��

Guido Bloemberg wint Facultaire Onderwijsprijs

A new therapy for atherosclerosis?

Bèta-dag 2008 Chemisch Dispuut Leiden

Redactioneel

Inhoud

Winnaars

Nieuws

“Sports serve society by providing vivid examples of excellence.” – George F. Will

A new therapy for atherosclerosis?

Guido Bloemberg wint facultaire onderwijsprijs

De Amerikaanse journalist en publicist George F. Will heeft gelijk. Sport geeft de samenleving levendige en prominente voorbeelden van uitmuntendheid. Aan bekende sporters zien we dat succes het resultaat is van hard werken en doelbewustheid. Ook weet iedereen dat het leven van een topsporter geen rechte lijn naar overwinningen is. Hetzelfde geldt voor natuurwetenschappers. Discipline, samenwerking, een helder doel voor ogen en het vermogen om niet op te geven bij tegenslagen zijn de ingredienten voor wetenschappelijke topprestaties. De uitblinkers van 2007 van onze faculteit hebben we tijdens de nieuwjaarsreceptie geëerd. Ook die topprestaties zijn levendige voorbeelden van excellentie. Vervang “Sports” door “Science” en de stelling van Will wordt niet minder waar. Jörn Venderbos

Colofon

De week van: Elise Elliott

New Medicines: Fish to the Rescue?

Blauwtong is herkauwers te slim af

Bèta-dag 2008

Het Chemisch Dispuut Leiden

Life Science Symposium

Agenda

, jaargang 3, nummer 2, februari 2008 Oplage:

6.200

Redactieadres: Origin Magazine Einsteinweg 55 2333 CC Leiden info@originmagazine.nl www.originmagazine.nl Redactie:

Hoofdredactie: Gert Jan van Helden Eindredactie: Jörn Venderbos, Johan Detollenaere

Origin - Universiteit Leiden

Aan Origin werkten mee: Johan Kuiper, Mike Richardson, Elise Elliott, Guido Bloemberg, Pieter van Boheemen, Thijs Groenewegen, Elisabeth Meulenbroek, Toke Egberts, Chi Ting Fung, Alette Ouwerling, Tatjana Zwaans. Drukkerij:

Drukkerij Groen, Leiden

Opmaak:

teambart

Nieuws Ontdekkers van het jaar 2007 Op maandag 7 januari werden de Juryprijs, Publieksprijs en de Onderwijsprijs uitgereikt tijdens te Nieuwjaarsreceptie. Rector Magniﬁcus Paul van der Heijden reikte de onderzoeksprijzen uit, de Juryprijs en de Publieksprijs. De Juryprijs ging naar Mariska Kriek van de Leidse Sterrewacht voor haar onderzoek naar de evolutie van sterrenstelsels in het jonge heelal. Sinds 1 oktober is de Leidse astronome tevens H.N. Russell Fellow aan Princeton University. De Publieksprijs werd in de wacht gesleept door Merlijn van Spengen van het Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde (LION) voor zijn onderzoek naar MEMS, Micro-Electro-Mechanical-Systems, ofwel mechanische versterkers. Verderop in dit nummer kun je meer lezen over Guido Bloemberg, winnaar van de Facultaire Onderwijsprijs.

NWO kent Rubicons toe aan Leidse wetenschappers De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft vijf jonge veelbelovende Leidse wetenschappers, waarvan twee van de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, een Rubicon toegekend. Met de subsidie kunnen ze onderzoekservaring in het buitenland opdoen.

Dr. Suzanne Bisschop mag 24 maanden naar het MaxPlanck-Instituut in Duitsland om onderzoek te doen rondom het thema Organische moleculen rondom jonge sterren. In stervormingsgebieden in de ruimte worden veel complexe organische materialen waargenomen. Het doel van dit onderzoek is om beter te begrijpen hoe deze moleculen gevormd worden. Dit wordt gedaan door het licht dat ze in gasvormige toestand en vaste fase uitzenden, bij submillimeter golﬂengten waar te nemen en te vergelijken met theoretische modellen van hun vorming.

Drs. Hermen Jan Hupkes gaat 24 maanden naar de Uni-

gaan recent ontwikkelde technieken toepassen om het optreden van golf bewegingen in kristallen te bestuderen.

Dr. Michael Garrett benoemd tot hoogleraar Radiotechnieken in de sterrenkunde Dr. Michael Garrett is per 1 januari 2008 bij de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen benoemd tot hoogleraar Radiotechnieken in de sterrenkunde. Het gaat om een deeltijdaanstelling; Garrett blijft tevens directeur van het NWO-instituut voor radio sterrenkunde, ASTRON. Garrett is een internationaal erkend specialist op het gebied van de sterrenkundige radiotechniek; hij beschikt over een groot technisch inzicht in complexe waarnemingen. Deze expertise is een goede aanvulling op het onderwijs van de Leidse Sterrewacht. In de combinatie met zijn directeurschap van ASTRON ziet de Universiteit Leiden kansen voor de Nederlandse sterrenkunde voor een betere wetenschappelijke benutting van LOFAR.

Sinterklaas bezoekt Faculteit W&N en stelt zich voor aan internationale studenten Om de buitenlandse studenten wat meer over zijn historie te vertellen en om cadeautjes uit te delen bezocht de Goedheiligman op 4 december 2007 de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen. De studenten uit het buitenland waren onder de indruk van dit oer-Hollandse fenomeen en iedereen wilde verwachtingsgetrouw met Sinterklaas op de foto.

Dr. Raj Pannu 27e op de lijst van meest geciteerde chemici Dr. Raj Pannu (Leids Instituut voor de Chemie, LIC) staat 27e op de lijst van 100 meest geciteerde chemici ter wereld. De recent gepubliceerde lijst is gebaseerd op The Essential Science Indicators van het Institute for Scientiﬁc Information (ISI).

Nieuws

versity of Surrey in het Verenigd Koninkrijk om onderzoek te doen naar golven en patronen in dicrete media. Kristallen bestaan uit regelmatig geplaatste atomen. Door rekening te houden met deze structuur is een uitdagende nieuwe tak van de wiskunde ontstaan. De wiskundigen

Origin - Universiteit Leiden

Immunomodulation of the inflammatory response in atherosclerosis:

a new therapy for atherosclerosis? Background Cardiovascular disease is still the main cause of death in the Western world, despite improved drug and surgical treatment of patients suffering from cardiovascular disease. In addition, the world-wide prognosis is that due to the introduction of a Western life style and the increase in obesity, the incidence of cardiovascular disease will further increase.

DOOR JOHAN KUIPER

The main underlying pathology of cardiovascular disease is the formation of so-called atherosclerotic lesions or plaques in arteries. These lesions are already formed at the age of around twenty and during lifetime these lesions steadily grow and consequently occlude the arteries. The occlusion of the arteries leads to a deﬁcit in oxygen supply to the tissues underlying the occluded arteries. Depending on the site of atherosclerotic lesion formation, atherosclerosis may lead to angina pectoris (occluded coronary arteries), TIA’s (occluded coronary arteries) or claudicatio intermittens (occluded femoral arties in the legs) (see ﬁgure 1). In later stages atherosclerotic lesions may rupture and this will lead as the consequence of thrombus formation after to the acute occlusion of arteries and this will lead to heart and brain infarcts.

Figure 1: Site speciﬁcity of atherosclerosis The site where atherosclerosis develops determines the clinical complications.

Figure 2: Development of the atherosclerotic lesion Lesions develop at young age (grade I) to grade IV to V lesions. These lesions lead to clinical problems (see ﬁgure 1). Rupture of the unstable plaque (grade VI)leads to thrombus formation and subsequent infarcts.

Origin - Universiteit Leiden

The formation of atherosclerotic lesions is a process that slowly proceeds for many years. The disease process is currently described as a chronic inflammatory autoimmune-like disease in the context of high blood cholesterol levels. Atherosclerosis is initiated by a dysfunction of the endothelial cells that cover the inner side of the arteries. This dysfunction occurs at specific sites in the arterial tree and leads to the influx of monocytes from the blood into the arterial wall. The monocytes migrate to the subendothelial space and the uptake of cholesterol leads to a transformation of monocytes into so-called foam cells (figure 2). These foam cells are large and occlude the arterial lumen. In addition to the influx of monocytes, other immune cells infi ltrate the developing lesions. Especially effector T cells play an important role: these effector T cells recognize proteins that are specifically expressed in the atherosclerotic lesion. One of these proteins is low-density lipoprotein, which carries cholesterol. LDL is modified within the atherosclerotic lesion by local oxidative processes and oxidized LDL (oxLDL) is recognized by T cells. The T cells produce after recognition of oxLDL various pro-inflammatory proteins, such as growth factors and cytokines (interleukins and chemokines) that promote atherosclerosis. Immune responses are in general down regulated by anti-inflammatory interleukins that are produced by a specific subclass of T cells, the regulatory T cell. During atherosclerosis the number and activity of regulatory T cells is too low to prevent the development and progression of atherosclerosis. Based on this, our

working hypothesis is that activation of regulatory T cells and an enhanced production of anti-inﬂammatory proteins on one hand and blockade of the action of pro-inﬂammatory interleukins and chemokines on the other hand will provide new leads for the development of new treatments of atherosclerosis.

