Op verkenning 1 | Handleiding | Alles verandert | les 1

handleiding

ALLES VERANDERT

Bieke Finet Jeroen Reumers Erwin Lenaers Jef Pazmany

Naam: .................................................................................................

Klas: ...............................................

Op verkenning - ‘alles verandert’ - bestaat uit: • een themaschrift • een handleiding • een Mijn VAN IN bordboek Een volledig productoverzicht vind je op www.opverkenning.be Auteurs: Bieke Finet Jeroen Reumers Coördinator: Erwin Lenaers Conceptcoördinator: Jef Pazmany

Fotokopieerapparaten zijn algemeen verspreid en vele mensen maken er haast onnadenkend gebruik van voor allerlei doeleinden.

Jammer genoeg ontstaan boeken niet met hetzelfde gemak als kopieën. Boeken samenstellen kost veel inzet, tijd en geld. De vergoeding van de auteurs en van iedereen die bij het maken en verhandelen van boeken betrokken is, komt voort uit de verkoop van die boeken. In België beschermt de auteurswet de rechten van die mensen. Wanneer u van boeken of van gedeelten eruit zonder toestemming kopieën maakt, buiten de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen, ontneemt u hun dus een stuk van die vergoeding. Daarom vragen auteurs en uitgevers u beschermde teksten niet zonder schriftelijke toestemming te kopiëren buiten de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen. Verdere informatie over kopieerrechten en de wetgeving met betrekking tot reproductie vindt u op www.reprobel.be.

Ook voor het digitale lesmateriaal gelden deze voorwaarden. De licentie die toegang verleent tot dat materiaal is persoonlijk. Bij vermoeden van misbruik kan die gedeactiveerd worden. © Uitgeverij VAN IN, Wommelgem, 2015 De uitgever heeft ernaar gestreefd de relevante auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Wie desondanks meent zekere rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht zich tot de uitgever te wenden.

Eerste druk 2015 NUR 193

2

ALLES VERANDERT

Cover en lay-outconcept: HarderBetterFasterStronger Opmaak: B.AD Verhaal: Rien Broere Tekeningen: Ina Hallemans

Inhoud

INHOUD Lessenoverzicht

4

Themaplanner

6

ZOMER LES 1

weerbericht en aangepaste kleding

16

LES 2 zomerwandeling

17

LES 3

19

mens, dier en natuur

LES 4 zomerexperiment

20

LES 5 zomerplezier

21

HERFST LES 1

weerbericht en aangepaste kleding

24

LES 2 herfstwandeling

25

LES 3

26

mens, dier en natuur

LES 4 herfstexperiment

28

LES 5 herfstplezier

29

WINTER LES 1

weerbericht en aangepaste kleding

32

LES 2 winterwandeling

33

LES 3

34

mens, dier en natuur

LES 4 winterexperiment

35

LES 5 winterplezier

37

LENTE LES 1

weerbericht en aangepaste kleding

40

LES 2 lentewandeling

41

LES 3

43

mens, dier en natuur

LES 4 lente-experiment

44

LES 5 lenteplezier

45

TERUGBLIK

47

Ingevuld themaschrift

54

ďťż Inhoud

3

Lessenoverzicht Dit overzicht geeft de kern van alle lessen weer. Het laat je toe snel te beoordelen of je de door de auteurs gekozen volgorde van de lessen wilt aanhouden of een andere volgorde verkiest.

Raadselrijmpes Op de laatste bladzijde van het themaschrift staan vier raadselrijmpjes over de seizoenen. Ze brengen het onderwerp van het thema tot leven. Hoe en wanneer je ze een rol laat spelen tijdens dit thema, bepaal je zelf. het in de klas of laat je de luisterversie horen (cd nr. 17)? Kies zelf het gepaste moment en de geschikte plaats.

LES 1 – het weerbericht en aangepaste kleding De seizoenswandeling wordt voorbereid. De leerlingen bekijken de weersvoorspelling en op basis van die voorspelling geven ze kledingadvies. Ze interpreteren pictogrammen in verband met het weer en leren werken met een weekkalender.

