20102011 origin#1

Jaargang 6 oktober 2010 Nummer 1

Bio-farmaceutische Wetenschappen | Biologie | LS&T | MST | Universiteit Leiden

Metamorfose van een man

Inburgeren op de uni

Dr. Jane Goodall geeft Lezing ‘Leiden Revisited’: 50 Years of Gombe

© Jane Goodall Institute

De bèta vraagbaak

Redactioneel

Inhoud

Een nieuw jaar

Nieuws

3

Metamorfose van een man

4

Afgelopen 6 september is het collegejaar weer begonnen. Hele hordes studenten bevolken wederom het Gorlaeus en de andere β-gebouwen – zoals het hoort te zijn. De zomer is een prachtig jaargetijde, daar zullen de meeste mensen het over eens zijn. Maar toch, binnen de universiteit is het dan stil en leeg en stiekem verlangen we dan weer naar de gezelligheid en de drukte van een nieuw collegejaar. En met het nieuwe collegejaar komt ook al gauw de herfst, en met de herfst kwam een prachtig 3 oktober weekend.

Dus… wat willen we nog meer?

In deze editie van de Origin vindt u onder andere een artikel over Jane Goodall en een special over de black bird; het effect van verstedelijking op de biodiversiteit. Een garantie dus voor een interessant Origin, die zeker de moeite waard is om te lezen.

Evelien de Vries Redactie Origin

De bèta-vraagbaak

10

Dr. Jane Goodall in Leiden

12

Urbanization: Scientific opportunity in the face of biodiversity loss 18 Welcome to Leiden

23

Inburgeren op de uni

28

Agenda en Promoties

31

4

12

18

28

Colofon , jaargang 6, nummer 1, oktober 2010 Oplage:

1.500

Redactieadres: Origin Magazine

Einsteinweg 55, 2333 CC Leiden

info@originmagazine.nl

originredactie@gmail.com

www.originmagazine.nl Aan deze Origin werkten mee: Hans Slabbekoorn, Bart Valkenburg, Anthippi Chrysochou, Tijs Goldschmidt, Arjan Kemp, Sharina Chander, Lena Budko, Dennis Kap, Michael de Korte en Frans Witte 2

Origin - Universiteit Leiden

Redactie: Hoofdredactie: Gert Jan van Helden

Redactie: Johan Detollenaere, Karin van der Burg,

Michael de Korte, Mart Lubben, Rudy Brinkman,

Arjan Kemp, Lena Budko, Sharina Chander, Nikita

de Keijzer, Iris Burks, Dennis Kap en Evelien de Vries Drukkerij: Van Zessen Klaar Opmaak: teambart Origin en al haar inhoud © Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, Universiteit Leiden.

Alle rechten voorbehouden.

Nieuws Evelien de Vries nieuwe assessor Evelien de Vries is benoemd tot assessor van het faculteitsbestuur, gedurende het collegejaar 2010-2011. Evelien is oud Praeses van het bestuur van de studievereniging ‘Leidse Biologen Club’ en heeft in juni haar bachelordiploma biologie gehaald. Zij start in oktober met haar masteropleiding biomedische wetenschappen: management. De assessor, het student-lid van het faculteitsbestuur, behartigt de belangen van de studenten binnen de faculteit, op allerlei terreinen, zoals onderwijsbeleid, dienstverlening aan studenten, medezeggenschap van studenten, kwaliteitszorg e.d. Dus heb je vragen, suggesties of klachten over het onderwijs of de studentenvoorzieningen of wil je informatie hebben over medezeggenschap (faculteitsraad, onderwijsbestuur, opleidingscommissies)? Aarzel in al deze gevallen niet om contact met de assessor op te nemen. (bron: www.science.leidenuniv.nl)

Prof. dr. Carel ten Cate benoemd tot Wetenschappelijk Directeur IBL Het faculteitsbestuur heeft met ingang van 1 september 2010 prof.dr. Carel ten Cate voor een periode van 4 jaar benoemd in de functie van Wetenschappelijk Directeur van het Instituut Biologie Leiden. Carel ten Cate was eerder Opleidingsdirecteur Biologie. Hij zal samen met prof. dr.

Peter Klinkhamer, prof. dr. Herman Spaink, dr. Remco Offringa en een nieuwe Instituutsmanager die per 1 december zal beginnen het managementteam van het instituut vormen. Ten Cate is op wetenschappelijk gebied geïnteresseerd in de relatie tussen de mechanismen van het gedrag van dieren en evolutionaire processen. Zijn voornaamste onderzoeksgebied betreft de manier waarop dieren communiceren: de ontwikkeling, productie en perceptie, functie en evolutie van de visuele en vocale signalen bij vogels en vissen. In de volgende editie van de Origin zal een artikel over Carel ten Cate verschijnen. (bron: www.science.leidenuniv.nl)

Hoe vlinders met hun hormonen de toekomst voorspellen Niet alleen bij pubers lijken hormonen de baas. Ook bij insecten spelen ze een cruciale rol in het afstemmen van gedrag, groei en voortplanting op externe omstandigheden. Leidse biologen onderzoeken hoe de tropische vlinder Bicyclus anynana zich aanpast aan de afwisseling van seizoenen van voedselgebrek en –overvloed. Het was al bekend dat rupsen temperatuur gebruiken als indicator voor het seizoen waarin ze leven, en dat het steroïd hormoon Ecdyson hierbij betrokken is. Nieuw is de ontdekking dat Ecdyson een beslissende rol speelt in hoe rupsen tijdens hun ontwikkeling informatie uit de omgeving gebruiken om het volwassen fenotype aan te passen aan het toekomstige seizoen. Er zijn al tijdens de ontwikkeling discrete, hormonale verschillen tussen vlinders van het droge en natte seizoen. Ecdyson schakelt alleen tussen de twee fenotypes bij relevante temperatuurveranderingen, die daadwerkelijk voorspellend zijn voor de wisseling van de seizoenen. (bron: www.science.leidenuniv.nl)

Feestelijke buluitreiking eerstegraads lerarenopleiding Op vrijdag 24 september vond bij het ICLON de feestelijke buluitreiking van de eerstegraads lerarenopleiding plaats.

Maar liefst tien biologiedocenten, twee scheikundedocenten en één natuurkundedocent in opleiding namen hun bul in ontvangst. De docenten: Jan-Willem Aarnink (bi), Setareh Jafari (bi), William Vletter (bi), Linda Bol van Kleef (bi), Henk van Goor (bi), Martijn Wagemans (bi), Addie Kuijper (bi), Sietske Schotanus (bi), Edwin van Malkenhorst (bi), Erwin Mattijssen (bi), Ilse Disseldorp (na), Joris Docter (sk), Ingeborg de Kooter (sk). (bron: www.science.leidenuniv.nl)

Nieuws Origin - Universiteit Leiden

3

‘Het beviel me ongebonden te zijn’

4

Origin - Universiteit Leiden

Metamorfose van een man Tijs Goldschmidt: van bioloog tot schrijver Door: Dennis Kap FOTO: Marjan lammers

Het is een onstuimige tijd: de economische, biodiversiteits-, identiteits- en milieucrises vliegen u om de oren en wanhopig worden denktanks en innovatieplatformen opgericht om te zorgen voor de ideeën, visie en leiderschap waar het op alle vlakken in de maatschappij aan schijnt te ontbreken. De diversiteit aan loopbanen is groot. Wetenschappers kunnen onderzoek doen, maar wetenschap is meer dan onderzoek alleen. Binnen de wetenschap wordt ook geassocieerd, verbonden, gecreëerd en worden grenzen verlegd.

