20062007 origin

Jaargang 2 April 2007 Nummer 2

Bomen in de buurt

Bio-farmaceutische wetenschappen Biologie LS&T MST, Universiteit Leiden 25 bomen in de Leidse Professorenen Burgemeesterswijk

BacteriĂŤle Membraaneiwitten Rinny E. Kooi Jos Versteegen

Bomen in de buurt

s

s Jos van den Broek

Bouwplannen

s

Internet

Nieuws

Tegenwoordig is het Internet niet meer uit het hedendaagse leven weg te denken. Kranten concurreren met nieuwspagina’s, men koopt steeds meer artikelen zonder daarvoor het huis uit te gaan en ook onze universiteit geeft de mogelijkheid om je digitaal in te schrijven voor het eendenander. Zoek je iets? Googelen we even. (het is correct Nederlands volgens de Van Dale). Straks gaan we wikiën en youtuben.

Gelukkig zijn er nog mensen die ervan houden om een echt boek vast te houden. Papier in je hand te hebben als je een artikel over eiwitten.

Maar voor de liefhebbers is de Origin ook digitaal te bewonderen. Op www.originmagazine. nl, zo zijn we dan ook wel weer.

3

Bomen in de buurt

4

Agenda

8

Wisseling van de wacht

9

Science Café Leiden

10

De week van…: Mieke Louwe

12

Interview met Jos van den Broek

18

Bacteriële Membraaneiwitten

22

Opleidingscommissie

26

Bouwplannen

28

Robert Buurman, redacteur Origin.

Colofon

4

10

Science

12

28

O rigin, jaargang 2, nummer 2, april 2007 4500

Redactieadres:

Origin Magazine Einsteinweg 55 2333 CC Leiden info@originmagazine.nl www.originmagazine.nl

Redactie:

2

Hoofdredactie: Gert Jan van Helden Eindredactie: Robert Buurman, Johan Detollenaere

Origin - Universiteit Leiden

Seksuele inprenting motor achter soortvorming

Met een adoptie-experiment bij cichliden in het Victoriameer in Oost-Afrika hebben drs.

Machteld Verzijden en prof.dr. Carel ten Cate van het Instituut Biologie Leiden (IBL) van de Universiteit Leiden aangetoond dat de seksuele voorkeuren bij deze vissen zijn aangeleerd door seksuele inprenting.

De onderzoekers doen verslag van hun bevindingen in de online-editie van het tijdschrift Biology Letters van de Royal Society of London.

De onderzoekers presenteren aan de hand van een nieuw en simpel adoptie-experiment bij twee zogenoemde muilbroedende cichliden, Pundamilia pundamilia en Pundamilia nyererei, het bewijs dat de vrouwelijke partnervoorkeuren bij deze vissen uit het Victoriameer zijn aangeleerd door middel van seksuele inprenting.

Machteld Verzijden en Carel ten Cate, Early learning influences species assortative mating preferences in Lake Victoria cichlid fish, Biology Letters..

Bron: science.leidenuniv.nl

Café Leiden

Oplage:

NIEUWS NIEUWS NIEUWSNIEUWS NIEUWS NIEUWS NIEUWS

Aan Origin werkten verder mee: Jan Pieter Abrahams, Joris Berkhout, Jos van den Broek, Hylke Hoekstra, Reanne van Kleef, Rinny Kooi, Mieke Louwe, Jos Versteegen, Barbara Vreede en Erica Wenker Drukker:

Drukkerij Groen, Leiden

Opmaak:

Taste Design i.s.m. Kunst en Vliegwerk

Origin en al haar inhoud © Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, Universiteit Leiden.

Alle rechten voorbehouden.

Dirk Bouwmeester vanaf 1 februari hoogleraar in Leiden Dirk Bouwmeester, hoogleraar in het Physics Department van de Universiteit van California in Santa Barbara (UCSB), wordt per 1 februari tevens hoogleraar kwantumoptica en kwantuminformatie in Leiden. In het Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde (LION) gaat hij een nieuwe onderzoeksgroep starten met het doel kwantumverschijnselen zichtbaar te maken in macroscopische objecten. Dat wil zeggen: niet in enkele atomen of wolkjes atomen, maar in objecten die je ‘vast kunt houden’.

Bron: science.leidenuniv.nl

Nieuwe technologie Memstill® belooft ongekend economisch potentieel voor waterzuivering Werkingsprincipe “Het Memstill®-proces”, vervolgt Jansen, “is gebaseerd op destillatie van water uit vervuild of zout water. Dat is natuurlijk niets nieuws, maar kost gewoonlijk heel veel energie. Wij combineren dit echter met membraantechnologie in een zeer compacte module. Langs het membraan stroomt licht opgewarmd zout of vervuild water. Het membraan laat de vrijkomende waterdamp door. Die condenseert vervolgens op de condensor tegenover het membraan, waarvandaan het wordt afgevoerd. Daarbij staat de waterdamp de warmte af aan het zoute water dat door de condensor stroomt.

Dat is allemaal eenvoudige natuurkunde.

Dankzij het tegenstroomprincipe is de warmtebenutting maximaal.”

“Maar nu komt het”, zegt Jansen. “Als je dit werkingsprincipe toepast in een compacte module, heb je maar een heel klein temperatuurverschil en heel weinig energietoevoer nodig. Daarom hebben wij de Memstill®-reactor opgebouwd uit honderden lagen van de drie-eenheid: condenser-array, een tussenlaag, en een membraan-array. De afstand hierbij tussen membraan en condensor-array is minder dan één millimeter. Daardoor hoeft het aangevoerde water slechts enkele graden te worden opgewarmd om voldoende dampdruk te creëren voor een effectieve destillatie.”

Bron: science.leidenuniv.nl

Origin - Universiteit Leiden

S

Inhoud

S

Redactioneel

3

‘Buurtbioloog’ maakt van wijk een arboretum

Bomen in de buurt

Mensen houden van bomen. Dat was voor Rinny E. Kooi, docent bij de sectie Evolutiebiologie aan de Universiteit Leiden, in 1997

25 bomen in de Leidse Professorenen Burgemeesterswijk

de inspiratiebron voor een nieuwe column in de wijkkrant van de Burgemeesters- en Professorenwijk. In deze columns werden verschillende bomen uit de wijk beschreven, vanuit zowel een biologisch als cultureel perspectief. Op 18 november jl. werd het boek ‘Bomen in de Buurt’ gepresenteerd, gebaseerd op een

Rinny E. Kooi Jos Versteegen

25 tal columns en compleet met beeldmateriaal van fotograaf Jos Versteegen. Het resultaat is niet alleen een prachtige verzameling verhalen voor de wijkbewoners over de bomen in hun buurt, maar het boek, compleet met wandelroute, maakt ook voor niet-Leidenaren een bezoek aan de bomen in de Burgemeesters- en Professorenwijk meer dan de moeite waard.

journals. “Je moet recht doen aan degene die de woorden verzint, dit vergroot de betrouwbaarheid van het stuk.”

Kunnen we het als wetenschappelijk verantwoordelijkheidsbesef zien? “Ja, zo zou je het wel kunnen noemen.”

Door Barbara Vreede Toen enkele jaren geleden bij de gemeente bouwplannen lagen waarvoor in de tuin van het voormalig Militair Invalidenhuis aan de Hoge Rijndijk enkele monumentale bomen gekapt moesten worden, leverde de buurt protest.

