5.3 Projecten

De gemeente Utrecht heeft toegezegd de opstartkosten van BuurtNatuur030 en de kosten voor het eerste jaar te willen dragen. Voor het 2e jaar tot en met 4e jaar voorziet de gemeente in een deel van de benodigde financiering. Het resterende deel van de benodigde financiering moet dan elders worden geworven.

Groen moet je Doen

We ondersteunen de organisator van de Groen moet je Doen-dag. De dag waarop de Utrechtse zelfbeheerders in het zonnetje worden gezet. In 2022 willen we op de Groen moet je Doen-dag alle Utrechters uitnodigen om kennis te maken met diverse vormen van biodivers en klimaatadaptief inrichten in Utrecht. We nodigen de verschillende groeninitiatieven uit zich te presenteren aan de stad. We onderzoeken of we deze dag kunnen koppelen aan het 900-jarig bestaan van Utrecht in 2022 onder het motto: Utrecht 900 jaar groen.

Wilde stadscafé

Op de agenda van het Magie-overleg (het geregelde overleg van bij de natuur betrokken Utrechters, natuurexperts, gemeentelijke beleidsambtenaren en stadsecologen) worden regelmatig onderwerpen besproken die interessant zijn voor meer Utrechters dan alleen de deelnemers van het Magie-overleg. Voorbeelden hiervan zijn de klimaatstresstest, Waterproof030, de baten van bomen, de omgang met essentaksterfte en invasieve exoten.

Een projectgroep met deelnemers uit het Magie-overleg, waaronder Utrecht Natuurlijk en de bibliotheek hebben naar aanleiding van bovenstaande het Wilde Stadcafé bedacht met als doel een groter publiek betrekken bij groene onderwerpen die spelen in de stad. We hebben daarbij ook tot doel om mensen te activeren en doen daarom een lichtvoetig activistisch appel op de mensen die interesse tonen in de stadscafés. Dat kan bijvoorbeeld met oproepen om mee te doen met het overzetten van kikkers en padden, het inventariseren van flora en fauna en alert te zijn op werkzaamheden/ontwikkelingen waar de belangen van de natuur in de stad geschaad worden. Kortom: informeren en activeren. Een sandwichformule voor inspiratie en beleid. Daarnaast zorgt het voor meer naamsbekendheid voor de deelnemende organisaties, kunnen er zo deelnemers voor activiteiten en of werkgroepen geworven worden en kan het gebruikt worden als communicatiekanaal voor gemeentelijke informatie en beleid.

De in 2021 geplande stadcafés zijn uitgesteld en worden nu in het najaar van 2021 georganiseerd. Naar aanleiding van de ervaringen met het Wilde stadscafé (door corona pas uitgevoerd in het najaar van 2021) zullen we met de samenwerkingspartners kijken of en hoe we een vervolg gaan geven aan de wilde stadcafés.

Waarnemingen verzamelen

In Utrecht zetten diverse mensen zich in om kennis te vergaren over de biodiversiteit in de stad door actief te zijn als waarnemer. Utrecht Natuurlijk begeleidt projecten waarin Utrechters gierzwaluwen en vleermuizen monitoren (de waarnemers van Gierzwaluw030 en BAT030) en wilde planten inventariseren. Voor deze begeleiding ontvangt Utrecht Natuurlijk additionele financiering van de gemeente Utrecht. Wij coördineren de activiteiten voor de betrokken groepen Utrechters, organiseren bijeenkomsten en bundelen (broed) gegevens.

Deze inzet willen we in 2022 graag continueren. In 2022 willen we ook meer bekendheid genereren voor deze projecten door naast het werk van de waarnemingen ook publieksactiviteiten te organiseren. Deze ambitie hebben we door de coronamaatregelen in 2021 nog niet helemaal kunnen realiseren. De aanpak van deze projecten ontwikkelen we in co-creatie met de stadsecologen van de gemeente Utrecht.

Utrecht Natuurlijk en de gemeente Utrecht werken ook al langer samen aan het verbeteren van de leefomstandigheden van de ringslangen. Ook hiervoor ontvangt Utrecht Natuurlijk additionele financiering.

Klik op de link (plaatje) of ga naar https://youtu.be/lLWrEiTxgTE

Vanaf 2022 gaan we een langdurigere samenwerking met de gemeente Utrecht aan om het volgende te bereiken: • Versterken van de community van ringslangbroeihoop beheerders, met als doel een betrokken groep vrijwilligers te creëren die elkaar weet te vinden, die nieuwe vrijwilligers kan verwelkomen en trainen en daarmee op langere termijn borging van dit netwerk te realiseren. • Een uitbreiding van het aantal locaties in de stad met broeihopen en het werven van nieuwe vrijwilligers om die nieuwe plekken te beheren • Meer kennis over ringslangen bij de Utrechters. We willen bereiken dat Utrechters weten dat ringslangen in de stad voorkomen en zij waarnemingen van ringslangen melden.