Stel nu dat u promotieonderzoek doet aan bijvoorbeeld de universiteit Leiden. Waarom zou u vervolgens niet verder het onderzoek in gaan en kiezen voor een nog onzekerder bestaan als bijvoorbeeld schrijver?

Het daglicht wordt steeds vaker versluierd door dikke opeengestapelde wolkenpakketten. Met een te grote regelmaat veranderen ze de dagelijkse wandel in een zwemestafette, zodat zelfs met gesloten ogen hun grijze aanwezigheid zou kunnen worden vastgesteld.

Dit doet veel mensen snakken naar de lente. Met de lente in mijn hoofd kan ik in deze donkere dagen terugdenken aan een merkwaardig artikel in de PNAS in de lente van 20091. Hierin wordt de darwinistische verklaring voor het ontstaan van gedaanteverwisseling bij vlinders voorgoed van de hand gewezen.

Niet een opeenhoping van mutaties gevolgd door natuurlijke selectie, maar de hybridisatie van fluweelwormen met vlinders, groepen die alles behalve nauw verwant zijn, wordt aangewezen als oorsprong van aanwezigheid van de huidige metamorfoses in deze insecten. Het artikel stelt een manier voor om deze hypothese te testen. Mijn verbijstering over zo´n ongeloofwaardige theorie in zo´n vooraanstaand blad werd niet gedeeld door een vriend die wees op het belang van creativiteit om de vastgeroeste denkkaders van de wetenschap te laten schudden.

Origin - Universiteit Leiden

5

Biologie en cultuur Denkkaders veranderen, iedere wetenschapper zal dat beamen. Hoewel de hardcore moleculair bioloog zich er weinig mee bezig zal houden, worden tegenwoordig steeds vaker elementen van cultuur en spel in relatie gebracht met de evolutietheorie. Tijs Goldschmidt, schrijver, had tijdens zijn studie biologie, waarbij gedragsbiologie en dierecologie zijn favoriete vakken waren, de ervaring dat cultuur en biologie nog ver van elkaar stonden. Ook de samenstellers van het curriculum van zijn favoriete, “minder harde” bètavakken, hielden zich in die tijd afzijdig van deze

disciplineoverlap. Zich beschouwend als een hybride tussen een alpha en een bèta, speet het hem dat een dergelijke afstand bestond. Voordat hij biologie studeerde las Goldschmidt op de middelbare school gretig de werken van Dick Hillenius, een bioloog, schrijver en dichter die geen rekening hield met deze academisch zo gewaardeerde afstand. Enthousiast vertelt Goldschmidt dat Hillenius in 1956 een van de eerste Nederlands toegankelijke werken schreef over Darwin. Vorig jaar stelde hij een bloemlezing samen uit de gedichten en essays van de in 1987 gestorven D. Hillenius2. Anders dan Dick Hillenius en Leo Vroman, die hij beschouwt als schrijvers die toevallig ook bioloog waren, ziet Goldschmidt zichzelf als een bioloog die is gaan schrijven.

Zekerheid

Een leucistische Long Finned Oscar. Foto: Kurt Auerbach

6

Origin - Universiteit Leiden

Goldschmidt begon zijn studie biologie in Amsterdam, maar is afgestudeerd in Leiden. Daar begon hij ook aan zijn promotieonderzoek. Etholoog worden was zijn droom. Amsterdam bood niet de mogelijkheid voor een dergelijke specialisatie, maar in Leiden was een wereldwijd geroemde afdeling gedragsbiologie. Goldschmidt refereert meteen aan de recente reorganisatie van biologie in Leiden, waarbij de essentiële vakgroepen theoretische biologie en dierecologie zijn verdwenen. Dat de regering minder geld beschikbaar stelt voor onderzoek naar biodiversiteit en ecologie vindt hij volslagen onbegrijpelijk,

‘Zijn beste idee blijkt nog altijd getest te moeten worden’

Foto achtergrond: Terence Ong

zeker gezien het streven van de overheid Nederland te profileren als ´kennisland´. Volgens Goldschmidt waren de biologische faculteiten waarschijnlijk beter af met minister Maria Van der Hoeven, die veel zag in de natuurwetenschappelijk ongefundeerde Intelligent Design beweging dan met de briljante ex-ontwikkelingsbioloog minister Plasterk. Hoe ironisch kan het zijn? De opvolger van Van der Hoeven stuurde een groot deel van de directe geldstromen naar de universiteiten naar het NWO, zodat sindsdien onderzoekers een groter deel van hun werkzaamheden moeten richten op pseudowetenschappelijke zaken zoals reorganisatie.

Promotie Na het afstuderen in Leiden stuurde de anatoom Kees Barel Tijs naar Afrika. Met het Haplochromis Ecology Survey Team maakte hij een begin met het in kaart brengen van de diversiteit van cichliden in het Victoriameer. Deze groep baarsachtige visjes vertoont een, onder gewervelde dieren, ongeëvenaarde variatie in morfologie, gedrag en kleurpatronen.

In eerste instantie was de jarenlange inventarisatie gericht op het complete meer. De grote hoeveelheid soorten en de complexiteit van het meer maakte een nieuwe af bakening van het onderzoeksgebied onvermijdelijk. Dit werd een zuidelijke uitloper van

Een fytoplanktoneter uit het Victoriameer.

Foto: Haplochromis Ecology Survey Team (Met dank aan Frans Witte).

het meer; de Mwanza golf. Zo overweldigend als de soortenrijkdom was, zo overweldigend was ook het snelle verdwijnen van het grootste gedeelte van deze soortenzwerm. De door de mens geïntroduceerde nijlbaars nam in aantal snel toe en verorberde in even grote snelheid de cichliden.

Waar lag de kiem van zijn schrijverschap? Was het de inspirerende omgeving in Leiden? Zelf geeft hij aan dat die vermoedelijk lag in het schrijven van dagboekjes en honderden brieven aan vrienden over zijn belevenissen in Afrika. “Schrijven werd een onmisbare bezigheid.” In het succesvolle boek

Origin - Universiteit Leiden

7

‘Een 38-urige werkweek zal voor een onderzoeker uitdraaien op 60 uur werk’

Darwin’s Dreampond 3 beschreef Goldschmidt zijn observaties, aangevuld met een vleugje dichterlijke vrijheid, zonder dat daarbij de natuurwetenschappelijke waarde onrecht aangedaan is. Onlangs verscheen er in Nature een interview met Ole Seehausen, een van Goldschmidt’s opvolgers.

De

voorspellingen die Goldschmidt deed in het laatste hoofdstuk van Darwins hofvijver lijken uit te komen: Furu come back, de cichliden komen terug. Enkele van de overge-

Bij deze vis is uw kroost niet veilig. Let behalve op de kleur-, ook op de morfologische verschillen tussen deze pedofaag en de fytoplanktoneter.

Foto: Haplochromis Ecology Survey Team (Met dank aan Frans Witte).

8

Origin - Universiteit Leiden

bleven, maar door de nijlbaars gedecimeerde, cichlidensoorten nemen in aantal toe, hybridiseren en lijken zich opnieuw te differentiëren in verschillende ecologische richtingen3. Een soort ‘genetische blender’ waaruit op de lange duur een nieuwe soortenzwerm zou kunnen ontstaan. Het doet Goldschmidt geweldig veel plezier te zien dat de veerkracht van een dergelijk ecosysteem kennelijk zo groot is.

Na zijn promotie kreeg hij een tijdelijke dienstbetrekking als universitair docent. Hierna kreeg hij uitzicht op een vaste aanstelling in deeltijd.