LES 2 – de wandeling In elk seizoen maken de leerlingen een identieke wandeling in de schoolomgeving. Ze vergelijken de temperatuur, het aantal dieren dat ze zien en de bladeren aan de bomen. Wat is er in elk seizoen hetzelfde? Wat is er in elk seizoen anders? Met behulp van een wc-rolletje ontdekken ze de seizoenskenmerken.

LES 3 – mens, dier en natuur Met speurplaten en foto’s ontdekken de leerlingen hoe het seizoen eruitziet. In de eigen schoolomgeving en in Vlaanderen. De leerlingen verruimen hun blik en kijken naar hoe mensen, dieren en planten zich aan het seizoen aanpassen. Ze vertellen ook hoe zij het seizoen beleefden.

4

ALLES VERANDERT

LES 4 – het experiment De leerlingen experimenteren met water. In de zomer laten ze water verdampen. In de herfst maken ze een regenboog met crêpepapier en water. In de winter ontdekken ze dat water met zout niet zo gemakkelijk bevriest.

En in de lente ontdekken ze dat planten water opnemen via hun stengel.

LES 5 – plezier Elk seizoen biedt leuke (keuze-)activiteiten waarbij de leerlingen genieten van het seizoen. Ze lezen een verhaal dat bij het seizoen past.

Terugblik Op het einde van de lessenreeks over de seizoenen blikken de leerlingen terug. Wat geleerd werd over de seizoenen wordt samengevat, herhaald en ingeoefend en het thema wordt geëvalueerd.

 Lessenoverzicht

5

Themaplanner – zomer Lestitel

Voorbereiding

Inhouden

Les 1: weerbericht en aangepaste kleding

Zoek een weersvoorspelling voor de komende dagen.

• De wandeling wordt voorbereid.

• De leerlingen leren werken met een weekkalender.

• Ze interpreteren pictogrammen.

Les 2: zomer­ wandeling

Stippel een wandeling uit.

• Schat in welke kleding je het best draagt.

• Observeer mensen, dieren en planten.

• De leerlingen genieten van de natuur.

Les 3: mens, dier en natuur

6

• Mensen hebben de natuur nodig.

• Mensen genieten van de natuur.

• Wat deden de leerlingen in de zomer?

Les 4: zomerexperiment

Verzamel het materiaal voor het experiment.

• Een experiment met water.

• De leerlingen merken op dat de zon water laat verdampen.

Les 5: zomerplezier

Kies een gepaste activiteit.

• Je beleeft zomerplezier.

• Je leest een verhaal over de zomer.

ALLES VERANDERT

Media

Andere materialen

Lesduur

• themaschrift p. 2-3 • kopieerblad p. 1

• een recent weerbericht • een fototoestel of smartphone • een geel kleurpotlood per leerling

25’

• themaschrift p. 4 • dvd 1 nr. 22

• een wc-rolletje per leerling • een fototoestel • fluohesjes

2 x 50’

• themaschrift p. 6, 10, 12 • prent 6

50’

• themaschrift p. 13

• • • • • •

papier dikke penselen een kom met water krijt acht magneten een stuk doorzichtig plastic

• themaschrift p. 14

• materiaal afhankelijk van de activiteit die je kiest

50’

50’

 Themaplanner – zomer

7

Themaplanner – herfst Lestitel

Voorbereiding

Inhouden

Les 1: weerbericht en aangepaste kleding

Zoek een weersvoorspelling voor de komende dagen.

• De wandeling wordt voorbereid.

• De leerlingen leren werken met een weekkalender.

• Ze interpreteren pictogrammen.

Les 2: herfst­ wandeling

Stippel een wandeling uit.

• Schat in welke kleding je het best draagt.

• Observeer mensen, dieren en planten.

• De leerlingen vergelijken de herfst met de zomer.

Les 3: mens, dier en natuur

8

• Mensen hebben de natuur nodig.

• Mensen genieten van de natuur.

• Wat deden de leerlingen in de herfst?

