DOEN Magazine #08 Zomer 2014 Van Omme & De Groot by vanomme-degroot

NR 8

•

Z O M E R 2 0 14

DOEN NR 8 •

Het relatiemagazine dat verbindt en inspireert

ZOMER 2 0 14

WIJ WILLEN. WIJ KUNNEN. WIJ DOEN. SINDS 1922.

OUDERWETS VAKMANSCHAP IN EEN NIEUW JASJE

WWW.VANOMME-DEGROOT.NL

@vanommedegroot

facebook.com/vanommedegroot

Villa Van Bodegom

ZOMERTIJD COCKTAILTIJD

PROJECT

PRINSEVINKENPARK Den Haag

PROJECT Prinsevinkenpark, 17 appartementen te Den Haag Architect WK Architecten te Den Haag Opdrachtgever Prins van Archipel, Woningborg/individuele kopers Duur van het project 2013-2014

DOEN â&#x20AC;¢ ZOMER 2014

VOORWOORD

DOEN

FOTOGRAFIE WOUTER BOER

HOE DOEN WE HET VANDAAG?

DOEN • ZOMER 2014

In de winter van 2011 kwam de eerste DOEN uit. Ik schreef mijn eerste voorwoord op het moment dat het ondernemersklimaat net zo guur was als de intredende winter. Toch was ik toen opmerkelijk hoopvol, als ik het zo weer eens teruglees. Zo schreef ik: ‘Waar anderen stoppen, daar gaan wij verder.’ En: ‘We zitten vol plannen, vol energie.’ Inmiddels zijn we in de zomer van 2014 aanbeland. Het gaat te ver om te zeggen dat het klimaat al aangenaam mild is, maar ik durf wel te schrijven dat er in de wereld van wonen en bouwen iets van een lente is te ontwaren. Het kan je niet zijn ontgaan dat de daling van de woningprijzen is omgeslagen naar een voorzichtige plus. Ten opzichte van de afgelopen jaren melden makelaars nu opmerkelijk veel transacties, het lijkt of de woningconsument lange tijd het juiste moment van kopen heeft afgewacht. Er is ook rust en zekerheid, nu de politiek een aantal belangrijke beslissingen heeft genomen. Ik denk aan de hypotheekrenteaftrek, maar ook aan de verlaging van de btw op verbouwingen en renovatie. Natuurlijk heeft de recessie waar we uit komen diepe sporen achtergelaten. Maar liefst een kwart van de bouwbedrijven is verdwenen, ruim 70.000 arbeidsplaatsen zijn verloren gegaan. Achter die getallen zit veel menselijk drama: ondernemers die hun bedrijf verliezen, vakmensen die niet meer aan de bak komen. Het is dan ook met gemengde gevoelens dat ik constateer dat Van Omme & De Groot nog altijd krachtig opereert. Wij waren in de gelukkige positie om opengevallen plekken in te vullen. Ik schreef hierboven nadrukkelijk dat de recessie voorbij is. We leven nu in 2014, in een nieuwe realiteit. De dagen van vóór de crisis zullen niet meer terugkeren. Wij hebben ons aangepast aan die constatering. Zo startten we onder andere met een implementatie van de LEAN- (lees: LEARN) en BIM-methode, waardoor we nu sneller en beter samenwerken met partners in de keten. Dat is anno 2014 absoluut een must: snel schakelen, proactief werken, meer doen voor minder. Dus ja, ik zie licht na de duisternis. Jammer is alleen wel dat wij vaak optimistischer zijn dan bijvoorbeeld banken. Daardoor is de financiering van nieuwe projecten nog erg lastig, en dat maakt het moeilijk om snel kansen te grijpen. Dan zien we hoe belangrijk het is dat we – gelukkig! – een stevige eigen financiële buffer hebben, financieel gezond zijn en een goed netwerk hebben opgebouwd. Mede daardoor konden we onder meer de vestigingen van De Combi in Rotterdam en Den Haag overnemen. Daarmee verstevigen we onze positie in renovatie en (planmatig) onderhoud, een belangrijke groeisector. Ook slaagden we erin fors te investeren in nieuwe grondposities en in te transformeren gebouwen. Deze nieuwe DOEN laat zien dat we de winter hebben overleefd. Het wordt zomer! Guus de Groot

DOEN • ZOMER 2014

REDAC TIE

INHOUD

DOEN

COLOF ON Redactie MAW Marloes Breederveld Van Omme & De Groot Annick Baur, Marco Dijkshoorn, Guus de Groot, Olivier Hoogveld, Vincent van Valen

Eindredactie Mirca Groenen

Vormgeving

Het relatiemagazine dat verbindt en inspireert

MAW Ivo Peeters, Linda Oorschot

Tekst Henk de Kleine, Jaap van Rijn

Fotografie Wouter Boer, John Janssen, Jaap van Rijn

Aan dit nummer werkten mee Pim Blokland, familie van Bodegom, Lex Braam, Olivier Hoogveld, Jeanluc Mankowsky, George van Scheijndel, Marcel van der Veer

Fotografie cover Fotografie John Janssen Art-direction Ivo Peeters Styling Miquel Mohamedjar Visagie Carlijn Beukers Model Bibiane@Touchemodels Cover jasje/blouse: Zara, pantalon: H&M, schoenen: Silhouette

Druk Grafisch Goed

Uitgever MAW Van Helmontstraat 97 3029 AA Rotterdam www.metanderewoorden.nl

In opdracht van Van Omme & De Groot Heemraadssingel 223 3023 CD Rotterdam www.vanomme-degroot.nl

© Auteursrecht voorbehouden Niets uit dit magazine mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotografie, microfilm of anderszins, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hierboven genoemde personen en/of bedrijven.

DOEN • ZOMER 2014

Van Omme & De Groot

INTERVIEW

PROJECT

MODE

PROJECT

FAVORIETEN

PROJECT

PORTRET

LIFESTYLE

Pim Blokland The Student Hotel Lean bouwen HBU-gebouw Ouderwets vakmanschap in een nieuw jasje Villa Van Bodegom Paviljoen Yourtopia Zomertijd cocktailtijd Fenix Viruly De spelverdelers Allure met een groenblauw randje

Hebben wij u met dit magazine weten te interesseren voor Van Omme & De Groot? Neem dan voor meer informatie over onze verschillende woonconcepten, mogelijkheden voor samenwerkingen, onze kantoorontwikkelingen en uiteraard onze brede kennis en ervaring op alle gebieden van ontwikkelen en bouwen contact met ons op!

33 4

ACTUALITEITEN

Postbus 26033 3002 EA Rotterdam

Heemraadssingel 223 3023 CD Rotterdam

T 010 - 477 58 11 F 010 - 476 53 90 E info@vanomme-degroot.nl DOEN • ZOMER 2014

AC TUALITEITEN

ZOETERMEERS KANTOOR KRIJGT TWEEDE JEUGD: WONINGEN VOOR ZOETERMEERSE JONGEREN Het voormalige kantoorpand van de EIM aan de Italiëlaan in Zoetermeer krijgt letterlijk en figuurlijk een tweede jeugd. De gemeente Zoetermeer, woningcorporatie De Goede Woning en Van Omme & De Groot sloten een overeenkomst om het te verbouwen tot een wooncomplex met jongerenwoningen.

Als risicodragend ontwikkelaar kwam Van Omme & De Groot met een plan om het voormalige EIM-kantoor te transformeren naar 67 jongerenwoningen in de sociale huursector. Woningcorporatie De Goede Woning koopt het pand van Van Omme & De Groot en wordt verhuurder van de jongerenwoningen. Het plan heeft verschillende positieve effecten.

Met deze ontwikkeling wordt het tekort aan jongerenwoningen in de sociale huursector teruggedrongen. Bovendien vermindert die de leegstand onder kantoren met 4.900 m2. En: de komst van meer jongeren in de binnenstad maakt het centrum levendiger, iets wat de gemeente graag ziet. Last but not least is er geen sprake van kapitaalvernietiging, want er

wordt geen pand gesloopt maar getransformeerd. Juist omdat de gemeente dit als een goede ontwikkeling ziet, levert Zoetermeer een substantiële subsidiebijdrage, zodat het financieel beter haalbaar is. Zo heeft ook deze transformatie duidelijk een sociaal-maatschappelijke component

PRIMEUR VOOR VAN OMME & DE GROOT: BREEAM BOUWEN VOOR SODEXO Duurzaamheid wordt – terecht – een steeds belangrijker issue bij het realiseren van nieuwe kantoren. Nu is duurzaamheid zo langzamerhand een woord dat te pas en te onpas wordt gebruikt. Daarom is er voor de bouwwereld een strikte norm, een internationale standaard: BREEAM. Van Omme & De Groot gaat voor Sodexo een nieuw kantoor realiseren volgens die strenge BREEAM-norm. Het Rotterdamse Architectenbureau Rutten van der Weijden tekende voor het ontwerp en Van Omme & De Groot is verantwoordelijk voor de realisatie van het Sodexokantoor, dat in Breukelen verrijst. Die realisatie doen we in collegiale samenwerking met de Verkerk Groep (elektrotechniek) en Gebr. Van Wijk Installatietechniek. Het pand wordt ruim 5.200 m2 BVO en de oplevering staat gepland op 27 maart 2015. Parc Makelaars is voor dit project de belangrijke commerciële partner.

QUALITY OF LIFE Het beursgenoteerde Sodexo is wereldwijd marktleider op het gebied van zogenoemde Quality of Life-services. Er zijn wereldwijd 428.000 mensen in dienst, met 132 verschillende nationaliteiten. Quality of Life-services leveren een belangrijke bijdrage aan de prestaties van medewerkers en organisaties. Sodexo Nederland levert een breed pakket aan on-siteservices voor uiteenlopende opdrachtgevers: bedrijfsleven, overheidsdiensten, ziekenhuizen en zorg- en onderwijsinstellingen. Deze services omvatten landscaping, gebouwbeheer, receptiediensten, beheer en

DOEN • ZOMER 2014

uitgifte van bedrijfskleding, wagenparkbeheer, restauratieve voorzieningen en diverse andere facilitaire services. Daardoor kunnen de opdrachtgevers van Sodexo en hun medewerkers zich volledig richten op hún bedrijfsactiviteiten. Dat Sodexo inzet op de duurzaamheid van haar nieuwe kantoor is niet meer dan logisch, gezien de focus op Quality of Life. Er is dan ook veel aandacht voor duurzame materialen en er worden zonnepanelen aangebracht. Nu stelt de BREEAM-standaard

ook nog andere eisen. Die hebben betrekking op de wijze waarop gebouwd wordt. Daarom is het project aangemeld bij de Stichting Bewuste Bouwers. De stichting geeft een gedragscode voor bouwplaatsen uit. Die gedragscode kent vijf criteria waarop een bouwplaats beoordeeld wordt: bewust, veilig, verzorgd, milieu en sociaal. Zo bouwen we dus niet alleen aan een duurzaam kantoor voor Sodexo, maar in zekere zin ook aan het imago van onze sector.

SCHIEMOND UIT DE STEIGERS, IN DE WOLKEN Feest in de Rotterdamse wijk Schiemond. Na negen jaar (!) renovatie en intensief beheer is de wijk nu weer een plek waar de bewoners trots op mogen zijn. De meer dan honderd nationaliteiten leven er met plezier, nu wooncorporatie Woonbron er al die jaren heeft gerenoveerd. Van Omme & De Groot droeg een steentje bij. Heel veel steentjes, want er is flink verbouwd.

Voorheen had Schiemond een wat gesloten karakter. Dat kwam door de poorten, die de toegang tot de wijk onnodig bemoeilijkten. En er was nog meer aan de hand. De portieken van de woningen waren donker, balkons en bergingen verouderd en onlogisch ingedeeld. Wooncorporatie Woonbron, die bijna alle 1.400 woningen in de wijk in bezit heeft, en BIQ Stadsontwerp sloegen de handen ineen. Er werd een plan ontwikkeld op basis van de uitgangspunten ‘schoon, heel en veilig’. Partners als Service Dienst Werk (SDW), politie, gemeente Rotterdam, openbare basisschool De Boog, bewonersplatform Schiemond, buurtouders en Stadstoezicht haakten aan. De handen gingen uit de mouwen, de wijk ging in de steigers. Op 18 juni werd met een groot wijkfeest gevierd dat het werk voltooid is. Schiemond is weer fris en netjes.