Ideaal, zo kon hij het schrijven combineren met zijn werk. “Een 38-urige werkweek zal voor een onderzoeker uitdraaien op 60 uur werk, zoals een deeltijdonderzoeker met 19 uur op zijn contract waarschijnlijk 30 tot 40 uur zal werken.” De afkondiging van een vacaturestop voor de hele Wis- en Natuurkunde faculteit betekende helaas dat de vaste aanstelling niet per direct kon ingaan. Goldschmidt hield het voor gezien en besloot zich volledig op het schrijven te richten.

Vacaturestop of niet, van schrijven zou het toch vroeg of laat toch wel gekomen zijn. “Het beviel me ongebonden te zijn, onafhankelijk van ingewikkelde samenwerkingsverbanden, onderzoeksfaciliteiten en vrij van onzekerheden over contractverlenging.”

Grensgebieden Waar je bij onderzoek verantwoording moet afleggen voor iedere interpretatie, zijn de interpretatieverantwoordelijkheden op het grensgebied van cultuur, kunst en wetenschap zeer interessant. “Je kunt essayeren, al schrijvend iets uitproberen zonder dat je de uitkomst kent. Een onorthodoxe manier om over dingen na te denken zonder dat je langademige experimenten moet doen om elke bewering of speculatie te onderbouwen. Schrijven zelf leer je niet tijdens een studie biologie. Een verantwoord wetenschappelijk verslag schrijven is natuurlijk wel een must, maar informatie over stijl en vorm van teksten vallen buiten de opleiding.” Goldschmidt vindt zichzelf geen science writer, maar eerder een essayist.

Buiten het schrijven van essays en proza, werkt hij als advisor bij de Rijksakademie van Beeldende Kunsten.

Een recente ervaring was het schrijven van een tekst, Up and Up Down and Out, voor de componist Maarten Altena. Op 16 december aanstaande zal de zanger Marcel Beekman in samenwerking met het Asko/Schönberg ensemble het stuk uitvoeren in het Muziekgebouw te Amsterdam.

Na enig peinzen vertelt de bescheiden Goldschmidt over de eivlekken op de anale vin van muilbroedende cichliden in nagenoeg alle Oost-Afrikaanse meren. Ze zouden een cruciale rol gespeeld kunnen hebben bij de explosieve soortvorming van de cichliden, maar dat is voorlopig nog speculatie.

1.) Williamson, D. I. (2009) Caterpillars evolved from onychophorans by hybridogenesis.

PNAS vol. 106, no 47 2.) Goldschmidt, T. (1998) Darwin’s Dreampond, The MIT Press Cambridge.

3.) Spinney, L. Dreampond revisited.

Nature Vol. 466 (2010) 4.) Goldschmidt, T. (2009) Ademgaten.

Denken over dieren. Een bloemlezing uit het werk van D. Hillenius, uitg, Van Oorschot

Hieruit blijkt het grote verschil tussen de onderzoeker en de schrijver. “In tegenstelling tot de onderzoeker, die ideeën test, werkt een schrijver als ik aan het genereren van ideeën.” Wat zijn beste idee is? Zijn beste idee, blijkt nog altijd getest te moeten worden.

Origin - Universiteit Leiden

9

De bèta-vraagbaak In deze rubriek staat bij elke uitgave een vraag centraal die niet direct eenvoudig te beantwoorden is. In de vorige editie presenteerde Mart Lubben van onze redactie zijn overpeinzingen op de vraag of het beluisteren van muziek evolutionair gezien handig is.

Na een weluitgedachte beschouwing kaatste hij het balletje terug door zelf een vraag te stellen. Dus nu vraagt Origin zich af: Door: Michael de Korte

Hoe groen ziet de aarde eruit over vijftig jaar?

Aangezien de toekomst op een enkeling na voor velen onzeker is kan deze vraag slechts beantwoord worden door een uitgebreide uiteenzetting van mogelijkheden. Daarvoor moeten we ons eerst afvragen wat nu precies dat ‘groen’ is. Hoewel sommige mannen het niet kunnen beamen wegens kleurenblindheid is groen een zeer herkenbare kleur. Als we googlen komen de volgende resultaten bovendrijven: Groen is een smaak van wijn dat lijkt op grassig of onrijp.

Groen is een eerstejaars, want onervaren. Groen ziet u wanneer u jaloers bent. En ten slotte, groen is een aanduiding voor milieuvriendelijkheid, of een beschrijving van de hoeveelheid natuur in een omgeving.

Aangezien de aarde het liefste niet geproefd wordt en ook niet jaloers of een eerstejaars is, blijven slechts de laatste twee opties over.

Als men een voorspelling wil doen over de toekomst, is het verstandig om te kijken naar het heden, om vanuit daar te extrapoleren. Een heel bekende

10

Origin - Universiteit Leiden

reclamespot van SIRE stelde ooit: een beter milieu begint bij jezelf. Dus vraag uzelf af: hoe groen ben ik eigenlijk bezig? Die vraag is mogelijk nog lastiger te beantwoorden. In de 11e eeuw werd Leiden bekend wegens zijn luchtjes, door het vele afval dat in de grachten werd geplempt. Maar u recyclet. U neemt niet elke dag de auto, want u woont op fietsafstand van uw faculteit. Maar u gaat wel met het vliegtuig op vakantie. U brengt mankerende elektrische apparaten naar de Milieustraat, maar koopt wel weer een nieuwe, gemaakt van vers geronnen materiaal. U koopt biologisch vlees, maar eet het wel elke dag.

Als u al deze afwegingen maakt, optelt en aftrekt, kan je dan nog zeggen dat u groen bezig bent? Dat u geen last bent voor het milieu? Dat lijkt onwaarschijnlijk. En dan hebben we het slechts over een individu en nog niet eens over de rest van uw cohort, afdeling, stad, land, planeet.

Toch was vervuiling niet altijd te voorkomen. De mensheid wil zich ontwikkelen, het wil groeien.

Daarvoor is energie nodig, en ruimte. Ruimte, dat ontstond door het ruimen van groengebladerde bomen, zodat plaats ontstond voor grijze steden.

“We zijn in staat de wereld te veranderen” Energie die eenvoudig leverbaar en relatief efficiënt is, zoals fossiele brandstoffen. Zonder fossiele brandstoffen had de industriële revolutie veel langer op zich laten wachten en waren de gemakken van vandaag, geleverd door massaproductie, niet mogelijk. Dankzij de enorme toestroom aan beschikbare energie heeft ook wetenschap grote sprongen kunnen maken en heeft op zijn beurt bijgedragen aan het mogelijk maken van een nog grotere levering van energie.

Al die fossiele energie zorgt ook voor problemen, zoals afval en warmte. De zeeën raken vervuild, de aarde warmt op en van de fossiele brandstoffen worden duurder. Zo worden tomaten geplukt in het ene land, gewassen in een ander land, ingepakt in het eerste land, en verkocht aan de andere kant van de wereld. We willen hier wonen en daar werken. En dat is waar wij als wetenschappers, maar ook wij als mensen iets aan kunnen veranderen door nieuwe energiebronnen, duurzamer leven en herinrichting van steden en transport. Door te kiezen voor een duurzame levensstijl, het steunen van instellingen als Desertec, duurzame stedenontwerpen van mensen als Jacques Fresco, of zelf bij te dragen aan een beter klimaat via onderzoek zoals Lies Bouwman.

De vervuiling op aarde ging gepaard met de ontwikkeling van de mensheid. Dankzij die ontwikkeling zijn we in staat de wereld om ons heen te veranderen, de horizon te vullen met steden, de kleur van het landschap te doen veranderen. We hebben de macht gegrepen de heersende soort op aarde te worden.