Dit protest werd geleid door schrijver Maarten Biesheuvel en diens vrouw Eva, en leidde tot een stedelijk referendum waardoor uiteindelijk de plannen werden afgewezen. De betrokkenheid bij het stadsgroen was voor ‘buurtbiologe’ Rinny Kooi, zoals ze liefkozend genoemd wordt, inspiratie voor het starten van een column: ‘Boom in de buurt’. Dit bleek een goede beslissing: naast de bomen zelf werd ook Rinny’s column erg populair, volgens velen zelfs het meest gelezen onderdeel van de wijkkrant.

Met de column wil ze mensen vertellen hoe mooi bomen kunnen zijn. “Zo vergroot je de liefde van mensen voor dit soort organismen. Bomen hebben zoveel functies en voegen zoveel toe aan een stad! Niet alleen de luchtkwaliteit hangt van bomen af, maar ook vogels en zelfs veel insecten zijn afhankelijk van bomen. En ze zijn zo mooi voor het stadsbeeld! Een slechtziende vertelde me ooit dat als hij in een lege doos werd gestopt, en alleen een kleur voor de wanden mocht uitzoeken, hij de kleur groen zou kiezen.”

4

Origin - Universiteit Leiden

Toch is ‘Bomen in de Buurt’ geen droge wetenschappelijke kost, in tegendeel. Om te beginnen is daar de prachtige vormgeving, met foto’s van de bomen in vele seizoenen.

Ook heeft Rinny zelf veel illustraties gemaakt, gedetailleerde tekeningen van bijvoorbeeld het blad of de vruchten van de boom.

Geur Voor een bomvolle Vredeskerk presenteerde ze 18 november het boek: “Als ik door de stad fiets of wandel, kijk ik altijd naar bomen. De auto’s die langs mij rijden zie ik wel maar ik merk ze niet op. Vraag mij niet welke kleur ze hebben en helemaal niet welk merk het is. De boom die ik passeer krijgt mijn aandacht. Ik weet welke soort het is, en ik zie vaak iets bijzonders. Dan stop ik om te kijken.

“Ik praat niet met bomen. Maar zij praten wel met mij. Ik heb het gevoel dat ze mijn aandacht trekken door het geritsel van de bladeren en door het gekraak van de takken. Ik ken de geur van de eiken. Als de linde bloeit ruik ik hem soms eerder dan dat ik hem zie. Ik weet welke lucht de haagbeuken in de Cobetstraat in de herfst afgeven. En in het voorjaar herinnert de geur van de populier, met name van de

balsempopulier, mij eraan dat hij uitbot.”

Ook wijst Rinny haar publiek op het belang van bomen voor onze wereld. “Wij moeten zuinig zijn op onze stadsbomen.

Wereldwijd wordt aandacht geschonken aan bomen.

Milieuorganisaties vechten voor het behoud van het tropisch regenwoud in het Amazonegebied. De oerwouden in Oeganda staan onder grote druk. En als die bossen verdwijnen zullen ook de gorillas uitsterven.”

Mooi Naast een oprecht liefhebber van bomen, blijft Rinny Kooi een wetenschapper. Dit valt vooral op in het boek door de adequaatheid van haar referenties: geen voetnoten of een vage verwijzing tussen haakjes, maar achternamen en jaartallen, zoals we ze allemaal kennen uit wetenschappelijke

Maar vooral is het een plezier om de verhalen te lezen.

Naast directe informatie over de betreffende boom – naamgeving, bloeiwijze, geslacht, grootte – duikt Rinny in de culturele en plaatselijke geschiedenis om meer te vertellen over de plant. De Linnaeische naamgeving wordt uitgelegd vanuit de Latijnse betekenis. Zo komt aquifolium (van Inex aquifolium – de hulst) van acus = scherp en folium = blad, en betekent dus stekelblad. Ook worden mythologische verhalen naar voren gehaald: een Griekse mythe verhaalt van het echtpaar Filemoon en Baukis, die kinderloos waren maar als dank voor hun gastvrijheid op hoge leeftijd gelijk stierven, en veranderden in lindebomen. Aan het begin van ieder hoofdstuk worden bovendien verschillende dichters aangehaald met citaten over bomen. Bomen blijken zo niet alleen hun wortels in onze stad, maar ook diep in onze cultuur te hebben.

Origin - Universiteit Leiden

5

Oordelende naar de grote hoeveelheid informatie in het boek heeft Rinny Kooi er behoorlijk wat onderzoek naar gedaan. Toch ging dit eigenlijk ‘vanzelf’: “Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in biologie en kunst. Vanuit die interesse heb ik al veel opgepikt over bomen en de achterliggende verhalen, maar toen ik de column ging schrijven lette ik er wel meer op. Zo kwam ik voortdurend dingen tegen, die ik onthield zodat ik ze later niet meer hoefde op te zoeken. Wel ben ik wat actiever gaan zoeken naar een aantal dingen. Een aantal boeken zoals dat van Weeda et al. heb ik frequent geraadpleegd, zoals je ook in het boek terug ziet.”

Groeisnelheid Het uitgangspunt van iedere column, en dus ieder hoofdstuk in het boek, blijft een individuele boom in de wijk. “Maar voor vergelijkingen moet je soms verder dan de wijk denken, soms zelfs verder dan de stad. Het is niet alleen

bedoeld voor biologen, en de wijkbewoners weten bijvoorbeeld soms helemaal niet hoe groot ‘hun’ bomen zouden kunnen worden.” Dus vergelijk je de boom met een reusachtig exemplaar in Aken. Of je vertelt van je escapades om de groeisnelheid van verschillende herdenkingslindes te meten in de stad: “In Leiden zijn bij de kroning van Wilhelmina, Juliana en Beatrix lindes aangeplant.

Als je wil weten hoe snel de lindes groeien kun je gemakkelijk de diktes van deze bomen vergelijken, omdat je weet wanneer ze geplant zijn. Buurtbewoners vertelden mij dat de herdenkingslinde aan de Zeemanlaan, die geplant zou zijn in 1945, om onbekende reden is vervangen.

Bij het vergelijken van de stamdikte met de Beatrix- en Julianalinde kwam ik erachter dat dit inderdaad het geval was: de stam was veel minder dik dan die van de Julianalinde die in 1948 geplant is!”

De Wilhelminalinde gaf iets meer problemen. Daar stond namelijk een hek omheen. “Maar die wilde ik ook gemeten

hebben! Dus ik ben over het hek, met héle scherpe punten, heen geklommen en heb een touwtje om de boom gespannen. Daarna ben ik weer terug geklommen. Tja, je moet wat, er was niemand om me te helpen. Als de politie was langsgekomen om me te vragen wat ik aan het doen was hadden zij me misschien nog kunnen helpen!”

Arboretum Op de vraag of ze de Burgemeesters- en Professorenwijk als een museum ziet, antwoordt Rinny: “Nee, juist meer als een arboretum! Juist door de wijze waarop de bewoners met het groen in de wijk omgaan, zelf bomen aanplanten bijvoorbeeld. De gemeente zorgt ook wel voor de wijk, maar plant tegenwoordig veelal bomen aan die bij de oorspronkelijke begroeiing horen. De buurtbewoners zetten apentreiters in de tuin, of andere bomen die ze zelf leuk vinden! Dat maakt de wijk tot een arboretum, zoveel variëteit aan beplanting.

Prachtig toch?

“Wij vechten voor het behoud van het regenwoud. Maar niet voor onze eigen bomen! Het is toch belachelijk dat we zo veel aandacht geven aan de bomen zo ver van huis, maar de bomen in onze eigen stad niet zien staan? Bomen voegen iets toe. We hebben een verantwoordelijkheid voor onze eigen omgeving!”