MIDZOMERFEEST De afronding van de werkzaamheden werd gevierd met een groots Midzomerfeest, waar ook burgemeester Aboutaleb te gast was. Na de officiële toespraken was het tijd voor schminken, ballonnen, muziek en dans. Dat ging prima, want Schiemond is een wijk waar veel kinderen wonen en veel bewoners actief zijn. Hier zijn ze altijd in voor een feestje. Het project was voor Van Omme & De Groot een genoegen om aan mee te werken. Immers, hier ging het bij de renovatie niet alleen om breken en bouwen. In zekere zin hebben we ook mee mogen bouwen aan de sociale samenhang in Schiemond. Mooi werk.

DOEN DOEN • ZOMER • ZOMER 2014 2014

AC TUALITEITEN

STERKER IN RENOVATIE EN ONDERHOUD NA OVERNAME VAN DE COMBI

RIJSENHOUT IN VERKOOP: NIEUW WONEN IN EEN BESTAANDE OMGEVING Ons nieuwste project Piet Lanserhof 2 in Rijsenhout biedt the best of both worlds. Het biedt het aangename en het comfort van een nieuwbouwwoning, voor jaren onderhoudsvrij wonen, en daarnaast het prettige van bestaand groen. Dus geen last van zandpaden, geen kleine boompjes in een kale straat. De Piet Lanserhof ligt centraal in het dorp Rijsenhout, in de Haarlemmermeer. Van Omme & De Groot realiseert hier nu 27 eengezinswoningen in een fraaie jaren 30-stijl. Die stijl wordt gekenmerkt door de hoge kap, de gootoverstekken en de roodbruine baksteen. De woningen zijn verdeeld over zes woonrijen, waardoor ze een intiem hofje vormen en je

geen last hebt van verkeer. De kinderen kunnen hier vrij en veilig spelen. In de directe nabijheid wonen veel jonge gezinnen. De buurt is zelf ook nog jong, de eerste woningen werden hier in 2000 gebouwd. Dat verklaart waarom het groen in de buurt al flink gegroeid is. De woningen zijn 5,1 en 5,7 meter breed, hebben een oppervlakte van circa 100 tot 130 m2 en

worden voorzien van vloerverwarming en zonnepanelen. Dat hele pakket spreekt veel mensen enorm aan, want het aantal inschrijvingen overschreed het aantal woningen. Begin juli was al een verkoopscore van 50% behaald!

Kijk op www.thuisinrijsenhout.nl.

VAKANTIE: OP NAAR LA GARDENA, LA BALCONIA EN EEN ZWEEDS WARENHUIS De nieuwe bewoners van drie woningbouwprojecten hebben een actieve zomervakantie. Doordat we bij Van Omme & De Groot vanaf eind vorig jaar in een hogere versnelling zijn gaan werken, zijn we voor de bouwvak klaar. De kersverse eigenaren kunnen nu deze zomervakantie al genieten van hun nieuwe woning. Dus: niet naar de camping, niet naar een costa, maar lekker naar hun eigen nieuwe huis en op naar Ikea!

De bouwwereld ziet er vandaag de dag compleet anders uit dan voor 2009. In het verleden werd er nog op vrij grote schaal nieuw gebouwd. Nu zien we veel kleinschaliger nieuwbouwprojecten. En we zien een duidelijke toename in renovatie en onderhoud. Dat is een beweging die bijvoorbeeld ook in de autobranche te zien is; mensen kopen minder snel nieuw, doen langer met wat ze hebben. Daarom is de recente overname van de Rotterdamse en Haagse vestigingen van De Combi door Van Omme & De Groot een strategisch sterke stap. De Combi, dat overigens zelfstandig naast Van Omme & De Groot zal blijven opereren, is een bouwbedrijf dat al sinds 1972 actief is. Het is in Nederland een van de marktleiders op het gebied van onder andere meerjarig onderhoud. Ook realiseert het bedrijf kleine en grote verbouwingen. De focus op hoge productiviteit en kwaliteit van dit bouwbedrijf sluit precies aan op de kernwaarden van Van Omme & De Groot: niet praten, maar doen. Met de overname heeft Van Omme & De Groot nu in de Randstad een steviger positie in onderhoud en renovatie. Prettig, want het is goed om meerdere ijzers in het vuur te hebben.

WONEN OP Z’N ALLER-HOLLANDST, IN ANKEVEEN Hollandser dan in Ankeveen wordt het niet snel. Aan de ene kant het water van de Ankeveense Plassen, aan de andere kant de polders en de heide, richting Hilversum en Bussum. Vlak bij de vesting Naarden. En hoog boven je de prachtigste wolkenluchten. In het schilderachtige dorpje Ankeveen realiseert Van Omme & De Groot aan de Arnoud Voetlaan een plan met een gedifferentieerd aanbod: koopwoningen voor starters, ruime eengezinswoningen en tweeonder-een-kapwoningen. Die laatste hebben een ideale ligging: de achtertuinen grenzen aan het natuurgebied Stichts Ankeveense Polder. Dus wie hier een woning koopt, wil meteen ook goede wandelschoenen kopen, of een toerfiets. Een toplocatie!

Arn ou dV oe tla an

Ankeveen

Thuis in Berkel en Rodenrijs

Waterzicht Oosterheem - Zoetermeer

De Pelikaan - Gouda

De drie projecten die versneld zijn gebouwd, staan in Berkel, Gouda en Zoetermeer. In alle gevallen is de snelheid mede te danken aan de keuze voor bouwen met prefab betonnen casco's. Binnen een aantal weken zijn dan de contouren van de nieuwe woning al zichtbaar. En omdat alle ketenpartijen als een geoliede machine snel achter elkaar aan de slag konden, zat er veel tempo in het werk. In Berkel gaat het om acht grote woningen. Deze hebben vijf slaapkamers en twee badkamers. Dat er zo’n grote vraag is naar dit type woning, heeft ons ook verrast. In slechts twee maanden tijd waren alle woningen verkocht en tot de dag van vandaag wordt er gevraagd of er nog woningen te koop zijn. Het succes in Berkel heeft natuurlijk ook te maken met de perfecte locatie en de aantrekkelijke extra’s: direct naast de dorpskern, alle voorzieningen op loopafstand, diepe tuinen op het zuiden en twee privéparkeerplaatsen op eigen terrein.

HET SUCCES VAN COCREATIE In Gouda en Zoetermeer zijn de projecten ontwikkeld op basis van CoCreatie. De toekomstige bewoners kunnen meebepalen hoe hun nieuwe woning eruit gaat zien, en dat is zeer populair. In Gouda zijn zo de negen herenhuizen in De Pelikaan ontworpen. Hier werd inspiratie geput uit het historische centrum van Gouda. Geen woning is hetzelfde, het gevelbeeld is heel gevarieerd. Niet alleen de bewoners zijn er blij mee, ook de architect is erg gelukkig met het resultaat. En ook hier is de locatie weer een belangrijk voordeel. De Pelikaan staat tussen het centrum van Gouda en de Hollandse IJssel. Uiteindelijk telt dit project achttien herenhuizen en een kleinschalig appartementengebouw. Het wordt een kindvriendelijk ‘buurtje’, een plek waar je graag thuiskomt én voor thuis blijft.

AANGENAAM KOELE ZOMER Het derde project vinden we in ZoetermeerOosterheem. Hier werd op 18 juli 2014 de laatste woning in het project Wonen in Waterzicht opgeleverd. Dit CoCreatie-project bestaat uit dertig eengezinswoningen, die tezamen met de bewoners zijn ontworpen. Aan de buitenzijde ogen de woningen identiek, maar vanbinnen zijn er aanzienlijke verschillen. Bij Wonen in Waterzicht zijn verschillende energiezuinige installaties toegepast, zoals een warmtepomp en een vraaggestuurd ventilatiesysteem. De warmtepomp haalt warmte of kou uit de bodem, om de woning in de winter op te warmen en in de zomer te koelen. Zo gaan duurzaamheid en comfort hand in hand.

DOEN • ZOMER 2014

Werknummer 4418

A. Voetlaan

situatie Opdrachtgever Van Omme & De Groot

Schaal 1:500

Datum 08 juli 2014

GROOTSE PLANNEN VOOR EEN KLEIN DORP: AUSTERLITZ Iets ten oosten van Zeist ligt het kleine dorp Austerlitz. Er wonen iets meer dan 1.700 mensen. Dat is nauwelijks voldoende om voorzieningen als winkels of een school levensvatbaar te houden. Nieuwbouw op bescheiden schaal kan het tij keren. Daarmee krijgen dorpsbewoners en nieuwkomers ook zicht op doorstroming. Van Omme & De Groot gaat nu samen met de gemeente Zeist en woningbouwvereniging De Kombinatie aan de slag.

Al in 2011 werd een zogenoemd Dorpsplan gemaakt, bedoeld om Austerlitz levendig te houden. Tussen nu en toen is het plan verfijnd, nog eens tegen het licht gehouden. In de loop der jaren hebben nogal wat ontwikkelingen plaatsgevonden, die invloed hadden op de voortgang van het plan. Zo wordt nu anders gedacht over de kerntaken en rol van woningcorporaties dan een paar jaar geleden. Bovendien is de marktsituatie voor woningen in de vrije sector aanzienlijk veranderd. Dat

maakte het noodzakelijk om eerst de visie van zes ontwikkelaars te vernemen. Van Omme & De Groot kwam als partner met de beste perspectieven naar voren. De drie partijen sloten onlangs de overeenkomst, waarbij ieders rol helder omschreven is. De belangrijkste handtekeningen zijn gezet en begin 2015 zal de bestemmingsplanprocedure zijn afgerond. Rond 2018 gaat woningbouwvereniging De Kombinatie de nieuwbouw van basisschool De Pirapoleon en de sociale woningbouw realise-

ren. Van Omme & De Groot gaat al eerder aan de slag; tussen 2015 en 2020 gaan we hier zo’n 100 vrijesectorwoningen bouwen. De heer De Bruin (De Kombimatie), wethouder mevrouw Leenders (gemeente Zeist) en de heer De Groot (Van Omme & De Groot) ondertekenen het akkoord.

DOEN • ZOMER 2014

Blad S2

INTERVIEW

BUITEN DE LIJNEN KLEUREN TEKST HENK DE KLEINE FOTOGRAFIE WOUTER BOER

Een een-tweetje tussen Pim Blokland en Guus de Groot, in De Kuip. Over de redding van Feyenoord, de noodzaak om in tijden van crisis anders te denken. En vooral ook over teamspirit en passie. Het is zondag 24 oktober 2010. Het is de dag waar Feyenoorders niet graag aan herinnerd worden. Maar het is ook de dag waarop een kentering plaatsvindt, een omslag. Het is een dieptepunt waar nog maar één uitweg mogelijk is: omhoog. En snel ook. Het is de dag waarop PSV over Feyenoord heen walst. Het wordt 10–0. Op de eretribune zit een tandenknarsende Pim Blokland. Hij zit naast Feyenoorddirecteur Eric Gudde en president-commissaris Dick van Well. We treffen Pim Blokland op een ochtend in juli 2014, in het Feyenoordstadion. Hij kan er nu rustig over vertellen, maar toen zat het chagrijn diep. ‘Ik zei tegen Eric: “Ik ga weg, ik ga weg.” Ik kon het gewoon niet meer aanzien. Ik kom al bij Feyenoord sinds ik een knaapje was dat nog nauwelijks kon lopen. M’n vader nam me mee, deze club zit diep in mijn hart.’ Guus weet precies wat Pim voelt. ‘Je moet een beetje een masochist zijn om voor Feyenoord te zijn. We hebben alles meegemaakt: de hoogste toppen, de diepste dalen. En toch blijf je trouw.’ Pim herinnert zich hoe Eric Gudde hem tegenhoudt: ‘Jij blijft gewoon zitten, want anders staat er morgen in de krant: “Pim Blokland kan het ook niet meer aanzien.” Dat was wel het laatste dat we op dat moment konden gebruiken. Dus ik heb de gifbeker helemaal moeten leegdrinken. Thuis luchtte ik mijn hart bij mijn vrouw. Ik zei haar dat al m’n werk in de weken en maanden daarvoor naar de eh, kl... was. Ik zeg het maar zoals ik het voelde.’ Pim doelt op zijn inspanningen achter de schermen. In de herfst van 2010 is hij druk bezig met een plan om het zieltogende Feyenoord te redden. De club is onder curatele gesteld bij de KNVB, mag geen uitgaven meer doen. Alleen een intelligent plan kan daar verandering in brengen. En dat is precies het plan waar Pim mee bezig is. Het is ook het plan dat Pim en Guus met elkaar in contact zal brengen en de reden dat ze elkaar nu in De Kuip treffen. De heren lachen weer. Maar dat is wel eens anders geweest.

