1.2 Centra voor natuureducatie en natuurrecreatie

Naast het dagelijks bezoek konden Utrechters ook deelnemen aan ons activiteitenprogramma. Deelnemers aan dit programma doen ervaringen en kennis op over de natuur, biodiversiteit, de klimaatadaptieve stad, gezonde en duurzame voeding en over tuinieren en moestuinieren. Het programma bestond uit doe-activiteiten, workshops, cursussen, colleges en evenementen. We zetten onze locaties ook in als groen wijkpodium door andere aanbieders in de gelegenheid te stellen activiteiten op onze locaties te organiseren. Vaak deden we dat in cocreatie.

1.2.1 Levendig erf

Onder het motto ‘Levendig erf’ gingen we in 2021 door met het verlevendigen van onze stadsboerderijen. De aantrekkelijkheid en toegevoegde waarde van onze locaties hebben we vergroot door bestaande functies en activiteiten te combineren en beter zichtbaar en beleefbaar te maken. Dat deden we door: • veranderingen in de fysieke inrichting die de mogelijkheid om te beleven en ervaren vergroten; • bezoekers in de gelegenheid te stellen mee te werken aan dagelijkse boerderijwerkzaamheden; • het doe-het-zelf-educatieaanbod op onze locaties uit te breiden.

Veranderingen in fysieke inrichting

In ons beleidsplan 2020 – 2023 hebben we daartoe opgenomen dat we een grotere functiemenging realiseren op onze locaties. Tuinieren, dieren houden, recreëren en spelen in het groen willen we meer door elkaar heen laten lopen. Dit vergt fysieke aanpassingen op onze locaties en is daarmee een proces dat we in kleine stappen zullen realiseren. In 2020 zijn we samen met een ontwerper gestart met de ideeënvorming over een betere inrichting van onze locaties en de wijze waarop de verschillende functies elkaar kunnen versterken.

In 2021 hebben we het onderstaande gerealiseerd per locatie:

Griftsteede

Op Griftsteede is de bouw van het Amfitheater afgerond; er zijn planten en struiken omheen geplaatst. Het wordt gebruikt voor buitenlessen, muziek- en theateroptredens maar ook als heerlijke zitplek met zicht op de tuin en speeltuin. In de zomer is de nieuwe konijnenheuvel gerealiseerd, waarvoor we een crowdfundingsactie hadden opgezet. De konijnen en kippen hebben nu veel ruimte en bezoekers kunnen tussen de dieren lopen. De inspiratie- en geveltuinen zijn verder ingericht en vormen een groene zone langs de stallen. We hebben nieuwe informatieborden bij de ingangen en op het terrein geplaatst waar bezoekers informatie kunnen vinden over Griftsteede en de activiteiten. Ook de huiskamer is aangepakt en opgefrist. Tot slot zijn er in de speeltuin een klauterbos en wilgentunnel gerealiseerd. De klauterconstructie gaat tussen de bomen door. Ook is er een wilgentunnel geplaatst over het pad.

Gagelsteede

Op Gagelsteede is een eerste loeppaal geplaatst. De tweede volgt zodra de nieuwe groene speelomgeving wordt opgeleverd, naar verwachting medio 2022. In de zomermaanden zijn er hangmatten geplaatst in het prieel en is er een schommelband opgehangen in de boom in de wei. Tot slot zijn er, in samenwerking met DOCK, extra parasols op het erf geplaatst.

Steede Hoge Woerd

Op Steede Hoge Woerd zijn grote aanpassingen gedaan aan het gedeelte voor natuurlijk spelen. De waterloop is vernieuwd, er zijn grote keien geplaatst die de beekloop begeleiden en er is een mooie klim-klauterstructuur aangelegd. Het buitenleslokaal komt meer tot zijn recht dankzij het gras dat we er omheen hebben uitgebreid. Ook is er veel nieuwe beplanting aangelegd, onder andere rondom de tuinschuur en het buitenlokaal. Daarnaast is er een heliotroopkas geplaatst, waardoor we ook in de wintermaanden in de grond kunnen kweken.

Eilandsteede

Op Eilandsteede hebben we de aanpassingen om de speeltuin inclusiever te maken afgerond. Dat betekent dat kinderen met een fysieke beperking nu gebruik kunnen maken van onze speeltuin. Daarnaast is er een horecaplek met winkel geopend. Bezoekers kunnen in de weekenden koffie met wat lekkers komen nuttigen, terwijl ze de dieren in de weides zien lopen.