Macht komt echter ook met verantwoordelijkheid. Dit is het tijdperk waarin wij de keuze moeten maken om die verantwoordelijkheid te nemen.

Het antwoord van de kernvraag komt erop neer dat de aarde zo groen kan worden als wij dat willen. Een betere vraag zou misschien zijn: Hoe groen of grijs wilt u dat de aarde er over vijftig jaar uitziet? Een beter milieu begint bij jezelf, en deel je met anderen.

?

Mobieltjes, het internet, draagbare muziekspelers en films kijken in de auto. De moderne mens lijkt steeds afhankelijker te zijn van technologie, is dat ook zo? Sommige mensen kunnen letterlijk niet meer zonder leven, denk aan pacemakers, of protheses. In science fiction gebeurt het al decennia lang, de wetenschap onderzoekt nu hersenchips.

Origin vraagt zich af:

“Worden gadgets in het lichaam bouwen ooit de normaalste zaak van de wereld? ” Computerbreinen en robotlichamen. Science of fiction?

Wij zijn zeer benieuwd naar uw mening.

Laat uw stem horen op het volgende email-adres: betavraagbaak@gmail.com

Origin - Universiteit Leiden

11

Leiden University Revisited:

Celebrating Dr. Jane Goodall’s 50 Years Research in Tanzania Kort nadat Dr. Jane Goodall – de inmiddels 76-jarig legendarische primatologe en natuurbeschermster – haar programma “roots and shoots” had opgericht, bracht zij in 1992 een bezoek aan het Leiden Ethnosystems and Development Programme (LEAD) van de Universiteit, waar zij voor een Workshop over Indigenous Knowledge and Practice in Biocultural Conservation in Sub-Saharan Africa een voordracht hield, waarin zij specifiek inging op de resultaten van haar onderzoek met betrekking tot de complexe relaties en interacties tussen mens, dier en milieu, en met name tussen de chimpansees van Gombe National Park en de lokale bevolking in de dorpen rond het park in het Greater Gombe Ecosystem in Tanzania.

Door: Prof.Dr. L.Jan Slikkerveer, LEAD/FWN

12

Origin - Universiteit Leiden

Fieldwork among the Chimps of Gombe National Park Comemorative Lecture van de Wereldberoemde Primatologe en Natuurbeschermster in het Gorlaeus Gebouw van FW&N op 19 november 2010 om 20.30 uur.

Het primatenonderzoek onder de in het wild levende uitspraak: ‘Now we must redefine tool, redefine man, or chimpanseepopulaties, dat Jane Goodall al in 1960 in accept chimpanzees as humans’. dat gebied bij Lake Tanganyika was begonnen onder Opmerkelijk is, dat Jane Goodall, die in 1965 haar begeleiding van de palaeoantropoloog Louis Leakey doctoraat in de Ethologie aan de Universiteit van – die vooral geïnteresseerd was in diachronischCambridge behaalde, in tegenstelling tot de toen vergelijkend onderzoek naar het gedrag van mensen gebruikelijke methode van het toekennen van numuit de prehistorie en dat van de huidige nog levende mers aan dieren als onderzoekobject, de chimpansees Great Apes, t.w. de Chimpansees, in dat fossielrijke menselijke namen gaf. Haar toepassing van deze vorm onderzoeksgebied van Afrika’s ‘Wieg der Mensheid’ van antropomorfisme (het toekennen van menselijke - had toen reeds tot een eigenschappen aan niet-menaantal baanbrekende selijke wezens) in de bestu‘Now we must redefine tool, wetenschappelijke ontdekdering van het primatengeredefine man, or accept chimpanzees drag van de chimpansees op kingen geleid. Zo had zij in 1960 al voor het eerst in de basis van o.m. menselijke as humans’ geschiedenis haar unieke motivaties en emoties stond waarneming beschreven, dat chimpansees werktuihaaks op de toenmalige opvattingen van deze tak van gen gebruiken, waarbij zij onder andere de bladeren wetenschapsbeoefening. van een takje af haalden om zo gereedschap te maken Zo wist Jane Goodall vast te leggen, dat de chimpansee om in de openingen van termietenheuvels te steken David Greybeard vlees van o.m. kleine zoogdieren uit en daarmee de termieten te vangen, om ze zo te kunhet regenwoud at, waarmee ook de theorie dat deze nen opeten. Aangezien de wetenschap er tot dan toe primaten alleen maar fruit zouden eten geheel herzien vanuit ging, dat alleen mensen werktuigen gebruiken moest worden. Enkele jaren later bracht haar onderzoek – en dat dit in hoge mate het verschil tussen menverder aan het licht, dat de Chimpansee Mike duidelijk sen en dieren bepaalde - gaf deze belangwekkende blijk gaf van intelligentie, waarbij hij zijn positie in ontdekking aanleiding tot Louis Leakey’s historische de groep trachtte te versterken door de andere chimpansees te intimideren door met veel lawaai met lege kerosineblikken te gooien. Haar theorie werd later Dr. Jane Goodall’s beroemde Keynote Address tijdens de verder bevestigd door de ontdekking, dat chimpansees opening van de Pithecanthropus Centennial Conferentie in gezamenlijke jachtpartijen op kleinere dieren zoals de Pieterskerk in Leiden in 1993. © Loek Zuyderduin

Origin - Universiteit Leiden

13

De praktische implicaties van deze innovatieve benadering werden later duidelijk zichtbaar in de ontwikkeling van de relaties tussen enerzijds de lokale bevolking in de dorpen van het Greater Gombe Ecosystem en anderzijds de chimpansees van het Gombe National Park door de introductie van comIn 1987 nam Jane Goodall ook waar, dat chimpansees munity-centered conservation programmes. Deze prozorgzaam voor elkaar kunnen zijn en een elementaire gramma’s richten zich op de ontwikkeling van een vorm van altruïsme kennen. In dit verband docuduurzame strategie, waarbij behoud van de natuur in menteert zij op fascinerende wijze haar onderzoek evenwicht wordt gebracht met de bescherming van de naar het chimpansee-mannetje Spindle die het leven cultuur van de lokale bevolking. Het later in dit vervan het driejarige weesje Mel van een niet-familielid band door de Amerikaanse antropoloog Darell Posey redde, door haar als het ware te ‘adopteren’. De on(1999) ontwikkelde principe van de ‘inextricable conventionele benadering van Jane Goodall heeft ons link between nature and culture’ heeft in Leiden een inzicht in dergelijke complexe gedragspatronen van nadere uitwerking gevonden in de benadering van primatengroepen echter aanzienlijk verdiept en deze behoud van diversiteit in de natuur in samenhang heeft inmiddels dan ook bij vele ethologen navolging met de inheemse cultuur door de introductie van het gevonden. concept van ‘biocultural diversity conservation’.

Inmiddels had Jane Goodall vlak voor haar eerste Met de voortgang van haar gedragsonderzoek onder bezoek aan het LEAD programma in 1992 vanuit de de chimpansees in Gombe werden de vermeende lucht de toenemende bedreiverschillen tussen mens en ging waargenomen van het chimpansee in de loop der jaren steeds verder gereduniet ‘apart from nature’ maar als Gombe National Park door ongebreidelde houtkap, uitceerd, en recent onderzoek ‘a part of nature’ breiding van landbouwgrond naar de DNA-structuren in en nederzettingen, en zij chimpansees en mensen toont begon zich grote zorgen te maken over de toekomst zelfs aan, dat deze minder dan 2 procent van elkaar van de chimpansees in dit unieke natuurgebied. verschillen. Dergelijk onderzoek heeft eenzelfde mate Enerzijds besefte zij, dat de bevolkingsgroei in het van overeenkomst bevestigd tussen het immuunsygebied verder zou toenemen, maar anderzijds zag zij steem van de mens en dat van de chimpansee, en wel ook in, dat de levensbehoeften van de lokale bevolzodanig, dat chimpansees besmet kunnen worden king de draagkracht van het gebied, en met name van met overdraagbare ziekten van de mens, of dat zij de natuur en haar bronnen ver zou overstijgen. deze menselijke ziekten zelf kunnen krijgen. jonge bosvarkens en franjeaapjes organiseren en ook in staat zijn om in groepsverband een soort van primitieve oorlog tegen andere groepen primaten in het onderzoeksgebied te ondernemen.

