel projecten te subsidiëren die tezamen recht doen aan de geschiedenis van voormalig Nederlands-Indië en daarin een breed publiek op een constructieve manier mee te nemen.

Om onze maatschappelijke rol nog effectiever te maken, houdt vfonds de komende beleidsperiode de behoefte van de aanvragers tegen het licht waarbij de bezoekreis die zij doorlopen, waar dat mogelijk is, gemakkelijker en transparanter wordt gemaakt. Dit alles om, passend bij de actualiteit en onze missie, gedrevenheid te ondersteunen en van betekenis te zijn bij het bespreken van maatschappelijke vraagstukken over vrede, vrijheid en democratie.

Corona voorbij

Dat de gevolgen van het coronavirus zo’n impact hebben gehad op de viering van 75 jaar vrijheid hadden we niet kunnen voorzien. Het verloop van verdere gebeurtenissen is daarnaast onzeker. Dat is een gegeven dat in het bijzonder een enorme weerslag heeft op al de projecten en initiatieven die we steunen. Los van wat het virus verder voor invloed zal hebben op de maatschappij, zullen we in 2021 voortbouwen op de ingeslagen weg met betrekking tot de positionering van vfonds, het versterken van onze externe en interne relaties en, samen met al die prachtige projecten en initiatieven, aan het realiseren van onze missie. Met het nieuwe beleidsplan willen we onze relevantie voor de lange termijn waarborgen. Daarom gaat vfonds de komende periode de meting van impact verder vormgeven. Ook zullen aanvullende inkomstenbronnen en awareness onder het brede publiek een grotere rol gaan spelen. De maatschappelijke uitdagingen waar we als samenleving voor staan, vragen om nieuwe vormen van aandacht en bewustwording waarbij de ervaringen van veteranen en politiemensen, en de verhalen over oorlog en conflict (toen én nu) een rol kunnen spelen als referentie. Vfonds zal met die erfenis en met die ervaringen in onze tijd projecten ondersteunen die bijdragen aan de versterking van kennis, vaardigheden en waardering. Om zo iedereen in de samenleving - ongeacht achtergrond, geloofsovertuiging, gender, leeftijd of opleiding - te motiveren en faciliteren zelf verantwoordelijkheid te nemen en een actieve bijdrage te leveren aan de versterking van de vreedzame samenleving in het Koninkrijk der Nederlanden.

“Ik besef heel goed hoe kostbaar onze vrijheid is. Bewustwording bij de huidige jeugd is enorm belangrijk. Want als je het nooit aan den lijve hebt kunnen voelen hoe het is, is dat best moeilijk. Een film als deze kan daar heel goed aan bijdragen.”

Han Rozemeijer,ooggetuige tijdens filmopnames Slag om de Schelde

Podcast over Indische ervaringen

Lange tijd werd er door veel families niet gesproken over de tijd in Nederlands-Indië. Verhalen werden nauwelijks doorgegeven aan de tweede generatie die er vaak ook niet naar durfde te vragen. Voor de derde generatie is dat anders. Deze jonge mensen zijn nieuwsgierig naar hun geschiedenis en zoeken graag naar antwoorden op hun vragen over waar ze vandaan komen en wie ze zijn. Wat gebeurde er bijvoorbeeld in de Jappenkampen, tijdens de Bersiap en de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog? Waarom wordt er nog steeds weinig over gepraat? Hoe was het voor de eerste generatie Indo’s om in Nederland te wonen? En hoe was het voor de tweede generatie om niet te mogen praten over de wonden van die tijd? Precies daarover gaat ‘Postcast’, een bijzondere podcastserie met overlevenden en nazaten van de koloniale periode van Indonesië, de Tweede Wereldoorlog, de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog en de repatriëring. In verschillende afleveringen worden brieven van Indische Nederlanders en Molukkers besproken. Meraki Theaterproducties lanceerde de podcastserie op 15 augustus die weer het vooronderzoek vormde voor theatervoorstelling Rumah Saya (Mijn Thuis) die in 2021 in première gaat.

Vfonds steunde de eerste podcast die in het teken stond van herdenken en is opgenomen in Museum Sophiahof in Den Haag, en de derde aflevering over belangrijke VN-waarden zoals solidariteit en samenwerking.