Inhoudsopgave praktisch registratie en erfbelasting basisbeginselen

5

Inhoudstafel

Inhoud Voorwoord

3

REGISTRATIERECHT – REGISTRATIEBELASTING

15

Deel 1 – Inleiding op het registratierecht en de registratiebelasting

17 17 17 19 19 20 20

1 Zakelijke en indirecte belasting 2 Federale en gewestelijke belasting 3 Formaliteitsbelasting 4 Contantbelasting versus inkohiering van de belasting 5 Wettelijke grondslag 6 Administratie

Deel 2 – De registratieformaliteit 1 Algemeen 2 De registratie op minuut, brevet, kopie of origineel 3 Ondeelbaarheid van de registratieformaliteit 4 Gevolgen en belang van de registratie 5 Het registratierelaas

Deel 3 – De registratieplicht 1 Aan de registratieformaliteit onderworpen akten en verklaringen 1.1 Registratieplicht wegens de aard van de akte 1.2 Registratieverplichting wegens het voorwerp van de akte 1.3 Verplichting tot registratie omwille van een latere gebeurtenis 1.4 Registratie van een verklaring 2 Termijnen voor de aanbieding ter registratie 2.1 Opsomming van de termijnen 2.2 Berekening van de termijnen 3 Personen verplicht tot aanbieding ter registratie en betaling der rechten 3.1 Aanbieding ter registratie en betaling van de federaal ingevorderde registratierechten 3.2 Betaling van de Vlaamse registratiebelasting 4 Plaats van de registratie 5 Sancties

Deel 4 – Algemene heffingsregels 1 Het bestaan van een akte die titel verschaft aan een rechtshandeling 1.1 Vereiste van een akte 1.2 Akte die titel verschaft 1.3 Nietige akten 1.4 Wettelijke overdrachten 2 De werkelijke overeenkomst 2.1 Verkeerd gekwalificeerde overeenkomst zonder opzet

21 21 21 22 23 23 24 24 24 24 25 25 26 26 27 28 28 28 29 31 31 32 32 32 32 33 33 33 34

6

Inhoudstafel

2.2 Bewust verkeerd gekwalificeerde overeenkomst 34 2.3 Prijsbewimpeling 34 2.4 De antimisbruikbepaling 34 2.4.1 Federale regeling 34 36 2.4.2 Vlaamse regeling 3 De actuele rechtshandeling 38 3.1 Beginsel 38 38 3.2 De tijdsbepaling 3.3 De ontbindende voorwaarde 38 3.4 De opschortende voorwaarde 38 3.4.1 Begrip 38 3.4.2 Heffing van het registratierecht 39 3.5 Bedingen van aanwas en van terugvalling 40 4 Afhankelijke en onafhankelijke rechtshandelingen 41 4.1 Principe 41 4.2 Onderscheid tussen afhankelijke en onafhankelijke rechtshandelingen 41 5 Non bis in idem 42 5.1 Rechtshandeling uitgedrukt in meerdere geschriften 42 5.2 Rechtshandeling die haar aanknopingspunt vindt in een reeds belaste handeling 42 5.3 Hermaakte rechtshandelingen 42

Deel 5 – Soorten registratierechten 1 Algemeen vast recht 2 Specifiek vast recht 3 Evenredige rechten

44 44 44 46

Deel 6 – Verkooprecht – overdrachten onder bezwarende titel van in België gelegen 47 onroerende goederen 1 Algemeen 47 2 Belastbare verrichtingen 47 3 Belastingplichtige 49 4 Belastbare grondslag 49 4.1 Overdracht van de volle eigendom 49 4.1.1 Verkoop van onroerende goederen 49 4.1.2 Ruil van onroerende goederen 50 4.1.3 Inbreng in vennootschap 50 4.1.4 Andere overdragende overeenkomsten onder bezwarende titel 51 4.1.5 De verkoopwaarde als minimummaatstaf van heffing 52 4.1.6 Korting (abattement) op de heffingsgrondslag in het Vlaamse Gewest 52 4.1.7 Renovatieabattement in het Vlaamse Gewest 55 4.1.8 Korting (abattement) op de heffingsgrondslag in het Brusselse

