QABLAŞDIRMA VƏ SAXLANMA

Qurutma prosesindən sonra fındıqlar iri kisələrə və ya bunkerə boşaldılır, yaxud qabsız yük formasında növbəti emal üçün saxlanılır. Məhsulun təsərrüfatda uzun müddət saxlanılması məsləhət görülmür, çünki təsərrüfatdakı tikililər xarici temperaturun və rütubətin təsirlərinə məruz qalır. Nəticədə, məhsulun keyfiyyətini qorumaq üçün optimal mühit yaranmır. Ona görə də fındığı yığdıqdan sonra dərhal emal mərkəzlərinə çatdırmaq lazımdır, çünki belə mərkəzlərdə məhsul optimal şəraitdə qurudularaq saxlanılır və məhsulun özünəməxsus xüsusiyyətləri uzun müddət ərzində qorunur.

Şəkil 3.9 Kiçik və bütöv təmizləmə/qurutma sisteminin nümunəsi (Foto: Agriserbia

Qablaşdırmanın növləri

- Kiçik kisələr: belə kisələrdə saxlanılan fındıqda hava daha yaxşı dövr edir, məhsulun yüklənib-boşaldılması, daşınması və saxlanılması asanlaşır.

- İri kisələr: bu kisələr sadə plastik materialdan və ya bir neçə müxtəlif material təbəqəsindən (məsələn, polietilen, neylon və alüminium) hazırlanır. İri kisələrin tutumu 500-1000 kq olur. Ona görə də belə kisələrdə saxlanılan fındıq xarici mühitin təsirlərindən daha yaxşı qorunur və saxlanılır. Fındığı təmizlədikdən və qurutduqdan sonra iri kisələrə birbaşa olaraq və ya xüsusi sistemlərin köməyi ilə avtomatik yığmaq olar (Şəkil 4.1).

Şəkil 4.1 Təmizləmə və qurutma prosesindən sonra iri kisələrin avtomatik olaraq doldurulması və çəkilməsi (Foto: Agriserbia)

4.2. Qabıqlı fındığın saxlanılması

Otaq temperaturunda fındığın qalıq nəmliyi aşağı səviyyədə, tənəffüs fəaliyyəti isə çox zəif olur. Buna baxmayaraq, saxlanma dövründə fındığın keyfiyyətini aşağı salan faktorlardan biri oksigendir, yəni hava ilə təmasda saxlanılan fındıqda temperaturdan asılı olmayaraq kimyəvi və orqanoleptik pozuntular baş verir. Bununla belə, aşağı temperatur səviyyəsində enzim və kimyəvi qaxsıma prosesinin, eləcə də E vitaminin deqradasiyasının qarşısı əhəmiyyətli dərəcədə alınır. Donma temperaturuna yaxın səviyyələrdə isə kiflər və həşəratlar məhv edilir. Qabıqlı fındığın havanın dövr etdiyi təmiz anbarlarda (T-ə nəzarət edilməyən) maksimum 90 gün ərzində 65%-70% nisbi rütubət səviyyəsində saxlanılması məsləhət görülür (Şəkil 4.2).

Fındığı hava keçirən iri kisələrdə və ya buna bənzər digər qablarda saxlamaq lazımdır ki, temperaturla rütubət arasında uyğunluq yaransın. Fındıq meyvəsi saxlanıldığı mühitin qoxusunu özünə çəkir, ona görə də anbarlarda əlavə olaraq heç bir meyvə-tərəvəz saxlanılmamalı, saxlanma mühiti isə təmiz və qoxusuz olmalıdır. Fındıq meyvəsi həmçinin ammiakın təsirinə qarşı həssas olur və hətta ən aşağı ammiak konsentrasiyası (5-10 ppm) məhsulun qaralmasına səbəb ola bilər.

4.2.1. Fındığın təsərrüfatda saxlanılması

İri və ya digər ölçülü kisələr:

•havanın yaxşı dövr etdiyi quru yerdə saxlanılmalıdır.

•torpaqla təmasda olmamalıdır.

•lazımi məlumatları özündə əks etdirən etiketlə nişanlanmalıdır.

İri bunkerlər: iri bunkerlər məhsulun qırılmasının, nəmlənməsinin və torpaqla təmasda olmasının qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulur. Belə bunkerlər iri şirkətlərdə və ya fındıq emalı müəssisələrində böyük miqdarda fındığın saxlanılması üçün istifadə edilir. İri bunkerlər poladdan hazırlanır və ardıcıl şəkildə düzülə bilir (Şəkil 4.3).

Şəkil 4.2 Fındığın iri kisələrdə saxlanılması (Foto: Agriserbia).

Şəkil 4.3 Qurudulmuş və təmizlənmiş qabıqlı fındığın iri bunkerlərdə saxlanılması (Foto: Agrichile).

- Metal torlu (setkalı) qablar: bu qablar fındığın müvəqqəti olaraq emal prosesindən qabaq təmiz və torpaqdan aralı halda saxlanılması üçün istifadə edilir (Şəkil 4.4). Havanın yaxşı dövr etdiyi metal torlu qabları asanlıqla üst-üstə yığmaq və ya daşımaq olar. Belə qablar az miqdarda məhsulun idarə olunduğu kiçik şirkətlərdə uğurla istifadə edilir.

Şəkil 4.4. Emal prosesindən qabaq quru və kalibrli fındığın müvəqqəti olaraq metal torlu qablarda saxlanılması (Şəkil:

4.2.2. Fındığın emal müəssisəsində saxlanılması

Optimal saxlanma mühitini 70%-dən aşağı nisbi rütubət və aşağı temperatur səviyyəsi təşkil edir. Qabıqlı fındığı normal mühitdə aşağıdakı qaydada saxlamaq olar (Cədvəl 4.1): a)3-5 °C temperaturda və 50%-70% nisbi rütubət səviyyəsində 3-4 ay. b)1-2 °C temperaturda və 50%-70% nisbi rütubət səviyyəsində 5-6 ay.

Daha optimal saxlanma şəraitini aşağı temperaturla dəyişdirilmiş saxlanma mühitinin (N2 və/yaxud CO2) sayəsində təmin etmək olar. Aparılmış təcrübələrə əsasən yüksək konsentrasiyalı azotdan (9%-100%) və aşağı temperaturdan ibarət saxlanma mühitində ləpənin rəngini, bərkliyini, turşluğunu və peroksid göstəricilərini lazımi səviyyədə saxlamaq mümkündür. Fındıq ləpəsini dəyişdirilmiş saxlanma mühitində (oksigen <1%; karbon dioksid 0-0.3%; N2 təxminən 99%, 55%-60 % NR və 2-4 °C temperatur) 13-14 ay saxlamaq olar

Cədvəl 4.1. Müxtəlif temperatur səviyyələrində, yəni şəraitdə fındığın saxlanma müddəti