ΖΩΝΤΑΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Κι απ’ τη στιγμή που ο μυθιστοριογράφος μας έβαλε σ’ αυτή την κατάσταση- όπου, καθώς συμβαίνει σ’ όλες τις καθαρά εσωτερικές καταστάσεις, κάθε συγκίνηση δεκαπλασιάζεται, όπου το βιβλίο του θα μας αναστατώσει με τον τρόπο που μας αναστατώνει και το όνειρο, αλλ’ ένα όνειρο πιο καθαρό από αυτά που βλέπουμε στον ύπνο μας και που η ανάμνησή του θα διαρκέσει περισσότερο- τότε κάνει να ξεσπάσουν μέσα μας σε μιαν ώρα όλες οι εφικτές ευτυχίες και δυστυχίες που στη ζωή θα χρειαζόμασταν χρόνια για να γνωρίσουμε μερικές τους, και που οι πιο έντονες δεν θα μας αποκαλυφθούν ποτέ, γιατί ο αργός ρυθμός της γένεσής τους μας αφαιρεί τη δυνατότητα να τις συλλάβουμε (έτσι αλλάζει και η καρδιά μας στη ζωή, κι αυτός είναι ο χειρότερος πόνος • τον γνωρίζουμε όμως μόνο μέσα από την ανάγνωση, με τη φαντασία: στην πραγματικότητα αλλάζει με τον τρόπο που πραγματοποιούνται ορισμένα φαινόμενα της φύσης, τόσο αργά, ώστε αν μπορούμε να διαπιστώσουμε διαδοχικά την καθεμιά απ’ τις διαφορετικές τους καταστάσεις, αντίθετα, στερούμαστε την ίδια την αίσθηση της αλλαγής). Μ.Προυστ, Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, τ.1, σελ.81-83
5