Experimental therapies: Regulatory T cells A number of studies during the past years have implicated an important role for regulatory T cells (Tregs) in atherosclerosis. Tregs can counteract the effector, pro-inflammatory T cells that enhance atherosclerosis and the activation of Tregs may form an attractive new immunotherapy for atherosclerosis, especially since the activation of these cells does not lead to a general suppression of the immune system and therefore the side effects of a Treg mediated therapy is expected to be minimal. There are several subsets of Tregs that differ in origin and in function. Basically natural, thymus derived Tregs (CD4 + CD25 + Foxp3 +) and two types of adaptive Tregs are identified (type 1 Tregs and Th3 cells) and all these types of Tregs are essential for the maintenance of peripheral tolerance and the prevention of autoimmune diseases. Recent publications show that the transfer of Tregs can attenuate atherosclerosis, while specific transgenic mice deficient in Tregs display a significant increase in atherosclerosis. In line with these observations we looked for ways to increase both the number and the activity of regulatory T cells. An effective way to activate Tregs is to orally administer a protein that is involved in the induction of atherosclerosis and as mentioned above oxidized LDL is such a protein. We therefore administered orally the major atherosclerosis-related antigen, oxidized LDL to mice that develop atherosclerosis in response to the feeding of

Figure 3: Activation of regulatory T cells reduces atherosclerosis Induction of tolerance to oxidized LDL reduces atherosclerosis. Mice that were control treated developed large lesion and only a relatively small lumen is observed in these control mice. Upon induction of oral tolerance to oxLDL a much smaller lesion is observed and the lumen of the artery remains almost unaffected.

Origin - Universiteit Leiden

a cholesterol rich diet. The oral administration of oxidized LDL increased the number of Tregs, which specifically respond to oxidized LDL with an increased production of anti-inflammatory cytokines and growth factors such as TGF-γ and IL-10. These regulatory Tregs are induced in the immune tissue that is associated with the gut, the Peyers Patches, but after their activation, Tregs migrate from the lymphoid tissue to the atherosclerotic lesions and then affect within the lesion the inflammatory response. Thus in our experiments oxidized LDL-specific Tregs migrate to the lesion and locally suppress the effector T cells and thus inhibit atherosclerosis (figure 3). Interestingly, oxidized LDL-specific Tregs not only reduce the initiation, but also the progression of atherosclerosis, which boosts the clinical relevance of the induction of oral tolerance to atherosclerosis-related antigens. In the near future in vitro generation and subsequent transfer of oxidized LDL-specific Tregs to mice that have developed atherosclerosis may be a feasible approach tot treat atherosclerosis. Another, similar approach is to directly administer anti-inflammatory cytokines that are normally produced by regulatory T cells to atherosclerotic prone mice. To achieve this goal we used gene therapy and overexpressed IL-10 in atherosclerosis prone mice using an adenovirus that encoded human IL-10. The gene therapy induced a prolonged expression of IL-10 for several months and very effectively reduced atherosclerosis for more than 60%.

Blockade of pro-inflammatory cytokines: In order to diminish the inflammatory process in the atherosclerotic lesion it is feasible to neutralize the action of pro-inflammatory cytokines. One of the current therapies for rheumatoid arthritis is based on this principle. Interleukin 12 (IL-12) is an example of such a pro-inflammatory cytokine. IL-12 is produced by macrophages in the atherosclerotic lesion and is able to activate the effector T cells. We described a method to neutralize IL-12 by immunization against IL-12. The immunization against IL-12 requires a specific approach since the immune system is normally not capable to produce antibodies against endogenous proteins. We therefore administered a complex of IL-12 with a T-cell epitope in combination with a new, water-soluble adjuvant. This immunization breaks the natural tolerance against

Origin - Universiteit Leiden

endogenous IL-12 and induces antibodies that functionally block IL-12, and specifically diminishes the production of IFN-γ induced by IL-12 in T cells. The blockade of IL-12 by the vaccination strongly reduced (for 70%) atherogenesis, which was accompanied by a strong, beneficial reduction in circulating IFN-γ levels and IFN-γ expression in the lesion itself. In addition to the effect on plaque size, IL-12 vaccination also improves the stability of the plaque, which improves the clinical success of such a vaccination approach (figure 4). Although vaccination against IL-12 may be considered a promising new strategy in the treatment of atherosclerosis, we anticipate the the use of antibodies that block IL-12, which has already been proven a safe treatment, may be the clinically most relevant step towards the clinical translation of these experimental studies.

Chemokine pathways Chemokines and their receptors play an important role in the trafficking of inflammatory cells into and out off the atherosclerotic lesions, and intervention in these pathways may form an important therapeutic opportunity for the modulation of atherosclerosis. The role of a number of chemokines and their receptors, such as CCR2, CCR5, CXCR3, CX3CR1, CCR7 and CXCL16 has been substantiated over the past few years. The complex patterns of the expression of specific sets of chemokine receptors per cell type may lead to the identification of a single chemokine receptor, such as CX3CR1, which is involved in the specific migration of monocytes into the atherosclerotic lesion and not for migration during other cell types during inflammation. Antagonists of the CX3CR1 or its ligand CX3CL1 may therefore form attractive targets for immunomodulation of atherosclerosis. CCR5 may be another attractive target for intervention in atherosclerosis. It was shown that CCR5 deficiency in contrast to CCR1 deficiency specifically reduced atherosclerosis. We have tested TAK-779, a non-peptide CCR5/CXCR3 antagonist that reduces the entry of the HIV virus into a cell via CCR5, for its capacity to affect atherosclerosis. The administration of TAK-779 to mice that develop atherosclerosis leads to an inhibition of the migration of T cells into the lesion. This leads to an inhibition of inflammation and a reduction in experimental atherosclerosis. We also tested another small molecule, NBI-74330, which is a specific antagonist of CXCR3 for its effect

Figure 4: IL-12 vaccination enhances the stability of atherosclerotic lesions IL-12 vaccination reduces atherosclerotic lesion formation. In addition IL-12 vaccination increases the stability of the plaque as shown by the increase in the number of smooth muscle cells. The brown color indicates smooth muscle cells and upon IL-12 vaccination we observe more smooth muscles cells in smaller lesions.

on atherosclerosis. Using this antagonist we were able to show that it not only reduces atherosclerosis, but it also leads to a speciďŹ c enrichment of Tregs within the plaque. It may be concluded that intervention in the autoimmune like inďŹ‚ammatory process that underlies the process of atherosclerosis may form an attractive additional therapy to the cholesterol lowering and blood pressure lowering therapy that is currently used to treat cardiovascular patients. Basic knowledge on the atherosclerotic process, as gathered by modern -omics approaches, is used to deďŹ ne targets for therapy. Subsequently, this basic knowledge is translated into experimental therapies that include the development of cytokine (receptor) antagonists using pharmacochemistry, the development of vaccination and the development of advanced techniques to induce tolerance. We anticipate that in the near future we can translate these concepts into new therapies. Division of Biopharmaceutics Leiden/Amsterdam Center for Drug Research Leiden University E-mail: j.kuiper@lacdr.leidenuniv.nl

Origin - Universiteit Leiden

Guido Bloemberg wint Facultaire Onderwijsprijs Guido Bloemberg, docent microbiologie, heeft de Facultaire Onderwijsprijs 2006-2007 gewonnen. De studentleden van de opleidingscommissie Biologie wisten de jury te overtuigen van Bloembergs inspirerende en betrokken manier van onderwijs geven. ‘Deze cursus wordt elk jaar opnieuw als een van de meest leuke en leerzame cursussen beschouwd welke door de opleiding worden aangeboden.’ Tijdens de Nieuwjaarsreceptie van de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen nam hij de prijs in ontvangst. Voor de tweede keer is dit jaar de Facultaire Onderwijsprijs uitgereikt, dit jaar aan de beste docent van het collegejaar 2006-2007. De prijs is ingesteld om uitstekende docenten te belonen en op die manier de kwaliteit van het onderwijs op onze faculteit een extra impuls te geven. Elk jaar, bij het begin van het collegejaar, wordt aan de studentleden van de verschillende opleidingscommissies gevraagd wie naar hun mening de beste docent van hun opleiding was. Zij dienen bij de jury, die bestaat uit de voorzitters van de studieverenigingen en de assessor, een voordracht in. Die jury nomineert vervolgens uit die voordrachten een aantal kanditaten die er als bijzonder en interessant uitspringen. Een enthousiaste, goed onderbouwde voordracht van de studentleden

Origin - Universiteit Leiden

speelt daarbij een belangrijke rol. De studentleden van de opleidingscommissie van een genomineerde docent worden uitgenodigd voor een mondelinge toelichting en mede op grond daarvan kiest de jury uit de genomineerden een winnaar. De jury hecht er steeds waarde aan dat de facultaire strategische doelen in het onderwijs weerspiegeld worden. De manier waarop de docent contact maakt met onderzoek («studeren in een onderzoeksomgeving») en een verband legt met andere disciplines («monodisciplinair opleiden, multidisciplinair samenwerken») vormt dus een belangrijk criterium. Dit jaar heeft Guido Bloemberg de Facultaire Onderwijsprijs gewonnen. Guido Bloemberg is één van de twee cursusleiders van het vak Cel- en Microbiologie, een keuzeonderdeel van het tweedejaars curriculum van de opleiding biologie. Tevens is hij hoofd van de onderzoeksgroep Microbiology, onderdeel van de sectie Moleculaire Microbiologie. Al jaren is zijn cursus één van de meest populaire cursussen en het animo voor een onderzoeksplaats bij de groep Microbiology heel groot is. Uit de voordracht van opleidingscommissie blijkt zijn afﬁniteit met onderwijs. ‘Guido Bloemberg is een inspirerende docent en weet onderzoek op een leuke en verhelderende wijze te integreren in het onderwijs. Hij geeft zeer helder

college en draagt hierbij niet alleen zijn kennis van de bacteriële microbiologie over, maar maakt studenten ook enthousiast over de diversiteit aan het bacteriële onderzoek wat aan de Universiteit Leiden plaatsvindt.’ ‘Twee karakteristieke onderdelen van deze cursus zijn het onderzoeksproject en literatuurproject. De studenten lopen elk een week mee bij een lopend onderzoeksproject, waardoor onderwijs en onderzoek uitstekend geïntegreerd worden. Tijdens het literatuurproject wordt aandacht besteed aan de verschillende aspecten van wetenschappelijke literatuur, waaronder bijvoorbeeld peer review, kritische analyse van de kwaliteit van artikelen en het presenteren van een paper. Op deze wijze worden studenten vroeg voorbereid op een wetenschappelijke carrière.’ De jury was onder de indruk van de manier waarop Guido Bloemberg onderzoek en onderwijs aan elkaar koppelt. Bij zijn onderzoek maakt hij ook contact met recent onderzoek in aanverwante onderzoeksgroepen, zowel binnen het IBL (Instituut Biologie Leiden) als daarbuiten, bijvoorbeeld in het LUMC. Daarmee geeft hij concreet vorm aan het strategische partnerschap tussen onze faculteit en het LUMC. Guido Bloemberg wint met de Facultaire Onderwijsprijs ook een bedrag van 2500 euro, dat hij vrij kan besteden aan onderwijsdoeleinden. Een sterke impuls voor sterk onderwijs.