‘Bomen in de buurt’, door Rinny E. Kooi en Jos Versteegen, verscheen bij uitgeverij Ginkgo. ISBN: 978-90-807009-6-3 Foto’s met dank aan Jos Versteegen.

Rinny E. Kooi en Jos Versteegen signeren de eerste exemplaren van ‘Bomen in de buurt

6

Origin - Universiteit Leiden

Origin - Universiteit Leiden

7

Agenda Vrijdag 11 mei Good Practica Dag Bèta Maandag 21 mei Beroepenavond voor studenten door de Leidse Biologen Club Donderdag 31 mei Bio Career Event

Promoties Woensdag 9 mei 13.45u.

F. Lahuis Titel: Molecular fingerprints of star-formation throughout the Universe Promotor: Prof.dr.E.F.van Dishoeck

Wisseling van de wacht Er is een tijd van komen, er is een tijd van gaan en er is een tijd van wisselen. Zo was het voor het 83ste LBC bestuur, het Fenix bestuur, tijd om in as op te gaan en niet meer te herrijzen. Wat wel uit deze as is herrezen, is een nieuw LBC bestuur, Cernunnos. Je vraagt je misschien af, wat is nou weer een Cernunnos?

Cernunnos is de Keltische god van de natuur, dieren, landbouw, voorspoed en later ook van de onderwereld, maar daar hebben we het nu even niet over. Dit jaar bestaat het LBC bestuur voor het eerst uit 6 personen i.p.v. 7, maar dat betekent niet dat er dit jaar minder zal gebeuren binnen de LBC! Samen met onze leden gaan we er weer een geweldig jaar van maken, maar behalve dat willen we ook de band met docenten, stafleden, zusterverenigingen, opleiding en faculteit versterken.

Vandaar ons toepasselijke motto: “Coniunctis vitibus!”, met vereende krachten!

Natuurlijk zijn er ook weer een hoop leuke activiteiten geweest. Met het thema ‘Spass im Schnee’hebben we al een zeer succesvol wisselfeest achter de rug, waar de ‘Spass’ en de ‘Schnee’ zeker niet ontbraken!

Vlak daarna, samen met de kerstdagen, stond ook onze volgende activiteit alweer voor de deur, namelijk de ‘Kerstborrel’ Naast lekkere hapjes en een gezellig sfeertje is er één ding wat niet mag ontbreken op een kerstborrel en dat zijn natuurlijk kerstkadootjes! Daarom hebben alle leden op de kerstborrel hun eigen LBC kerstkadootje in ontvangst kunnen nemen.

In het nieuwe jaar gaan wij gewoon weer door met studie en plezier en misschien dat we jou ook nog een keer tegen komen op een feestje of een borrel!

Namens het 84ste LBC bestuur, Woensdag 16 mei 13.45u.

K.D.B. Dijkstra Titel: Demise and rise Promotor: Prof.dr.E. Gittenberger

Reanne van Kleef h.t. praeses Leidse Biologen Club

Woensdag 16 mei 16.15u.

G. Puentes Titel: Classical and quantum scattering in optical systems Promotor: Prof.dr.J.P. Woerdman Woensdag 23 mei 16.15u.

N.R. Mustafa Titel: Retrobiosynthetic study of salicyclic acid in catharanthus roseus cell suspension cultures Promotor: Prof.dr. R. Verpoorte Woensdag 30 mei 16.15u.

A. Sachs Titel: Internationale Wachstumsstrategien produzierender Familienunternehmen durch Mergers & Acquisitions Promotor: Prof.dr.Ir. J. de Smit

8

Origin - Universiteit Leiden

v.l.n.r. Mark Deckers (Assessor Intern), Desirée Hagens (Assessor Onderwijs), Ben Nelemans (Assessor Extern), Inger Wilms (Ab-actis), Frits Roozen (Quaestor), Reanne van Kleef (Praeses)

Origin - Universiteit Leiden

9

Kwakzalverij Onderzoek aan alternatieve geneeswijzen: weggegooid geld of weggegooide kans?

De Meester Kackadorisprijs 2006, uitgereikt door de Vereniging tegen de Kwakzalverij, gaat dit jaar naar ZonMw. ZonMw reageert

Science Café

verbaasd en aanvaardt de prijs niet. Op 28 november zette het Science Café Leiden de hoofdrolspelers nogmaals tegenover elkaar.

Het werd een memorabele avond.

Leiden

Door Joris Berkhout De Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) reikt jaarlijks de Meester Kackadorisprijs uit aan die persoon of instelling die de kwakzalverij in Nederland bevordert. In 2006 gaat de prijs naar ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie, omdat zij geld uitzet op het gebied van onderzoek aan alternatieve geneeswijzen.

Discussiepunt tijdens het tweede Science Café Leiden is het onderzoek aan alternatieve geneeswijzen; is dit een kans of gewoon zonde van het onderzoeksgeld.

De VtdK, vertegenwoordigt door Henk Timmerman, emeritus hoogleraar Algemene Farmacochemie aan de VU en oud bestuurslid van de VtdK, krijgt het direct zwaar te verduren wanneer debatleidster Ria Bremer de stemming in de zaal peilt. Ruim driekwart van de aanwezigen staat sympathiek tegenover onderzoek aan alternatieve geneeswijzen. Eénnul voor ZonMw, dat haar directeur Henk Smid heeft afgevaardigd. Na een inleiding door beide sprekers mag de zaal zich er mee bemoeien; eindelijk, zo lijkt een aantal aanwezigen te denken. De discussie komt snel op gang en de gemoederen lopen hoog op. Lange tijd blijft de mening verdeeld, maar op de valreep valt er toch enige toenadering tussen beide partijen te ontdekken. Onderzoek aan alternatieve geneeswij-

zen is misschien toch wenselijk, mits er heel duidelijke randvoorwaarden worden gedefinieerd. Na afloop gaat de discussie aan de bar nog lang door.

Science Café Leiden is dé ontmoetingsplaats voor wetenschappers en geïnteresseerden in de wetenschap in Leiden. Elke vierde dinsdag van de maand zal er een Science Café worden georganiseerd met onderwerpen variërend van ‘kernenergie’ tot ‘de nieuwe spelling’. Het Science Café streeft ernaar een open en informele discussieplaats te zijn, waarbij iedere inbreng welkom is. Per avond wordt een aantal prominente wetenschappers uitgenodigd om het onderwerp te introduceren. Hierna staat het iedereen vrij om mee te discussiëren, vragen te stellen, kennis op te doen of een mening te vormen.

Science Café Leiden vindt plaats in café Buddhas, Botermarkt 20, Leiden, en begint om 20:00 u. De zaal is al vanaf 19:30 u geopend. De toegang is gratis. Kijk voor actuele informatie op www.sciencecafeleiden.nl.

10

Origin - Universiteit Leiden

Origin - Universiteit Leiden

11

De week van…

Mieke Louwe Ik ben Mieke Louwe tweedejaars Masterstudent Bio-Farmaceutische Wetenschappen en momenteel volg ik Science Based Business Fundamentals. Verder ben ik bezig om met twee BFW studenten en studenten farmacie uit Groningen en Utrecht, een Europees congres te organiseren. Dit congres gaat in april 2007 plaats vinden, en we zijn allemaal druk bezig met de voorbereidingen. Daarnaast ben ik studentambassadeur van mijn opleiding.

Maandag

.