SLECHTST DENKBARE MOMENT Ergens in dat voorjaar van 2010 gaat bij Guus de telefoon. Pim Blokland aan de lijn. Hij heeft een vraag. Het is de vraag die hij aan tientallen veelal Rotterdamse ondernemers in zijn netwerk stelt. Guus blikt terug: ‘Je belde natuurlijk wel op het slechtst denkbare moment. We zaten midden

DOEN • ZOMER 2014

in een crisis, het ging toch al niet zo lekker. En dan kom jij.’ Pim heeft een voorstel. Ondernemers kunnen aandelen verwerven in de Vrienden van Feyenoord. Dat ook Guus wordt gebeld, is geen toeval. Al sinds 2007 participeert hij in de Talent Pool, dus Pim heeft aan een half woord genoeg. Pim Blokland heeft zich ten doel gesteld om minstens € 17 miljoen op te halen, maar liever € 30 miljoen. Die aandelen kunnen mogelijk later renderen, maar niets is zeker. Het is zodoende een onzeker avontuur voor iedereen die meedoet. Pim daarover: ‘De mensen met het echte Feyenoordhart, die deden mee. Ik zat ook aan tafel met mensen die het vooral als investering zagen. “Wat levert het me op?”, vroegen ze dan. Dan was mijn antwoord: “De kop koffie die ik je net gegeven heb. Met zo’n instelling gaan we er niet uit komen.” ’Het plan leek te lukken. Veel ondernemers stapten aan boord. Tot die zondag de 24e. Het leek allemaal voor niets. Maar op maandag de 25e werd Pim gebeld. Een vermogende ondernemer aan de lijn. ‘Pim, dit kunnen we niet over onze kant laten gaan. Nu moeten we doorzetten.’ Het blijkt het keerpunt. Op 6 december 2010 zit Pim Blokland bij De Wereld Draait Door. Matthijs van Nieuwkerk luistert enthousiast naar dit jongensverhaal. Pim vertelt over het initiatief dat de Vrienden van Feyenoord heet. Een club mannen die een club gaat redden. Het is uniek. En het is ook een botsing van culturen: ondernemers in de voetbalwereld. Guus en Pim kijken hun ogen uit.

CLASH OF CULTURES Guus en Pim komen in een wereld waar de emoties hoog kunnen opspelen. Zo blijkt dat de Vrienden van Feyenoord lang niet alleen vrienden hebben. Guus: ‘Als wij binnen zaten te vergaderen, stonden er buiten mensen die we niet eens kenden klaar om onze hersens in te slaan. Dat is toch achterlijk? Sommigen durfden niet eens naar buiten. Ging helemaal nergens meer over.’ De beide mannen hebben zich ook hogelijk verbaasd over het gebrek aan onderlinge communicatie en het gebrek aan teamgeest destijds. Pim: ‘Dan waren er verschillende mensen bezig om stoelen te verkopen, ieder met z’n eigen targets. Dus als de een een mooie deal had gemaakt, dan was de ander pissig. Er was dus

DOEN • ZOMER 2014

INTERVIEW

‘Ondernemen is risico nemen. Het is net als het voetbal van Feyenoord. Je wint een keer, je verliest een keer. Je valt en staat op. Je doet het samen.’

wel wat werk aan de winkel.’ Guus herkent dat beeld wel. Het is soms ook te zien bij de bedrijven die Van Omme & De Groot overneemt. ‘Niet zelden is het stukgelopen op een gebrek aan openheid. Niet weten wat de ander doet. Niet als team opereren. Dan moet je zo’n bedrijf als het ware heropvoeden.’ Guus spreekt deze woorden op de ochtend van de dag waarop Duitsland met 7–1 over Brazilië heen walst. En de analytici komen na die wedstrijd tot exact eenzelfde waarneming: Duitsland speelde als team, Brazilië was een verzameling losse spelers. Dát maakt het verschil. Nadat de Vrienden van Feyenoord 49% van de aandelen in handen hadden gekregen, heeft Pim juist ingezet op het herstel van die teamgeest. ‘En volgens mij is dat aardig gelukt. We hebben in 2010 ook niet ingezet op het vertrek van mensen. Het lag niet aan wie er zat, maar aan hoe er werd gewerkt. We hebben de deuren opengezet. Veel gepraat met iedereen in de club. Overal even de temperatuur van het badwater voelen. Dat ontbrak er geloof ik aan: dat er niet vanuit echt ondernemerschap werd gewerkt en gedacht. Geen gezamenlijk doel, geen focus. Dat hebben we omgedraaid.’

aanval nog altijd de beste verdediging. Je moet buiten de lijnen durven te kleuren.’ Pim neemt de voorzet over. ‘Kijk naar wat er nu bij Varkenoord gebeurt, de jeugdopleiding van Feyenoord. Ik heb wel tegen Eric Gudde gezegd: “Waar je ook op bezuinigt, nooit op Varkenoord.” Dat is onze levenslijn. Het is niet voor niets dat het Nederlands elftal in Brazilië voor een belangrijk deel leunde op jongens als Clasie, De Vrij, Martins Indi, Fer, De Guzman, Vlaar en Wijnaldum. Ook Kongolo was mee. Dat zijn de jongens van de nieuwste lichting. Natuurlijk zat Van Persie ook ooit op Varkenoord, een lichtend voorbeeld voor de jonge gastjes die nu nog in de schaduw van De Kuip spelen. Daar zetten we zwaar op in. Varkenoord is nu net voor de vijfde keer uitgeroepen tot beste jeugdopleiding van Nederland. We bieden de jongens echt een opleiding vanaf de F’jes en D’tjes tot aan het eerste elftal. En als je ziet met wat voor passie de trainers daar staan. Dat zijn mannen die overal in Europa zo aan de bak zouden kunnen. Maar ze staan hier op het veld, op Varkenoord. Dat is wel mooi om te zien. Het gaat niet alleen om geld. Uiteindelijk draait het om passie. Er moet ziel in zitten.’

BUITEN DE LIJNEN KLEUREN

EMOTIE BOVEN RATIO

Mogen we stellen dat crises in het algemeen toch ook een nuttige functie hebben? Maken ze dingen die eerder onmogelijk waren ineens mogelijk? Guus weet het wel zeker: ‘Het dwingt je om een andere kant op te denken. Nou weet ik ook wel dat je daar ook de middelen voor moet hebben. Bij Van Omme & De Groot zitten we in de gelukkige positie dat we zeer liquide zijn. Dan hoef je niet met hangende pootjes naar een bank die op z’n centen blijft zitten. Dan kun je iets wat anderen in deze tijden niet kunnen: kopen, investeren, uitbreiden. Dat moet je in magere tijden dan ook wel dúrven. We hadden ook kunnen besluiten om te wachten tot de bui over is gewaaid. Maar om in voetbaltermen te spreken: dan is de

Dat Guus direct ‘ja’ zei toen Pim hem belde, was niet ingegeven door zakelijke overwegingen. ‘Vanuit bedrijfseconomisch standpunt was het natuurlijk een bizar verzoek. Des te mooier om te zien hoeveel ondernemers eraan meedoen. Maar je wilt toch niet dat je cluppie in handen valt van een buitenlandse investeerder? Als dat gebeurt, gaat de hele ziel eruit. Het is nou net de charme van een club dat je er samen voor gaat. In voor- en tegenspoed. Wat ik al zei: je moet een beetje masochist zijn om van Feyenoord te houden. Maar dat zit gewoon in je.’ Pim vult aan: ‘Ik zal je vertellen, er waren ondernemers bij die op één voorwaarde meededen: als ze maar niet in de publiciteit zouden komen.

DOEN • ZOMER 2014

Er waren mannen bij van wie het bedrijf in zwaar weer zat. Dan is het niet lekker als naar buiten komt dat je Feyenoord gaat redden, terwijl er in je eigen tent misschien wel mensen uit moeten. Maar zij zagen in dat een levend en vitaal Feyenoord linksom of rechtsom goed is voor de regio. Stel dat die nieuwe Kuip er komt. Reken maar dat ze daar in andere steden angstvallig naar kijken. We hebben dus ondernemers aan boord die ook dát hebben ingezien, het bredere perspectief. Net zoals de prestaties van het Nederlands elftal in Brazilië pure marketing voor Holland zijn, zo geeft een goed presterend Feyenoord een impuls aan de regio.’

hebben bewerkstelligd.’ Guus: ‘Exact. Je moet fouten kunnen en durven maken. Ik zie wat dat betreft nog veel angst, met name in de politiek. Iedereen is bang voor een uitglijder. Dan kom je natuurlijk nergens meer. Ondernemen is risico nemen. Het is net als het voetbal van Feyenoord. Je wint een keer, je verliest een keer. Je valt en staat op. Je doet het samen.’

TEAMWORK Het initiatief Vrienden van Feyenoord past volgens beide mannen helemaal in deze tijd. Guus: ‘Dat is het voordeel van de crisis waaruit we komen, zou je kunnen zeggen. Er is veel meer nadruk komen te liggen op samenwerking, op de keuze voor de juiste partners. We zien dat ook in ons bedrijf. Dat Lean werken dat we nu steeds vaker doen, dat is bijna net zo’n revolutie als ooit het totaalvoetbal was. Ineens maak je veel snellere slagen, omdat je elkaar beter weet te vinden. Niemand kan zich nog permitteren om in z’n eentje en op een eiland te opereren. Je moet samen optrekken, samen hetzelfde doel nastreven.’ Pim is het er helemaal mee eens. En hij ziet dat dat besef nu ook binnen Feyenoord is ingedaald. ‘Wat ik al zei: er wordt veel opener met elkaar gecommuniceerd, dingen worden veel eerder aangekaart. Wat dat betreft zit ik boven op de bal. Ik wil echt niet hebben dat er na drie maanden een lijk uit de kast komt. Ik wil het weten op het moment dat ik er nog wat aan kan doen. Iedereen mag fouten maken. In het verleden was men veel te bang om (a) een fout te maken en (b) dat dan openbaar te maken. Dan glij je langzaam weg. Kun je niet hebben in een onderneming die succesvol wil zijn. Ik geloof wel dat dat de verandering is die we als ondernemers hier

DOEN • ZOMER 2014

PROJECT

Schoolvoorbeeld van slim transformeren:

The Student Hotel

‘Het was net of we een cadeau uitpakten.’ Projectontwikkelaar Vincent van Valen van Van Omme & De Groot beschrijft het moment waarop de steigerdoeken van The Student Hotel werden verwijderd. Het voormalige kantoor van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is veranderd in een modern hotel voor studenten, onderzoekers, professoren en familie van studenten. Een lege plek in hartje Rotterdam is nieuw leven ingeblazen.