Woord van Dank – Guido Bloemberg Allereerst wil ik beginnen met het bedanken van alle studenten en de Jury voor het toekennen van de Facultaire Onderwijsprijs 2006-2007. Deze toekenning heeft mij verrast en ik voel mij zeer vereerd. Ik ervaar het geven van onderwijs als zeer stimulerend, in het bijzonder het overdragen van kennis en enthousiasme aan studenten, die de volgende generatie onderzoekers zijn. Voor het practicum dat ik coördineer vind ik het van uitermate belang dat de studenten daadwerkelijk het gevoel krijgen dat het onderzoek voor het oprapen ligt en dat zij direct kunnen beginnen. Hierbij staat het proces van wetenschappelijke vraagstelling, experimentele benadering, de spanning in afwachting van de resultaten, ontdekkingen en een realistische evaluatie voorop. De studenten leggen zelf collecties aan van microorganismen, die ze isoleren van plantenwortels en vissenhuid en ze doen een mini-onderzoeksstage in de lopende onderzoeksprojecten, die elk jaar dus verschillend zijn.

Guido Bloemberg over zijn eigen onderzoek Mijn onderzoek richt zich voornamelijk op het ontdekken en karakteriseren van moleculaire mechanismen, die betrokken zijn bij de interacties tussen microorganismen en hun gastheer. Sinds vele jaren worden interacties tussen planten en microorganismen binnen de Leidse biologie bestudeerd.

Dit laat onder andere zien dat bacteriën een zogenaamde biofilm vormen op de wortel, maar ook op bijvoorbeeld schimmelhyphae (de draadvormige groeistructuur van schimmels). Een biofilm is een (gestructureerde) laag van bacteriën gevormd op een oppervlak, waarbij de bacteriecellen vaak ingekapseld zijn in een slijmlaag die Onderzocht worden bacteriën en door de bacteriecellen worden geproduschimmels die planten ziek maken ceerd. Een paar jaar geleden hebben we (pathogenen), maar ook bacteriën die een stof ontdekt die de dikte van zo’n een gunstige invloed hebben op planbiofilm laat afnemen. Deze stof hebben tengroei bijvoorbeeld door bescherming we putisolvin genoemd en de structe bieden tegen pathogenen. Dit laatste tuur laat zien dat deze stof zeepachtige proces wordt biocontrole genoemd en is kenmerken heeft waardoor de biofilm voor de land- en tuinbouw van belang als het ware kan worden opgelost. Dit omdat dit een alternatief biedt voor laatste is van belang om de dikte van de het gebruik van chemische bestrijbiofilm te reguleren en cellen vrij te madingsmiddelen waarvan voor velen het ken uit de biofilm, maar heeft ook een gebruik inmiddels verboden is vanwege toegepast belang. Biofilms vormen een hun toxische en/of vervuilende effect. belangrijke rol bij infecties bij mensen Biocontrole bacteriën en een groot probleem (o.a. Pseudomonas en in ziekenhuizen vooral ‘Zelf ben ik nog steeds Bacillus stammen) kunin intensive care units, gefascineerd hoeveel genen nen als coating op zaden omdat biofilms slecht hierbij betrokken zijn’ worden aangebracht. Na te verwijderen zijn en kieming kunnen de bacteriën zich over bacteriën in een biofilm vele malen het groeiende wortelstelsel verspreiden resistenter zijn tegen antibiotica dan en kolonies op het worteloppervlak wanneer ze vrij rond zwemmen. vormen. Binnen de onderzoeksgroep bestuderen we verschillende mechanisVooral onze expertise in visualisatie, men, die leiden tot bescherming tegen biofilms kweken en het tegengaan plant pathogene schimmels. Eén van van biofilms heeft geleid tot verschildeze mechanismen is de productie van lende samenwerkingsverbanden met schimmelgroei remmende stoffen. medische groepen op het LUMC (o.a. infectieziekten, longziekten, keel- neus Ons onderzoek laat zien dat er veel en oorziekten). Samen met deze groestructuurdiversiteit is bij deze stoffen en pen visualiseren en karakteriseren we dat de productie zeer complex geregubiofilms op menselijke weefsels, zoals leerd wordt door een netwerk van eiwitverwijderde tonsillen en implantaten, ten in de bacteriecel. Zelf ben ik nog zoals spraakprothesen, die verwijderd steeds gefascineerd hoeveel genen hierzijn en vol blijken te zitten met microbij betrokken zijn. Met genomics proorganismen. Tevens ontwikkelen we beren we een steeds completer beeld te nieuwe antimicrobiële strategieën om krijgen hoe een bacteriecel de productie biofilms, bijv. gevormd door MRSA van bepaalde metabolieten reguleert. of Acenitobacter (twee organismen Om een beter beeld te krijgen van hoe die regelmatig en nog dagelijks in het bacteriën met de plant en andere micronieuws zijn), tegen te gaan en/of te organismen interacties aangaan die verwijderen, om infecties te voorkomen uiteindelijk leiden tot bescherming van of tegen te gaan. De prettige en open de plant markeren we microorganismen samenwerking met de LUMC groepen met auto-fluorescerende eiwitten waaren het betrekken van biologiestudenten door ze met een bepaalde kleur oplichdoor middel van stages zijn dan ook ten onder een fluorescentie microscoop zeer stimulerend. en ze duidelijk te onderscheiden zijn.

Origin - Universiteit Leiden

De week van..

Elise Elliott Ik ben Elise, 22 jaar en vierdejaars biologie student. Afgelopen september ben ik aan de masteropleiding ‘Sustainability & Biodiversity’ begonnen. Daarnaast ben ik dit collegejaar ook officieel begonnen aan een bacheloropleiding bij de faculteit wijsbegeerte. Een hele leuke studiecombinatie!

Maandag 14 januari Om 09:00 begin ik aan mijn vierde stagedag bij het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden (CML), waar ik een model zal gaan opstellen voor de mengseltoxiciteit van metalen in het milieu. Het onderwerp spreekt mij erg aan, omdat het een aantal kanten van de biologie (milieu, biochemie en medische biologie) die ik leuk vind combineert. Ik ben pas twee uur bezig als ik alweer naar een presentatie van een studiegenootje ga; zij houdt een presentatie over haar onderzoek naar de huismus in Leiden. Vervolgens rol ik meteen door in het maandelijkse afdelingsoverleg van milieu-

biologie, een van de afdelingen van het CML. Na dit overleg blijft iedereen zitten voor de startpresentatie van een masterstudent die zijn stage is begonnen aan rivierkreeften in Naturalis. Zoals de onderwerpen van de presentaties al doen vermoeden, valt mijn stage-onderwerp een beetje buiten het gemiddelde milieubiologische onderzoek in Leiden, maar dat vind ik juist wel leuk.

‘H is leuk om te zien hoe je onderzoeksstage steeds concr ere vormen begint aan te nemen’

Een uur na de tweede presentatie moet ik alweer door naar de maandelijkse vergadering van de Opleidings Commissie Biologie. De voorzitter kan er deze keer helaas niet bij zijn en onverwachts wordt ik gevraagd de vergadering voor te zitten. Dit is een beetje een aparte ervaring, maar wel erg leerzaam. Gelukkig zijn we een half uur eerder klaar dan gebruikelijk, dus kunnen een studiegenoot, mijn mastertrack-coördinator en ik terug van de vergadering naar het CML, waar de nieuwjaarsborrel wordt gehouden. Na een drukke dag vol vergaderingen en weinig kans om aan mijn stage te werken ga ik ’s avonds naar de 22ste verjaardag van een vriendin die ik al 18 jaar ken. Het is, zoals altijd met haar, een hele leuke avond en wordt wat later dan de bedoeling voor maandagavond...

Dinsdag 15 januari Omdat ik maandag weinig nuttigs heb kunnen doen aan mijn stage, probeer ik vandaag wat leesen schrijfwerk in te halen. ’s Ochtends heb ik een

Origin - Universiteit Leiden

gesprek met mijn stagebegeleidster. Ik heb haar veel vragen te stellen en zij heeft mij veel over het onderwerp en het schrijven van een onderzoeksvoorstel te vertellen. In elk geval heb ik veel aan het gesprek als ik in de middag weer verder ga. Aan het eind van de dag heb afgesproken met de symposiumcommissies van mijn studievereniging, de LBC. Een aantal keer per jaar organiseren wij samen een avond symposium met 2 of 3 lezingen. Gelukkig gaat de vergadering snel en kan ik naar huis om te leren voor mijn tentamen van de volgende dag.