Koppelsteede

Op Koppelsteede hebben we gewerkt aan een betere koppeling tussen de moestuin en de horeca, waardoor ons verhaal over de duurzame voedselketen zichtbaar wordt. De eerste fase van de fysieke aanpassingen voor natuurlijk spelen is afgerond en we hebben meer vaste plantenvakken gecreëerd op het erf met meer kleurrijke bloemen die goed zijn voor vlinders en insecten. Daarnaast hebben we een beukenhaag, een tunnel en een hut aangelegd.

Meekijken en helpen met de boer

Bezoekers kunnen op onze locaties contact maken met boerderijdieren en kleine huisdieren. Wij vertellen over kenmerken van deze dieren en over de verzorging ervan. Het is onze ambitie om de ervaring en educatieve waarde van een bezoek aan onze boerderijen en tuinen te versterken, door bezoekers in de gelegenheid te stellen om ons dagelijks werk mee te beleven. Dagelijkse werkzaamheden rond de verzorging van de dieren en de seizoencyclus op de tuinen zijn vaak geschikt om te benutten als aantrekkelijke publieksactiviteit. Door de beperkende coronamaatregelen hebben we onze bezoekers echter nauwelijks in de gelegenheid kunnen stellen om met ons mee te werken. Deze ambitie pakken we weer op zodra de beperkende maatregelen zijn opgeheven.

Doe-het-zelf-educatieaanbod op onze locaties

Onze stadsboerderijen ontwikkelen zich tot centra voor natuureducatie en natuurrecreatie in de stad. Op de tuinen bij de stadsboerderij vindt de bezoeker informatie over gewassen, kruiden en planten. In 2021 hebben we informatievoorzieningen geactualiseerd en ons doe-het-zelf-educatieaanbod uitgebreid. Met het doe-het-zelf-educatieaanbod bedoelen we het aanbod waar de bezoeker op ieder moment van de dag gebruik van kan maken als hij/zij een bezoek brengt aan een van onze boerderijen.

In 2021 hebben we hiervoor het volgende gerealiseerd: • Vanaf de zomervakantie konden kinderen de Boerderijinspectie doen op onze locaties om te kijken hoe onze dieren gehouden worden en ons tips geven voor verbeteringen. Vooral in de nazomer is daar veel gebruik van gemaakt. De aanbevelingen van het publiek hebben we laten zien via een schoolbord. • We hebben een Natuurbingo gemaakt en een Safarikist ontwikkeld. Deze gaan we in 2022 inzetten. • Op Steede Hoge Woerd werd veel gebruikt gemaakt van het Kinderboeken Zwerfstation. Bezoekers wisten de kast goed te vinden en kwamen regelmatig boeken halen en brengen. • Op Kasteeltuin Nijevelt hebben we de bebording aangepakt, zodat bezoekers nu informatie kunnen lezen en bekijken bij het insectenhotel, het egelhotel en de composthoop. • Op Gagelsteede hadden we het gehele jaar poepspeurtochten beschikbaar die kinderen konden ophalen in de stal. Ook de ontdekroute Gageltocht is veel gebruikt tijdens de coronaperiode. We hadden regelmatig wortels klaarliggen die de kinderen zelfstandig aan de dieren konden voeren.

De nieuwe kruiwagentjes op het erf (met dank aan

DOCK) werden veel gebruikt. In de zomervakantie konden de kinderen een strobad nemen. Weer of geen weer, tussen de goudgele halmen is het altijd zomer!

Ook konden ze chillen in de hangmatten die in het prieel hingen. Dit was zo’n succes dat de hangmatten na de vakantie tot op de draad versleten waren. • Op Gagelsteede, Griftsteede en Eilandsteede zijn loeppalen geplaatst, waarmee kinderen zelfstandig objecten naar keuze kunnen vergroten.

Naast het doe-het-zelf-educatieaanbod dat wij zelf ontwikkelden, werkten we waar mogelijk ook samen met andere partijen die onze locaties wilden gebruiken om publiek te bereiken. Met deze partijen zochten we naar aantrekkelijke presentatievormen die passen bij de kwaliteit van de stadsboerderij.

Zo konden kinderen, tieners en volwassenen op Steede Hoge Woerd en op kasteeltuin Nijevelt in de zomer meedoen met wekelijkse natuuryoga-middagen die we organiseerden met Balancemoves19. De natuurlijke inrichting van de locatie werd zeer gewaardeerd als inspirerende omgeving om tot jezelf te komen bij diverse workshops mindfulness. De inzameling van kleding, vet en gebruikte apparaten liep heel goed op Gagelsteede. Deze inzameling organiseerden we met Wecycle en Kinderboerderijenactief.