TEKST HENK DE KLEINE FOTOGRAFIE VAN OMME & DE GROOT

Er liggen heel wat jaren tussen het moment dat de laatste ambtenaren met hun tassen het oude gemeentekantoor verlieten en het moment dat de eerste studenten met hun koffers en tassen het hotel zullen binnenwandelen. Jarenlang was het oude stadskantoor een donker gat in de stad, aan de Willem Ruyslaan. Te lang eigenlijk, vindt Vincent van Valen, als hij terugkijkt op de afgelopen jaren. ‘Al geruime tijd voordat de gemeente het pand via een tenderprocedure in verkoop bracht, hadden wij het al in ons vizier. We zagen de mogelijkheden ervan en we vonden, als rechtgeaard Rotterdams bouwbedrijf, dat zo’n pand op zo’n plek een nieuwe toekomst verdiende. Je kijkt dan niet alleen door een commerciële bril naar zo’n locatie, maar zeker ook met een sociaal-maatschappelijke blik. Ik denk dat we met z’n allen, gemeente en bouwers, graag willen dat leegstand van kantoren wordt aangepakt. Die lege panden her en der in de stad zijn onwenselijk. Wij maakten een plan en we dienden een onvoorwaardelijk bod in. Helaas kwamen er daarna wat kinken in de kabel.’

VERTRAGING EN VERSNELLING Medio 2011, zo herinnert Vincent zich, trok de beoogde nieuwe afnemer van het pand zich terug en liep de contractvorming met de gemeente stroef. ‘Dan heb je dus wel een plan en ambities, maar je hebt ook andere marktpartijen nodig’, zegt Vincent. ‘Het proces kantelde de

DOEN • ZOMER 2014

goede kant op toen we met The Student Hotel in gesprek gingen. We pasten ons plan aan hun wensen aan en in augustus 2012 hebben we het pand aangekocht. Begin 2013 hebben we de vergunning voor de benodigde bestemmingswijziging ingediend, maar pas eind 2013 was de vergunning echt daadwerkelijk onherroepelijk. Dan kun je pas echt starten. Dus ja, we hebben best wat tijd besteed aan wachten op het groene licht. Maar toen dat eenmaal op groen sprong, hebben we het gaspedaal ook flink diep ingetrapt. In die zin was de vertraging ook een soort blessing in disguise, want inmiddels waren we met het Leanconcept gestart. Dat hadden we eerder al bij een project in Den Haag succesvol toegepast en de transformatie tot The Student Hotel was er ook geknipt voor. We hebben daarmee veel van de verloren tijd in kunnen halen. Iets later in het bouwproces hebben we heel veel profijt gehad van de voorbereidende inspanningen van het bouwteam. Olivier Hoogveld, Adrie van Zundert, Gerard Peeman, stagiair Baki Boyukunlu en de geselecteerde partners hebben bergen verzet. Zo zijn onder anderen de mensen van Kreukniet Bouw BV méér dan actief geweest met het proces rond de prefabelementen die we hebben gebruikt. Zij hebben enorm veel werk verricht om die elementen in de juiste vorm en op het juiste moment op de bouw te krijgen. Dat luistert heel nauw en pas op de bouw ontdek je of het allemaal klopt.’

ACHT MAANDEN VUURWERK Rond de jaarwisseling van 2013/2014 nodigde Van Omme & De Groot alle partners uit die zouden meewerken aan de transformatie van het oude kantoor in The Student Hotel. Die samenkomst nog voordat er een hamer in het hout is geslagen, is typerend voor Lean werken. Tijdens een aantal sessies voorafgaand aan de daadwerkelijke bouwactiviteiten brengen alle disciplines en betrokken partners de werkzaamheden en daarmee ook de mogelijke problemen en knelpunten in kaart. Projectleider Olivier Hoogveld: ‘We hebben twee van die sessies georganiseerd. Eentje voor de ruwbouw en de gevelsluiting en eentje voor de afbouw. Eerder al was de sloper het pand ingegaan. Je hoopt dan op zo min mogelijk vervelende verrassingen. Maar je kon er natuurlijk op wachten: ook hier troffen we oude installaties en asbest aan. Het is werkelijk ongelooflijk als je ziet hoeveel sloopafval er uit zo’n pand komt. Zo’n 770 ton puin, 130 ton bouwen sloopafval, 50 ton hout, 8 ton dakleer, 100 ton ijzer en metalen, 15 ton vlakglas, maar liefst 60 ton asbest en zelfs een grote oude kluis. Pas als dat allemaal uit de weg geruimd is, kun je met het overgebleven casco aan de slag. En als je dan ziet hoe het nu geworden is: 232 strakke, mooie kamers, verdeeld over 9 verdiepingen, niet minder dan 23 keukens en een compleet restaurant. Dat hebben we allemaal in maar acht maanden

voor elkaar gekregen. Dat is nou het voordeel van Lean werken: het gaat als een trein. Bijna letterlijk en figuurlijk.’

TIJDMACHINE Tijdens de bouw trokken de verschillende disciplines steeds in werkweken van vijf dagen door een verdieping. Als bijvoorbeeld de schilders klaar waren op de vierde verdieping, dan deden ze in de week daarna hetzelfde werk op de vijfde verdieping. Zo trokken de disciplines als een soort trein achter elkaar aan, van beneden naar boven. ‘Dat was wel een mooi gezicht’, zegt uitvoerder Adrie van Zundert. ‘Als je een verdieping naar beneden ging, zag je hoe de verdieping erboven er een week eerder uit had gezien. Het pand was net een tijdmachine. Het kon ook zo snel gaan doordat veel elementen kant-en-klaar werden aangeleverd en ingebouwd. Dat gold bijvoorbeeld voor de badkamers. Die werden als “pods” aangeleverd, zelfs met het zeepbakje er al in.’ Vincent besluit tevreden: ‘Het eindresultaat werd pas echt zichtbaar toen de steigerdoeken eraf gingen, vlak voor de zomer. Het was net of we een cadeau uitpakten. Ik weet zeker dat het ook voor de komende gasten van The Student Hotel een echte “surprise” wordt. Dit was een schoolvoorbeeld van transformeren.’

DOEN • ZOMER 2014

PROJECT

LEAN BOUWEN.

WAT IS DAT EIGENLIJK? TEKST HENK DE KLEINE FOTOGRAFIE VAN OMME & DE GROOT

IN EERDERE NUMMERS VAN DOEN HEBBEN WE HET AL MEER DAN EENS GEHAD OVER HET ZOGENOEMDE ‘LEAN BOUWEN’. INMIDDELS BEGINNEN WE AL FLINK TE WENNEN AAN DE TERM EN DEZE COMPLEET ANDERE WIJZE VAN BOUWEN. MAAR WAT IS LEAN EIGENLIJK? WAAR KOMT HET VANDAAN? EN WAT HEBBEN ONZE KLANTEN ERAAN?

AFSLANKEN ‘Lean’ betekent letterlijk ‘slank’, in het Engels. Lean werken is in feite dus ‘afgeslankt werken’. Hier heeft dat afslanken niet de betekenis van: meer doen met minder mensen. Het heeft ook niets te maken met bezuinigen of kosten besparen. De term ‘lean’, zoals we die hier bedoelen, werd in 1988 gelanceerd door een zekere John Krafcik. Deze Amerikaan had voor zijn masterscriptie aan de MIT Sloan School of Management onderzoek gedaan naar de succesvolle joint venture en productieprocessen van Toyota en GM. Bij Toyota ligt ook de basis van de Lean-filosofie die we nu kennen. Deze autoproducent had een unieke manier ontwikkeld om het productieproces te stroomlijnen en verspilling te elimineren. Dat is de kern van de Lean-filosofie: verspilling elimineren. Nu werd in de wereld van de productiebedrijven al ver vóór het Lean-concept van Toyota gezocht naar manieren om zo efficiënt mogelijk te werken en te produceren. Het bekendste voorbeeld is natuurlijk de autoproducent Henry Ford. Hij introduceerde in zijn fabrieken de lopende band, om zo tot standaardisatie van het productieproces te komen. Dat lukte uitstekend, maar er was één nadeel: productvariatie was er niet. Een gevleugelde kreet bij Ford was dan ook: ‘You can have your car in any color, as long as it’s black.’ Het wordt al lastiger als je geen standaardproducten maakt. Dat geldt voor de moderne autoindustrie, maar ook voor de bouw. Wij maken steeds weer een ander product, met steeds wisselende teams. Hoe kun je dan Lean werken?

CONTINUE FLOW

De buitenstaander zal niet snel het verschil zien tussen een bouwplaats waar volgens Lean gewerkt wordt en een bouwplaats waar dat nog op de ‘ouderwetse’ manier gebeurt. Eigenlijk moet je dan ook de bouwkeet bezoeken, dat tijdelijke kantoor dat je bij elke bouwplaats aantreft. Vooral aan het begin van de bouw is het verschil dan al snel zichtbaar. Alle vakmensen die hun bijdrage aan de bouw zullen leveren, hebben zich voor een groot planbord verzameld. Daarop staan alle tussenstadia van de bouw aangegeven. De loodgieters, timmerlieden, metselaars, installatietechnici en andere specialisten plakken driftig gele post-itstickertjes op het enorme bord. Langzaam maar zeker wordt zichtbaar wie wanneer in het bouwproces aan de slag gaat. Ook is te zien hoelang die specifieke werkzaamheden dan gaan duren. ‘Dus als jij dán klaar bent, dan start ik die maandag daarop’, klinkt het. In onderling overleg worden de werkzaamheden afgestemd. Uiteindelijk is precies te zien hoe de hele flow van de bouw zal verlopen. Iedereen weet wat hem (of haar) te wachten staat, iedereen is van meet af aan betrokken bij het proces. Dat is een geheel andere manier van werken dan wat traditioneel gebruikelijk is. Normaliter was de uitvoerder van de hoofdaannemer als het ware de regisseur, de spil waar alles om draaide. Hij of zij stuurde de vakmensen aan, schakelde ze een voor een in. Het bouwproces was dan meer een stokje dat steeds werd doorgegeven. De verschillende vakmensen waren veel minder nauw betrokken bij het gehele proces. Lean werkt dus structureel anders. De uitvoerder is nu veel meer een teamcoach dan een regisseur. Lean werken heeft flink wat voordelen. Het bouw-

DOEN • ZOMER 2014

In de bouw is de uitdaging om een continue ‘flow’ te realiseren. Sommige ketenpartners waren daar al eerder mee aan de slag gegaan en hun resultaten hebben bij Van Omme & De Groot het Lean-denken in gang gezet. Zo leerden we tijdens een presentatie hoe een bouwbedrijf was overgeschakeld van het traditionele produceren van grote voorraden naar de continue productie van veel kleinere hoeveelheden. Dus niet: eerst honderd kozijnen maken, die in voorraad houden en de administratie ervan bijhouden. Maar: steeds kleine aantallen maken, die meteen op transport kunnen. Zo blijven mensen in beweging, druk je kosten, gaat het proces niet met horten en stoten. Bij Lean draait het dus onder andere om het continu doorstromen van een bepaald onderdeel. Het is continu in bewerking, er wordt steeds waarde aan toegevoegd. De voorbeelden in die presentatie waren zo prikkelend, dat we er zelf ook mee aan de slag zijn gegaan.

proces verloopt sneller. Er worden minder fouten gemaakt, omdat de verschillende disciplines beter op elkaar afgestemd zijn. En het is ook prettiger voor de vakmensen zelf; je bent meer betrokken bij je eigen rol in het geheel. Je doet het echt samen. Lean werken is dus een prachtig concept. Maar waar komt het vandaan en waarom duurde het zo lang voor het ook in de bouw werd toegepast?

VAN LEAN NAAR LEARN Bij Lean werken streven we er dus naar om alleen handelingen uit te voeren die duidelijk en meteen toegevoegde waarde voor de klant leveren. Dat lukt het best als je de mensen op de werkvloer meteen betrekt bij het productieproces. Daarom zie je bij Lean werken niet meer de oude hiërarchie van de uitvoerder die vertelt wat bijvoorbeeld een timmerman of installatietechnicus moet doen. Die weet dat zelf immers het beste. De vakmensen gaan in onderling overleg en vanuit hun eigen expertise zoeken naar de snelste en beste manier om ‘de klus te klaren’. Nu is Lean in de bouw nog een vrij jong fenomeen. De projecten die we met Lean hebben gerealiseerd, laten goede resultaten zien. De oplevertijd is aanzienlijk verkort, soms zijn we maanden eerder klaar. De vakmensen zijn gemotiveerder, meer betrokken bij het hele proces en het eindproduct. Maar het is af en toe ook nog zoeken en tasten.