Woensdag 16 januari Tijdens het afgelopen semester heb ik elke woensdag avond twee college’s gevolgd bij de faculteit wijsbegeerte en nu is het voor die faculteit tentamen periode. Mijn twee studies zijn best goed te combine-

ren, maar lastiger zijn de tentamens, die vaak moeilijk uitkomen met de andere studie. Het tentamen van vanavond is van het eerstejaarsvak Logica I en hiervoor moeten we twee drogredenen inleveren en aantonen wat dit precies voor drogredenen zijn. Een snelle zoektocht op de weblogs van Geert Wilders en Jan Marijnissen leveren veel leuke ‘argumenten’ op. Een kamergenoot op mijn stage is zelf actief bij een jongerenorganisatie van GroenLinks en we moeten hard lachen om de weblogs van de politici en reacties die daarop gegeven worden. Het blijkt nog moeilijk te zijn slechts twee drogredenen uit te kiezen. Thuis gekomen van mijn stage kan ik nog even snel wat eten en de kernpunten van de stof herhalen, voordat ik om 19:00 aan mijn tentamen begin. Ik ga gelukkig vrij snel door de tentamenvragen heen en ben al na 1,5 uur klaar.

Origin - Universiteit Leiden

Na het tentamen ga ik nog even bij mijn vriend langs, voordat ik heb afgesproken met een andere commissie van de LBC. Deze keer geen echte vergadering, maar gezellig wat drinken in ‘t Keizertje. Met deze commissie gaan we de tweejaarlijkse ouderdag organiseren voor met name de eerste- en tweedejaars biologie studenten. We bespreken even kort wie welke functie in de commissie wil doen en hoe de meest recente ouderdag eruit zag.

Donderdag 17 januari Op mijn stage besteed ik vandaag tijd aan mijn onderzoeksvoorstel. Dit houdt onder andere in het formuleren van mijn vraagstelling en bijbehorende doelstellingen, de methode om deze doelstellingen te halen en een gedetailleerde planning. ’s Avonds is er een LBC feest, samen met het Instituut Biologie Leiden, met als toepasselijk thema ‘Old meets New’. Het regent keihard en iedereen komt druipend van de regen binnen. Gelukkig is de sfeer in elk geval meteen goed; het is erg leuk om op dit feest stagebegeleiders, aio’s, complete onderzoeksgroepen

Origin - Universiteit Leiden

en overdag altijd zo keurige docenten los te zien gaan op welke muziek dan ook! Als eerste speelt een van de studenten biobandjes; Freaks of Nature. De jongste band van de avond speelt goud van oud, of in elk geval, nummers waarmee ze het altijd goed doen bij LBC feesten. Daarna treedt de band ‘Art of Change’ op van Wim van Leeuwen, institituutsmanager van het IBL. Beide bands zijn populair, maar met name door Neil Young te coveren weet Art of Change de oudere garde goed mee te krijgen! Na aﬂoop van de bands gaat het hele Old meets New integratie proces

meteen door met DJ Tom de Jong (plantoecoloog) die iedereen verrast met zijn geweldige vinyl collectie van soul muziek. Na the soul session draaien een paar studiegenoten en geeft het grootste deel van de IBL medewerkers het op. Voor de overgebleven bio’s wordt het feest helaas voortijdig beeïndigd, aangezien de mensen van het café blijkbaar op tijd willen gaan slapen. Beetje jammer, maar in elk geval zeker een geslaagde avond!

Vrijdag 18 januari Mijn stagebegeleidster heeft naar mijn ruwe onderzoeksvoorstel gekeken en heeft veel nuttige kritiek. We besteden vrij veel tijd aan het uitwerken van de methode sectie en mijn stage begint steeds concretere vormen aan te nemen! Ik ben op zoek naar een leuke kamer in Leiden en ga deze avond hospiteren. Alhoewel het best een aardige avond is, heb ik geen kamer gekregen. Jammer van de kamer, maar uiteindelijk is het natuurlijk het belangrijkste dat het leuk is met de mensen die er wonen.

Zondag 20 januari 3,5 uur nadat mijn wekker is gegaan word ik wakker en besef dat ik nog wel heel veel moet doen voor het volgende tentamen en dat ik daarom een wekker had gezet. Zoveel mogelijk proberen door te lezen dus, in veel minder tijd dan eigenlijk de bedoeling was dit weekend. De afgelopen week is enorm snel voorbij gegaan en ik probeer deze laatste avond nog even te ontspannen om de volgende week goed te kunnen beginnen. ’s Avonds ga ik naar mijn vriend, waar ik een studievriendin van ons beiden ook nog even zie. Ik heb een zware tas propvol spullen bij me die ik een keer van haar moeder voor haar heb meegenomen. Blij met de tas met onder andere een weinig functionerend Star Wars actie ﬁguur, keukenschort en poten

Zaterdag 19 januari Ik sta vroeg op, want ik ga op bezoek bij een vriend van mij waar ik twee uur reizen vandaan woon. Gelukkig hoef ik nauwlijks over te stappen met de trein en kan ik nog wat slaap inhalen. Deze vriend is pas sinds een paar dagen weer thuis na een nare blindedarm ontsteking. Om hem op te vrolijken, geef ik hem een pakketje met niet zo nuttige, maar wel grappige dingen erin. We hebben elkaar alweer een tijdje niet gezien en hebben genoeg om over bij te praten! De reis naar huis duurt helaas weer lang en door het eentonige landschap kan ik in elk geval nog wat bijslapen... Volgende week heb ik weer een ﬁ losoﬁe tentamen en ik probeer ’s avonds alvast wat voor te bereiden, wat helaas niet zo goed wil lukken.

voor een bank gaat zij naar huis. Mijn vriend en ik proberen er ondertussen uit te komen naar welke concerten en festivals we binnenkort willen gaan. Met enige overredingskracht weet ik hem over te halen om met mij mee te gaan naar the Smashing Pumpkins! Met voldoening van mijn zojuist uitgevoerde overtuigingskracht is het in elk geval een goed begin voor de volgende week.

Origin - Universiteit Leiden

New Medicines: Shortage of new medicines Our ageing society needs new medicines. Bone and joint disease such as rheumatoid arthritis, osteoporosis and osteoarthritis are becoming increasingly common, but there are few effective treatments. Other diseases such as depression and anxiety are also common, and may be caused by stress experienced in a person’s life. Many of these diseases have a huge economic impact, particularly through lost working days. For these reasons, there is a huge unmet need for new medicines, with a potential market running to billions of euros.

PHOTOS: COURTESY ERIC WIELHOUWER, TIM VAN DER ENT AND MICHAEL RICHARDSON.

Picture of a 5 days post fertilistaion transgenic zefish expressing GFP under a fli1 promotor (fli1 is an early endothelial marker and thats why you have nice green fluorescent vasculature). Courtesy of Dr Christoph Bagowski.

Unfortunately for society, medical researchers are not discovering so many new medicines these days. Each year, fewer new drugs come onto the market, and they get more expensive to develop. In 2002, for example, it cost more than one billion euros to discover a new medicine and get it into our pharmacies. Only the largest pharmaceutical companies have multi-billion dollar research budgets. And so, if researchers in The Netherlands want to be involved in drug discovery, we need to ﬁnd cheaper ways of doing basic research.

experiments being carried out on our warm-blooded cousins.

In Leiden, and many other places in the world, a solution to these problems is to do drug research using zebrafish eggs and larvae. The zebrafish is a tropical fish which many people keep as pets in their home aquaria. They are related to the carp, but are much smaller. Zebrafish are not so cuddly as mice, but they smell nicer, and are very cost effective research animals. We estimate that it costs about 35 euros to keep a mouse for one year in the Traditionally, one way of lab, whereas a zebrafish costs one female zebrafish finding new drugs is by about 5 euros. Furthermore, can lay up to 5,000 eggs testing (or ‘screening’) lots one female zebrafish can lay of different compounds up to 5,000 eggs per year, per year to see any of them have a which means zebrafish eggs useful medical effect. These are extremely cheap. test compounds may be purchased as ‘compound libraries’, or they may be given free-of-charge by MoSo, what use is a zebrafish embryo in drug discovery? ther Nature (in poisonous plants or snake venoms, In our opinion, this little fish can be seen as a bridge for example). You can screen these compounds on between the cheap — but limited — cell culture human cells grown in Petri dishes. But cell culture screens for drugs; and the useful — but very expenis not much use if you are looking for drugs to treat sive — rodent models. Not only is the zebrafish emdepression or anxiety. After all, cells in a Petri dish bryo cheap: it is also transparent, which means that do not, as far as we know, suffer from depression. you can see what is happening inside its body just by So, to look for new antidepressants, you would have putting it under the microscope. Gene knockdowns to test your compounds on a real animal such as a can be performed by injecting synthetic nucleotides mouse or a rat before you could progress to human called morpholinos into the yolk sac of the early trials. However, rats and mice are very expensive to egg. Finally, the zebrafish genome is available as a maintain — and society does not always approve of preliminary assembly, and numerous mutant lines

Origin - Universiteit Leiden

Fish to the Rescue?

have been generated (at the Hubrecht Lab in Utrecht, for example). It is clear from the genome studies that practically all disease genes in humans have counterparts in the zebraﬁsh. So, although ﬁsh and humans are separated by 450 million years of evolution, they share many basic disease processes.

Zebrafish research in Leiden Leiden Professor Herman Spaink and his colleagues first realised that zebrafish could be the medical research model of the future. They took the risky decision to switch their research from plants to zebrafish a few years ago. So, Spaink is not so much the Godfather of sole (I think that was James Brown), but the Godfather of zebrafish in Leiden. Spaink and his colleagues, Annemarie Meijer and Eva SnaarJagalska, worked hard to set up zebrafish colonies, and published an important series of new studies on zebrafish development. They also founded a start-up company (ZF-Screens) to commercialise zebrafish technologies, particularly in the field of immunity and infection (the zebrafish immune system is quite similar to our own human version). This work persuaded me, rather slowly I have to admit, to join the zebrafish club, along with my departmental colleagues Guido van den Thillart, Frans Witte and Christoph Bagowski. Two stage students

in my lab, Bas Brittijn and Suzanne Duivensteijn, developed a technique for implanting drugs into the zebrafish using microcarriers. We also made contact with Danielle Champagne and Ron de Kloet of the LACDR (Leiden and Amsterdam Center for Drug Research). Danielle and Ron were working on early life stress in rodents. This work is important because many psychiatric disorders, including depression and anxiety, may have their origins during a person’s early life if they are exposed to a stressful upbringing. The problem with studying early life stress in rodents is that the young animals are hidden inside the womb of the mother, making them difficult to study. We thought that it would be easier to study early life stress in zebrafish, which can be raised outside the mother in a Petri dish.

