12 minute read
1.2 Onze stadsboerderijen
from Werkplan 2022
1.2.1 Inspirerende natuureducatiecentra met diverse functies
Onze stadsboerderijen ontwikkelen zich naar kleinschalige voorbeelden van duurzaam boeren in Nederland, we bieden Utrechters waardevol contact met dieren en ontwikkelen ons tot volwaardige centra voor natuureducatie en -recreatie. Onze vijf stadsboerderijen zijn Eilandsteede in de wijk Zuidwest, Gagelsteede in de wijk Overvecht, Griftsteede in de wijk Noordoost, Koppelsteede in de wijk Zuid en Steede Hoge Woerd in de wijk Vleuten – De Meern. Op de stadsboerderijen laten we zien hoe duurzaam boeren eruit kan zien; hoe gewassen op ecologische wijze kunnen worden geteeld, tuinen op ecologische wijze kunnen worden onderhouden en hoe vee en huisdieren op een duurzame en diervriendelijke manier kunnen worden gehouden. We werken aan locaties die interessant en inspirerend zijn om te bezoeken, met een aantrekkelijke verblijfskwaliteit en met een informatief en enthousiasmerend programma waarmee bezoekers de groene stad kunnen ervaren en erover kunnen leren. Een programma dat stimuleert en activeert om ook zelf een bijdrage te leveren aan een groene en duurzame wereld.
Advertisement
Op onze stadsboerderijen realiseren we:
1 Duurzaam boeren met dieren 2 Duurzame gewasproductie en ecologisch tuinieren (paragraaf 1.3) 3 Een bezoekerscentrum met boerderijwinkel en ondersteunende horeca 4 Een biodiverse en klimaatadaptieve natuurhotspot 5 Groene en natuurlijke speelomgeving 6 Een levendig erf, waar altijd wat te doen, te beleven en wat te leren is en functies gemengd zijn
Onze stadsboerderijen worden goed bezocht door families met jonge kinderen. In 2022 continueren we onze inspanning om onze locaties aantrekkelijker te maken, ook voor andere doelgroepen. We vergroten de kwaliteit van de natuurbeleving, de natuureducatie mogelijkheden en gaan bezoekers op meerdere manieren motiveren om zelf aan de slag te gaan met groen in de stad.
1.2.2 Duurzaam boeren met dieren
Met de landbouwhuisdieren op onze stadsboerderijen brengen we onze bezoekers in contact met productiedieren die zo veel mogelijk de kans krijgen hun natuurlijk gedrag te vertonen in harmonie met milieu, landschap en klimaat. De kennismaking met deze dieren biedt een waardevol, ander en persoonlijk perspectief op dierlijke producten dan slager of supermarkt. Met onze dierkeuze dragen we waar mogelijk bij aan het behoud van levend cultureel erfgoed met een gezonde genetische basis.
Kinderen en volwassen leren over het gedrag van dieren en ervaren ook dat aan een dierlijk product als vlees een leven van een dier voorafgaat. Zij vormen zich een beeld van wat dit leven is en hoe dit met respect en zorgvuldigheid kan worden behandeld. Op de stadsboerderijen laten we zien hoe duurzaam boeren eruit kan zien; hoe vee op een duurzame en diervriendelijke manier kan worden gehouden voor de productie van dierlijke producten.
Met onze varkens produceren we dierlijke producten. Hiervoor werken we samen met Buitengewone Varkens. Met deze samenwerking zijn we verzekerd van ‘dierenwelzijn, lokale afzet en duurzame productie in de korte keten’. In 2022 verkennen we de mogelijkheden om ook met andere dieren, bijvoorbeeld met onze schapen en kippen, dierlijke producten te produceren. Daarmee dragen we bij aan het belang en de kennis over kleinschalige lokale voedselproductie met oog voor dierenwelzijn. Hiermee willen we bewustwording en dialoog rond dierenwelzijn, duurzaamheid en vleesconsumptie faciliteren. Waar mogelijk zoeken we de samenwerking met duurzame boerenbedrijven in de omgeving van Utrecht, om onze educatie over de duurzame voedselproductie en de relatie tussen stad en platteland te versterken. Naast de dieren uit de landbouw houden wij op onze stadsboerderijen ook huisdieren zoals konijnen, cavia’s en ratten. Bezoekers leren deze huisdieren kennen, vinden er informatie over en kunnen onze medewerkers vragen stellen over de verzorging ervan. Utrecht Natuurlijk draagt de dierenwelzijnsnormen uit naar onze bezoekers. Deze normen toetsen we zelf aan het kwaliteitsbewijs van de vSKBN (vereniging van Stads- en Kinderboerderijen Nederland) en de normen van de LICG (Landelijk Informatie Centrum Gezelschapsdieren). In 2021 implementeerden we het nieuwe kwaliteitsbewijs van de vSKBN en actualiseren we de implementatie van de LICG-normen.