Les 4: herfstexperiment

Verzamel het materiaal voor het experiment.

• De leerlingen maken een regenboog.

• Merk op dat je kleuren kunt mengen.

Les 5: herfstplezier

Kies een gepaste activiteit.

• Je beleeft herfstplezier.

• Je leest een verhaal over de herfst.

ALLES VERANDERT

Media

Andere materialen

Lesduur

• themaschrift p. 2-3 • kopieerblad p. 2

• een recent weerbericht • een fototoestel of smartphone • een bruin kleurpotlood per leerling

25’

• themaschrift p. 4 • dvd 1 nr. 23

• een wc-rolletje per leerling • een fototoestel • fluohesjes

2 x 50’

• themaschrift p. 7, 10, 12 • prent 7

50’

• themaschrift p. 13 • PowerPoint

• • • • •

water drie kleuren crêpepapier roerstokjes beschermschorten vijf glazen

• themaschrift p. 14

• materiaal afhankelijk van de activiteit die je kiest

50’

50’

 Themaplanner – herfst

9

Themaplanner – winter Lestitel

Voorbereiding

Inhouden

Les 1: weerbericht en aangepaste kleding

Zoek een weersvoorspelling voor de komende dagen.

• De wandeling wordt voorbereid.

• De leerlingen leren werken met een weekkalender.

• Ze interpreteren pictogrammen.

Les 2: winter­ wandeling

Stippel een wandeling uit.

• Schat in welke kleding je het best draagt.

• Observeer mensen, dieren en planten.

• De leerlingen vergelijken de winter met de zomer en de herfst.

Les 3: mens, dier en natuur

10

• Mensen hebben de natuur nodig.

• Mensen genieten van de natuur.

• Wat deden de leerlingen in de winter?

Les 4: winterexperiment

Verzamel het materiaal voor het experiment.

• De leerlingen experimenteren met water.

• Ze leren hoe water ijs wordt.

Les 5: winterplezier

Kies een gepaste activiteit.

• Je beleeft winterplezier.

• Je leest een verhaal over de winter.

ALLES VERANDERT

Media

Andere materialen

Lesduur

• themaschrift p. 2-3 • kopieerblad p. 3

• een recent weerbericht • een fototoestel of smartphone • een blauw kleurpotlood per leerling

25’

• themaschrift p. 5 • dvd 1 nr. 24

• een wc-rolletje per leerling • een fototoestel • fluohesjes

2 x 50’

• themaschrift p. 8, 11, 12 • prent 8

50’

• themaschrift p. 13

• twee vorstbestendige bekers • zout • markeerstift

50’

• themaschrift p. 14

• • • • • • •

50’

per leerling vier wc-rolletjes scharen lijm nietjesmachine een lint witte verf penselen

 Themaplanner – winter

11

Themaplanner – lente Lestitel

Voorbereiding

Inhouden

Les 1: weerbericht en aangepaste kleding

Zoek een weersvoorspelling voor de komende dagen.

• De wandeling wordt voorbereid.

• De leerlingen leren werken met een weekkalender.

• Ze interpreteren pictogrammen.

Les 2: lente­ wandeling

Stippel een wandeling uit.

• Schat in welke kleding je het best draagt.

• Observeer mensen, dieren en planten.

• De leerlingen vergelijken de lente met de andere seizoenen.

Les 3: mens, dier en natuur

Les 4: lenteexperiment

Verzamel het materiaal voor het experiment.

• Planten nemen water op via hun stengel.

• Met gekleurd water maak je gekleurde bloemblaadjes.

Les 5: lenteplezier

Kies een gepaste activiteit.

• Je beleeft lenteplezier.

• Je leest een lenteverhaal.

Terugblik

12

• Mensen hebben de natuur nodig.

• Mensen genieten van de natuur.

• Wat deden de leerlingen in de lente?

ALLES VERANDERT

• Vergelijk de seizoenen met elkaar.

• Maak een boom voor de vier seizoenen.