Smart Mix We needed to get research funding for this new work, and we heard of a programme funded by the Ministerie van Economische Zaken and NWO called Smart Mix. Danielle and I put together a consortium of zebrafish researchers in the Netherlands, and some large pharma companies. One of our consortium members was Ronald Plasterk – at that time head of the Hubrecht Lab in Utrecht (he later had to pull out when he became minister). We were lucky: our zebrafish consortium was well-received by the international reviewers and we were awarded a subsidy of 14 million euros, around 4 million of which is for Leiden. Zebrafish have much in common with humans at the cellular and genetic level. But they are not perfect models. They lack synovial joints, hair follicles, cardiac septation, lungs, external genitalia, mammary glands, limbs, bone marrow, and other features possessed by humans. Furthermore, zebrafish are cold-blooded; their adults and embryos are typically raised at 28.5ºC.

Origin - Universiteit Leiden

So, like all animal models, those based on zebrafish development are useful only in specific contexts. These contexts include high-throughput screening (the screening of large numbers of compounds at the same time), and the testing of drugs that act at early developmental stages (i.e. stages when rodent embryos are relatively inaccessible in utero). Zebrafish cannot replace mammalian models in the drug development pipeline — particularly at later stages when the regulatory authorities demand mammalian and clinical trials. But the advantages of cost-effectiveness are very attractive.

Zebrafish disease models In our Smart Mix consortium, we focus on bone disease, psychiatric disorders and drugs to treat infections. With regards to bone disease, it is worth remembering that the zebrafish shares many key features of bone formation with humans and other animals. Dermal bone is found in the fin rays, while endochondral bone is present in the supporting skeleton at the fin base. Staining with the fluorescent dye Calcein can provide a simple readout for bone assays in the zebrafish. Possibilities for the use of cheaper, non-animal research models in the field of bone and joint disease are limited. For mineralised bone, good cell lines are not available, and work with patients’ tissue is limited

by the availability of samples. The zebrafish raises the possibility of replacing mammalian testing of osteogenic compounds on mammals with a zebrafish model. Typically, mammals have been used for bone disease research. This work often uses goats, dogs, rabbits or rodents. And while this work is scientifically valuable, it is also expensive and raises ethical and welfare issues. In the last decade, zebrafish embryos have been increasingly used as a model to study the immune system. More recently they have been used as hosts for infectious disease studies. As a result of these studies, it has been found that zebrafish have both an adaptive (B- and T-cell-mediated) immune response, as well as a well-developed innate immune system. The zebrafish immune system shows many points of conservation with that of mammals. Zebrafish can also be used to study the inflammatory response; fish with fluorescently-labelled white blood cells are being studied in leiden, and work on This work is being carried out by Spaink and Meijer in Leiden, and collaborators at the vuMC in Amsterdam. As described above, the zebrafish can be developed into a powerful tool for the screening of anti-inflammatory drugs. It can therefore be used as a model system for the development of novel glucocorticoids, since this class of steroid drugs have strong antiinflammatory activity and are therefore commonly used to treat immune-related diseases such as rheumatoid arthritis and asthma. Using neutrophil migration after tail wounding as a readout, it has indeed been demonstrated that the synthetic glucocorticoid beclomethasone displays anti-inflammatory activity in 2-day-old zebrafish larvae.

Origin - Universiteit Leiden

In addition to their anti-inflammatory actions, The glucocorticoid system is important not only in the side effects of glucocorticoid drugs can also be inflammation, but also in the stress response, as we studied in the zebrafish model system. Recently, a zeshall now consider. Models of stress are based on brafish model for glucocorticoid-induced osteoporocomplex behavioural traits, and represent perhaps sis, the most severe side effect of chronic systemic the greatest challenge for anyone trying to overcome glucocorticoid treatment in humans, has been develindustry scepticism about the transferability of modoped. As a proof of principle, treatment of 5-day-old els from mammals to zebrafish. It is now increasingly zebrafish larvae with prednisolone, a glucocorticoid recognized that an person’s exposure to stress early that is widely used clinically, in their life can determine significantly reduces bone their susceptibility to The zebrafish contains formation in this assay. develop psychopathologies a GR splice variant such as depression and anxiAn advantage of the zebrafish ety-like disorders. with high similarity to as a model system for the the human GRβ. screening of glucocorticoid The zebrafish is an attractive drugs is the relatively high alternative to rodent models level of similarity between the human and zebrafish of early-life stress. There is a high degree of similarity glucocorticoid system as we (Marcel Schaaf, Danbetween zebrafish and humans with respect to the ielle Champagne, myself and others) have recently stress-regulating system. We have adapted the rodent shown (Schaaf et al. 2007). We also found that the version of stress tests for use in zebrafish. Our prelireceptor that is encoded by this zebrafish GR gene minary findings are that zebrafish exposed to handshows a high level of similarity with the human GR, ling stress for 15 min displayed hyperactivity. This especially in the DNA-binding domain (98%) and pattern of behaviour habituated over time and was the ligand-binding domain (87% (Schaaf et al. 2007). reminiscent of that of rodents under similar expeThe zebrafish contains a GR splice variant with high rimental contexts, suggesting adequate test validity. similarity to the human GRβ. Ultimately, zebrafish model of early-life stress can be

Origin - Universiteit Leiden

used to identify the nature of glucocorticoid responsive (developmental) genes, as well as their molecular signature (i.e. gene expression proﬁ le patterns) under normal vs. pathological (i.e. under stress) brain development using DNA micro-array methodology or other genetic tools (e.g. anti-sense morpholino, knock out, and transgenic zebraﬁsh). Glucocorticoidresponsive genes could be thereafter investigated as potential drug targets.

for implanting drugs into ﬁsh embryos. For me personally, the zebraﬁsh research was made possible by having a stroke of good luck: three exceptional stage students – Ilse de Jong, Eric Wielhouwer and Freek Vonk – all arrived in my lab at the same time. They are now working in Leiden as AIOs, thanks to the Smart Mix. These young students show the advantage that we have at Leiden University: a pool of talented young biologists who are taking research into a new generation.

One of the classes of compounds being tested by us on the early life stress system are snake venom toxins. Snakes evolved venom primarily to immobilize their prey and venoms may contain neurotoxins. One example from the recent literature is Hannalgesin, a long-chain neurotoxin isolated from the venom of the King cobra (Ophiophagus hannah). This compound is 2700 times more powerful than morphine as an analgesic (Pu et al. 1995). It will be interesting to screen other venom toxins for neuropharmacological effects in the zebraﬁsh system. Other work in Leiden is crucial to the success of our consortium. Herman Spaink and his colleague Fons Verbeek (Leiden Institute for Advance Computer Science) are developing computer techniques to make zebraﬁsh drug screening automatic. This will save on labour costs. And Alexander Kros (Leiden Institute for Chemistry) is developing special microcarriers

Origin - Universiteit Leiden

Michael Richardson, professor of zoology, Institute for Biology, University of Leiden, Kaiserstraat 63, 2311GP.

BètaBanenmarkt Wat? Stichting BètaBanenmarkt is een onafhankelijk bestuur, dat gevuld wordt door vijf mensen afkomstig uit de studieverenigingen. Ieder jaar organiseert de commissie een banenmarkt met bedrijven die gericht zijn op bèta’s en aansluiten op de studies die te volgen zijn aan de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen.

Waar? Woensdag 5 maart 2008 wordt de banenmarkt georganiseerd in het Gorlaeus gebouw. Meer info? www.betabanenmarkt.nl Stichting BètaBanenmarkt, bestaande uit Tatjana Zwaans (voorzitter), Maaike Hoekstra (secretaris), Evert Bouman (penningmeester), Sander Griepsma (promotie) en Nadieh Bremer (acquisitie).

Gratis lunch Hotdogkraam Goodiebags Afsluiting: - borrel - loting

De BètaBanenmarkt is een jarenlange traditie van de faculteit. Sinds 1987 wordt er jaarlijks een informatiemarkt georganiseerd voor de uitlopende studies die verbonden zijn aan de faculteit. Dankzij dit initiatief worden studenten en medewerkers beter geïnformeerd over hun mogelijkheden op de arbeidsmarkt buiten de universiteit. Zo zijn er vele stageplekken gevonden en ook is de universiteit vaak ingeruild voor het industriële arbeidsleven. Dit jaar wordt deze traditie vanzelfsprekend voortgezet. Op woensdag 5 maart 2008 zal de bedrijvendag plaatsvinden in het Gorlaeus gebouw. Vanaf de lunch zullen verschillende bedrijven met een stand aanwezig zijn, waar iedereen langs kan lopen en natuurlijk een praatje kan aanknopen. Om interactiever kennis te maken, geven twaalf bedrijven een workshop. Inschrijven kan van te voren, maar let wel op: vol = vol! Ook zal er dit jaar weer een CV check gegeven worden.

Ben je op de bedrijvendag een interessant bedrijf tegengekomen, dan kan jij ons dit laten weten. Jouw CV wordt naar het bedrijf (of jouw top 5) gestuurd, waaruit een sollicitatiegesprek kan voortvloeien. Om de drempel te verlagen kan het gesprek op woensdag 19 maart 2008 plaatsvinden in het Gorlaeus gebouw. Wij verzorgen een zaal en wat te drinken, zodat het gesprek rustig kan verlopen. In de komende weken zal je onze naam nog vaker voorbij zien komen: op een poster, een ﬂyer of een informatieboekje. Daar zal meer informatie op te vinden zijn en natuurlijk ook op onze website www. betabanenmarkt.nl.Via de site vinden ook de inschrijvingen plaats. Rest alleen nog te zeggen: tot woensdag 5 maart 2008!