Niet voor niets spreken we niet alleen van Lean, maar ook van Learn. Zo blijkt dat het vooroverleg en de planning nu belangrijker worden dan voorheen. In het vooroverleg gaan we onder andere met die post-its aan de slag. Die ‘plakdagen’ zijn intensief en daar gaat tijd in zitten, maar die tijd wordt ruimschoots teruggewonnen. Eigenlijk doorloop je het proces met z’n allen twee keer: de eerste keer in het vooroverleg, waarbij over elke stap wordt nagedacht, en vervolgens in de daadwerkelijke bouw. Zo kom je gezamenlijk tot een ‘flow’, een vloeiend proces. Op die manier realiseerden we onder andere het project aan de Leyweg in Den Haag. Dat was een pilot. Elders in deze DOEN is te lezen hoe we nu ook in Rotterdam een project met Lean hebben voltooid. Toepasselijker kon de naam van dat project niet zijn: Lean en Learn voor The Student Hotel. Lees er meer over op pagina 14 en 15. DOEN • ZOMER - NAJAAR 2013 DOEN • ZOMER 2014

PROJECT

‘ALS ROTTERDAMMER BEN JE MODERNER DAN EEN AMSTERDAMMER.’

AFPELLEN EN AANKLEDEN Het Erasmushuis krijgt na de vernieuwingsslag de functie die het in 1939 ook had. Het was aanvankelijk bedoeld om verschillende bedrijven onderdak te bieden, pas veel later was de HBU lange tijd de enige huurder. Binnen het concept Frame Offices wordt kleinere bedrijven de kans geboden om ruimte op maat te huren. Dat kan gaan om een complete verdieping of een aantal werkplekken. Beneden is een centrale ontvangstruimte gepland. Daar komt horeca, die vooral bedoeld is voor de huurders op de twaalf verdiepingen erboven. Er komen ook vergaderen presentatieruimtes, die naar wens en behoefte tijdelijk te huur zullen zijn. Alle voorzieningen zijn ingevuld, van catering tot en met de nodige moderne techniek. ‘De nieuwe huurder krijgt een echte plugand-playoplossing’, zegt Marcel van der Veer. Samen met zijn creatieve collega’s legt hij nu de laatste hand aan het ontwerp. ‘Het mooie van het Erasmushuis is dat er in de loop der jaren goed voor is gezorgd. Natuurlijk zijn er in de tijd minder gelukkige veranderingen doorgevoerd. Zo is er een echte bank van gemaakt, met verlaagde plafonds waarin veel installaties en techniek zijn weggewerkt. De verdiepingshoogte is daardoor niet meer wat die oorspronkelijk was. Dat gaan we herstellen. We gaan om te beginnen het gebouw vanbinnen als het ware afpellen tot op het betonnen casco. De kwaliteit van het interieur is nog duidelijk zichtbaar, met veel marmer en messing. Het heeft iets Parijsachtigs, een grootstedelijk gevoel. Dat willen we vanbinnen opnieuw tot uitdrukking brengen.’

TEKST HENK DE KLEINE FOTOGRAFIE JOHN JANSSEN

ROTTERDAMSE INTERIEURARCHITECT GEEFT ERASMUSHUIS EEN NIEUWE LOOK AND FEEL ‘HET IS NATUURLIJK GEWELDIG OM ALS ROTTERDAMMER DIT ICOON OPNIEUW TE MOGEN INRICHTEN.’ MARCEL VAN DER VEER VAN MARS INTERIEURARCHITECTEN LEGT OP DIT MOMENT DE LAATSTE HAND AAN DE NIEUWE INRICHTING VAN HET ERASMUSHUIS. ‘HET IS BALANCEREN TUSSEN DE KWALITEIT VAN TOEN EN DE EISEN VAN NU.'

Eind vorig jaar kreeg Van Omme & De Groot er lucht van dat het bekende HBUgebouw aan de Coolsingel in de verkoop zou gaan. Het monument, dat eigenlijk Erasmusgebouw heet, stond leeg sinds de laatste huurder er was vertrokken. Die huurder was de Deutsche Bank, maar de meeste Rotterdammers zullen het gebouw eerder associëren met de HBU, de Hollandsche Bank Unie. Van Omme & De Groot wist een aantal investeerders enthousiast te krijgen en daarmee werd de creatie van Dudok verworven. Maar wat ga je er dan mee doen? Hoe doe je recht aan zo’n stijlicoon? Voor het antwoord op die vraag werd gezocht naar een interieurarchitect die affiniteit met het gebouw heeft. Al snel kwam Marcel van der Veer in beeld. Hij voldeed aan het gewenste profiel: ervaring met monumenten en een warm Rotterdams hart. Aan hem de eer om een nieuw interieur voor het oude gebouw te bedenken en te ontwerpen. Hij is enthousiast over de unieke uitdaging. ‘Rotterdam heeft veel historie verloren en daardoor slechts een beperkt aantal oude monumenten. Vroeger moest een gebouw minstens 100 jaar oud zijn en een zekere culturele waarde hebben om als monument aangewezen te kunnen worden. Het Erasmushuis echter kreeg die status al in 2000, iets meer dan 60 jaar na de bouw in 1939. Dat zegt wel iets over de grandeur ervan, de culturele waarde. Dan is het natuurlijk een enorme eer om daarmee aan de slag te mogen gaan. Maar je moet ook meteen op je hoede zijn. Want het is verleidelijk om het interieur helemaal terug te brengen naar de jaren 30. Maar dan creëer je een museum en dat past niet bij de nieuwe functie en dynamiek van het gebouw. Mensen hebben bij Dudok in Rotterdam meteen ook de associatie met de gelijknamige brasserie aan de Meent. Maar Dudok is wel wat anders dan appeltaart.’

GEEN KLOON VAN DE JAREN 30 Het is verleidelijk om een gebouw als dit in te richten met bijvoorbeeld de bekende buisstoelen en lampen van Gispen. Die verleiding heeft Marcel van der Veer weerstaan. ‘Dudok maakte heel bijzondere en “rijke” interieurs. Wij zoeken een stijl waarmee het gebouw een nieuw leven ingaat voor verschillende huurders met verschillende smaken. Noem het Nieuwe Zakelijkheid in een andere betekenis. De kantoren en de centrale ruimte zijn familie van elkaar, met variatie per huurder. In de werkruimtes zal de sfeer wat zakelijker worden, de horeca wordt meer de huiskamer van het gebouw. Ook mensen die niet in het pand werken, zijn hier welkom.’ Al met al worden er flink wat eisen gesteld aan de creativiteit van Marcel en zijn collega’s. ‘Maar dat is ons Rotterdammers wel toevertrouwd. Als Rotterdammer ben je moderner dan een Amsterdammer, omdat wij hier veel jongere gebouwen hebben. We hebben daardoor volop ervaring met relatief jonge monumenten. Ik voel me hier als een vis in het water. Het is mooi dat we dit in onze eigen stad mogen, in zo’n geweldig gebouw.’

Interesse in een van de flex- en kantoorunits van 20 m2? Of in een hele verdieping van ca. 250 m2 in een van de meest bijzondere gebouwen van Rotterdam? Werken in een stijlicoon? Neem voor meer informatie contact op met L. Vrind van Frame Offices (071-870 03 00) of kijk op www.frameoffices.com/rotterdam.

1 JURK: ELISABETTA FRANCHI SCHOENEN: NLY BRIL: TOM FORD ARMBANDEN: CARTIER

DOEN • ZOMER 2014

MODE

OUDERWETS VAKMANSCHAP IN EEN NIEUW JASJE FOTOGRAFIE JOHN JANSSEN STYLING MIQUEL MOHAMEDJAR VISAGIE CARLIJN BEUKERS MODEL BIBIANE TEKST HENK DE KLEINE

ROTTERDAM IS EEN WERKWOORD. VERWACHT IN DEZE STAD GEEN ONNODIGE TIERLANTIJNEN. IN ROTTERDAM GAAT FUNCTIE VOOR VORM. MAAKT DAT DE STAD SAAI? LELIJK? INTEGENDEEL. JUIST DOOR DIE PRAKTISCHE INSTELLING HEEFT ROTTERDAM EEN AANTAL VAN DE MOOISTE GEBOUWEN VAN NEDERLAND. DE VAN NELLEFABRIEK, DIE ONLANGS OP DE ERELIJST VAN DE UNESCO IS GEPLAATST. HET HUIS SONNEVELD. CAFÉ DE UNIE. DE KUIP, DOOR Z’N ELEGANTE EENVOUD EN VORM DE MOEDER VAN ALLE STADIONS. EN NATUURLIJK HET HBU-GEBOUW AAN DE COOLSINGEL. ALLEMAAL CREATIES UIT DE JAREN 30. DAT WAS DE PERIODE WAARIN ARCHITECTEN TERUGGINGEN NAAR DE BASISVORM. STRAK EN MINIMALISTISCH. HET IS EEN STIJL DIE NU NOG AANSPREEKT, STAAT ALS EEN HUIS. DIE STRAKKE STIJL PASTE OOK PRECIES BIJ EEN VAN DE VOORMALIGE HUURDERS VAN HET HBU-GEBOUW, DE HOLLANDSCHE BANK UNIE. EEN STABIELE BANK. EEN BANK WAAR FUNCTIE VOOR VORM GING. HIER VERZONNEN ZE NIET VAN DIE GEKKE CONSTRUCTIES OF TIERLANTIJNEN WAAR DE FINANCIËLE WERELD BIJNA AAN BEZWEEK. DE STRAKKE VORM IS WEER HELEMAAL IN DE MODE. WE KIJKEN WEER NAAR KWALITEIT. EENVOUDIG, MAAR MOOI. LESS IS MORE. MOOIE MATERIALEN, ZORGVULDIG TOEGEPAST. OUDERWETS VAKMANSCHAP IN EEN NIEUW JASJE. DIE MODE PAST HELEMAAL BIJ ROTTERDAM. HET MAAKT DEZE STAD ONWEERSTAANBAAR.

2 JURK: H&M JAS: VIA SHOOT

DOEN • ZOMER 2014

MODE

JAS: ELISABETTA FRANCHI SCHOENEN: SILHOUETTE TAS: LOUIS VUIITTON BRIL: ROBERTO CAVALLI HANDSCHOENEN: ZARA

MODE

DOEN • ZOMER 2014

JURK: ELISABETTA FRANCHI SCHOENEN: SILHOUETTE

DOEN • ZOMER 2014

MODE

5 COLBERT, BLOUSE, BROEK: ZARA

DOEN • ZOMER 2014

6 JASJE, BROEK: H&M BLOUSE: RIVER ISLAND SCHOENEN: SILHOUETTE

DOEN • ZOMER 2014

PROJECT

PROJECT Door het vele glas ontstond in de villa een ‘lichtstraat’ over de gehele lengte van de woning.

Een van de bijzonderheden van Villa Van Bodegom is de houten draagconstructie. Het casco is gemaakt van zogenoemd Cross Laminated Timber. Dit is vurenhout dat kruiselings op elkaar is gelijmd om krimpen en uitzetten te voorkomen.

NU AL EEN KLASSIEKER: VILLA VAN BODEGOM

Op het houten casco zijn aan de buitenzijde panelen met Accoya latten gemonteerd. Accoya is een hout uit duurzaam beheerde bossen en net zo stevig als tropisch hardhout. De verticale latten van Accoya geven de villa een bijzonder cachet.

TEKST HENK DE KLEINE FOTOGRAFIE JOHN JANSSEN

Sommige woningen zijn méér dan een woning. Ze zijn het symbool van een tijdperk. De villa die Van Omme & De Groot nu in Delft realiseert, heeft alles in zich om zo’n icoon te worden. De stijl is strak. Maar doordat er vooral in hout is gebouwd, oogt de villa vriendelijk. In combinatie met het vele glas ontstaat een woning die bijna transparant lijkt, een luchtig geheel. De bouw in hout is bovendien een statement voor duurzaamheid, iets dat helemaal van nu is.