De belangwekkende visie die Jane Goodall al vanaf haar eerste onderzoeksactiviteiten in 1960 in Gombe, Tanzania heeft ontwikkeld en uitgedragen over de nauwe relatie tussen mens en dier sloot prachtig aan bij de opvatting van ons LEAD Programma dat de mens niet ‘apart from nature’ maar als ‘a part of nature’ bestudeerd dient te worden, en alsodanig in de recente herwaardering van inheemse kennis systemen (Indigenous Knowledge Systems) in de vorm van ‘Traditional Ecological Knowledge’ (TEK) een onontbeerlijke factor is voor het proces van lokale socio-economische ontwikkeling.

14

Origin - Universiteit Leiden

Het jaar daarvoor had zij in Dar-es-Salaam het ‘Roots & Shoots’ jeugdprogramma opgericht, dat zich d.m.v. educatieprojecten inzet voor natuurbehoud door inspanningen van de lokale bevolking zelf in gebieden rondom de leefgemeenschappen in Tanzania en elders in de wereld. Dit programma, dat vooral jonge mensen leert om positieve veranderingen in de relaties tussen mensen, dieren, en het milieu te introduceren, heeft zich sedertdien met al bijna 150.000 leden over meer dan 120 landen over de hele wereld verspreid. Het belangrijke werk van Jane Goodall op dit terrein wordt ook in Nederland voortgezet en uitgebouwd door het zeer actieve Jane Goodall Institute

© Michael Neugebauer

Dr. Jane Goodall met de Gombe chimpansee Freud.

(JGI), The Netherlands in Deventer onder directeurschap van Dr. Diederik Visser.

Vanuit dit perspectief van toenemende bedreiging van de natuur in en rond het Gombe National Park in Afrika, dat ook elders op onze Planeet steeds ernstiger vormen is gaan aannemen, heeft Jane Goodall haar wetenschappelijk werk in de primatologie steeds meer verlegd naar haar tomeloze inzet voor bescherming en behoud van natuur en milieu, om op die wijze de uiteindelijke overlevingskansen van de mensheid alsnog te verbeteren.

In dit verband concentreerde de discussie in de bovengenoemde Leidse Workshop van 1992 – waarbij Dr. Jane Goodall tot Honorary Member van het LEAD Programme werd benoemd - zich vooral op de positieve aspecten van het gebruik van inheemse kennis en praktijken van de lokale bevolking voor natuurbehoud, waarbij het inmiddels achterhaalde biologische paradigma van ‘hands-off preservation’ plaats maakte voor het ‘bio-cultural systems ‘paradigma van

integratie van menselijke behoeften en activiteiten in natuurbeheer. Zij gaf toen naar aanleiding van het Roots & Shoots’ programma aan, dat de problemen van gezondheid en ziekte, armoede, honger, en gebrek aan drinkwater en landbouwgronden van de lokale bevolking rond het Gombe National Park direct samenhingen met de kwetsbare situatie van natuur en milieu. Haar ervaringen in Tanzania hebben toen bijgedragen aan de algemene conclusie, dat de oplossing van millieuproblemen in dergelijke specifieke situaties voornamelijk gezocht moest worden in de lokale kennis, ervaring en praktijken van de inheemse bevolking zelf.

Om verder uitvoering te geven aan haar innovatieve ideeën richtte Jane Goodall in 1994 een uniek natuurbeschermingsprogramnma op, TACARE (gebaseerd op het motto van ‘Take Care’), dat spoedig zou uitgroeien to een van de meest uitgebreide programma’s op dit terrein in Afrika. Het enorme succes van dit programma, dat begon met het planten door de dorpelingen zelf van snelgroeiende boomsoorten om in de stijgende behoefte aan lokaal brandhout

Origin - Universiteit Leiden

15

te voorzien, en zo het kappen van bomen in een aantal ontwikkelingsprojecten rond het park terug te dringen, was in die tijd ook van grote betekenis voor het Leidse LEAD Programma. Immers, dit succes in Tanzania toonde opnieuw duidelijk aan, dat integratie van traditionele kennis en praktijken ook op het terrein van natuurbehoud van doorslaggevende waarde is voor het welslagen van duurzame socioeconomische ontwikkeling.

Naast de talrijke baanbrekende resultaten die Jane Goodall’s werk op het terrein van primatologie, antropologie en milieukunde heeft opgeleverd, is het voor het LEAD programma dan ook een enorme stimulans, dat zij ook op dit laatste terrein van positieverbetering van lokale bevolkingsgroepen niet door

© Loek Zuyderduin

Inmiddels is het LEAD Programma vanuit haar visie, dat inheemse kennissystemen in termen van lokale kennis, ervaring, opvattingen en praktijken niet alleen een belangrijke rol vervullen bij programma’s en projecten die gericht zijn op bescherming en behoud van zowel bio-culturele diversiteit, alsook bij duurzame ontwikkeling in landbouw, gezondheidszorg en onderwijs, zich de laatste jaren vooral gaan toeleggen op verbetering van de algehele socio-economische positie van de betreffende lokale bevolking als voor-

waarde tot de verbetering van de situatie van mens, dier en milieu d.m.v. het ontwikkelen van programma’s van geïntegreerde microfinanciering en kredietverlening op het platteland van ontwikkelingslanden.

Op dit moment wordt een belangrijk internationaal programma inz. Integrated Microfinance Management & Development in Indonesia door het Leidse LEAD Programma van de Universiteit Leiden (UL) uitgevoerd i.s.m. de Universitas Padjadjaran (UNPAD) in Bandung, Indonesië, het Mediterranean Agronomic Institute of Chania (MAICH), Griekenland, en Gema PKM, dat zich o.m. richt op training van Integrated Microfinance Managers in Indonesië.

Dr. Jane Goodall en Prof. Dr. Jan Slikkerveer in gesprek tijdens de LEAD Workshop in Leiden, 1992.

16

Origin - Universiteit Leiden

onduidelijke subsidieprogramma’s, maar juist d.m.v. verlening van microkrediet in Sub-Sahara Afrika in het TACARE programma opnieuw laat zien, dat zoals zij onlangs in een interview zei: ‘I think the reason our reforestation and education programs have worked so well is that we don’t follow this practice. We’ve invested money into projects only after sitting down with the local leaders and village elders.’Zij spreekt in dat verband dan ook met enthousiasme over de innovatieve ‘Community-centered Conservation Programmes’ van het Jane Goodall Institute in Tanzania, waarbij bescherming van de chimpansees hand in hand gaat met de verbetering van de levensomstandigheden van de inheemse Afrikaanse bevolking.

Met haar recente uitspraak: ‘We have placed a real emphasis on micro-credit lending (loans of less than $200) to further the commitment of local people, and all of our projects are developed to be environmentally sustainable—that’s the key” laat Dr. Jane Goodall ons zien, dat haar lezing ‘Leiden Revisited’ verder gaat dan een louter commemoratieve voordracht die terugblikt op 50 jaar baanbrekend wetenschappelijk werk in het Gombe National Park, maar dat zij haar mission als een United Nations Messenger of Peace zal toelichten om op die weg van positieverbetering van de lokale bevolking in Afrika, Azië en Latijns Amerika voort te gaan, en zo het milieu voor alle levende wezens te verbeteren, die de overleving op onze planeet van mens, dier en natuur ten goede zal kunnen komen.