Om negen uur ben ik op de faculteit en direct starten we met drie presentaties over nieuws items waar een combinatie van wetenschap en het bedrijfsleven in zit. Ook mijn groepje geeft een presentatie. Daarna hebben we een bespreking van onze opdracht van patentrecht, die we afgelopen vrijdag hebben gemaakt. Mijn hoofd is meer bij de open dag van komende vrijdag.

Er moet nog veel gebeuren, tijdens het college schrijf ik dan ook het programma en wat er allemaal nog gebeuren moet. Van elf tot iets over vijf hebben we nog colleges sollicitatietraining en licensing. Aan het laatste zit ook een opdracht gekoppeld die we morgen moeten doen. ’s Avonds kook en eet ik met huis&studiegenoot Christina en besteed ik nog drie uur aan de open dag en opdrachten voor SBB.

Dinsdag: Er staan er alleen maar groepsopdrachten op het rooster. Erg verleidelijk om thuis te blijven.

Toch zitten we om negen uur aan de koffie en bespreken we wat we er allemaal nog aan moeten pakken. De eindopdracht voor SBB is dat we een product op de markt moeten lanceren (op papier) en daarvoor moeten we een marketing campagne bedenken, inclusief financiën. Volgende week woensdag zijn de presentaties, gelukkig gaat het de goede kant op met het project. ’s Middags hebben we tijd om de licensing opdracht te maken.

12

Origin - Universiteit Leiden

Om kwart over vijf race ik naar huis. Snel trek ik mijn congres polo aan en fiets is naar De Kroeg.

Elke derde dinsdag van de maand is daar de borrel van de studievereniging ,,Aesculapius“.

Vandaag gaat de Leidse delegatie van het Europese congres de activiteit flink promoten, 1 december beginnen namelijk de inschrijvingen.

We plakken stickers op iedereen en verspreiden de nodige informatie. Ook komt onze studieadviseur, Hans Kruijer, langs en geeft iedereen een rondje vanwege het goede visitatierapport dat de opleiding heeft gekregen. Dit wordt natuurlijk erg gewaardeerd.

Tijdens het aansluitende etentje in het pannenkoekenrestaurant zie ik dat het al half negen is geweest: tijd om naar huis te gaan. Ik moet namelijk nog een opdracht afmaken. Bij mijn fiets aangekomen ontdek ik dat ik een lekke band heb, dus dat wordt lopend naar huis. Gelukkig zijn mijn huisgenoten thuis en heeft er een van hen een bandenplaksetje. Al bandenplakkend kijk ik samen met hen naar het lijsttrekkersdebat.

Ik twijfel nog steeds tussen twee partijen dus dit komt goed van pas. Rond half één heb ik de opdracht af, is mijn band weer geplakt én weet ik wat ik ga stemmen.

Woensdag

: Ik klim iets eerder uit mijn bed dan normaal.

Samen met Christina ga ik, voordat we naar college gaan, stemmen. Op het stembureau is het super rustig. Daarom zijn we ruim op tijd voor een kop koffie en een potje kaarten voordat het college begint. Het college is erg leuk; we worden ingedeeld in twee groepen en moeten onderhandelen over een licentie van een product. Onze groep heeft de licentie nodig om autobanden te maken, terwijl de andere groep (de ‘verhurende’ groep) geld nodig heeft om te blijven bestaan. Na vier onderhandelingsrondes wordt het contract getekend. ’s Middags worden er posterpresentaties gehouden door verschillende groepen over reorganisatie in een bedrijf. Hoe doe je dit zonder mensen te ontslaan? Na de stemronde blijkt onze groep

de beste ideeën te hebben en lichtten wij deze mondeling toe.

Vandaag zijn we om half vijf klaar, wat ook wel eens lekker is. Thuis gekomen ruim ik mijn kamer op, stop de was in de wasmachine, en na het eten koken en nog wat tv kijken duik ik op tijd mijn bed in. Morgen en vrijdag worden nog een paar lange dagen.

Donderdag: De hele dag werk ik, samen met mijn projectgroep, aan de marketing, financiën en de lay-out van ons verslag. Tussendoor regel ik nog wat dingen voor de open dag en ga ik nog naar het colloquium van een jaargenoot van mij. Het colloquium gaat over zijn stage van negen maanden.

Het is altijd leuk om te zien wat studiegenoten tijdens hun stage voor onderzoek hebben gedaan en wat voor resultaten ze behaald hebben. Bijna iedereen uit mijn jaar heeft bij een andere vakgroep stage gelopen, dus dat geeft een gevarieerd beeld van geneesmiddel onderzoek.

Om vijf uur heb ik afgesproken om samen met collega-ambassadeur Mohèb de labzaal klaar te maken voor de open dag. De schrik slaat even toe als blijkt dat veel poster- en fotomateriaal van voorgaande jaren verdwenen blijkt te zijn.

Gelukkig weten we na lang zoeken een deel weer terug te vinden. De rest van de foto’s printen we maar nog een keer uit. Op de labzaal hangen we posters op gemaakt door studenten uit het eerste, tweede en derde jaar. Op de foto’s zijn verschil-

lende momenten uit het leven van een student te zien, op het practicum, tijdens college en in Leiden zelf. Ook ontbreken natuurlijk de boeken, verslagen en practicumhandleidingen niet.

Na ruim een uur zijn we klaar en net op dat moment wordt ik gebeld dat mijn pizza gearriveerd is de kantine. Vanavond is er namelijk de internationale avond van de K.N.P.S.V., de landelijke vereniging voor (bio)-farmacie studenten. Dit is natuurlijk weer een goede manier om het EPSA congres te promoten. Onder het genot van de pizza worden de vorderingen van het sponsorteam, waar ook ik deel van uit maak, besproken. We moeten nog ruim 14.000 binnen halen willen we er een fantastisch congres van maken. We willen graag aan de 200 Europese farmacie studenten laten zien wat voor mooi congres wij kunnen neerzetten en daar hangt wel een flink prijskaartje aan. We hebben nog een paar maanden, dus iedereen is vol goede moed.

Samen met de commissieleden uit Groningen en Utrecht hebben we verder een korte bespreking over wie wat heeft gedaan en wat er nog geregeld moet worden.

Daarna begint de internationale avond en volgen er verschillende presentaties over buitenlandcongressen, uitwisselingen en stagemogelijkheden.

De aansluitende borrel laat ik aan mij voorbijgaan, ik moet de presentatie die ik morgen op de open dag ga houden nog doornemen.

Vrijdag: En dan is het vrijdag, de open dag. Ik heb uitgerekend dat het mijn zevende open dag word, en de vijfde als ambassadeur. Dus mocht er iets fout gaan dan kan ik altijd nog uit mijn ervaring putten om dingen op te lossen. Om half negen ben ik op de faculteit nog even snel de laatste dingen printen en ophangen en we zijn er klaar voor.

Dan begint het echt, mensen begroeten en naar de collegezaal begeleiden. Tussendoor ren ik nog even naar het Snellius, waar mijn projectgroep een gesprek heeft met een docent die ons voorlopige verslag bekijkt. Gelukkig zijn we op de goede weg. Daarna weer terug naar het Gorleaus, Origin - Universiteit Leiden

13

waar ondertussen het opleidingsgedeelte begonnen is. In de ochtend hebben we 65 belangstellenden. Alle scholieren en ouders krijgen de kans om met BFW studenten te praten, en ze horen iets meer over het eindonderzoek van een derdejaars bachelorstudent. Als afsluiting komt een oud student BFW, die nu AIO is, vertellen over zijn onderzoek, én de geweldige reisjes die er aanverbonden zitten. Wie wil er nu niet voor een congres even naar Amerika?