We doen dit o.a. met ringslangexcursies en communicatie vanuit UN over het werk van de ringslangcommunity.

Maaibeheer

In 2020 is het maaibeheer in de gemeente Utrecht opnieuw aanbesteed. Belangrijk aandachtspunt voor het nieuwe beheer was het behoud van biodiversiteit. Het nieuwe maaien moet zorgen voor meer planten in de stad. Hierdoor wordt er op veel plekken in de stad minder vaak en anders gemaaid. Veel Utrechters hebben nog vooroordelen over het minder maaien en vinden dat de stad er rommeliger van wordt. Utrecht Natuurlijk en de gemeente Utrecht willen bereiken dat er in de stad meer begrip ontstaat voor het nieuwe maaien en er meer waardering komt voor de biodiversiteit in de stad. We willen ook bereiken dat het aantal vragen en klachten dat de gemeente Utrecht ontvangt over het maaibeleid verminderd. In 2021 deden wij het volgende: • We publiceren informatie over het maaibeleid op onze website; • Via onze sociale mediakanalen vragen we wijkgericht aandacht voor bepaalde beheerswerkzaamheden die op dat moment uitgevoerd worden. Zo geven we een en antwoord op de vraag: Wat doen ze (de maaiers) en waarom? Hierbij kan ook worden verwezen naar de informatie op onze website; • In samenwerking van het KNNV (vereniging voor veldbiologie) maken we een excursieprogramma waarbij wij zorgen voor publiciteit en zo mogelijk één van onze locaties inzetten; • In samenwerking met het KNNV realiseren we ‘pop-up bordjes’ bij planten in een hooiland waarbij passanten de naam en bijzonderheden van de plant kunnen lezen.

We voeren eerst een pilot uit met eenvoudige middelen.

Als we de juiste vorm hebben gevonden en een definitief ontwerp hebben kunnen realiseren, volgt uitvoering op grotere schaal.

In 2022 willen we aandacht blijven besteden aan dit onderwerp en hiervoor onze communicatiekanalen en locaties in zetten. We doen dit in samenspraak met de gemeente en het KNNV (Vereniging voor veldbiologie).

Groen doet goed

In opdracht van de Provincie Utrecht voeren we het programma ‘Groen doet goed’ uit. Dit programma heeft tot doel meer kinderen, vooral in de stenige wijken, de natuur in te laten gaan. Utrecht Natuurlijk verdeelt een activiteitenbudget onder verschillende stedelijke initiatieven, voorziet deze van advies en zorgt voor uitwisseling en inspiratie tussen de partners. Dit betreft de volgende initiatieven:

Speelbos Zuilen Het speelbos Zuilen is een initiatief van buurtbewoners en gemeente Utrecht, in samenwerking met de Scouting, Ludens BSO en omliggende scholen. Het speelbos had haar officiële opening in april 2019. Het speelbos is permanent toegankelijk en is een waardevolle toevoeging aan het Niftarlakepark. Plan voor 2021-2023: Het aantrekkelijk houden van het speelbos. Dat kan door het organiseren van activiteiten met thema’s die de buurt belangrijk vindt. Dit om de betrokkenheid te waarborgen. En mocht er behoefte komen aan nieuwe/andere speeltoestellen of -elementen dan kan financiering hiervoor worden ingezet.

De Avonturenclub De Avonturenclub krijgt juist in de stenige wijken, via de scholen, kinderen naar buiten die zonder deze club niet of nauwelijks buiten spelen. Plan voor 2021-2023: de professionalisering van de Avonturenclubs heeft onze aandacht. Wij zien graag dat de Avonturenclub een begrip wordt in Utrecht en dat de verschillende groepsleiders elkaar zeker één keer per jaar treffen. Er zijn meer wijken in Utrecht waar kinderen via deze werkwijze buiten een nieuwe wereld kunnen ontdekken. De Avonturenclub zorgt ervoor dat kinderen ook zonder begeleiding naar buiten gaan om het avontuur te zoeken. NatuurWijs Het motto van Natuurwijs is leren met hoofd, hart en handen. De scholen kunnen kiezen uit drie soorten activiteiten: Nu naar buiten, bosuitjes en driedaags programma. Er zijn uitjes in de gebieden van Staasbosbeheer, Natuurmonumenten en Utrechts Landschap maar ook de stadsparken (stadsnatuur) worden meegenomen in het programma. Plan voor 2021-2023: Er zijn nog genoeg scholen die niet meedoen aan NatuurWijs en het streven is steeds meer scholen te betrekken. Een andere mogelijkheid is een dag NatuurWijs organiseren voor de hele school. Dus allemaal tegelijk het bos in.