Origin - Universiteit Leiden

Blauwtong is herkauwers te slim af Een nieuwe veeziekte teistert Nederland: blauwtong. Maar: zo’n klein virus tegen zo’n groot schaap, dat moet het schaap toch gemakkelijk winnen? DOOR ELISABETH MEULENBROEK

Zweren op de mond en de neus. De nek zwelt op. Hoge koorts. Gevolgd door de dood. Vanaf zijn komst in 1998 in Europa veroorzaakte het al 1.8 miljoen slachtoffers. Blauwtong. Dit virus doodt nu veel schapen en runderen. Hoe doet blauwtong dat nu eigenlijk? Blauwtong komt pas sinds vorig jaar in Nederland voor. Het is een virus dat alleen herkauwers infecteert. Vooral schapen gaan aan de ziekte dood. Volgens de Zeeuwse dierenarts Ingeborg Buitink is de ziekte een grote bedreiging. ‘Minstens een derde van de bedrijven op Schouwen-Duiveland is besmet met het virus. Er gaan veel dieren dood: de kadaverdienst haalt twee keer zoveel dode dieren op als normaal’. De snelle verspreiding van het virus is te wijten aan een stekend insect ter grootte van een fruitvliegje: de knut. Dit mugje voedt zich met het bloed van dieren. Nadat een knut een dier met blauwtong heeft gestoken, vermenigvuldigt het virus zich in de speekselklieren van de knut. Het virus komt zo in

De verspreider van blauwtong: de knut

Infectiecyclus van blauwtong

Origin - Universiteit Leiden

het speeksel van het insect. Wanneer de knut dan een gezond dier bijt, komt er speeksel met virus in het bloed van het dier en raakt het dier besmet met blauwtong. Als het virus in een geschikte gastheer (een herkauwer) is aangekomen, dringt het virus een cel van zijn gastheer binnen. In de cel vermenigvuldigt het virus zijn genetisch materiaal en laat het die cel nieuwe viruseiwitten maken. Zo worden er veel nieuwe virussen gevormd en die verlaten de cel. De vermenigvuldiging van het virus kost de cel veel energie en vaak gaat de cel eraan dood. Blauwtong vermenigvuldigt zich vooral in de cellen van de bloedvatwanden. Met name bij smalle bloedvaten. Hierdoor gaan veel van die cellen dood. Dit resulteert in zwellingen en bloedingen, vooral in de mond, neus en oogleden. Zwellingen in de nek kunnen de zuurstoftoevoer naar de tong afknellen. De beroemde blauwe tong, waarnaar het virus is vernoemd, is dan het resultaat. Volgens Ingeborg Buitink gebeurt dit laatste overigens zelden: ‘De meeste dieren hebben last van ontstekingen in de mond en neus, ze kunnen kreupel zijn door zwellingen bij de voeten, en ze hebben koorts, maar een blauwe tong heb ik nog nooit gezien.’

Dierlijke cellen hebben uiteraard verdedigingsmechanismen ontwikkeld om het virus te herkennen en vervolgens te bestrijden. De belangrijkste herkenning gebeurt via het genetisch materiaal van het virus. Het genetisch materiaal van blauwtong bestaat uit 10 stukken RNA, die elk uit twee strengen bestaan: dubbelstrengs RNA (dsRNA). In dierlijke cellen komt normaal alleen enkelstrengs RNA voor en geen dsRNA. De cel kan daaraan dus de indringer herkennen. Blauwtong is echter slim: het houdt gedurende zijn hele infectiecyclus zijn dsRNA binnenin het virusdeeltje, zodat de gastheer het niet kan zien. En als er per ongeluk wel dsRNA uit het virusdeeltje ontsnapt, bindt dat gelijk heel sterk aan de buitenkant van het deeltje. Met deze truc probeert blauwtong herkenning door zijn gastheer te vermijden en zo de reactie van het immuunsysteem te voorkomen.

Maar blauwtong heeft een lange adem Ook zijn verspreiding doet blauwtong handig. Blauwtong infecteert runderen en vermenigvuldigt zich daar beperkt. Het kan bij runderen minder gemakkelijk de cellen van de bloedvatwanden binnendringen. Runderen worden daarom zelden ziek. Maar het immuunsysteem van het rund kan het virus ook niet goed verwijderen, omdat het virus blijft vastplakken aan rode bloedcellen. Zo verbergt het virus zich voor het immuunsysteem en duurt het lang (zo’n 100 dagen) voordat het virus uit het bloed van het rund is verwijderd. Bovendien wordt een knut gemakkelijk besmet als hij het bloed van zo’n rund drinkt, want het virus zit vast aan de rode bloedcellen in het bloed. Op deze manier is een rund een veilig reservoir voor het virus om zich van daaruit te verspreiden. Toch lijkt blauwtong een minder gevaarlijke veeziekte dan bijvoorbeeld mond- en klauwzeer. Blauwtong wordt door de knut doorgegeven en niet van dier tot dier. MKZ wordt wel van dier tot dier doorgegeven en verspreidt zich daardoor veel sneller dan blauwtong. Maar blauwtong is wel veel moeilijker uit te roeien dan MKZ. Zolang blauwtong in knutten aanwezig is, bestaat er het gevaar van besmetting. Bovendien zijn runderen ‘reservoirs’ voor het virus en blijft het virus daarin voortbestaan. MKZ slaat dus harder toe dan blauwtong, maar blauwtong heeft een langere adem. Hoe zou blauwtong nog succesvoller kunnen worden? Door bijvoorbeeld de mens te infecteren. Via de mens zou blauwtong zich gemakkelijk overal naar toe

kunnen verspreiden. Gelukkig is de mens niet vatbaar voor blauwtong. Volgens Piet van Rijn van het Centraal Instituut van Dierziektecontrole: ‘in Afrika worden heel vaak mensen door besmette knutten gestoken, maar die worden toch niet ziek. De oorzaak kan op verschillende biologische niveaus gelegen zijn: wellicht kan het virus menselijke cellen niet binnendringen of kan het virus zijn genetisch materiaal niet kopiëren in menselijke cellen. In ieder geval is het virus dus niet gevaarlijk voor mensen.’ Gevaar voor de mens in de toekomst (zoals bij de vogelgriep) is ook niet waarschijnlijk. Piet van Rijn (CIDC) denkt dat het onwaarschijnlijk is dat blauwtong zo verandert dat het gevaarlijk wordt voor mensen. ‘Je moet wel bedenken dat de mens de ideale niche is voor elk virus om in te leven en om zich mee te verspreiden. Maar aangezien het in al die jaren nooit gevaarlijk voor mensen is geworden, is het blijkbaar geen simpele genetische verandering die met een redelijke kans optreedt.’ Blauwtong mag dan wel een virus met slimme trucjes zijn, de ultieme slimheid heeft het gelukkig nog niet bereikt.

Bestrijding van blauwtong Om blauwtong effectief te bestrijden moeten we kijken naar hoe deze ziekte precies verloopt en wordt doorgegeven. De ziekte wordt niet van dier tot dier doorgegeven, dus preventief ruimen heeft geen zin. De knut verspreidt de ziekte. Door de knut aan te pakken is bestrijding mogelijk. Met insecticiden bijvoorbeeld. Maar is dit effectief? Volgens Mieke Huurmans van Kinderboerderij Klepperhoeve (Middelburg) niet: ‘We hebben de stallen van onze schapen behandeld met insecticiden. Toch hebben vijf van de zeven schapen blauwtong gekregen. Ook onze koe Roos hebben we behandeld met een zeer sterk

insecticide. Het hielp geweldig om vliegen weg te houden, maar een paar weken later had ze toch blauwtong.’ De meeste hoop zet men op vaccineren. Op dit moment probeert het CIDC een vaccin te ontwikkelen. ‘En als het er is, zijn wij de eersten die het gaan gebruiken’ zegt Mieke Huurmans. Ook Ingeborg Buitink (dierenarts) en Piet van Rijn (CIDC) zijn overtuigd voorstander van vaccinatie. Piet van Rijn zet wel een kanttekening hierbij: ‘Om het vaccin volgend seizoen beschikbaar te hebben, zal er hard gewerkt moeten worden’.

Origin - Universiteit Leiden

Bèta-dag 2008 Vrijdag 18 januari was het weer zo ver! Er reisden zo’n 100 middelbare scholieren van 3 en 4 VWO af naar de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen voor de bèta-dag! Met dit jaar als thema Fantastic Four.

Iedereen werd ontvangen in de hal van het Gorlaeus Labratorium met limonade en koekjes. Als eerste stond er een lezing op het programma van professor Fraaije. Hij vertelde over de vier elementen en gaf antwoord op vragen als: Waar vind je ze in het heelal? Welke elementen vind je op Mars? Waar in de ruimte bevindt zich water? De scholieren waren warm gemaakt voor de vier elementen en konden nu beginnen aan het eerste practicumblok. Er waren vier practicumzalen, met elk als thema één van de vier elementen: aarde, water, lucht of vuur. Iedereen deed twee zalen in de ochtend en in de middag de twee andere. De scholieren konden er onder meer ontdekken hoe drijfzand werkt, uitvinden hoe je een ei heel in een ﬂes krijgt en zelf een vulkaan maken. Ook waren er spectaculaire demonstraties, zoals de ballon met knalgas die tot een explosie leidde, en een handdoek die in brand stond maar ongedeerd bleef. Tussen de middag was het tijd om even bij te komen met een lekkere lunch. Na de pauze hield de heer Zwaan een lezing over wat je in de maatschappij doen kunt met een bèta diploma. Ook vertelde hij over zijn eigen onderzoek naar veroudering: waarom leeft het ene organisme maar één dag en het andere wel 400 jaar?