Media

Andere materialen

Lesduur

• themaschrift p. 2-3 • kopieerblad p. 4

• een recent weerbericht • een fototoestel • een groen kleurpotlood per leerling

25’

• themaschrift p. 5 • dvd 1 nr. 25

• een wc-rolletje per leerling • een fototoestel • fluohesjes

2 x 50’

• themaschrift p. 9, 11, 12 • prent 9

50’

• themaschrift p. 13 • PowerPoint

• • • •

smalle vaasjes witte bloemen een scherp mesje crêpepapier

• themaschrift p. 14

• stoepkrijt • materiaal om een parcours te maken

50’

• themaschrift p. 15 • kopieerblad p. 5-11 • cd nr. 13-16

• • • • •

50’

vier ronde blaadjes per leerling wc-rol per leerling kleding voor alle seizoenen foto’s van de wandelingen gekleurd papier (geel, groen, bruin en blauw) • tijdschriften

50’

• een grote boomtekening • verf

 Themaplanner – lente

13

ZOMER Dit themaschrift gebruik je dit jaar vier keer gedurende ongeveer een week: in de zomer, in de herfst, in de winter en in de lente. De activiteiten, waarmee je de seizoenen beleeft, komen telkens terug: • het weer en aan het weer aangepaste kleding; • wandelen en waarnemen; • de aanpassingen van mens, dier en natuur aan de seizoenen; • de doe-opdracht, het experiment; • het verhaal.

In september start je het best met de zomer. De zomervakantie zit nog vers in het geheugen en misschien kun je nog genieten van de laatste zomerdagen.

Op het einde van het schooljaar is er een evaluatieles over de vier seizoenen.

Maak elk seizoen dezelfde wandeling in de schoolomgeving. De leerlingen nemen een wc-rolletje mee. Ze zien, horen, voelen, ruiken … dat deze plaatsen er elk seizoen anders uitzien. Naargelang ze in de stad of op het platteland naar school gaan, kunnen de waarnemingen verschillen. Ze hebben aandacht voor de bomen, de kleuren, de wolken, de ondergrond, de mensen en hun kleding, de gewassen op het veld, de temperatuur, het zonlicht, de huizen (een krans aan de deur, Halloween- of kerstversiering, voorjaarsbloeiers, rook uit de schoorsteen) en etalages en de dieren (spinnen, trekvogels, nesten, vlinders, bijen).

ZOMER Domein(en): natuur, tijd, ruimte en mens Onderwerp: seizoenen beleven Themaduur: 1 tot anderhalve week

LES 1 (25 min.)

LEERPLANDOELEN Bij het onlinelesmateriaal vind je een overzicht met alle leerplandoelstellingen per les.

MATERIAAL

weerbericht en aangepaste kleding

Het doel van de les In de les …

-- ontdek ik dat je je elk seizoen anders kleedt.

-- leer ik de namen van de vier seizoenen en kan ik ze gebruiken.

-- merk ik dat het weer telkens anders is.

-- leer ik een weerbericht begrijpen.

Voor elke leerling • themaschrift p. 2-3 • kopieerblad p. 1 • een geel kleurpotlood

Voorbereiding Voor de leerkracht

Voor de leerkracht • bordboek Voor de klas • een recent weerbericht (1 per duo) • een fototoestel of smartphone

Zoek enkele dagen voor de wandeling een regionale weersvoorspelling voor de komende dagen. Kopieer die zodat de leerlingen ze per twee kunnen bekijken.

Start Deze week leren we over de zomer. De zomervakantie is pas gedaan, maar het duurt nog even voor de herfst begint. Als we geluk hebben, kunnen we nog van een mooie nazomer genieten.

• Welk weer is het vandaag?

• Welke kleding heb je aan?

• Waarom draag je die kleding?

• Was het al licht toen je naar school kwam? En als je straks naar huis gaat?

Kern TIP: Houd een weerkalender bij waarop een van de leerlingen, de weerman, dagelijks passende pictogrammen van het weer hangt.

Vertel dat jullie binnenkort op stap gaan. Duid die dag op de weekkalender aan. Deel de weersvoorspelling voor de komende dagen uit. Bekijk samen het weerbericht.