1.2.2 Boerderijwinkel en boerderijhoreca

In de periode 2020 – 2023 willen we op alle stadsboerderijen en op een aantal van onze stadstuinen een boerderijwinkel en ondersteunende horeca realiseren. Dit is een combinatie van een kleinschalige horecavoorziening waar bezoekers wat kunnen drinken en eten en een winkel waar bezoekers producten kunnen kopen van onze eigen boerderijen en tuinen en van lokale of regionale producenten. Met deze boerderijwinkel/horeca versterken we onze natuureducatie- en natuurrecreatiefunctie. We worden daardoor aantrekkelijker voor meer Utrechters en voor meer verschillende doelgroepen. De boerderijwinkel/ horeca stelt ons ook in staat om het thema voedselvoorziening op meerdere manieren te agenderen en aandacht te besteden aan: • lokale voedselproductie en in het verlengde daarvan aan de stad en regio als voedselbron; • moestuinieren, het zelf telen van groenten; • verantwoord en duurzaam vlees eten; • de noodzaak van meer plantaardig voedsel en aandacht voor vleesvervangers; • voedselverspilling.

Hier volgt een opsomming van wat we hiervoor in 2021 gerealiseerd hebben: • In 2021 is er een winkel- en horecagelegenheid gerealiseerd op Eilandsteede. Deze was iedere vrijdag, zaterdag en zondag geopend. De openstelling op vrijdag verzorgen we samen met cliënten van Reinaerde. Cliënten helpen bijvoorbeeld met het oogsten van kruiden en bloemen voor op de tafels, schoonmaakklussen en het helpen van bezoekers. Bezoekers zijn enthousiast over de komst van deze plek met lekkere koffie, taartjes en lokale producten. De lokale honing is een van de favorieten. Daarnaast verkopen we ook producten vers vanuit de tuin van Stadstuin Food for Good. • De boerderijwinkel en horeca op Griftsteede, Koppelsteede en Gagelsteede zijn in 2020 gerealiseerd en werden ook in 2021 volop gewaardeerd. Door de beperkende coronamaatregelen hebben we het grootste deel van het jaar moeten werken als to-go-locatie. In 2021 deden we mee aan de Nationale Week Zonder Vlees. De producten die we aanboden waren vegan. We serveerden havercappuccino’s, vegan gebak en vegan broodjes. Door een week lang ons assortiment aan te passen, lieten we bezoekers kennismaken met vegan producten en zorgden we voor bewustwording met betrekking tot de consumptie van dierlijke producten.

Lokale groenten uit onze tuinen

In 2021 groeide de oogst aan groenten van onze eigen tuinen. We konden daardoor ook meer eigen groenten aanbieden in onze boerderijwinkels. We laten onze bezoekers zo kennis maken met lokale ecologische productie van gewassen en met seizoensgroenten en we stimuleren onze bezoekers om vaker lokaal en duurzaam in te kopen, of zelf groenten te gaan telen. Op kasteeltuin Nijevelt verkochten we oogst op de tuin en ook bij de naastgelegen BraZZerie en Bakkerij Abrona. We hebben samen met Abrona een verkoopkraam ingericht.

1.2.3 Groen en natuurlijk spelen

We willen dat kinderen kunnen spelen in het groen en daarbij ook zoveel mogelijk natuurlijke materialen kunnen gebruiken; dat ze kunnen ontdekken en kunnen experimenteren. Door een groene speelomgeving te bieden stimuleren de waardering van kinderen en hun familie voor een groene leefomgeving. In 2021 hebben we geïnvesteerd in natuurlijke speelomgevingen op onze locaties (zie hiervoor ook paragraaf 1.2.1. Veranderingen in fysieke inrichting). Op Grifsteede zijn een nieuwe klauterstructuur, een amfitheater en een wilgentunnel gerealiseerd. Op Eilandsteede zijn nieuwe speelobjecten geplaatst gemaakt van natuurlijke materialen, zijn natuurlijke materialen toegevoegd aan de inrichting van de speeltuinen en is een wilgentunnel gerealiseerd. Op Steede Hoge Woerd is een nieuwe speel- en klauterstructuur gerealiseerd, een amfitheater, een buitenkeuken voor kinderen en meer recreatiemogelijkheden in het groen. Er is ook geïnvesteerd in een inclusieve speelomgeving op Eilandsteede en Griftsteede. Deze speeltuinen zijn daarmee toegankelijker geworden voor kinderen met een fysieke beperking. Bij de activiteiten voor onze bezoekers hebben we met name gezorgd voor zoveel mogelijk continuïteit in de openstelling van onze locaties en speelvoorzieningen. Door de beperkende coronamaatregelen waren activiteiten moeilijk te organiseren, maar was de openstelling van deze basisvoorzieningen essentieel voor het welzijn van veel buurtbewoners. Deze openstelling leverde nogal eens een organisatorische puzzel op vanwege de quarantaineregels en daardoor een verminderde beschikbaarheid van medewerkers en vrijwilligers.