Origin - Universiteit Leiden

Vervolgens ging iedereen weer naar de practicumzalen voor het tweede practicumblok. De overige proefjes werden uitgevoerd en daarna werden de laatste demonstraties vol bewondering gade geslagen. De dag was voorbij gevlogen! Er werd gezellig nagekletst tijdens de afsluitende (alcoholvrije) borrel. De scholieren waren erg enthousiast. Hopelijk hebben ze een duidelijk beeld gekregen van wat bèta inhoudt. In ieder geval was het een leuke en geslaagde dag! Toke Egberts Bèta-dag commissie

Geachte lezer, In week 50 van het jaar 2007 was het dan eindelijk zover. Het hoogtepunt in een verenigingsjaar waar iedereen naar uitkijkt: namelijk de dies-week. Een dies is de verjaardag van de vereniging. Dus een diesweek is een week waarbij je de verjaardag viert. 4 dagen lang staan in

L.P.S.V. ‘Aesculapius’

het teken van deze verjaardag en is dus een week lang feest! Onze vereniging is opgericht op 16 november 1885 dus werd in november 2007 122 jaar! Hiermee zijn we de oudste en naar eigen zeggen de mooiste studievereniging van Leiden dus dat moet mag extra goed gevierd worden! Ieder jaar wordt er voor deze week een commissie samengesteld die de eer hebben deze gehele week te organiseren. Deze commissie bestaat uit een 6tal leden en zij bedenken mooie activiteiten rond een bepaald thema. Dit thema mogen zij uiteraard zelf bedenken! Een half jaar lang wordt er hard gewerkt door de diescommissie. Thema’s moeten bedacht worden, locaties gezocht, offertes aangevraagd, contracten getekend. Er komt bij zo’n week een hele hoop bij kijken. Maar dan, na een lange voorbereidingstijd is het dan eindelijk zover. De dies-week breekt aan. Dit jaar was het thema van de dies: Gen!aal. De week wordt elk jaar traditioneel geopend met een receptie. Op de receptie kan het bestuur van de vereniging gefeliciteerd worden met de verjaardag van de vereniging. Traditioneel wordt er geproost met een Leidsch watertje, ofwel een glaasje jenever! Dit jaar was er direct aansluitend op de receptie een mooi feestje met als thema Briljant! Tot in de vroege uurtjes kon er gefeest worden. Helaas begonnen de volgende dag de activiteiten erg vroeg wat betekende dat de wekker na een paar uurtjes slapen alweer afging. Om kwart over 8 ’s ochtends moesten we namelijk de trein halen want we gingen op excursie naar het Nederlands Vaccin Instituut in Bilthoven. Hier kregen we lezingen waar het bedrijf zich vooral mee bezighoudt op het gebied van vaccinaties. Ook kregen we een rondleiding over het terrein.

Op woensdagavond konden we tijdens de sportactiviteit onze energie die we eventueel nog hadden kwijt, we gingen in het Denksportcentrum in Leiden simultaan-schaken. Heel erg actief was het niet al hoorde je menig hersenen kraken. Donderdag stond het dies-symposium op het programma. Het thema van dit symposium was ‘’De Diversiteit van Gentherapie’’. Meerdere sprekers kwamen meerdere aspecten van de gentherapie belichten. Het was erg interessant! Vrijdag brak alweer de laatste dag aan. Overdag werd het Escher-museum in Den Haag bezocht. In dit museum zijn meerdere kunstwerken van Escher te zien. Al snel is duidelijk hoe geniaal deze man is geweest. Vrijdagavond werd de week groots afgesloten met een einddiner en gala. Iedereen was netjes gekleed en opgedoft om er een mooie avond van te maken. Vrouwen droegen een mooie galajurk of ander jurkje en de mannen liepen in rokkostuum of strak in pak. Nadat iedereen heerlijk had gegeten, kon het feest losbarsten. Tevens kon je samen met je date gezellig op de foto, dit voor de herinnering achteraf. Rond 3en stonden bussen klaar om iedereen weer veilig naar Leiden CS te brengen. Na deze slopende week was het gelukkig meteen kerstvakantie waar we dus 2 weken de tijd hadden om bij te komen van deze gen!ale week! Helaas vliegt zo’n week voorbij maar gelukkig is er volgend jaar weer een dies-week waarbij we de 123e dies zullen vieren! We kijken er stiekem nu al naar uit! Gelukkig staan er ook voor het jaar 2008 nog andere mooie activiteiten op de planning. Het hoogtepunt zal naar alle waarschijnlijkheid onze Buitenlands Excursie naar Japan zijn. Deze BUEX zal plaatsvinden in april 2008 dus hopelijk kunnen we een mooi verslag in de volgende Origin plaatsen.

‘Alet it be’ Rest mij te zeggen: Vivat Crescat Floreat „Aesculapius”! namens het 122ste bestuur der L.P.S.V. „Aesculapius” ‘Alet it be’ Alette Ouwerling h.t. praeses aesculapii

Origin - Universiteit Leiden

Chemisch Dispuut Leiden Het Chemisch Dispuut Leiden is de studievereniging voor studenten van Molecular Science & Technology en de ouderejaars van Scheikunde en SMS&T. Sinds de nieuwe opleiding MST (dit jaar begon de tweede lichting) krijgt het CDL steeds meer leden wat natuurlijk meer gezelligheid met zich meebrengt.

Omdat MST een gezamenlijke opleiding van de Universiteit Leiden en de TU Delft is, werken wij ook veel samen met de studievereniging uit Delft, het Technologisch Gezelschap. Alvorens de EL-CID week, heeft het CDL samen met het TG een eerstejaarsweekend georganiseerd voor alle nieuwe MST studenten. Deze vond plaats in Leiden én Delft. De eerstejaars hebben zich het hele weekend vermaakt met spelletjes, zingen, springen, integreren en natuurlijk vloeide het bier af en toe rijkelijk. Daaropvolgend konden de eerstejaars deelnemen aan de introductieweken van de studentenverenigingen, een vermoeiende periode voor sommigen… Het bestuursjaar is intussen alweer halverwege en een nieuw bestuur heeft zich gezeteld in de CDL-kamer. Een gezelschap van vier mannen en één vrouw zorgt er dit jaar voor dat de leden leuke activiteiten krijgen en vooral ook gesteund worden bij hun studie. Het CDL bestuur 2007-2008 heeft de naam ‘Hatchikidee’. Naast het feit dat men deze naam herkent als dé

Het nieuwe bestuur

Origin - Universiteit Leiden

uitroep uit de Fabeltjeskrant, zul je je vast afvragen wat deze naam met het CDL of scheikunde te maken heeft. Wanneer je goed leest, vind je de naam van de praeses ‘Chi’ in deze bestuursnaam terug. Het is een traditie bij het CDL dat er op deze manier een bestuursnaam gevormd wordt. En natuurlijk vinden wij Hatchikidee een prachtige uitroep. Het afgelopen half jaar is het besturen erg goed verlopen en inmiddels hebben we ons ritme gevonden. Naast de vereniging draaiende houden en leuke activiteiten organiseren, studeren we er ook nog bij. Tijd vrijmaken voor het maken van opdrachten en het voorbereiden van tentamens is soms wat lastig. Het CDL heeft in eind 2007 een aantal activiteiten gehad waaronder het ‘Ranzig Roze Feest’, georganiseerd samen met De Leidsche Flesch; een gesponsorde pokermiddag door Hewitt, een broertjes-zusjesborrel, commissie-interesseborrel en nog veel meer. Daarnaast hebben we onze eerstejaars meegenomen naar een excursie bij Heineken en zijn we met de ouderejaars een middagje naar Akzo Nobel in Sassenheim geweest. Al met al waren deze activiteiten zeer succesvol, nuttig en leuk!

Het bestuur heeft voor de rest van dit jaar grootse plannen in petto. Naast de gebruikelijke borrels, feestjes en lezingen komen er speciaal voor eerstejaars MST’ers drie thema excursies zodat de studenten meer te weten kunnen komen over welke richting (major) in de scheikunde zij op willen gaan. Een bezoek aan een chemisch bedrijf is verder natuurlijk ook gewoon erg leuk! In mei 2008 staat er een buitenlandreis gepland naar Wenen en Boedapest. Hiervoor is de buitenlandreiscommissie al vanaf de zomer bezig geweest om dit te organiseren, het belooft veel leuks en interessante bezoeken. In mei staat onze Diesweek gepland. Een speciale Diescommissie is al een tijdje bezig met de invulling van deze week: een excursie, lezing, barbecue en feest staan al op het programma. Op donderdagmiddag heeft het CDL altijd haar wekelijkse borrel in de BorrelBunker. Iedereen is daarvoor uitgenodigd, dus kom gezellig eens langs voor een biertje! Buiten de scheikunde houdt het CDL zich ook bezig met haar zusjes van de andere bèta-verenigingen. Zo was de afgelopen Bètadag een groot succes! 107 leerlingen van 3 en 4 vwo waren uitgenodigd om in de Gorleaus Laboratoria lezingen bij te wonen en zelf eigenaardige proefjes te doen. Het thema “Fantastic Four”, wat op de elementen vuur, water, lucht en

aarde sloeg, kwam terug in allerhande programmaonderdelen. Binnenkort zal het Bètagala plaatsvinden, zo ook de Bètabanenmarkt. Samen bundelen wij bèta’s onze krachten en houden we de natuurwetenschappen sterk! In ieder geval, wij als bestuur vonden het afgelopen half jaar erg leuk om de vereniging te mogen besturen. Nu wij helemaal in het ritme zitten, kan het komend half jaar niet meer stuk!