Binnen en buiten lopen vloeiend in elkaar over. Dat komt door het vele glas en doordat het terras gelijk ligt met de vloeren van de woonkamer en de keuken. Zo lijkt de villa bijna op haar fundament te zweven. Opvallend element is het royale gebruik van glas. Zo is de grootste ruit maar liefst 6 meter lang en 1.400 kilo zwaar.

DOEN • ZOMER 2014

PROJECT

CARTIER Amsterdam PROJECT kantoor Cartier Herengracht te Amsterdam Architect OIII architecten te Amsterdam 28 DOEN • ZOMER 2014 Opdrachtgever Cartier International BV Wijze van aanbesteden bouwteam Duur van het project 2000-2001

DOEN • ZOMER 2014

PROJECT

WEER EENS WAT ANDERS DAN EEN RIJTJESHUIS TEKST HENK DE KLEINE FOTOGRAFIE JOHN JANSSEN, PAUL DE GRAAFF

HOE ZOUDEN WE KUNNEN WONEN, AAN HET BEGIN VAN DEZE 21E EEUW? DAT WAS DE VRAAG DIE DE NEDERLANDSE ARCHITECT BJARNE MASTENBROEK ZICHZELF STELDE. HET ANTWOORD IS NU TIJDELIJK TE ZIEN IN ROTTERDAM, TUSSEN HET NIEUWE INSTITUUT HET VOORMALIGE NEDERLANDS ARCHITECTUURINSTITUUT* EN HUIS SOLLEVELD. MAAR GA SNEL KIJKEN, WANT NA DE ZOMER IS DEZE BIJZONDERE CREATIE WEER VERDWENEN.

Gewoonlijk bouwt Van Omme & De Groot woningen die decennia lang moeten meegaan. Overal in en rond Rotterdam staan bouwwerken van onze hand waar mensen vele jaren plezier van hebben. Daarom was het een ietwat vreemde ervaring om nu eens een woning te realiseren met een levensduur van hoogstens een paar maanden. Het gaat hier dan ook om een experiment van Bjarne Mastenbroek. Hij is architect en oprichter van SeARCH, een bureau voor ‘dynamische architectuur en stedelijk ontwerp’, zoals ze het zelf omschrijven. Samen met zijn zakelijk partner Uda Visser zoekt Bjarne Mastenbroek in zijn werk naar antwoorden op de vragen van deze tijd. Want hoe gaan we in de toekomst om met steeds schaarser wordende grond? Hoe kunnen we grondstoffen maximaal benutten? En wat heeft een mens feitelijk echt nodig om fijn te kunnen wonen? Wanneer is het genoeg? Is het wel normaal als één individu heel veel plek en grondstoffen opeist? In een interview haalde Bjarne

DOEN • ZOMER 2014

Mastenbroek daarom als voorbeeld het nieuwe huis van topmodel Naomi Campbell en haar Russische minnaar, een miljardair, aan. De Rus liet voor zijn Amerikaanse liefje vlak buiten Moskou een woning ontwerpen en bouwen die wel iets wegheeft van een ruimteschip, of een verkeerstoren op een vliegveld. Dat ontwerp van de Britse architecte Zaha Hadid zou Bjarne nooit kunnen of willen bedenken. Net zomin als de woning die een steenrijke Indiër in Mumbai liet bouwen: een toren van meer dan 50 verdiepingen. Met uitzicht op de allerarmsten van deze aarde. Bjarne slaat juist een compleet andere richting in. ‘We moeten af van meermeer-meer. We zouden veel meer oog moeten hebben voor de ecologische footprint van wat we bouwen. Ik vind dat we daar met z’n allen best veel bewuster over kunnen nadenken. Daarom bedachten we bij SeARCH iets heel anders. We kwamen met een Yourtopia. Daarmee laten we zien hoe wonen óók prima kan. Back to the basics.’

IGLO EN YURT Wie nu het paviljoen Yourtopia gaat bekijken, ziet niet veel meer dan een groene heuvel met daarbovenop een witte schijf en aan de zijkant een ingang. Op internet is een aardige time-lapse te vinden van de bouw van Yourtopia. Dan is te zien hoe op een aanvankelijk vlak terrein een soort iglo van staal en beton verrijst. Maar het bouwsel doet ook wel denken aan een yurt, het type tent waar nomaden in Mongolië in wonen. Het laat precies zien wat Bjarne Mastenbroek duidelijk wil maken. Om aangenaam te wonen heeft een mens eigenlijk niet eens zoveel nodig. En: als je weer verder trekt, laat je geen sporen na. Zo heeft de mensheid het duizenden jaren gedaan. Dat is historie. Maar zou het ook een toekomstbeeld kunnen zijn? Eenmaal in Yourtopia heeft de bezoeker alle tijd om daar rustig over na te denken. Het tijdelijke paviljoen is een baken van rust geworden, een plek waar het geluid van de drukke Rotterdamse binnenstad nauwelijks binnendringt. De witte schijf bovenin blijkt een daklicht te zijn, waardoor het daglicht ongehinderd binnendringt. In het paviljoen staan grote onbekende en uitheemse planten. Zo is Yourtopia een exotische oase. Bjarne Mastenbroek vindt het wel mooi dat het paviljoen precies tussen het Huis Solleveld en Het Nieuwe Instituut staat. ‘Zo heb je drie tijdsbeelden vlak naast elkaar.’

* Het Nieuwe Instituut is op 1 januari 2013 ontstaan uit een fusie van het Nederlands Architectuurinstituut (NAi), Premsela, Nederlands Instituut voor Design en Mode en het Virtueel Platform, kennisinstituut voor e-cultuur.

Kijk op www.hetnieuweinstituut.nl/nieuwe-paviljoen-2014 voor de activiteiten rond Yourtopia en de time-lapse van de bouw.

DOEN • ZOMER 2014

PROJECT

FAVORIE T EN

ZOMERTIJD COCKTAILTIJD

TEKST & FOTOGRAFIE JAAP VAN RIJN

VERLEDEN EN TOEKOMST Het Huis Solleveld is een zeer bijzondere attractie in het Rotterdamse Museumkwartier. Het werd in de jaren 20 gebouwd als woonhuis voor de toenmalige directeur van de Van Nelle-fabriek. Het strakke en minimalistische gebouw was een breuk met de bouwstijlen van die dagen. Het was het begin van een nieuwe kijk op bouwen en wonen. Het Nieuwe Instituut is een creatie van Jo Coenen, gebouwd in 1988 en in 2011 gerenoveerd door Van Omme & De Groot. Beide bouwwerken zijn een mooi tijdsbeeld, ze laten zien hoe architecten in het verleden over moderne vormgeving dachten. En nu staat daar dan het tijdelijke Yourtopia tussen. Misschien is het, zoals Bjarne Mastenbroek graag wil, de opmaat voor wéér een nieuwe manier van bouwen en denken over architectuur. Het is in elk geval volstrekt anders dan wat Van Omme & De Groot ooit eerder bouwde. Geheel anders dan een rijtjeswoning, een twee-onder-een-kapper, een appartement of een studentenwoning. Of het de toekomst heeft, moeten we afwachten. Het is hoe dan ook altijd aardig om bij te dragen aan initiatieven van moderne en vrije denkers.

DOEN • ZOMER 2014

ZOMERTIJD IS COCKTAILTIJD, DUS VROEG DOEN DE FRANSE MIXOLOGIST JEANLUC MANKOWSKY VIER DRANKJES SAMEN TE STELLEN DIE IN DE SMAAK VALLEN BIJ ZOWEL BOUWMANNEN ALS BOUWVROUWEN. DE ERVAREN BARMAN VAN HET ROTTERDAMSE RESTAURANT LAS PALMAS PRESENTEERT TWEE GLAZEN TJOKVOL DIEP DONKERE SMAKEN EN TWEE FRUITBOMMEN.

DOEN • ZOMER 2014

FAVORIE T EN

CAFÉ JEANLUC, OFTEWEL KOFFIE SCHELUW VOOR 4 COCKTAILS

GROENE NEUT VOOR 4 COCKTAILS De basis van deze cocktail is een Japanse likeur, gestookt van groene meloen. Trosje aalbessen Suntory Midori Liqueur de Melon Vert 250 cl ananassap 2 tl citroensap 250 cl verse jus d’orange, gezeefd 1 borrelglaasje witte rum Droge witte Martini IJsblokjes • Breng het ananassap op smaak met het citroensap. • Mix de jus d’orange met de rum. • Schenk een hoeveelheid meloenlikeur in de wittewijnglazen (zie de foto). • Schenk wat ananassap op de likeur. • Schenk wat jus d’orange op het ananassap. • Schenk een scheutje martini over de jus d’orange. • Voeg wat ijsblokjes toe en garneer met een trosje aalbessen.

DOEN • ZOMER 2014

Waarschuwing: de Café Jeanluc smaakt naar meer. Bij een overdosis trek je geheid scheluw. Jeanluc gebruikt voor deze koffiecocktail Monin siroop van witte chocolade. Deze Franse producent maakt meer bijzondere siropen waar wereldwijd vele cocktailshakers hun creaties mee mixen. De siroop combineert perfect met de van hazelnoot gestookte Frangelico, de koffielikeur Kahlua en de bite van de whiskey (Iers, dus met een ‘e’ voor de ‘y’). Serveer de smaakbom na de maaltijd of kom ’m eerst proeven in Las Palmas. Insiders bestellen de cocktail als Mankoffieski. 2 dl room 2 el Kahlua (koffielikeur) 2 dl Frangelico (hazelnootlikeur) 2 dl sirop de Monin chocolat blanc 2 dl Jameson Irish Whiskey 4 kopjes espresso, goed warm Fijngemalen koffie • Sla de room lobbig met de Kahlua en een eetlepel Frangelico. • Verwarm de Monin siroop in een pannetje. • Verwarm de whiskey in een pannetje. • Verwarm de Frangelico in een pannetje. • Zet 4 hete kopjes espresso. • Schenk voorzichtig de wittechocoladesiroop in 4 sherryflutes. • Schenk de whiskey voorzichtig langs de bolle kant van een dessertlepel op de siroop. Herhaal deze handeling: de Frangelico op de whiskey en de espresso op de Frangelico. • Schep de room op de cocktail en maak af met een snufje koffiepoeder.

VORSTVERLET ON THE ROCKS VOOR 4 COCKTAILS 150 gram aardbeien 50 gram frambozen Aardbeiensiroop Doosje hele frambozen Witte rum Havana Club 3 jaar IJsblokjes • Draai met een staafmixer een fruitsoepje van de aardbeien, frambozen en een scheutje aardbeiensiroop. Zeef het soepje. • Leg een framboos in de glazen. Vul de glazen tot 1/3 met ijsblokjes, voeg een framboos toe en vul het glas tot de rand met ijsblokjes. • Schenk royaal rum over het ijs. • Verdeel het fruitsoepje over de glazen.

KNIESCHOT IJsblokjes Southern Comfort The Famouse Grouse • Vul whiskyglazen met ijsblokjes. • Schenk gelijke delen Southern Comfort en The Famouse Grouse over het ijs.

Met dank aan Restaurant Las Palmas, Rotterdam, http://restaurantlaspalmas.nl.

DOEN • ZOMER 2014

PROJECT

FENIX VIRULY TEKST & FOTOGRAFIE JAAP VAN RIJN

EEN VERWAARLOOSD UITHANGBORD MET HET OPSCHRIFT ‘HOTEL’ IN GELE LETTERS MOEST KLANTEN LOKKEN. MAAR DE VAAK BIJ BUURTBEWONERS ERGERNISOPWEKKENDE KLANTEN LIETEN ZICH NIET MEER ZIEN. WANT DE RECHTMATIGE EIGENAARS VERTROKKEN MET DE NOORDERZON, EEN VERWEESD, VERVALLEN PAND AAN HET VIRULYPLEIN ACHTERLATEND. HET VOORMALIGE HOTEL WERD EEN PROOI VOOR MET NAALD EN DOPE GEWAPENDE GENOTZOEKERS. ZIJ HERDEFINIEERDEN HET BEGRIP ERGERNIS TOT HEFTIGE OVERLAST. DE ROTTE KIES TUSSEN DE KNAP GERENOVEERDE WONINGEN SCHREEUWDE OM ACTIE.