We willen zichtbaar en ervaarbaar maken hoe we onze stadboerderijen ontwikkelen naar kleinschalige natuurlijke systemen. We werken aan het optimaal benutten van grondstoffen en producten in lokale kringlopen, met hoogwaardig gebruik en recycling van reststromen. Onze stadsboerderijen willen gezond produceren in evenwicht met, en bijdragend aan een waardevolle lokale natuurlijke omgeving. Om dat te bereiken zoeken we actief naar lokale partners die zich samen met ons samen willen ontwikkelen richting gesloten ketens in circulair Utrecht.
Boerderijwinkel en ondersteunende horeca
Onze stadsboerderijen en een aantal van onze stadstuinen beschikken naast de stallen, tuinen en speeltuinen ook over een bezoekersruimte. In de periode 2020 – 2023 realiseren we in deze bezoekersruimtes een boerderijwinkel en ondersteunende horeca. Dit is een combinatie van een kleinschalige horecavoorziening waar bezoekers wat kunnen drinken en eten en een winkel waar bezoekers producten kunnen kopen. De producten komen van onze eigen boerderijen en tuinen en van producenten die zoveel mogelijk biologische, duurzaam en lokaal produceren. Het aanbod bestaat uit groenten en fruit, honing van imkers van onze locaties (aangesloten bij de Utrechtse Bijenhoudersvereniging), dierlijke producten van ons vee en bijvoorbeeld materialen waarmee Utrechters aan de slag kunnen met moestuinieren, het kweken van planten of het onderzoeken van de biodiversiteit in de stad. De winkel- en horecafaciliteiten zijn van grote toegevoegde waarde voor onze locaties. Onze natuureducatie en -recreatie functie wordt hiermee aantrekkelijker voor meer Utrechters en voor meer verschillende doelgroepen.
De boerderijwinkel en -horeca
• maakt van de bezoekersruimte het nieuwe trefpunt voor ons publiek. Met de winkel- en horecamedewerker is er altijd een aanspreekpunt, op het moment dat andere medewerkers verspreid over de locatie aan het werk zijn; • maakt het voor meer verschillende groepen Utrechters aantrekkelijk om een bezoek te brengen aan de stadsboerderij en langer te verblijven; • is een plek die nog meer initiatiefnemers aantrekt die gebruik willen maken van onze locaties als groen wijkpodium; • is ook een aantrekkelijke werkplek voor vrijwilligers en
Utrechters die extra begeleiding nodig hebben maar wel actief willen zijn in een inspirerende groene omgeving en daaraan bij willen dragen. In 2020 zijn we gestart met de boerderijwinkel en -horeca op de stadsboerderijen Griftsteede, Koppelsteede en Gagelsteede. Op stadstuin Zuilen hebben we een theetuin faciliteit. In 2021 hebben we een boerderijwinkel en -horeca faciliteit gerealiseerd op Eilandsteede. In 2022 realiseren we een winkel- en horecafaciliteit op stadstuin Klopvaart en Steede Hoge Woerd en gaan we door met de ontwikkeling van de bedrijfsvoering, de faciliteit en het assortiment op onze locaties.
De boerderijwinkel en -horeca stelt ons ook in staat om het thema voedselvoorziening op meerdere manieren te agenderen. Met het assortiment van de winkel en -horecavoorzieningen communiceren we met onze bezoekers over: • lokale voedselproductie en in het verlengde daarvan over de stad en regio als voedselbron; • moestuinieren en het zelf telen van groenten; • verantwoord en duurzaam vlees eten; • de noodzaak van meer plantaardig voedsel en over vleesvervangers; • voedselverspilling. De boerderijwinkel en -horeca faciliteiten kunnen ook dienstdoen als proeflokaal.
Sustainable Development Goals
Ons programma rondom dit thema sluit aan op SDG-doel 12 Verantwoorde consumptie en productie.