Origin - Universiteit Leiden

Bio-

Imagine every detail Studievereniging LIFE organiseert op 6 maart het derde Life Science Symposium met het thema “Bio-imaging”. Gerenommeerde sprekers uit binnen- en buitenland zullen de deelnemers inzichten bieden in technieken die de grenzen van vele vakgebieden overstijgen. Registratie is mogelijk op www.lifesciencesymposium.nl.

Op de komst van één spreker in het bijzonder is de symposiumcommissie uitermate trots. Prof. John E. Walker, Nobel laureaat in de chemie, zal namelijk een lezing verzorgen over zijn ontrafeling van de structuur van het eiwit ATP synthase. De commissie hoopt dat door onder andere zijn bijdrage een nieuwe generatie Life Science studenten geïnspireerd zal worden. Zij kunnen dan direct aan de slag op onze faculteit. De universiteit Leiden wordt namelijk binnenkort uitgebreid met het Cell Observatory. Een onderzoeksen kenniscentrum waarin expertise op het gebied van de levende cel geconcentreerd zal worden. Het symposium geeft een uniek voorschot van wat er zoal met een Cell Observatory bereikt kan worden. Prof. J.P. Abrahams, leider van het Cyttron consortium dat nauw samenwerkt met het Cell Observatory, zal de dag voorzitten. Er is een divers dagprogramma samengesteld. Na opening door prof. Janneke Gerards, voorzitter van De Jonge Akademie, is het tijd voor zowel lezingen als workshops. In de ochtend staan twee toponderzoekers op het gebied van imagingtechnieken op het programma. Speciaal voor het Life Science Symposium zal prof. Christoph Gerber uit Basel overkomen. Prof. Gerber is bekend vanwege zijn werk op het gebied van Scanning Probe Microscopy (SPM) en zijn bijdrage aan de uitvinding van Scanning Tunneling Microscopy (STM) en Atomic Force Microscopy (AFM). Tevens is hij mede-uitvinder van biochemische sensors gebaseerd op AFM technologie. Veel studenten

Origin - Universiteit Leiden

Prof. Christoph Gerber

zijn bekend met de af beeldingen die dankzij deze technieken tot stand komen. Tijdens het symposium zullen zij de kans krijgen om uitgebreid te zien hoe dit in zijn werk gaat. Een andere techniek waar Life Science & Technology studenten een stukje van mee hebben gekregen is Nuclear Magnetic Resonance (NMR). In de medische wereld is dit beter bekend onder de noemer Magnatic Resonance Imaging (MRI). Dr. Serge A.R.B. Rombouts zal vertellen over de toepassing van MRI op het brein. Wanneer dit gedaan wordt op het moment dat de proefpersoon een bepaalde taak uitvoert, kunnen de hersenengebieden die daarmee in verband staan opgespoord worden, het zogenaamde functional MRI (fMRI). Ook aan het lichaam van de deelnemers is gedacht; de dag is compleet verzorgd met een uitgebreide

-imaging Dr. Serge Rombouts

Prof. John E. Walker

lunch en borrel. Na de middag is het tijd voor workshops. De commissie heeft er voor gezorgd dat de deelnemers in levende lijven aan de slag kunnen met bio-imaging methoden.

modernste nanotechnieken zou dat plaatje natuurlijk niet compleet zijn. Na aﬂoop van de workshops zullen de deelnemers als één geheel naar het slotstuk van prof. Walker komen luisteren. In Verder zal het ook mogelijk 1997 werd hij beloond met een Ook aan het lichaam van de zijn om met de sprekers Nobelprijs in de scheikunde voor deelnemers is gedacht in discussie te gaan. De het oplossen van de structuur van workshops worden paralF1-ATPase. Ruim tien jaar later lel aangeboden, zodat er in nog steeds een bewonderenswaarkleine groepen op een interactieve manier gewerkt dige prestatie, en de techniek is inmiddels met grote kan worden. Heb je geen zin in activiteiten? Dan kun stappen vooruit gegaan. je ook gewoon in de lezingenzaal blijven zitten voor een boeiende presentatie van Spinoza prijs winnaar Mocht je naar aanleiding van dit artikel jezelf willen prof. Cees Dekker, nano-scientist van de TU Delft. inschrijven voor het symposium dan kan dat op de Het symposium probeert een zo compleet mogelijk website www.lifesciencesymposium.nl. beeld van bio-imaging aan te bieden, en zonder de

Origin - Universiteit Leiden

Hallo, wij zijn het nieuwe bestuur van de Leidse Biologen Club. Sinds december 2007 is de bezetting van het LBC-bestuur gewisseld en nu is het aan ons de taak om 2008 vol gezelligheid te laten verlopen.

Anno 2003 heeft elk LBC-bestuur een thema en een motto en die van ons zijn hierboven te zien. Nu hoor ik je wel denken: ‘Is dat niet gewoon een boom?’, maar dat is het dus niet. Het is veel meer dan gewoon een boom. De boom die hier links staat afgebeeld is Yggdrasil, de kennisboom uit de Noorse mythologie. Deze boom verbindt negen werelden en mythische dieren spelen hierin een verschillende rol, variërend van goed tot slecht. De boosaardige slangen Góinn en Móinn knagen aan de wortels en in de top zien we de tweekoppige arend Viôofnir symbool staan voor licht en helder zien. Onze mascotte, de kameleon, heeft in dit verhaal de rol van de eekhoorn Ratatoskr overgenomen als boodschapper. Deze is vergelijkbaar met Hermes in de Griekse mythologie. Met Yggdrasil als analogie proberen wij als bestuur de verschillende ‘werelden’ van studenten, wetenschappers, docenten en andere besturen te verbinden. Komend jaar hebben wij een groot aantal leuke activiteiten op de planning staan. Daarbij moet natuurlijk wel even vermeldt worden dat we dit jaar 85 jaar worden! Zo’n lustrum laten we natuurlijk niet

Origin - Universiteit Leiden

ongemerkt voorbij gaan en daarom wordt de Dies dit jaar een groot spektakel. Ook andere commissies worden ﬁnancieel versterkt wat een leuk jaar voor alle leden oplevert! Naast deze festiviteiten hebben we als subfaculteit komend jaar nog een andere grote activiteit op de planning staan; vanaf volgend academiejaar zijn we te vinden in een nieuw gebouw: het Sylvius. Hier zullen alle onderzoeksgroepen van de subfaculteit biologie zich vestigen en ook het onderwijs wordt hierin gecentraliseerd. Deze verhuizing maakt het voor ons als bestuur natuurlijk een stuk gemakkelijker om zowel leden in het Sylvius als andere besturen op het Gorleaus en Snellius te bereiken. Tot slot presenteer ik u met trots het bestuur van de Leidse Biologen Club: V.l.n.r. Kelly Stolk (Quaestrix), Daniel van Denderen (Assessor Extern), Anniek de Vreede (Assessor Intern), Thijs Groenewegen (Praeses), Thalassa Valkenburg (Ab-actis) en Toke Egberts (Assessor Onderwijs)

Tot ziens op een van onze activiteiten! Thijs Groenewegen H.t. Praeses der Leidse Biologen Club

Agenda Dinsdag 26 februari

Donderdag 6 maart

Science Café Leiden – Recht & Statistiek Kan statistiek helpen bij rechtszaken, of is het juist misleidend? En wat is de 'zekerheid' die rechters moeten inbouwen om geen onschuldigen achter de tralies te zetten? De wiskunde, en meer bepaald de statistiek, is een belangrijke tak van wetenschap die in veel alledaagse zaken terugkomt, en dus ook in de rechtspraak

Life Science Symposium Ter gelegenheid van de aanstaande opening van het Leidse Cell Observatory, organiseert studievereniging LIFE een symposium met prominente sprekers als Cees Dekker (Spinozapremie 2003) en Sir John Walker (Nobelprijs Scheikunde 1997).

Vrijdag 7 maart Woensdag 5 maart Bètabanenmarkt Ook dit jaar organiseren de studieverenigingen van de faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen de Bètabanenmarkt. Grote en kleine bedrijven die in de natuurwetenschappelijke, technische en ICT sfeer actief zijn presenteren aan studenten, verzorgen workshops en geven trainingen.

Oratie Prof.Dr. J.H. van Driel Professor van Driel is door het College van Bestuur benoemd tot hoogleraar met als leeropdracht didactiek van de Natuurwetenschappen.

Agenda Zaterdag 8 maart Studiefestival

Promoties Donderdag 28 februari, 15.00 uur

Donderdag 28 februari, 16.15 uur

Promotie: M.J. Holveck Titel: The effects of rearing conditions on sexual traits and preferences in zebra ﬁnches Promotor: Prof.Dr. C.J. Ten Cate

Promotie: P. de Hoog Titel: The design and synthesis of novel heterodinuclear complexes combining a DNA cleaving agent and a DNA targeting moiety Promotor: Prof.Dr. J. Reedijk

Promoties

Rectiﬁcatie

Rectificatie In Origin 3.1 is op pagina 14 in bij De week van Anneline de Smalen een verkeerde foto geplaatst.

Origin - Universiteit Leiden

Nieuwe geneesmiddelen ontdekken in Leiden.

Nog steeds zijn er veel ernstige ziektes waar geen medicijn voor bestaat. Ontdekking van nieuwe geneesmiddelen is dan ook van groot belang. De uitdaging is om de snelheid waarmee nieuwe geneesmiddelen worden ontwikkeld terug te brengen en het aantal stoffen wat ook echt op de markt komt te verhogen. Daardoor worden geneesmiddelen goedkoper en beschikbaar voor iedereen. www.science.leidenuniv.nl

Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken.

Universiteit Leiden

Published on Feb 21, 2017

20072008 origin#2

Published on Feb 21, 2017

universiteit-leiden

Go explore