Na een, voor de organisatoren, korte pauze met heerlijke broodjes ontvangen we ’s middags 85 personen. De studenten op de labzaal vertellen weer enthousiaste verhalen en ook de presentaties zijn zeer interessant. Voordat ik het weet is het mijn beurt om de dag af te sluiten met de presentatie: BFW en daarna…? Aan het einde van de presentatie is er maar één vraag, en dat is een goed teken. Want het is de bedoeling dat de meeste vragen eerder deze dag al zijn beantwoord. Op de aansluitende informatiemarkt beantwoord ik daarna nog wat andere vragen over het vinden van kamers en het studentenleven, dit gebeurt wel met een drankje en wat bitterballen erbij, dus echt werk kan je dat niet meer noemen. Na nog wat nagepraat te hebben met studentambassadeurs van andere W&N opleidingen vertrek ik richting huis. Tijd om mijn tas in te pakken want het weekend is begonnen. Een uurtje met de trein en een paar minuten met de bus en ik ben bij mijn ouders waar het eten al op me staat te wachten, een van de grote voordelen van het thuis zijn. Sinds ik op kamers woon waardeer ik het veel meer als ik zelf niet hoef te koken.

Zaterdag: Er is helaas weinig tijd om bij te komen van de open dag, een keer in de twee weken werk in een heel weekend in een bejaardenhuis. Zo ook dit

14

Origin - Universiteit Leiden

weekend. Het zijn geen lange dagen die ik maak (van tien tot half drie) en met gezellige collega’s gaat de tijd snel. Als het werk er weer op zit fiets ik nog even naar het centrum van Alkmaar, de nodige sinterklaascadeaus moeten gekocht worden. Zo te zien ben ik niet de enige die op dat idee gekomen is, wat een drukte. Het lukt me dan ook niet om alles te kopen, de rest doe ik volgende week maar.

Om half vijf ben ik thuis, want mijn ouders zijn naar een feestje, en aangezien zij een boerderij met koeien hebben moeten die beesten toch gemolken worden. Mijn vriend komt ook helpen, en dat scheelt een stuk, hij kan het toch echt wat sneller dat ik. En vooral met koeien die trappen of op een ander manier moeilijk doen ben ik toch niet zo ervaren. Ook de kalfjes moeten gevoerd worden, momenteel zijn het er zes, maar ze wil-

len niet echt snel hun melk op drinken. Na veel geduld en hier en daar een handje helpen om de melkemmer weer te vinden krijgen ze het toch allemaal op. Als ik terug kom lopen de laatste koeien de melkstal in, daarna moet alles nog schoongemaakt worden, en dan zijn we klaar.

Snel douchen en eten want ’s avonds we hebben een housewarming van vrienden van ons. Daar is het is erg gezellig en de hapjes en vooral de drankjes zijn prima verzorgd.

Zondag

: Na een zondagsontbijtje met gebakken eieren vertrek ik weer naar mijn werk. We hebben net wisselweekend gehad, wat betekent dat ik weer met nieuwe collega’s werk. Veel van hen heb ik een heel aantal weken niet gezien, dus tijdens de

pauze is het geen moment stil. Als ik klaar ben met werken besteed ik thuis nog wat tijd aan het EPSA congres. Vervolgens komen mijn broer met zijn vriendin en mijn zusje ook thuis, ik heb hen al een paar weken niet gezien. En wanneer ze besluiten om te blijven eten bedenk ik ook maar dat ik morgen de trein naar Leiden wel neem. Na het eten kijken we met z’n allen Boer zoekt vrouw (ja, wat wil je ook, als je ouders een boerderij hebben) en pak ik alvast mijn tas in. Vroeg opstaan is niet echt favoriet bij mij, dus pak ik nu alle dingen in, om morgen langer te kunnen blijven liggen. Als mijn broer en zijn vriendin naar huis gaan besluit ik ook dat het wel genoeg is geweest en duik ik lekker mijn bed in.

Origin - Universiteit Leiden

15

INTERVIEW met professor Jos van den Broek

Dat is mijn manier van denken. Het brengen van ordening in de chaos. Met briefjes kan ik de gedachtegangen vormgeven.

De groene zijn bijvoorbeeld leerdoelen. Het is een prettige manier van werken.

“Vroeger waren veel hoogleraren nog gemeenteraadslid”

Na zijn studie biochemie en promotie in de farmacologie te Leiden werd hij wetenschapsjournalist. Na zijn journalistieke werk en zijn functie als hoofdredacteur bij Natuurwetenschap & Techniek kwam hij tenslotte terug bij de universiteit als docent wetenschapscommunicatie.

Twee jaar geleden stond er een interview met Jos van den Broek in de Eureka!. Hij was hier toen krap een jaar aan het werk en vertelde dat hij voornamelijk een vraagbaak was en niet zoveel aan onderwijs toe kwam. Dat is de laatste jaren wel veranderd. Zo heeft hij voor W&N de mastercursus Science Communication & Society fundamentals opgezet, waaraan ook vier studenten biomedische wetenschappen hebben deelgenomen. Bij Journalistiek en Nieuwe Media begeleidde hij twee studenten met hun stage en scriptie. Daarnaast is hij twee jaar blokcoördinator geweest bij het Pre-University College. Verder bekleedt hij bij het LUMC de Van Walreeleerstoel voor biomedische wetenschapscommunicatie.

Door Robert Buurman.

Recent bent u bij het LUMC aangesteld als bijzonder hoogleraar (bio)medische wetenschapscommunicatie. Hoe gaat u daar invulling aan geven?

Ik ben daar sinds 1 november een dag in de week gedetacheerd, maar zet me al langer voor verschillende dingen in.

Recent was er bijvoorbeeld de wetenschapsdag, waar ik inmiddels voor de tweede keer een wetenschapsquiz heb gepresenteerd. Dit soort evenementen is erg belangrijk.

Naar aanleiding van de laatste quiz heeft de KRO onlangs tv-opnames gemaakt over het thema ‘Heb ik genoeg energie?’. Dat wordt een hilarisch programma dat eind februari wordt uitgezonden.

Daarnaast ben ik bezig om onderzoek op te zetten en een onderzoeksvoorstel te formuleren. Mensen met een lage sociaal-economische status zijn moeilijk te bereiken. We hebben in Nederland 1,5 miljoen functioneel analfabeten!

Een kwart daarvan bestaat uit nieuwe Nederlanders.

We willen onderzoeken hoe beelden kunnen bijdragen aan het beter informeren van die doelgroepen. Dat leidt tot welzijn en een betere gezondheid.

Tot slot maken een net afgestudeerde studente en ik nu een populair-wetenschappelijk boek: “Gezond ouder worden”, samen met Rudi Westendorp, professor geriatrie bij het LUMC. Het boek komt in de herfst uit. De uitgever is nu al laaiend enthousiast.

Nu we het toch over boeken hebben: u heeft de laatste jaren naast het werk op de faculteit niet stilgezeten. Naast twee deeltjes ‘Wetenschappelijke experimenten voor huis, tuin en keuken’ en ‘Van Albinusdreef tot Zeemanlaan’ heeft u pas nog het boekje ‘Strandvondsten’ uitgebracht.

Hoe vind u daar tijd voor?

[Lachend] Door mijn vrouw gek te maken. Als ik er aan werk, dan werk ik er ook echt aan. Elke avond, elk weekend.