Bezoekerscentrum
De ontwikkeling van onze boerderijwinkel en boerderijhoreca biedt aantrekkelijke mogelijkheden om ook de functie van onze bezoekerscentra te versterken. De additionele horeca en winkelfunctie in het bezoekerscentrum zorgt voor meer en langduriger bezoek. Hierdoor zijn we in staat om meer bezoekers attent te maken op onze activiteiten en ons cursus en workshop aanbod. We zorgen er ook voor dat bezoekers bezig kunnen zijn met educatieve activiteiten. We onderzoeken de mogelijkheid om in de bezoekersruimte een bibliotheek functie te creëren waar bezoekers informatie en producten kunnen vinden over o.a. natuur, tuinieren en milieuvraagstukken. De winkelfunctie biedt meer mogelijkheden om bijvoorbeeld ook boeken en publicaties te verkopen, of om in het seizoen aandacht te vragen voor tuinieren door bijvoorbeeld stekjes van inheemse planten te verkopen, of een doe-het-zelf pakket voor klimaatadaptief tuinieren. Ook onderzoeken we de mogelijkheid om op een of meerdere van onze locaties te starten met een groen-laboratorium waar bezoekers interactief bezig kunnen zijn met natuureducatie en bijvoorbeeld kunnen onderzoeken en kunnen knutselen met natuurlijke materialen.
Om een gezonde, leefbare stad te hebben voor mensen, dieren en planten is een basiskwaliteit nodig van de natuur in de stad; de stad als gezonde biotoop voor alles wat daarin leeft. Een biotoop kan alleen gezond zijn als het in evenwicht is. In een gezonde, natuur-rijke stad vindt alles zijn voedsel, veiligheid en een plek om zich voort te planten.
Utrecht Natuurlijk wil Utrechters betrekken bij de natuur in de stad. Ons doel is om zoveel mogelijk Utrechters te laten genieten van de natuur in de stad, kennis bij te brengen over de natuur en het belang ervan en zo mogelijk ook Utrechters te motiveren zelf een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van een gezonde biotoop. Daarvoor zijn onze locaties voor de hand liggende startpunten. Denk daarbij bijvoorbeeld aan activiteiten op onze locaties over het thema natuur in de stad (zie paragraaf 2.2), maar ook aan de inrichting van onze locaties waardoor de locaties zelf biodiverse natuurhotspots zijn.
We ontwikkelen onze locaties tot natuurhotspots waar bezoekers kunnen zien en ervaren met welke elementen een stad biodivers en klimaatadaptief kan worden ingericht. We wijzen bezoekers met nieuw voorlichtingsmateriaal op de meerwaarde van bijvoorbeeld insectentuinen, bomen, kleinschalig tuinieren zonder bestrijdingsmiddelen en sedumdaken die op de locatie te zien zijn. We richten onze locaties in met inspiratie-natuur (bijvoorbeeld geveltuinen) om de bezoekers van de locaties te inspireren.
Sustainable Development Goals
Met programma rond dit thema sluiten we aan bij de SDG-doelen 13 Klimaatactie, 14 Leven in het water en 15 Leven in op het land.
1.2.5 Groene en natuurlijke speelomgeving
Utrecht Natuurlijk wil dat kinderen kunnen spelen in het groen en daarbij ook zoveel mogelijk natuurlijke materialen kunnen gebruiken, kunnen ontdekken en kunnen experimenteren. De speelervaring die kinderen bij ons opdoen draagt bij aan de ontwikkeling van de eigen identiteit, het persoonlijke levensverhaal van kinderen en de waardering voor een groene leefomgeving. Kinderen komen in de natuur talloze uitdagingen tegen die ze kunnen overwinnen, zoals enge beestjes of glibberige boomstammen. Dit versterkt hun psychische en lichamelijke weerbaarheid. Een groene en natuurlijk speelomgeving is ook aanleiding tot ontmoeting, uitwisseling, participatie en sociale cohesie in de wijken.
We zijn de mogelijkheden om te spelen in het groen stap voor stap aan het verbeteren. Voor de fysieke aanpassingen aan onze speelvoorzieningen zijn aanzienlijke investeringen nodig. Bestaande speelvoorzieningen worden vervangen en delen van het erf worden anders ingericht om plek te maken voor meer natuurlijk en avontuurlijk spelen. We willen de speelmogelijkheden niet alleen concentreren op een speelgedeelte, maar ook aanbieden op andere plekken op de boerderij. Bij het spelen met groen voegen we waar mogelijk ook altijd het spelen met water toe. In 2022 investeren we op meerdere locaties in fysieke aanpassingen voor een groene en natuurlijke speelomgeving.