Websites: • www.janegoodall.nl/documenten/Gombe_ fact_%20sheet.pdf • www.janegoodall.org • www.janegoodall.nl • nl.wikipedia.org/wiki/ Bestand:Jane_Goodall_HK.jpg

Referenties • Goodall, Jane (1971) In the Shadow of Man, Boston: Houghton Mifflin; London: Collins.

(Published in 48 languages).

• Goodall, Jane (1990, Reprint 2010) Through a Window: 30 years observing the Gombe chimpanzees, London: Weidenfeld & Nicolson; Boston: Houghton Mifflin. Translated into more than 15 languages.

• Warren, D.M., L.J. Slikkerveer & D. Brokensha, (1995) The Cultural Dimension of Development: Indigenous Knowledge Systems, London: Intermediate Technology Publications.

• Heywood, V.H. (ed.) (1995) Global Biodiversity Assessment, Cambridge/Nairobi: United Nations Environment Programme and Cambridge University Press.

• Goodall, Jane (1999) Reason For Hope; A Spiritual Journey (with Phillip Berman). New York: Warner Books, Inc. Translated into Japanese.

• Slikkerveer, L.J. (1999) Ethnoscience, ‘TEK’ and its Application to Conservation, in: Posey, D.A. (ed.) Cultural and Spiritual Values of Biodiversity: A Complementary Contribution to the Global Biodiversity Assessment, Nairobi/ London: UNEP/ITP. • Goodall, Jane (2000) Africa In My Blood (edited

by Dale Peterson), New York: Houghton Mifflin Company.

• Maffi, L. & T.J.S. Carlson (2004) Ethnobotany and conservation of biocultural diversity, Bronx, N.Y.: New York Botanical Garden Press.

• Goodall, Jane (2005) Harvest for Hope: A Guide to Mindful Eating, New York: Warner Books, Inc. ISBN 0-446-53362-9 • Goodall, Jane (2009) Hope for Animals and Their World: How Endangered Species Are Being Rescued from the Brink, Grand Central Publishing ISBN 0-446-58177-1

Origin - Universiteit Leiden

17

Singing male blackbird in front of the academy building (Photo: Herman Berkhoudt/Hans Slabbekoorn)

18

Origin - Universiteit Leiden

: n o i t a rbaniz

y t i n u t r o p p o c fi i t n Scie U

f o e c a f e h t in

biodiversity loss

Urbanization is a global phenomenon and takes place at an alarming rate. Half of all the people on earth now live in urban areas. In the next 40 years or so, the world population may double and all new people are expected to live in newly developed urban areas. Although closely interrelated, the impact of global urbanization on biodiversity is likely to outcompete the impact of global warming. The turn-over of original habitat into urban habitat typically leads to the disappearance of many species.

BY: Hans Slabbekoorn

Usually only very few animal and plant species of the changes in birdsong have received special attention. original community will persist. In addition, new Song concerns a sexually selected trait of key imporspecies will colonize city centers and new industrial tance to territorial defense and mate attraction and and residential areas variation in signal efficiency from other nearby urban has therefore direct fitness ‘the impact of global urbanization areas. This completes the consequences. At the moprocess of urban homoon biodiversity is likely to outcompete ment, it is unclear to what genization: convergence extent reported changes in the impact of global warming’ in species community birdsong concern examples composition across often of just cultural evolution. widely dispersed urban areas irrespective of the origiMost studies, except for those on great tits, have no nal habitat features. replication at population level, but show correlations at the level of individual territories. High urban noise Maybe as a positive side-effect, urban habitats are levels are typically correlated with the use of high well-suited for investigations of ecological and song frequencies. Experimental evidence has recently evolutionary research questions. For example, confirmed that these patterns are likely all related studies on birds have revealed urban-habitat relato short-term flexibility and largely unrelated to any ted evolution in several species. Investigations into genetic differentiation.

Origin - Universiteit Leiden

19

Dr. Erwin Ripmeester recently defended his thesis on ‘Song and the city: a comparison between urban and forest blackbirds’ in the academy building of Leiden University. As a PhD-student of the IBL, he studied one of the most successful urban bird species in Europe: the blackbird, Turdus merula. He found evidence for genetic and morphological divergence among urban and forest populations and he added this species to the list of successful urban species that exhibit a habitat-related divergence in song frequency use in line with an explanation of noise-dependent upward shift in cities. However, in contrast to the situation in other species, he found a lack of a clear correlation at the individual level. Song frequencies of individual urban blackbirds are unrelated to local noise conditions, despite the fact that they accumulate to a habitat-dependent shift relative to song frequencies of nearby forest blackbirds.

Bird’s eye view from the urban habitat of Leiden city (Photo: Hans Slabbekoorn)

Birdseye view to the city of Tokyo, Japan. Photo: Chris 73

The blackbird study is the first to also incorporate seasonal variation and density-dependent influences into the analysis. Both factors may affect details of the acoustic song structure caused by hormonal changes or motivational differences due to having few or many neighbours. Furthermore, this is only the second species with reasonable replication at population level, and for which the impact of the

‘urban habitats are well-suited for investigations of ecological and evolutionary research questions’

20

Origin - Universiteit Leiden

divergent trait on male responsiveness is tested through a large reciprocal playback experiment.

Variation in response strength by territorial males, in urban and forest territories and to urban and forest songs, indicated that the birds themselves perceive the divergence. Urban birds respond stronger to relatively high songs and forest birds respond stronger to relatively low songs, independent from the source of the song recording and the location of playback. This means that habitat-dependent song divergence is audible and meaningful to the birds themselves and has the potential to negatively affect territory establishment and pairing success for birds that disperse from the city into forest or from the forest into the city.

This new study exploited urban circumstances to address fundamental questions about vocal behaviour and environmental selection and has provided new insights into the role of ecology in evolution. The study revealed that blackbirds are an excellent model system to study the initial phases of population divergence, although Turdus merula domestica is probably still largely a cultural phenomenon.

Birdseye view to the city of Tarma, Peru. Photo: A.O. Haller

Photo: Herman Berkhoudt

Origin - Universiteit Leiden

21

Vector map of common blackbird world distribution.

Image: Wiki-user B0X0

References: The potential for urban speciation in this bird is rated as rather low for several reasons, but studies like these provide valuable insight into the mechanisms underlying ecological speciation. So, although there is no reason to be happy about urbanization in terms of biodiversity loss, instead of just being sad we better exploit the scientific opportunity that has arisen in our own noisy backyard.

Hans Slabbekoorn is an Assistant Professor in Behavioural Biology at the Institute of Biology Leiden (IBL)

22

Origin - Universiteit Leiden

• Ripmeester, E.A.P., de Vries, A.M. & Slabbekoorn, H. 2007. Do blackbirds signal motivation to fight with their song? Ethology 113: 1021-1028.

• Ripmeester, E.A.P., Kok, J., van Rijssel, J. & Slabbekoorn, H. 2010a. Habitat-related birdsong divergence: a multi-level study on the influence of territory density and ambient noise in European blackbirds. Behavioural Ecology & Sociobiology 64: 409-418.

• Ripmeester, E.A.P., Mulder, M. & Slabbekoorn, H. 2010b. Habitat-dependent acoustic divergence affects playback response in urban and forest populations of the European blackbird.