Ik ben er dan gepassioneerd mee bezig. Dat werkt alleen omdat mijn vrouw het ook leuk vindt. Ze zoekt fanatiek mee op het strand. Ze staat bijvoorbeeld ook op de kaft van het boek. [Laat het boek zien.]

18

Origin - Universiteit Leiden

Vindt u het belangrijk dat iemand werkzaam bij de universiteit dit soort ‘bijpublicaties’ doet?

Waar heeft u zich de afgelopen twee jaar mee bezig gehouden?

Reguliere publicaties worden veel zwaarder gewogen. In de wetenschap word je ‘afgerekend’ op je wetenschappelijke publicaties. Je kunt wel heel veel daarnaast doen, maar de subsidies houden daar geen rekening mee. Echter, wetenschappelijke theorieën visualiseren, in de vorm van een lesboek bijvoorbeeld, kan een veel grotere maatschappelijke impact hebben. Een deel van je kennis gaat erin zitten, en dat wordt soms vergeten. Leiden, vooral onze faculteit, hecht daar gelukkig wel aan. Ook de populair-wetenschappelijke boeken die stafleden publiceren horen bij wat de faculteit bereikt heeft. Onze decaan Frans Saris is niet alleen wat dat betreft een bijzonder man, en heeft een voorbeeldfunctie. Hij werkt aan de popularisering van de wetenschap en wil daarbij over de grenzen heen kijken.

Heel veel met onderwijs, zoals met het begeleiden van studenten in scripties en stages. Daarnaast heb ik recent het blok ‘Fundamentals of science, communication & society’ georganiseerd, waar ongeveer zestien studenten aan meededen. Dat waren eerlijk gezegd drie zware maanden. [Glimlachend] Ik heb er vooral zelf veel van geleerd. In mijn ogen wilde ik de ervaring, die ik in al die jaren in het vak heb opgedaan, overdragen aan anderen. Hoe zijn mijn eigen ervaringen geweest in de creatieve zoektocht om zo goed mogelijk over wetenschap te communiceren? De studenten leken echter vooral te zijn gekomen om vaardigheden op te doen, zoals schrijven, websites maken, met bepaalde computerprogramma’s leren omgaan. Dat wrong weleens.

Origin - Universiteit Leiden

19

Wat wilt u veranderen in de aanpak van ‘Fundamentals of science, communication & society’?

We moeten de volgende keer beter communiceren wat we gaan doen. [Glimlachend] Daar is dit interview ook goed voor! We zullen beter moeten ‘verkopen’ dat het opdoen van vaardigheden niet ons eerste uitgangspunt is. Het gaat om het ‘spelenderwijs’ opdoen van communicatieve ervaringen, in een maatschappelijke context. Het vak heet ook niet voor niets ‘science, communication AND society’. Waarom communiceren we over wetenschap? Wat zijn de misconcepties over wetenschap? Hoe komen die tot stand? Hoe kunnen we die voorkomen? Moeten we ze eigenlijk wel voorkomen?

Welke middelen staan daarbij tot je beschikking? Volgend jaar wil ik het lezen van kranten en het beoordelen van documentaires tot een verplicht onderdeel maken.

[Waarschuwend] Daarop zal worden getoetst.

Het voorbereiden van de wetenschapsdag willen we er volgend jaar wel inhouden, voorafgegaan door korte praktijkcursussen over creatief schrijven, populair-wetenschappelijk visualiseren en presenteren. Dat is een prachtige praktijkervaring voor de studenten. Ik vind trouwens dat onze studenten tijdens de wetenschapsdag met hun activiteiten op het Waterstofplein een geweldige prestatie hebben neergezet.

Hetzelfde geldt voor hun eindprojecten, zoals enkele websites over Nobelprijzen.

Wat zou u graag verder willen veranderen?

Het lijkt mij het beste dat er meer creatieve vaardigheden in de bachelor komen. Idealiter zouden we het vak ‘Leren, Presenteren en Communiceren’ - samen het ICLON - faculteitsbreed moeten maken. Met het bestuur en de opleidingsdirecteuren om de tafel zitten en het gezamenlijk opzetten. In de bachelor meer aan ‘academische vorming’ doen, zoals ik die vaardigheden zou noemen. Het hele traject van Pre-University

College tot Professorschap doorspekken met academische vorming. Op een ‘graduate school’ kan dat. Helaas is er niet in elke opleiding genoeg tijd voor...

In een nieuwsbericht, begin dit jaar, vanuit de universiteit reageerde u op de commotie na het overlijden van 6ORERGDQ 0LORåHYLþ ,V ]RLHWV HHQ PDDWVFKDSSHOLMNH ¶WDDN· van een universiteit?

Ik ben toevallig op dat onderwerp – de invloed van het antibioticum rifampicine op de afbraak van andere stoffen in de lever – gepromoveerd en kon er dus op reageren. Een universiteit heeft vaak zinvolle dingen te zeggen en dat komt niet altijd naar buiten. Het is een teken aan de wand dat veel wetenschapswinkels, waar mensen antwoorden konden krijgen op maatschappelijke vragen, zijn verdwenen.

Een mooi voorbeeld is dat ik onlangs een door de gemeente Leiden georganiseerde conferentie over meeuwenoverlast heb voorgezeten. Onze studenten hebben daarna een website en folders gemaakt. Ook is er een hoogleraar in de gedragsbiologie bij betrokken geweest. Het was een opdracht van de gemeente en het geeft aan hoe er een wisselwerking kan zijn tussen de gemeente en de universiteit. Tja, vroeger waren veel hoogleraren gemeenteraadslid. Kom daar tegenwoordig nog maar eens om...

Strandvondsten. Over de natuur van zee, strand en duin Jos van den Broek ISBN: 9085710340 Nieuwe wetenschappelijke experimenten voor huis, tuin en keuken Anne Schulp & Jos van den Broek ISBN: 9085710030

Citaat:”Het mooiste is dat ik nu 55 ben, en met al de kennis die ik heb opgedaan nog steeds veel te leren heb.”

20

Origin - Universiteit Leiden

Origin - Universiteit Leiden

21

Een kijkje in de kraamkamer van de bacteriele membraaneiwitten Door Jan Pieter Abrahams Om n Eiwitten zijn lange ketens van aminozuren en in de eiwitten komen er zo’n 21 verschillende aminozuren voor. De volgorde van de aminozuren in die keten bepaalt de ruimtelijke vorm van een eiwit en die ruimtelijke vorm bepaalt de functionele eigenschappen ervan. In een levende cel treffen we tienduizenden tot misschien wel honderdduizenden verschillende soorten eiwitten aan, elk met hun eigen specifieke taak. Zo is er een belangrijke klasse van eiwitten die zich in de membranen van cellen bevinden en verantwoordelijk zijn voor het transport van signalen en moleculen door die membranen heen.

Eiwitten worden gemaakt door ribosomen. In principe kan elk ribosoom ieder soort eiwit produceren, mits het ribosoom geprogrammeerd is met de juiste informatie. DNA is de informatiedrager die de aminozuurvolgorde van de eiwitten in de cel bepaalt. Eerst wordt deze informatie gecopieerd naar mRNA, en dit mRNA programmeert vervolgens de ribosomen om een specifiek eiwit te maken.

Zodra een ribosoom herkent dat een eiwit in het membraan afgeleverd moet worden, stopt het ribosoom tijdelijk met het verlengen van de eiwitketen. Pas wanneer dat haperende ribosoom op het membraan is aangeland wordt het eiwit afgemaakt. Het eiwit belandt dan vanzelf in het membraan, daarbij geholpen door andere eiwitten die al in de membraan zitten.