• Welk weer voorspellen ze als we op stap gaan? koud / warm / neerslag / bewolking / wind • Hoe kleden we ons het best voor de wandeling?

Maak duidelijk dat het om een voorspelling gaat. Het kan zijn dat die nog verandert. Volg de volgende dagen het weerbericht verder op.

Laat de leerlingen het kopieerblad op p. 1 aanvullen en mee naar huis nemen om hun ouders op de hoogte te brengen van de wandeling.

16

ALLES VERANDERT

Verwerking Neem je themaschrift op p. 2, bij opdracht 1. Denk terug aan de zomervakantie.

Als je vindt dat het voorwerp bij de zomer past, kleur je een bolletje geel.

Neem je themaschrift op p. 3, opdracht 2. Kruis de weerselementen aan die bij vandaag passen.

Bespreek de antwoorden.

Herhaal de correcte bewoordingen: bewolkt, neerslag, frisse temperatuur, zonnig, strakke wind, windstil.

Afronding Wie dat wil, brengt een weerbericht voor de klas.

LES 2 (2 x 50 min.)

zomerwandeling

Het doel van de les In de les …

-- ontdek ik dat de vier seizoenen elkaar blijven afwisselen.

-- weet ik welke activiteiten bij welk seizoen passen.

-- neem ik de seizoenen waar.

Voorbereiding Voor de leerkracht Stippel een zinvolle route uit voor de terugkerende seizoenswandeling.

Voor de leerling De leerlingen brengen een wc-rolletje mee.

Start

LEERPLANDOELEN Bij het onlinelesmateriaal vind je een overzicht met alle leerplandoelstellingen per les.

MATERIAAL Voor elke leerling • themaschrift p. 4-5 • een wc-rolletje Voor de leerkracht • bordboek • dvd 1 nr. 22 Voor de klas • een fototoestel • fluohesjes

Maak goede afspraken met de leerlingen en bespreek kort de volgende zaken: • Welk weer is het? Klopte de weersvoorspelling?

• Welke kleding heb je aan? Waarom is die goed gekozen?

• Hoe kunnen we veilig op straat gaan? hesjes aan / hand geven / niet duwen

 ZOMER

17

Kern TIP: Maak foto’s van de kleding die de leerlingen tijdens de vier wandelingen dragen. Bij de volgende lessen kun je de foto’s naast elkaar tonen.

TIP: Hang de wc-rol met een lint rond de nek.

TIP: Bekijk de website www.deboomin.eu voor leuke activiteiten in de natuur.

Ga op stap. Sta stil op enkele boeiende plaatsen. Laat de leerlingen door hun wc-rolletje kijken, ruiken, luisteren. Maak foto’s om later te gebruiken.

• Hoe zien de mensen eruit? Wat dragen ze?

• Welke kleuren zie je?

• Welke beweging zie je? Van mensen? Van dieren? Van planten?

• Hoe ver kun je kijken? Hangen er bladeren in de weg?

• Hoe ziet de grond onder je voeten eruit? hard / nat / droog / slijkerig • Welke zomergeuren ruik je?

• Wat zie je in de etalages? Welk thema hangt uit?

Besluit: de dagen zijn nog lang, het is nog warm, we dragen zomerse kleding, de bomen hebben bladeren, we zien veel dieren, er komt geen rook uit de schoorstenen.

Verwerking De leerlingen vullen in het themaschrift op p. 4-5 opdracht 1 aan.

• Zag je blaadjes aan de bomen? Welke kleur hebben ze? ja / groen • Hoe zagen de wolken eruit?

• Komt er rook uit de schoorsteen? nee Wijs erop dat de seizoenen elkaar opvolgen. Er is geen begin en geen einde, het gaat altijd door.

Afronding Neem dvd 1 nr. 22 en toon het filmpje over de zomer in België. Wat de leerlingen zien is een uitbreiding op wat ze tijdens de wandeling ervaren.

18

ALLES VERANDERT

www.vanin.be

a Sanoma company