Over de brug feest - Overvecht Dit jaarlijks terugkerende feest wordt komend jaar voor de zesde keer georganiseerd. De jaarlijkse herhaling maakt dat het feest steeds bekender wordt in de wijk en op een groot aantal kinderen en bezoekers kan rekenen uit de nabije omgeving.

Zomertoer Dit is een nieuw project binnen Groen doet goed, ontstaan op een partnerbijeenkomst. Natuurwijs, DOCK en Utrecht Natuurlijk werken samen aan een zomerprogramma in de wijk Overvecht en mogelijk ook in Kanaleneiland. Kinderen uit Overvecht, die thuisblijven, gaan drie aaneensluitende dagen naar natuurgebieden rond de stad en beleven daar de mooiste avonturen en bijzondere momenten.

Speeltuin Noordse Park Speeltuin Noordse Park wordt beheerd door een zelfstandige buurtorganisatie en doet sinds 2017 mee aan Groen doet goed. De speeltuin heeft in die periode een grote make-over gehad en kan nu met recht een groene speeltuin genoemd worden. In die periode hebben zich ook steeds meer kinderen en buurtbewoners aan de speeltuin verbonden en zijn de bezoekersaantallen gegroeid. Plan voor 2021-2023: De verdere ontwikkeling van de speeltuin tot een plek waar steeds meer kinderen en buurtbewoners komen. Een groene oase waar je buurtbewoners kan ontmoeten, kunt ontdekken, groeien en tot rust komen in de stad. Uitbreiding van de activiteiten, zo nu en dan, in het aangrenzende Noordse Park hoort tot de mogelijkheden.

Zaailingen en spontane natuur

Er lijkt weinig ruimte in de stad voor spontane natuur. Al het groen is ooit bedacht, geplant en wordt verzorgd. Toch laat de natuur zich niet tegenhouden en groeien er spontaan zaailingen op in de stad. Soms op plekken waar ze ongestoord kunnen groeien maar soms ook op plekken die daar niet voor bedoeld zijn. In samenwerking met kunstenaar Hans van Lunteren zorgden we in 2021 voor meer aandacht voor spontane natuur en zaailingen in de stad. Het programma bestond onder meer uit een bijdrage over spontane natuur in de stad bij de tentoonstelling ‘De botanische revolutie’ in het Centraal Museum, 12 artikelen in de DUIC over spontane natuur, 12 televisieafleveringen bij RTV-Utrecht en een oproep aan Utrechters om zaailingen te labelen met het label ‘Zaailing gewenst’ en te melden zodat we deze letterlijk op de kaart kunnen zetten. In 2022 geven we hier vervolg aan.

Vergroen je Boomspiegel

In 2020 werkten we samen met de Guerilla Gardeners aan de succesvolle actie voor boomspiegeladoptie. In 2020 hebben ruim 150 Utrechters zich aangemeld om een boomspiegel te vergoenen en te verzorgen. We geven dit project een vervolg in het najaar van 2021. Bij het schrijven van dit werkplan was het resultaat van ‘Vergroen je Boomspiegel 2021’ nog niet bekend. Op basis van de resultaten besluiten we of we dit project ook in 2022 een vervolg gaan geven.

Bijenburcht

In samenwerking met de afdeling Groen en ecologie van de gemeente Utrecht, de Utrechtse Bijenvereniging en advies en ingenieursbureau Tauw voeren we een project uit om de samen met bewoners en actieve groengroepen te zorgen voor betere nestelgelegenheid voor wilde bijen door middel van een bijenburcht. Een klein percentage van de wilde bijen maakt maar gebruik van de bekende bijenhotels. Een groot deel bouwt nesten in de grond. Het bouwen van een bijenburcht is een goede en creatieve manier om bij te dragen aan het leefgebied van de wilde bij. Veel bijen nestelen in de grond, vaak in schuine of verticale wandjes of hellingen. De open, zandige grond van de bijenburcht voorziet in geschikte nestgelegenheid voor diverse soorten bijen. En door in de omgeving te zorgen voor een bloemrijk gebied met wilde planten, bomen en struiken, is er ook voldoende voedsel beschikbaar. We zorgen voor een duidelijke instructie voor het bouwen van een bijenburcht en voorzien in de benodigde bouwmaterialen. Er worden voorbereidingen getroffen om in samenwerking met de Utrechtse Bijenvereniging een eerste bijenburcht te realiseren op stadstuin Kanaalweg.