Behavioural Ecology doi: 10.1093/beheco/arq075.

Even kennis maken...

Welcome to Leiden Terwijl in de natuur een nieuw begin wordt aangeduid met de komst van de lente, gaat in de huidige maatschappij een nieuw begin bijna altijd gepaard met de komst van de herfst. In de eerste herfstweken worden de middelbare scholen gevuld met een nieuwe lading scholieren die vers van de basisschool hun geluk gaan beproeven in de brugklas. Aan het einde van het jaar zal er een verdeling en een selectie worden gemaakt, ieder zal dan verder gaan op eigen niveau. Maar nooit meer zal het zijn zoals in het begin van het eerste jaar, de anticipatie van beproevingen en triomfen in deze magische herfstweken, wanneer nog alles mogelijk is.

Door: Sharina Chander & Lena Budko

Zo is het ook in het begin van de studententijd. Alles is nieuw en anders. Een diploma is behaald en er is een keus gemaakt voor de studie, het liefst met zo’n goed mogelijk toekomstperspectief. De wereld ligt aan de voeten van de kersverse student, die sowieso de eerste weken nog naar “school” gaat en “huiswerk” maakt. Tentamens en het bindend studieadvies zijn allemaal nog van latere zorg. Nu gaat het om het vinden van een kamer en eigen plekje binnen de studenten-of studievereniging.

Er zijn over het algemeen twee groepen studenten.

De eerste is een tikje overmoedig en van het soort dat de middelbare school fluitend heeft doorlopen zonder ooit huiswerk te hoeven maken of echt hard te studeren voor examens. Een ander soort kan altijd gesignaleerd worden in de collegezalen en in de universiteits bibliotheek, terwijl ze aantekeningen maken en colleges voorbereiden. Natuurlijk is er ook nog een gouden middenweg tussen deze twee uitersten. Om een beeld te geven van de studenten die rondlopen op de faculteit van Wis-en Natuurwetenschappen hebben we een paar interviews afgenomen.

Origin - Universiteit Leiden

23

Interview:

Naam: Bart Valkenburg Leeftijd: 18 jaar Studie: MST

een studentenvereniging wilde. Het liefst lid worden van het Leidsche corps, vanwege de rijke tradities, maar ook vanwege de tradities in Bart zijn familie, Valéry Valkenburg, de zus van Bart, is namelijk ook lid bij Minerva. Bart moet er wel een beetje om lachen: “Wat dat betreft was de keus snel gemaakt, na al die mooie verhalen kon ik het natuurlijk niet laten om ook naar Leiden te Voor de teams die zich ‘na al die mooie verhalen kon ik het gaan en zelf alles van deze bezighouden met de pronatuurlijk niet laten om ook naar Leiden mooie stad mee te maken. motie van de universiteit te gaan en zelf alles van deze mooie Bovendien vind ik bij vooren de studies is de grote baat de Leidsche vakken vraag, waar letten de stad mee te maken’ veel leuker en interessanter, aankomende studenten de Delftse vakken zijn me eigenlijk voornamelijk een beetje te technisch. Waarschijnlijk ga ik ook meer op; studie of stad? Voor Bart was het een combinavakken in Leiden kiezen dan in Delft in het vervolg tie. De studie stond al snel vast, met scheikunde als van mijn studie en dan is het ook handig om alvast in favoriete vak was MST een hele logische keuze. Dat is Leiden te wonen.” wel een studie die zowel in Delft als in Leiden wordt gegeven, dus ik vroeg me af of er nog tussen die twee Heden ten dage is een groot discussiepunt, zowel in steden werd getwijfeld. Dat was niet echt het geval. de politiek als in het beleid van de universiteit, wat Bart heeft wel aangegeven dat hij van begin af aan bij We ontmoeten elkaar aan het einde van de middag in de fusie van mijn studentenhuis. Bart is hier wel eens eerder geweest voor zijn zus dus we zijn allebei heel ongecompliceerd aan het bankhangen; hij met een biertje, ik met mijn laptop. Uiteraard is het ondanks de ontspannen sfeer toch nog een heel interessant gesprek geworden.

24

Origin - Universiteit Leiden

nou precies de prioriteit moet vormen in de opleiding van de student. Moet zelfontplooiing tijdens de studie gewoon kunnen, ook al gaat het ten koste van studievertraging en dus ook overheidsmiljoenen? Of kan een student niet snel genoeg klaar zijn met de studie, maar vervolgens wel zonder baan komen te zitten door gebrek aan ervaring en een goed cv? Hoe dan ook, de meesten zijn het er snel met elkaar over eens dat studiegerelateerde activiteiten nog wel enigszins de studievertraging kunnen rechtvaardigen, maar dat het lid worden van een studentenvereniging werkelijk uit den boze is. Ik vroeg me daarom ook af hoe Bart van plan was om zijn studie en zijn vereniging te combineren: “ Ik denk dat het wel gaat lukken ook al wordt het lastig. Ik heb hele lange dagen op de faculteit waardoor er heel weinig tijd over blijft om iets aan de studie te doen als je ‘s avonds ook afspraken hebt. Daarnaast is MST niet de makkelijkste studie, Moleculaire Biologie is bijvoorbeeld een moeilijk vak. Gelukkig vallen de practica tot nu toe wel mee.

Ik ben wel van plan om alle colleges, werkgroepen en practica te volgen en goed voor te bereiden en in het weekend te studeren en dan moet het waarschijnlijk wel lukken.”

een baantje voor je weet. Daarnaast kan je werkelijk met alles aankomen bij je huisgenoten; leuke plannen, bizarre verhalen, lief en leed delen studenten met elkaar in hun huis.

Tot slot had ik Bart nog gevraagd of hij nog een leuke kroeg, café of anders weet waar je als eerstejaars student in Leiden sowieso heen moet gaan. Bart: “Ik ken in Leiden nog niet zoveel buiten mijn vereniging om. De Hifi is wel een leuke discotheek en ik ben ook een keer in de Odessa geweest, wat ik niet zou aanraden tenzij je met een leuke groep bent en van plan bent om veel te drinken. Het Beleg (Het beleg van Leiden, op de hoek van de Haarlemmerstraat en de Turfmarkt, red) maakt de beste broodjes, vooral het broodje Brak is zeer goed te doen op een brakke ochtend.”

Het proces van studeren wordt vaak nog gecompliceerder door het feit dat de studenten geen kamer in Leiden kunnen vinden. Het aantal eerstejaars studenten stijgt elk jaar en de wooncapaciteit van Leiden blijkt niet te voldoen aan de nieuwe behoeftes.

Zelfs bij verenigingshuizen kun je in tegenstelling tot voorgaande jaren niet zeker zijn van een plekje. Bart is op het moment actief op zoek naar een kamer in Leiden. Volgens hem is het essentieel om goed je oren en ogen open te houden waardoor je misschien via via aan een kamer kunt komen. Ook inschrijven op www.kamernet.nl kan heel nuttig zijn.

Er zijn veel mensen, sommige bekender dan anderen, die de nieuwe studenten wat mee willen geven over de studententijd. Alexander Pechtold bijvoorbeeld kan niet vaak genoeg benadrukken dat je tijdens de studententijd de meest verschillende connecties op kan doen, waardoor het heel belangrijk is om iedereen te leren kennen. Dat is ook een van de mooie dingen aan het Leidsch studentenwereldje. Als je een baan of een kamer zoekt, is er altijd een studiegenoot die iemand kent die net gaat verhuizen of zijn kamer in onderhuur wil doen en een teamgenoot die nog wel

Gevel van één van de bekendste studentenverenigingen uit Leiden: ‘Minerva’

Origin - Universiteit Leiden

25

Interview:

Anthippi Chrysochou, masterstudent Bio- Pharmaceutical Science from Greece

Welcome to Leiden Every year there are students who choose to follow courses or even to do their internship abroad. Just as students from Leiden University go away, we also receive students from abroad to our University.