DOEN • ZOMER 2014

PROJECT

Toen de ruimtes eenmaal kaal waren gemaakt, konden de vakmannen van Van Omme & De Groot hun hart ophalen. Eerst plaatsten ze wanden met geluidsisolatie voor de woningscheidende muren. Ook de nieuwe plafonds voorzagen zij van geluidsisolatie. Daarna konden zij hun timmermanskwaliteiten tonen. De schuifdeuren met karakteristieke zijkasten werden in passende stijl gemaakt: wolkglas en panelen met gefreesde randen. De deuren kregen een klassieke uitstraling en werden door een timmerman voorzien van vintagebeslag. Ook was er oog voor detail. Zo volgen de nieuwe, verlaagde plafonds – nog altijd hoger dan de norm van 2,60 meter – de lijn van de erkers. Het beslag van de twee meranti voordeuren aan de straatzijde werd in messing uitgevoerd, zoals bij de buren. Aan de binnenzijde werd voor

De buurt in Rotterdam-West trekt steeds meer hoger opgeleiden, een door de gemeente Rotterdam gewenste ontwikkeling. Hotel Viruly stond de ontluikende gentrification rond het Virulyplein in de weg. Woningcorporatie Woonbron toonde serieuze belangstelling, verwierf het pand en liet Marge Architecten een plan opstellen. Het pand heeft potentie, zo concludeerden zij. De gemeente honoreerde het verzoek van Woonbron tot bestemmingswijziging. De corporatie mocht van het pand twee appartementen maken, waarvan het bovenste met een groot dakterras. De buurt reageerde verheugd op de plannen van Woonbron, toen bleek dat voor een renovatie van hoge kwaliteit werd gekozen. De klus werd Van Omme & De Groot gegund. De bouwer kreeg als

DOEN • ZOMER 2014

rvs-beslag gekozen, passend bij het beslag in de twee appartementen. Ook de kozijnen, de balkonhekken, het hekwerk voor het souterrain en de opklapbare trap die toegang verschaft tot een deel van de kelder zijn het resultaat van vakkundig uitgevoerd handwerk. Het zinkwerk op de balkonranden en de haaienvin op het dak maken de renovatie compleet. Als kers op de taart zullen de kopers van het bovenste appartement kunnen genieten van een fenomenaal uitzicht op de skyline van Rotterdam. Kortom, Fenix Viruly: het herrezen pand zal kopers met veel noten op hun zang op hun wenken bedienen met veel kwaliteit.

opdracht het pand compleet te strippen en vervolgens te herstellen. Wat de bouwers aantroffen, was niet mals. De voormalige eigenaren opereerden als ware beddenmelkers: waar een bed kon staan, stond een bed, gipswandjes scheidden de slaaphokken van elkaar. Op de bovenste verdieping was de balkenlaag achter het gipsplafond doorgezakt, de zaak stond daar op instorten. Een serie vloerbalken was compleet doorgerot en de door lekkages volgelopen kelder moest worden gedicht. Bij het verwijderen van de oude kozijnen stortte een deel van de rollaag in. Als klap op de vuurpijl werd asbest aangetroffen, wat zes weken vertraging opleverde.

DOEN • ZOMER 2014

PORTRET

DE SPELVERDELERS TEKST HENK DE KLEINE FOTOGRAFIE JOHN JANSSEN

Olivier Hoogveld

ER IS GEEN ONTKOMEN AAN, IN DIT WK-JAAR. OVERAL DUIKT HET VOETBAL OP, ZELFS IN DEZE DOEN. GUUS ONTMOET PIM BLOKLAND IN DE KUIP. EN ALS WE PROJECTLEIDER GEORGE VAN SCHEIJNDEL BELLEN, DAN KOMEN WE ÓÓK AL UIT OP VOETBAL. BLIJKT DAT HIJ IN EEN VORIG LEVEN IN DE ZONDAG HOOFDKLASSE HEEFT GESPEELD, BIJ WESTLANDIA. DAN TIK JE TEGEN DE JUPILER LEAGUE AAN. HIJ ZAG TIJDENS DIT WK DUITSLAND EXCELLEREN DANKZIJ TEAMWORK. EN HIJ ZIET DE PARALLEL MET HET WERK VAN PROJECTLEIDER BIJ VAN OMME & DE GROOT. GEORGE, LEX EN OLIVIER ZIJN WAT DIRK KUIJT WAS VOOR HET NEDERLANDS ELFTAL: OVERAL AANWEZIG, ALTIJD SCHERP. ZE ZIJN DE WESLEY SNEIJDER: SPELVERDELER, DE MAN MET HET OVERZICHT. DAAROM WERKEN WE ZO GRAAG VOLGENS HET LEAN-CONCEPT. DE JUISTE MENSEN OM JE HEEN VERZAMELEN. EN DAN SAMEN OP HET DOEL AF. MET ZULKE SPELVERDELERS HEBBEN WE GOUD IN HANDEN.

DOEN • ZOMER 2014

Olivier Hoogveld zit graag op de bank. ’s Avonds na een dag hard werken is dat de bank in de woonkamer, overdag zit hij als coach op de bank. Hij overziet het speelveld, is eindverantwoordelijk voor diverse projecten in Den Haag, Rotterdam en zelfs Geldermalsen. Olivier zit dus nogal eens in de auto. ‘Ik probeer elke dag op een bouw te zijn. Dat moet ook wel, want je moet met je team boven op de bal zitten. Als coach moet je daarvoor het overzicht behouden. Je springt bij als er discussies met onderaannemers, leveranciers en andere bouwpartners zijn. Je onderhoudt contact met opdrachtgevers en zit bouwvergaderingen voor. Er is altijd wel wat, elk project is weer anders. Zo bouwen we nu in het Haagse Escamp een kerk voor het Leger des Heils. De diversiteit maakt het leuk, en dat is ook precies de kracht van Van Omme & De Groot. Mijn stijl? Ik geef mensen graag hun eigen verantwoordelijkheid.’ Ontspannen doet Olivier ’s avonds. ‘Ik probeer zo min mogelijk werk mee naar huis te nemen. Een balletje trappen met de kinderen, sporten. Dat is nodig om je hoofd leeg te maken. De volgende dag begint het spel opnieuw.’

DOEN • ZOMER 2014

PORTRET

George

Lex

‘Ja, we hebben het druk’, zegt George van Scheijndel. Hij rijdt van bouw naar bouw, van bouwvergadering naar bouwvergadering. En dan heeft hij ook nog de zorg voor een gezin met twee jonge kinderen. Waarom het zo druk is? ‘Het vasthouden aan kwaliteit door onze vaste opdrachtgevers wordt gewaardeerd. Dat betekent: de betere partners inschakelen. Want als je daar concessies aan doet, ben je weg. Ik voetbalde ooit in de Hoofdklasse. Speelden we op trainingskamp soms tegen clubs als Sevilla, of Duitse subtoppers als Mainz 05. Niet zelden wonnen we zelfs van hen, omdat we tegen elf losse individuen speelden. Wij waren meer een vriendenclub, wisten elkaar blindelings te vinden. Dat is volgens mij het pre van de voorbije crisis: we zitten er nu meer in als team. Dat zie je aan de opkomst van Lean werken. Iedereen is beter betrokken bij de klus. De bal gaat sneller rond als het ware. En da’s mooi.’

Lex Braam is de man op wie iedereen kan rekenen. Letterlijk en figuurlijk, want een essentieel deel van zijn werk is het calculeren van onderhouds- en renovatieopdrachten. Dat type opdrachten is de laatste jaren steeds belangrijker geworden. Lex komt tot zijn calculaties in nauw samenspel met de uitvoerder. Lex zet voor, samen met de uitvoerder worden de offertes aangescherpt. ‘Juist die tweeslag maakt de calculatie scherper’, zegt Lex. ‘Sowieso is teamwork de grote kracht van Van Omme & De Groot. We denken hier niet in hokjes, je pakt het met elkaar op.’ In die zin is iederéén hier een soort Dirk Kuijt: overal op het veld inzetbaar. Naast zijn drukke baan heeft Lex trouwens nog meer ballen hoog te houden. ‘Mijn vrouw werkt fulltime, in een huisartsenpraktijk. En met twee jonge kinderen is het dus ook thuis aanpoten geblazen.’

van Scheijndel

DOEN • ZOMER 2014

Braam

DOEN • ZOMER 2014

LIFEST YLE

Allure met een groenblauw randje TEKST & FOTOGRAFIE JAAP VAN RIJN

VAN OMME & DE GROOT REALISEERDE AAN DE BOSKOOPSE PARKLAAN, EEN GROENE WIJK VAN PARKACHTIGE ALLURE, EEN OPVALLEND WOONGEBOUW MET ROYALE LOFTS. DAARNAAST REALISEERT VAN OMME & DE GROOT DE NIEUWE WOONWIJK TORENPAD-OOST (104 WONINGEN EN APPARTEMENTEN) EN DE LAATSTE DEELPLANNEN MET IN TOTAAL 30 EENGEZINSWONINGEN EN TWEE-ONDER-EEN-KAPWONINGEN AAN DE PARKLAAN. IN WELK DORP KOMEN DE BEWONERS VAN RÉSIDENCE MACULA-PARQ EN DE PROJECTEN TORENPAD-OOST EN PARKLAAN TE WONEN? DOEN TREKT ER MET DE SCHOUW OP UIT EN ONTDEKT VANAF HET WATER DE SCHOONHEID VAN HET BOOMKWEKERSDORP.

LIFEST YLE Boskoop bekijk je het beste vanaf het water, want het dorp bestaat uit grofweg 1.000 km sloten en vaarwegen die de boomkwekerijen in strakke, smalle stroken land verdelen. De Boskoopse VVV organiseert elke zaterdag goed bezochte vaartochten door de polder Zuidwijk met schouwen, platte boten waarmee boomkwekers hun plantengoed verschepen. De vaartocht eindigt bij het Boomkwekerijmuseum, waar de bezoeker een goed beeld krijgt van 500 jaar boomkwekerij (meer informatie: boomkwekerijmuseum.nl).

Op de vele stroken land staat de Boskoopse pracht: van coniferen tot rozen, van rododendrons tot magnolia’s.

MET JE BLOTE HANDEN Vanuit de schouw krijg je een uur lang een ontstressende blik op een oogverblindende plantenpracht. Als bonus ervaar je wat recht van open vaart in de praktijk betekent. Een meevarende jongeman springt regelmatig van boord. Aan wal sprint hij naar een van de vele gesloten bruggen, opent deze en laat ’m openstaan. Want dat recht heeft de schipper. Alleen de ophaalbruggen bij openbare wegen moet hij sluiten. Vooral met mooi weer is de tocht een waar genoegen. Je zou bijna vergeten dat al dat moois het resultaat is van noeste arbeid. Want reken maar dat het leven je zwaar valt als je in de Hollandse waterkou met je knieën op de smalle houten pootplank – die voorkomt dat de kweker in de slappe veenbodem wegzakt – met je blote handen planten in de grond stopt, het poten. Overigens is de vollegrondsteelt zichtbaar op z’n retour. Op steeds meer percelen rukt de potteelt op. Daar staan de potten en containers (potten van 1,5 liter) in kaarsrechte rijen op zwarte folie. Deze planten hebben het contact met de veengrond verloren, de kweker voedt ze via een buizensysteem. Oorzaak: de ik-wil-het-hier-en-nueconomie schuurt ook langs Boskoops dreven. Voor potplanten bestaat geen speciaal seizoen. Ze zijn het jaar rond leverbaar. Het traditionele afzetseizoen voor vollegrondsplanten beslaat vier tot vijf maanden. Met planten in potten en containers is dat seizoen opgerekt tot zeker acht tot negen maanden. Als de klant een bepaalde maat plant wil, haalt de kweker de potten van het land en zet ze op transport. De kweker kan een potplant ook direct leveren als deze bloeit. Vollegrondsplanten bestellen en leveren heeft veel meer voeten in de aarde.

De rivier de Gouwe scheidt en de Hef verbindt het door honderden sloten, vaarten en tochten doorsneden boomkwekersdorp.