Hoe herkent een ribosoom dat een eiwit in het

22

Origin - Universiteit Leiden

membraan moet worden afgelevert? Hoe komt het dat een ribosoom dan stopt? Er zijn belangrijke verschillen tussen bacterien en hogere organismen op dit punt. Wanneer wij zouden weten hoe dit proces zich afspeelt in bacterien, kunnen we misschien nieuwe antibiotica ontwikkelen die voorkomen dat bacterien membraaneiwitten produceren, maar de membraaneiwitproductie van hogere organismen ongemoeid laten.

Fig1: Cryo-elektronenmicroscopische structuur van het ribosoom met daaraan gebonden het SRP.

In een samenwerking tussen onderzoekers van het Zwitserse ETH in Zürich en onderzoekers uit Leiden (Roman Koning, Henk Koerten en ondergetekende), is het nu gelukt om een driedimensionaal beeld te krijgen van een bacterieel ribosoom dat een membraaneiwit maakt. Wij gebruikten hiervoor een cryo-electronenmicroscoop, waarmee opnames van bevroren ribosomen in een heel dun vliesje ijs gemaakt werden.

Wat zagen we? Er waren twee soorten ribosomen: ribosomen die al bezig waren met een membraaneiwit te maken en ribosomen die zich daarop aan het voorbereiden waren. Aan beide typen ribosomen was een ‘SRP’ gebonden, een klein complex van eiwit en RNA. Aan de ribosomen die bezig waren een membraaneiwit te maken, zagen we het uiteinde van het membraaneiwit aan de onderkant uit het ribosoom tevoorschijn komen. Membraaneiwitten beginnen allemaal met een zelfde aminozuurvolgorde en het SRP-complex bindt daaraan. Binding van dat SRP aan het ontluikende membraaneiwit veroorzaakte een subtiele verandering in de structuur van het ribosoom, waardoor deze stopt met de verdere synthese van het membraaneiwit.

Wanneer het SRP bindt aan een ribosoom dat niet bezig is een membraaneiwit te maken, dan vindt die subtiele verandering niet plaats. Dat SRP is een soort poortwachter. Het staat klaar bij het gat in het ribosoom waar het eiwit uit komt, en wanneer het een membraaneiwit blijkt te zijn, mag dat niet verder totdat het ribosoom op een membraan is aangeland. De vondsten waren

belangrijk genoeg om in het prestigieuze wetenschapstijdschrift Nature te publiceren .

Hoewel de grote lijnen nu duidelijk geworden zijn, blijft er nog veel detail van het proces verborgen. Zo weten we nog steeds niet precies hoe het membraaneiwit wordt herkend en hoe het

ribosoom tijdelijk wordt stilgelegd. Dergelijke informatie is essentieel voor het ontwikkelen van nieuwe medicijnen. Deze essentiele details konden niet zichtbaar gemaakt worden maken omdat de electronenmicroscopie helaas nog wat beperkingen heeft.

Origin - Universiteit Leiden

23

Daarmee hebben we al gegevens met atomaire resolutie weten te meten, maar die moeten we nog vertalen naar de atomaire structuur van het eiwit. Ook daarvoor moeten nieuwe rekenmethodes en computerprogramma’s ontwikkeld worden. We testen onze nieuwe methoden op goed gekarakteriseerde preparaten (anders weet je natuurlijk niet hoeveel beter de nieuwe methoden zijn), maar ook op ribosomale complexen waarvan de structuur nog niet bekend is.

Fig2: Schematische weergave van het ribosoom.

Wanneer je een electronenfoto van een ribosoom maakt, gaat het ribosoom kapot en verdwijnen de details in een smeer. Hoe langduriger de opname, des te kapotter het ribosoom en des te waziger de foto. Wanneer je een korte sluitertijd gebruikt krijg je weliswaar een onderbelichte, ruizige foto, maar de details zijn niet door beweging uitgesmeerd. Daarom zijn technieken ontwikkeld die duizenden onderbelichte foto’s met elkaar vergelijken en daarbij de ruis weten te onderdrukken. Het is helaas nog niet mogelijk om ribosomen tot in atomair detail te bekijken, maar we kunnen wel de moleculaire contouren zichtbaar maken.

24

In Leiden zijn we inmiddels druk bezig om deze beperkingen op te heffen. Zo werken we samen met CERN om een detector die ze daar ontwikkelt hebben voor hoog-energetische deeltjes in te bouwen in een electronenmicroscoop. Omdat dit zo’n razendsnelle en uiterst gevoelige detector is, kunnen we filmpjes van (verschrompelende) ribosomen maken, in plaats van foto’s. Door die filmpjes te analyseren, verwachten we meer details zichtbaar te kunnen maken. Daarnaast ontwikkelen we nieuwe rekenmethoden, algortihmes en computerprogramma’s om de electronenfoto’s en filmpjes nauwkeuriger te kunnen analyseren. De programma’s die wij hiervoor inmiddels al hebben gepubliceerd, worden over de hele wereld gebruikt, en er staan nieuwe, nog krachtiger programma’s op stapel. We ontwikkelen ook technieken om met de electronenmicroscoop superkleine eiwitkristalletjes te bestuderen.

Het geld voor al dit onderzoek krijgen we van verschillende instanties (STW, FOM, CW, Cyttron), maar ook de Universiteit draagt bij. Met name het ‘Cell Observatory’ dat de Universiteit Leiden bouwt is een belangrijke nieuwe ontwikkeling. De ambitie van dit centrum is om alle expertise op het gebied van de cellulaire en moleculaire beeldvorming en structuurbepaling samen te brengen. Zo willen we ons onderzoek naar een hoger plan tillen, en de moleculen en atomen in de context van de levende cel gaan observeren, enerzijds door scherper te kijken, anderzijds door ons blikveld te vergroten.

Origin - Universiteit Leiden Universiteit Leiden

Origin 25

-

OC Scheikunde Door Erica Wenker De belangrijkste taak van een opleidingscommissie is kwaliteitsbewaking: de leden van de commissie bespreken de resultaten van evaluaties (enquêtes) en de planning en roostering van colleges. De opleidingscommissie (OC) Scheikunde bestaat uit vijf docentleden en vijf studentleden en vergadert ongeveer om de zes weken. Dit kan wel variëren afhankelijk van of er veel onderwerpen te bespreken zijn. Binnen de OC-vergaderingen komen veel verschillende onderwerpen aan bod. Na afronding van vrijwel elk studieonderdeel worden de studenten die dit vak gevolgd hebben geënquêteerd: was het onderdeel (te) moeilijk of juist te makkelijk, was de docent duidelijk verstaanbaar en sloot de behandelde stof goed aan op de voorkennis? De uitkomsten van de enquêtes worden in de OC besproken; wanneer er punten van zorg worden geconstateerd geeft de OC een advies aan de opleidingsdirecteur om samen met de docent te bespreken hoe de gerapporteerde problemen kunnen worden verholpen. Belangrijk is bijvoorbeeld of de docent op tijd de tentamenstof bekend maakt en of het vak niet te zwaar is in vergelijking met het aantal studiepunten dat je er voor krijgt. Alles wat studenten hierover opschrijven op de evaluatie wordt besproken op de OC-vergaderingen. Een enkele keer is een vak door de studenten als slecht ervaren en het is altijd erg interessant om de reactie van de docent op zo’n situatie te zien. De student en de docent kijken vaak verschillend tegen de situatie aan en soms is er niet eens sprake van een slecht gegeven vak, maar eerder van een miscommunicatie.