Voor het spelen met natuurlijke materialen bekwamen we ons in de regelgeving en zoeken we uit hoe we het spelen met natuurlijke materialen kunnen aanbieden. In 2022 willen we op meerdere locaties experimenteren met het aanbieden van natuurlijke materialen. Onze educatiemedewerkers en speeltuinmedewerkers werken samen aan een werkvorm waarmee we dit kunnen realiseren. Onder het motto ‘Samen spelen’ zorgen we ervoor dat er op onze boerderijen ook speelmogelijkheden zijn voor kinderen met een fysieke beperking om samen te spelen met andere kinderen.
Op de stadsboerderijen Griftsteede en Eilandsteede beheren wij een grotere speeltuin. Het beheer van deze speelvoorzieningen wordt gefinancierd uit de gemeentelijke subsidie sociaal beheer speeltuinen.
1.2.6 Levendig erf
Onder het motto ‘Levendig erf’ gaan we in 2022 door met het verder verlevendigen van onze stadsboerderijen. De aantrekkelijkheid en toegevoegde waarde van onze locaties kan worden vergroot door bestaande functies en activiteiten te combineren en meer zichtbaar en beleefbaar te maken. Dat doen we door: • veranderingen in de fysieke inrichting die de mogelijkheid om te beleven en ervaren vergroten • bezoekers in de gelegenheid te stellen mee te werken aan dagelijkse boerderijwerkzaamheden • en door het doe-het-zelf educatief aanbod op onze locaties uit te breiden.
Veranderingen in fysieke inrichting
Op de meeste van onze boerderijen hebben alle functies een eigen plek op het erf. De dieren worden gehouden in de stallen en aangrenzende dierenweides. De tuin bevindt zich op een ander deel van het erf en op weer een andere plek kunnen kinderen spelen in het groen. Dat betekent ook dat wanneer bezoekers in eerste instantie komen voor de speelvoorzieningen, ze niet of nauwelijks in aanraking komen met de dieren of de tuinen. Wij willen graag dat onze bezoekers op onze locaties wel worden verleid om een ‘totaal ervaring’ te hebben. In de periode 2020 – 2023 realiseren we een grotere functiemenging op onze locaties. Tuinieren, dieren houden, recreëren en spelen in het groen willen we meer door elkaar heen laten lopen. Dit vergt fysieke aanpassingen op onze locaties en is daarmee een proces dat we in kleine stappen zullen realiseren. In 2020 zijn we samen met een ontwerper gestart met de ideeënvorming over een betere inrichting van onze locaties en de wijze waarop de verschillende functies elkaar kunnen versterken. In 2020 en 2021 zijn ook al de eerste aanpassingen uitgevoerd. In 2022 gaan we hier mee verder.
Meekijken en helpen met de boer
Bezoekers kunnen op onze locaties contact maken met boerderijdieren en kleine huisdieren. Wij vertellen over kenmerken van deze dieren, over de verzorging ervan en over de wijze waarop deze dieren ook in de veeteelt met een hogere kwaliteit van dierenwelzijn en met minder gezondheidsrisico’s kunnen worden gehouden. We gaan de ervaring en educatieve waarde van een bezoek aan onze boerderijen en tuinen versterken door bezoekers in de gelegenheid te stellen om ons dagelijks werk mee te beleven. Dagelijkse werkzaamheden rond de verzorging van de dieren en de seizoen cyclus op de tuinen zijn regelmatig geschikt om te benutten als publieksactiviteit. Deze werkzaamheden willen we aanbieden als dagelijks programma waarbij bezoekers worden uitgenodigd om bijvoorbeeld een uur of half uur mee te werken op de boerderij. Denk bijvoorbeeld aan hokken schoonmaken, onkruid wieden, voeren en dieren verzorgen en verplaatsen. Er zijn ook een aantal periodiek terugkerende momenten die zich lenen als aantrekkelijke activiteit voor onze bezoekers zoals het schapenscheren of het verplaatsen van dolenthousiaste varkens die na afloop van het tuinseizoen de moestuin in mogen om deze leeg te eten. Door de coronamaatregelen konden bezoekers in 2020 en 2021 niet of nauwelijks meewerken op de boerderij. In 2022 willen we de mogelijkheden voor bezoekers om mee te werken verder uitbreiden.
Doe-het-zelf educatie aanbod op onze locaties
Op de tuinen bij de stadsboerderij vindt de bezoeker informatie over gewassen, kruiden en planten. Op de locaties is informatie over het scheiden van afval en er is informatievoorziening over de dieren op onze locaties. In 2022 actualiseren en verbeteren we onze informatievoorzieningen en breiden we het doe-het-zelf educatie educatief aanbod verder uit. Dit is aanbod waar bezoekers op ieder moment van de dag gebruik van kunnen maken zoals een natuur ontdek speurtocht op onze locaties.