One of these students is Anthippi Chrysochou.

She’s from Greece and came here to do her master.

She started with her 9-month internship at the department Drug Delivery and Targeting.

In this short interview you can read why she came here and what her view is of this notorious city for students.

Where are u from and what are u studying? And of all the places you could have gone to finish your study, why did u choose Leiden?

I am from Greece and I finished my bachelor’s degree in pharmacy, which was 5 years. I decided to do my master abroad and my choice came to the University of Leiden. This was due to the Science Based Business programme, it offered a lot more diversity and so I came here to do a BPS master.

26

Origin - Universiteit Leiden

Do you live in Leiden and if so what do you think of this place so far?

Yes I live in Leiden and the city is very nice. There was a tour organised especially for international students, so I’ve seen quite a lot from the city already.

The bike lanes are also very striking because we don’t have that everywhere in Greece. And also the people are different here than in Greece; people in Leiden are in a more multicultural environment due to the big university and are more used to helping people from abroad.

What do you expect of your student time here? Is there a big difference compared to the University in Greece?

I have to say that there are a lot more activities here for students. The students association organise a lot of activities so you can get to know your fellow students. In Greece this is very different, we also have activities there. But we have things like political parties; people with the same opinion about politics go to the same party.

What do you do next to your study?

I like to go to the movies and go out. Though I have not really had the opportunity to go out a lot here just yet. I arrived only short a go, so I’m still getting to know all the nice places.

Are there a lot of activities for international students that you know off, and do you attend those?

Well I live in an international student house and occasionally we have dinner parties. There are also activities coming from the university, like the tour through Leiden in the beginning of the year. But I’m also looking forward to the activities organized by the student association.

‘there are no political parties here among students’

Origin - Universiteit Leiden

27

Inburgeren op de uni Het studiejaar is weer begonnen en het is tijd voor nieuwe eerstejaars om een nieuw levenfase op te starten.

Deze nieuwe fase betekent ook een nieuwe leeromgeving met studenten uit alle windrichtingen. Vaak komt het erop neer dat iedereen een onbekende is voor de rest. Gelukkig zijn er organisaties die nieuwkomers helpen met het ‘integreren’ op een leuke manier. Dit kan in de vorm van de EL CID week of als het EJW (het eerstejaars weekend bij de opleiding biologie georganiseerd door de LBC).

De bonte feestavond waar botknuppels niet mogen ontbreken

28

Origin - Universiteit Leiden

Om een idee te schetsen hoe dit soort activiteiten meerdere doeleinden kan hebben nemen we het EJW als voorbeeld. Het EJW is een weekend dat wordt georganiseerd door vrijwillige ouderejaarsstudenten die lid zijn van de LBC (Leidse Biologen Club). Deze ouderejaarsstudenten hebben dit veelal zelf ook meegemaakt en kunnen er ieder jaar weer iets bijzonders van maken. Zo was dit jaar het thema ‘survival of the fittest’. Daarbij kan een hindernisbaan niet ontbreken. Net als sokkenworstelen, weerwolven, meelhappen, zwemmen en een geweldige bonte avond waar een feest op volgde. Dit is alleen wel het hele weekend in een notendop.

Het weekend begon met een busreis. Tijdens de reis kreeg iedereen een naam gekoppeld aan een woord of een opdracht. Dit was het ‘moordspel’ waarbij je die persoon dat woord moest laten zeggen of uitvoeren.

Ken je die persoon nog niet dan wordt het tijd om kennis met hem/haar te maken. Ook was iedereen in een team ingedeeld om alle wedstrijden mee te strijden. Leren samenwerken en elkaars sterke en zwakke punten accepteren en leren gebruiken zijn een must om te winnen. De bonte avond was met een open podium, maar er moest wel vooraf aangegeven worden dat je iets zou gaan doen. Iemand in de spotlight zetten of juist jezelf presenteren aan de groep. Een bonte avond doet het altijd wel goed om alle grenzen te verlagen. In de vrije momenten konden alle groepjes die ontstaan in dergelijke geïsoleerde weekendjes. Zo kon er gekaart worden, maar ook het spel weerwolven gespeeld worden. Daar komt geloofwaardigheid en vertrouwen in het geding. Wie laat je leven en wie is de weerwolf en hoe overtuig je de rest van jouw gelijk.

Wie weet het langst op zijn pootjes te blijven staan?

Naast een leuk weekend vol met vele leuke activiteiten bevat het al met al een groter doel. Iedereen leren kennen, overtuigen, vertrouwen en samenwerken. De LBC doet voor de opleiding Biologie meer dan alleen het EJW. Zo zijn er meerdere feesten en excursies per jaar waaraan mee kan worden gedaan. Ook zit in het Gorlaeus de science club. The place to be voor iedereen van de faculteit aangezien het ons eigen betacafe is. Kortom naast studie- en studentenverenigingen zijn er ook zat evenementen en plaatsen. Het is slechts een kwestie van goed letten op flyers. En een flinke dosis enthousiasme!

‘Welkom op de uni, we beginnen met integreren’

Origin - Universiteit Leiden

29

Origin - Universiteit Leiden

‚

‚

30

Het meelhappen loopt volledig uit de klauwen

Iedereen leren kennen, maar vooral leren vertrouwen en samenwerken

Agenda 28 oktober

19/20 november

BioScience Initiative: Leiden van Leeuwenhoek lecture http://bsi.science.leidenuniv.nl/

Open Dagen http://www.opendageninleiden.nl/

Rondom 26 november Cleveringabijeenkomsten in relatie tot het lustrumthema ‘Ratio en emotie’.

12 november Niko Tinbergen lezing Dit jaar is de gastspreekster prof. Susan Hrdy, Amerikaanse primatologe en antropologe, emeritus hoogleraar aan de University of California-Davis. http://www.tinbergenlezing.nl/

29 november t/m 3 december Workshop Lorentz center Modeling with Images in the Life Sciences

Agenda 7 december

Lezing en expositie Ratio en emotie: verwoord en verbeeld

Promoties/Oratie 3 november

23 november

15:00 uur in het Academiegebouw Promovendus: C.D. Chau Promotor: Prof.Dr. J.G.E.M. Fraaije

13:45 uur in het Academiegebouw Promovendus: T.A.L. van Erven Promotor: Prof.Dr. P. Grünwald

3 november

23 november

16:15 uur in het Academiegebouw Promovendus: B. Thomee Promotor: Prof.Dr. J.N. Kok

15:00 uur in het Academiegebouw Promovendus: K. Pruesapan Promotoren: Prof.Dr. E. Smets en

Prof.Dr. P.C. van Welzen

11 november 15:00 uur in het Academiegebouw Promovendus: L.J.P. Ament Promotor: Prof.Dr. J. van den Brink

25 november 11:15 uur in het Academiegebouw Promovendus: D.M. Salter Promotor: Prof.Dr. E.F. van Dishoeck

16 november 15:00 uur in het Academiegebouw Promovendus: H. Ueta Promotor: Prof.Dr. A.W. Kleyn

18 november

Oratie

22 november

Promoties

16:15 uur in het Academiegebouw Promovendus: J.S. de Bruin Promotor: Prof.Dr. J.N. Kok

16:00 uur in het Academiegebouw Prof. dr. P.G.L. Klinkhamer Vakgebied: evolutionaire plantenecologie

Origin - Universiteit Leiden

31