Bee-embassy

Belgisch curator Tim Joye startte in 2019 in Gent het project Beesphere op. Samen met kunstenaars, designers en architecten brengt hij met Beesphere de bijen- en insectencrisis onder de aandacht. In Mediamatic Amsterdam zag Tim de prachtige wilde installatie van bevriend kunstenaar Zeger Reyers. De imposante sculptuur van 8 meter waarin duizenden planten en borden zitten verwerkt schiet vanuit de keuken doorheen het dak. Samen bedachten Zeger en Tim een concept waarbij een sculptuur uit servies en planten onderdak zou bieden aan duizenden inheemse werkbijen. Door een bijenvolk in een dergelijke sculptuur te integreren, ontstaat er een nieuwe beweeglijke betekenislaag boven op het organische patroon van de borden en planten. De bijen en de borden in de sculptuur versterken de positie van de bij in het hart van ons mensdom: zonder bijenbestuiving geen landbouw, geen voedsel en flinke klappen voor de economie. Kortom, zonder bijen geen mensen. In samenwerking met de kunstenaars en sociaal projectontwikkelaar Joost de Groot zal in 2022 dit sculptuur gebouwd worden in de tuin van Castellum Hoge Woerd. Op het Romeinse Castellum zal dan de ‘Bee Embassy’ neerstrijken. Met daarin een volk zwarte bijen die in de tijd van de Romeinen hier al rondvlogen. Op die manier zal de bijenambassade ook haar afspraak met de geschiedenis niet missen.

Expositie kleding en compost

In 2021 werken we aan de voorbereiding en financiering van de expositie Kleding en Compost op het Castellum Hoge Woerd. Wanneer we in 2021 voldoende financiering kunnen werven voor de realisatie van deze expositie wordt deze in 2022 gerealiseerd. De expositie en het activiteitenprogramma hebben ‘de grondstoffen voor kleding op een duurzaam en lokaal niveau’ als thema. We presenteren organische stoffen letterlijk als grondstof voor Utrechts voedsel. Uit de planvorming: ‘Nederlanders zijn de afgelopen decennia verslaafd geraakt aan goedkope kleding. Achter het maakproces gaat echter een ecologische ramp schuil. De hedendaagse textielindustrie is namelijk na de olie-industrie de meest vervuilende ter wereld. We creëren met onze huidige consumptie van fast-fashion een afvalberg van afgedankte kleding waar vele generaties na ons nog de nasmaak van zullen proeven. Dit probleem moet opgelost worden. Dat kan enerzijds aan de aanbodkant door kortere productieketens te realiseren, nieuwe circulaire businessmodellen en textielinnovatie te creëren en anderzijds aan de vraagkant door bewustwording van de consument te stimuleren. We zoeken tegelijkertijd als maatschappij steeds meer naar manieren om ons voedsel zoveel mogelijk lokaal, ecologisch en op een sociaal duurzame manier te verbouwen. Laten we nu de tijd nemen om die beide ontwikkelingen met elkaar te verbinden. We moeten lokale grondstoffen (her)waarderen en zoveel mogelijk behouden.’ Met de expositie ‘Kleding & Compost’ zullen we ons vooral richten op de mogelijkheden die de (lokale) natuur ons biedt voor een andere kijk op kleding. We laten de Utrechter zien wat een natuurlijk alternatief kan zijn voor fast-fashion; lokaal geproduceerde kleding die na het dragen op de composthoop voeding kan zijn voor je eigen moestuin. Daarnaast bieden we met deze expositie een platform aan Utrechtse makers die vanuit zowel artistieke, culturele als wetenschappelijke disciplines invulling geven aan duurzame mode. Ze geven ons mogelijke oplossingen door het ontwikkelen van nieuwe vormen van textiel die geen schade aanrichten aan onze leefomgeving. Denk bijvoorbeeld aan stoffen van mycelium (paddenstoelen), ananasschillen, aangespoelde kwallen, plasticsoep en zeewier. Maar de expositie biedt de Utrechter niet alleen kennis en ‘stof’ voor een gesprek, maar ook een concreet handelingsperspectief waarmee ze de eigen houding en gedrag met betrekking tot kleding en voedsel kunnen bevragen.

Wormenhotel

Een wormenhotel is een collectieve composteerinstallatie voor een buurt. Een groepje buurtbewoners beheert samen een ‘hotel’ en gebruikt dat om groenafval te composteren. Zij gebruiken de opbrengst (compost) in hun tuin, boomspiegel of zelfbeheer project. Door het gebruik van een wormenhotel ontstaat er een reductie van het afval dat opgehaald moet worden, zorgen bewoners zelf voor het in standhouden van de bodemvruchtbaarheid en dragen we bij aan kennis over kringlopen in de natuur.

In 2021 realiseerden we een ontwerp voor een Utrechts wormenhotel en ontwierpen we een werkwijze voor de realisatie en het beheer ervan. We realiseren dit samen met Compostier, Buurman Utrecht en de Moestuinjuf. Dit project werd mede gefinancierd vanuit de subsidie Global Goals. In 2021 werden twee wormenhotels gerealiseerd. Nieuwe initiatiefnemers kunnen dit ontwerp en de werkwijze gebruiken. In 2022 stellen wij deze opnieuw actief ter beschikking.