DOEN • ZOMER 2014

LIFEST YLE

SCHONE VAN BOSKOOP

Zonder bruggetjes geen Boskoop, zonder brugopeners geen vaartocht.

ZWARTE GROND Waarom Boskoop kon uitgroeien tot ’s werelds grootste aaneengesloten sierteeltcentrum, laat zich snel vertellen. Overal in de regio groef men in de loop der eeuwen veen af om als turf te verstoken. Om niet echt opgehelderde redenen werd het plakkaat veen van wat nu Boskoop is, niet aangeroerd. Wie het dorp nadert vanuit het westen, ziet dan ook dat de provinciale weg iets omhooggaat. De meeste kwekerijen liggen zeker drie meter hoger dan de omliggende polders, maar nog altijd een metertje of twee beneden NAP. De veengrond noemen de kwekers zwarte grond. Overigens is het discutabel om deze grond als het originele veen te beschouwen. Want de kwekers hebben in de loop der tijd ontzagwekkende hoeveelheden grond van elders laten aanrukken. Zij moesten immers voortdurend het verlies aan grond, dat gepaard gaat met de verkoop van planten met kluit, compenseren.

MAGNOLIA EN HYDRANGEA Een kwekerij in vol bedrijf bezoeken? Ga dan naar de tuinen van Rein en Mark Bulk. Ook al zijn de mannen aan het werk, je kunt altijd planten van ze kopen. Deze zijn de moeite waard, want de Bulken kweken op duurzame en biologische wijze in de volle grond bijzondere en zeldzame planten, zoals onder meer een collectie magnolia’s en hydrangea’s (hortensia’s). Meer informatie: www.bulk-boskoop.nl

Boskoop als sierteeltcentrum kreeg pas echt gestalte vanaf het begin van de vorige eeuw. Voor die tijd gaf alleen de Europese elite wat om sierplanten. Voor de rest van de bevolking moest een plant nut hebben. Op de landerijen van het dorp stonden dan ook eeuwenlang vooral vruchtbomen en aardbeien. Het nog steeds populaire appelras Schone van Boskoop, een goudrenet die het goed doet in de appeltaart, is een herinnering aan die vervlogen tijden. Hoewel deskundigen nog wel eens in verhitte discussies verzeild willen raken als het over deze Boskoper appel gaat. Want de hedendaagse Schone van Boskoop schijnt niet dezelfde appel te zijn als de Oud-Hollandse reinette, die met de wortels in de Boskoopse grond stond. Hoe het ook zij, de Schone zul je behalve bij een kweker met gevoel voor historie niet meer in Boskoop aantreffen: de vruchtbomenteelt is geheel verdwenen. Met de toenemende welvaart nam ook het aantal mensen toe dat als liefhebberij ging tuinieren met sierplanten. De Boskoopse kweker speelde goed in op de vraag. Al werden en worden ze boomkwekers genoemd, de Boskopers legden zich vooral toe op siergewassen, zoals heesters en coniferen. Wie een ‘echte’ boom zoekt als een eik, beuk of berk trekt naar het Brabantse Zundert, het centrum van de Nederlandse teelt van bosbomen en hagen.

KLEIN MAAR FIJN Liefhebbers van dwerg- en miniatuurplanten, zoals dwergconiferen en dwergheesters, komen op de tuin Herman Geers aan hun trekken. Zijn collectie kent in Nederland haar gelijke niet. Meer informatie: hgeers.nl

SPEK & ROZEN Bezoekers kunnen niet om de Boskoopse rozen heen. Het Rosarium is in de bloeitijd een bezoek waard. Vanaf het chique, immens brede terras van Roos Eten & Drinken heeft de rozenliefhebber een comfortabel uitzicht op de bloemenpracht. Roos zit samen met een casino en theater in het voormalige tentoonstellingsgebouw, het Floragebouw. Dit gebouw, een rijksmonument, heeft dienst gedaan als paardenhospitaal, bussengarage voor Citosa (nu Connexxion) en werkplaats voor treinstellen, auto’s als de Panhard en de Fiat Topolino en betonmixers. Na het inspirerende bezoek zal ongetwijfeld hoognodig een pot rozen gescoord moeten worden. Dat kan, want om de hoek, op de Zijde, zetelt Jan Spek Rozen, een van de meest innovatieve rozenkwekers ter wereld. Spek is tot aan de hoogvlakten van Ecuador actief. Want alleen boven de 2.900 meter ontvouwt zijn Rosa Hearts zich in de vorm van een hart. Meer informatie: rozen.com

DOEN • ZOMER 2014

LIFEST YLE

HET ACERETUM Wie voor zijn tuin op zoek is naar bijzondere gewassen, bezoekt Plantentuin Esveld, een van de oudste kwekerijen van het dorp en Boskoop op z’n best. De Japanse esdoorntuin, het Aceretum, mag je gerust een botanisch juweeltje noemen. Daarnaast biedt de plantentuin de Nederlandse Plantencollecties. De website bezorgt de tuinliefhebber voorpret. Meer informatie: www.esveld.nl

STEPPEN EN WANDELEN Boskoop legt liefhebbers van siergewassen stevig in de watten. Wandelaars kiezen na de vaartocht voor het ‘Ommetje Houtakkers’. Zij maken kennis met het Boskoop tussen de kwekerijen: het natuurschoon van de windkerende akkers. Boskoop liever steppend ontdekken? De VVV verhuurt ze. Fietsers kiezen voor de ‘Oude Bomen Route’, de bikepointer van de VVV geeft al fietsend interessante informatie. Meer informatie: www.vvvboskoop.nl

THEE EN GIETHOORN De vaartocht van de VVV is een aanrader. Maar wie liever zelf het roer in handen wil nemen, bezoekt Pluk Tea op het voormalige eilandje in de Lansingpolder. Voordat je daar met de roeiboot of waterfiets het ruime sop kiest, drink je op het lommerrijke terras thee van vers geplukte kruiden. Je kunt daarna een goed gevulde picknickmand meenemen, ergens op een mooi plekje aanleggen en van je welverdiende rust genieten. Je kunt ook de rand van Boskoop opzoeken en vlak bij de Rietveldse molen op het terras van Klein Giethoorn aanmonsteren. De naam Klein Giethoorn dankt de uitspanning aan de lapjes grond met huizen in de omgeving die deels nog steeds alleen per boot bereikbaar zijn. Bij Klein Giethoorn ervaar je een on-Randstedelijke rust. Je kunt hier een roeiboot huren, overnachten of een fietstocht dwars door de polders met borrelballetjes beginnen of afsluiten. Meer informatie: www.pluktea.nl en www.kleingiethoorn.nl

DOEN • ZOMER 2014

PROEVEN VAN DE HOLLANDSE TUIN

GRASSEN GRASDUINEN

Nog een ‘must see’: de Proeftuin van Holland. Hier staan honderden gewassen die in Boskoop ontwikkeld of nog steeds gekweekt worden. De tuin is ook voor de koters interessant, want zij kunnen met Arie op safari en ontdekken spelenderwijs vlinders. De Proeftuin organiseert groene workshops en themawandelingen. Meer informatie: www.proeftuinvanholland.nl

Het Grassenerf maakt het overzicht van bijzondere Boskoopse kwekerijen compleet. De eigenaren kweken hier bamboe, siergrassen en vaste planten, geschikt voor het klimaat in Nederland. In de showtuin krijgt de bezoeker een goed beeld van wat je allemaal met grassen kunt doen. Meer informatie: www.grassenerf.nl

DOEN • ZOMER 2014

PROJECT

WONEN IN HET MIDDEN VAN HET LEVEN!

21 22 1

Tussen Torenpad, Babsloot en Enterij komen 104 nieuwe woningen in allerlei variaties: eengezinswoningen, twee-onder-een-kapwoningen en appartementen. Voor elk wat wils! De wijk wordt opgebouwd uit verschillende eilanden. Hierdoor grenst bijna elke woning aan het water. En helemaal bijzonder: in het midden van het plangebied komt een uniek speeleiland, waar uw (klein)kinderen naar hartenlust en in alle veiligheid kunnen spelen!

13 14

Fase 1

Parklaan Boskoop

Werknummer 4386

Wonen aan het water, in het hart van Boskoop. Wie wil dat nu niet? In Torenpad-Oost kan het!

17 18 19 20

Fase 2a

DOEN • ZOMER 2014

= Haag

Fase 2

Situatie Opdrachtgever Van Omme & De Groot

SCHIPPERS

Schaal 1:1000

Datum 19-05-2014

Blad01

PARKLAAN In de jaren 30 van de vorige eeuw was de Parklaan een belangrijk gebied voor Boskoop. Hier zetten de boomkwekers hun producten op transport. Daarnaast werden de beroemde Boskoopse bloemententoonstellingen gehouden in het Floragebouw. Het Rosarium diende als presentatiepark van rozen voor de bevolking en voor officieel bezoek. De Tweede Wereldoorlog maakte echter al snel een einde aan het tentoonstellingsterrein. Het Floragebouw werd belegerd en deed tijdens de oorlogsjaren onder andere dienst als paardenhospitaal. Na de oorlog was het Floragebouw behoorlijk gehavend en werd het vooral gebruikt voor industriële doeleinden. Zo fungeerde het als garage voor busmaatschappij Citosa en als machinefabriek voor treinstellen. In 1999 kreeg het Voor meer informatie: Makelaardij de Huizenbeurs 0172 - 21 07 47

= Hek met Hedera

29 10

Deze twee nieuwe woonwijken kennen elk hun eigen woningaanbod. Van eengezinswoning en twee-onder-een-kapwoning tot appartement, huur én koop.

TORENPAD-OOST

Van Omme & De Groot Projectontwikkelaars en Bouwers ontwikkelt de komende jaren twee nieuwbouwlocaties in Boskoop: Torenpad-Oost en Parklaan.

Maar één ding hebben de nieuwe wijken gemeen: ze staan beide midden in het leven! Tussen de karakteristieke bebouwing van Boskoop en vlak bij het centrum (Torenpad-Oost) of vlak bij het station en het Rosarium (Parklaan). Je kiest zelf waar je je het meeste thuis voelt!

‘De Parklaan is een laan waar Boskoop trots op kan zijn. De mooie bebouwing in jaren 30-stijl, de bomen aan weerskanten van de laan, de verkeersluwe omgeving en de rijke historie maken het wonen aan de Parklaan zeer aangenaam.’

Floragebouw de rijksmonumentale status en werd het gerestaureerd naar zijn oorspronkelijke staat. Nu herbergt het Floragebouw een café-restaurant met daarbij een theater en een casino. Hier vindt elke Boskoper een heerlijk avondje uit. Met de restauratie van het Floragebouw werd ook de verdere ontwikkeling van de omgeving mogelijk. De laatste jaren heeft de Parklaan dan ook een ware metamorfose ondergaan. De toenmalige bedrijvigheid heeft plaatsgemaakt voor een chique en groene woonwijk. De 18 eengezinswoningen en 12 twee-onder-een-kapwoningen die Van Omme & De Groot Projectontwikkelaars en Bouwers gaat bouwen, vormen het sluitstuk van de herontwikkeling van de Parklaan.

www.mooiwoneninboskoop.nl

www.facebook.com/mooiwoneninboskoop

DOEN • ZOMER 2014

PROJECT

AKELEITUIN Zoetermeer PROJECT Chrysant, 40 jongerenappartementen te Zoetermeer Architect Klunder Architecten te Rotterdam 52 DeDOEN • ZOMER 2014 Opdrachtgever eigen ontwikkeling Afnemer woningcorporatie De Goede Woning te Zoetermeer Duur van het project 2013-2014

DOEN • ZOMER 2014

NR 8

•

Z O M E R 2 0 14

DOEN NR 8 •

Het relatiemagazine dat verbindt en inspireert

ZOMER 2 0 14

WIJ WILLEN. WIJ KUNNEN. WIJ DOEN. SINDS 1922.

OUDERWETS VAKMANSCHAP IN EEN NIEUW JASJE

WWW.VANOMME-DEGROOT.NL

@vanommedegroot

facebook.com/vanommedegroot