De enquêtes worden nu op papier uitgedeeld aan de studenten.

De OC wil deze enquêtes graag op Internet (via Blackboard) zien en hier is al mee geëxperimenteerd. Succesvol is het helaas nog niet, maar dit geeft wel weer genoeg stof om over te discussiëren. Zeker omdat je als student veel te maken hebt met enquêtes en hier ook zeker een nuttige inbreng over kunt geven.

Soms wordt er ook over universitaire beslissingen gesproken.

Er zal in september 2007 een vrije keuzeruimte (ook wel een minor genoemd) ingevoerd worden voor elke studie aan de Universiteit Leiden. Sommige mensen vinden dit een zeer goed idee omdat dit zeker tot een verbreding van kennis zal leiden. Andere mensen zien dit als een vermindering van

26

Origin - Universiteit Leiden

kennis op het specifieke vakgebied. Zo ontstaan er soms levendige discussies tussen docenten, de opleidingsdirecteur en de studenten. Het geeft een goed gevoel om je als student uit te kunnen spreken over dit soort onderwerpen en hier ook direct over te kunnen praten met de mensen die hier invloed op uitoefenen.

De studentleden van de OC scheikunde hebben zich het afgelopen jaar veel beziggehouden met het aanbod van de mastervakken. Het aanbod van vakken was niet altijd even duidelijk, dit omdat een aantal mastervakken gevolgd kon worden bij Life Science & Technology (LST) of BioFarmaceutische Wetenschappen (BFW). Om hier meer overzicht in te creëren, is op voorstel van de OC de mastergids aangepast, zodat duidelijker is waar gezocht moet worden om het rooster van de voor scheikundestudenten relevante vakken te vinden. Daarnaast is de inhoud van de vakken geëvalueerd.

Dit heeft ertoe geleid dat er een nieuw vak is opgezet.

Daarnaast worden populaire vakken nu in plaats van eens per twee jaar, iedere 3 semesters aangeboden.

Soms wordt er gesproken over onderwerpen, die eigenlijk niet van nut zijn. Er wordt bijvoorbeeld gepraat over een vak dat het daaropvolgende jaar niet meer gegeven wordt of een maatregel die sowieso wordt ingevoerd. Er moet dan niet over de maatregel, maar over het omgaan met deze maatregel gesproken worden. Op deze manier worden wel alle kanten van een onderwerp belicht, maar dit is niet altijd even nuttig en vaak wordt zo’n discussie al snel afgekapt door de voorzitter.

Alle studentleden hebben de mogelijkheid om ook nieuwe onderwerpen aan te dragen in de vergaderingen, en hier wordt ook regelmatig gebruik van gemaakt. De studenten horen natuurlijk direct de klachten of de complimenten van hun collega-studenten.

De studentleden van de OC hebben dus vaak een nuttige inbreng en soms ook een andere kijk op de onderwerpen die behandeld worden binnen de OC. En als OC-studentlid is het altijd zeer interessant om elke vergadering bij te wonen.

Origin - Universiteit Leiden

27

Verbouwing Het zal niemand ontgaan zijn maar er wordt flink verbouwd in de Gorlaeus Laboratoria. In het vorige nummer van Origin kon je al lezen over de bouw van het Cell Observatory, deze keer besteden we aandacht aan andere werkzaamheden in het gebouw.

Door Johan Detollenaere In de bibliotheek heeft gedurende de zomermaanden van 2006 al een eerste verbouwing plaats gevonden.

Een nieuwe muur aan het eind van de bibliotheek is opgetrokken om zo ruimte te maken voor een nieuwe serverruimte. Hierdoor is de bibliotheek wat kleiner geworden en zijn een aantal werkplekken verdwenen.

De behoefte aan werkplekken voor studenten in de Gorlaeus Laboratoria is echter groot. Daarom wordt de bibliotheek opnieuw ingericht. Zoals te zien is op de illustraties worden naast enkele tafels ook individuele werkplekken naast het gangpad gecreĂŤerd waar het mogelijk is voor studenten met hun laptop te werken.

Studenten krijgen in de bibliotheek van het Gorlaeus via een wireless netwerkverbinding toegang tot het internet.

Naast de mogelijkheid om met een eigen laptop te werken zullen een aantal werkplekken worden voorzien van een computer. De herinrichting van de bibliotheek is bij publicatie al in volle gang, in een latere fase zal ook de werkruimte naast de bibliotheek opnieuw worden ingericht.

28

Origin - Universiteit Leiden

Origin - Universiteit Leiden

29

650 +P

01Z1

0 =P

prive laag geborgen

Een derde en laatste project is de vervanging van de Borrelbunker, de ontmoetingsruimte van de studenten uit de Gorlaeus Laboratoria in de kelder van het LCP-gebouw. De huidige locatie voldoet niet langer aan de eisen en daarom is besloten een nieuwe multifunctionele studentenontmoetingsruimte te creëren, dicht bij de hoofdingang van het gebouw.

De keuze is gevallen op een locatie in de schotel op de gelijkvloerse verdieping waar vier bestaande ruimtes zullen worden omgevormd tot één. In een eerste fase zijn de studieverenigingen CDL en LIFE naar nieuwe kamers verderop in de gang verhuisd, later wordt gestart met de sloopwerken om één grote ruimte te maken en begint de inrichting van deze multifunctionele studentenontmoetingsruimte. De naam zelf zegt het al, deze ruimte zal niet alleen de functie van de borrelbunker overnemen maar ook op andere momenten beschikbaar zijn voor studenten en medewerkers. In de ruimte worden presentatiefaciliteiten geïnstalleerd, zo wordt het ook mogelijk om te vergaderen. Naast presentatiefaciliteiten krijgt ook deze ruimte een wireless netwerktoegang. Hiermee worden extra werkplekken gecreëerd naast deze in de bibliotheek en hal die beschikbaar zullen zijn op momenten dat de ruimte niet voor andere doeleinden wordt gebruikt.

koffie bar

intiem 0004

laag

flexible

passief open hoog

0051 sta zit

00

0050

0013

K 04

0090

interactie

0081

zit

0082

ba r

0080

bar

sta zit

0 =P

open

laag

hoog

lounge win dow

view

0008

transparant

vast

0 =P

De werkzaamheden voor de herinrichting van deze verschillende ruimtes verloopt in fases, eerst komt de bibliotheek aan de beurt, dan zal de hal verder worden afgewerkt en als laatste is de multifunctionele studentenruimte aan de beurt. De doelstelling is om voor eind 2007 alle herinrichtingwerken te hebben afgerond.

30

Origin - Universiteit Leiden

Origin - Universiteit Leiden

31

Biologie, de levenswetenschap in Leiden

%LRORJLH LV GH OHYHQVZHWHQVFKDS ELM XLWVWHN GLH ]LFK ULFKW RS KHW OHYHQ HQ GH OHYHQVSURFHVVHQ /HLGHQ LV HHQ HFKWH ¶ELRORJLHVWDG· PHW PDDU OLHIVW YLMI LQWHUQDWLRQDOH ELRORJLVFKH WRSLQVWLWXWHQ ELM HONDDU :LO MLM GH]H XLWGDJHQGH RSOHLGLQJ LQ /HLGHQ NRPHQ RQWGHNNHQ" .LMN RS ZZZ VWXGHUHQLQOHLGHQ QO YRRU GH DFWLYLWHLWHQNDOHQGHU www.science.leidenuniv.nl

D]XeTabXcTXc ;TXST] D]XeTabXcTXc ^\ cT ^]cSTZZT]