Hoofdstedelijke Gewest 56 4.2 Vestiging en overdracht van het vruchtgebruik 57 4.2.1 Vestiging en overdracht van een levenslang vruchtgebruik 57 4.2.2 Vestiging en overdracht van een tijdelijk vruchtgebruik 58 4.2.3 Overdracht van de blote eigendom 59 4.3 Overdracht van een handelszaak 60 4.4 Openbare verkoop van onroerende goederen in verschillende loten 60 5 Tarief 60 5.1 Algemeen tarief 60

7

Inhoudstafel

5.2 Verlaagde tarieven 5.2.1 De verkoop van een klein landgoed of een bescheiden woning 5.2.2 Verkopen aan handelaars in onroerende goederen 6 Verminderingen 6.1 Beginsel: meeneembaarheid van het vroegere verkooprecht 6.2 Het principieel meeneembaar bedrag 6.3 Beperking van het meeneembaar bedrag 6.4 Vormen van meeneembaarheid 6.5 Voorwaarden voor de meeneembaarheid 6.6 Neutralisering van een aankoop onder het btw-stelsel in een keten van verrichtingen 6.7 Secundaire vorm van de meeneembaarheid of vangnet 6.8 Combinatie van de meeneembaarheid en de teruggave bij snelle wederverkoop 7 Vrijstellingen 7.1 Registratie aan het algemeen vast recht 7.1.1 Aanwijzing van lastgever of commandsverklaring 7.1.2 De toewijzingen naar aanleiding van rouwkoop of van hoger bod 7.1.3 De overdracht van het vruchtgebruik aan de blote eigenaar 7.1.4 De vervreemding van nieuwe gebouwen onder het stelsel van de btw 7.1.5 Contracten van onroerende financieringshuur 7.1.6 Inbreng van goederen in een samenwerkingsverband 7.1.7 Teruggave van goederen aan de leden van een samenwerkingsverband 7.2 Volledige vrijstelling 7.2.1 Kosteloze registratie volgens artikel 2.9.6.0.2 VCF 7.2.2 Kosteloze registratie volgens artikel 2.9.6.0.3 VCF 7.2.3 Ruilovereenkomsten van bepaalde ongebouwde landeigendommen 7.2.4 Omvorming van een vennootschap en overbrenging van de zetel 7.2.5 Vonnissen en arresten houdende vernietiging, ontbinding of herroeping 8 Wijze van heffing

61 62 67 68 68 68 69 70 70 72 72 73 73 74 74 74 75 75 76 76 76 76 76 77 78 78 79 79

Deel 7 – Openbare verkopingen van lichamelijke roerende goederen

80 80 80 80 81

1 Belastbare verrichtingen 2 Tarief 3 Belastbare grondslag 4 Vrijstellingen

Deel 8 – Huurcontracten van in België gelegen onroerende goederen 1 Belastbare verrichtingen 2 Tarief 3 Belastbare grondslag 3.1 Algemeen 3.2 Huurcontracten voor bepaalde duur 3.3 Huurcontracten voor onbepaalde duur of levenslange huur 3.4 Onderverhuur en overdracht van huur 3.5 Conventionele huurverlenging of verhoging van de huurprijs 4 Vrijstellingen

82 82 82 82 82 83 83 84 84 85

Deel 9 – Hypotheekvestigingen, verpandingen van een handelszaak en vestigingen 87 van een landbouwvoorrecht 1 Gewestelijke versus federale bevoegdheid 2 Belastbare verrichtingen en tarief

87 87

8

Inhoudstafel

3 Belastingplichtige 4 Belastbare grondslag 5 Verminderingen 6 Vrijstellingen 7 Wijze van heffing 8 Handlichting van een hypothecaire inschrijving

Deel 10 – Verdelingen en met verdeling gelijkgestelde afstanden van in België gelegen onroerende goederen 1 Belastbare verrichtingen 1.1 Algemeen 1.2 Voorwaarden 1.3 Bijzonderheden 1.3.1 Het gemeenschappelijk huwelijksvermogen 1.3.2 Vruchtgebruik en blote eigendom 1.3.3 De omzetting van het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot 1.4 Niet aan het verdeelrecht onderworpen verrichtingen 2 Belastingplichtige 3 Tarieven 3.1 Algemeen tarief 3.2 Verlaagd tarief bij relatiebreuk 3.3 Afhankelijke en onafhankelijke bepalingen 4 De belastbare grondslag 4.1 Algemene regels 4.2 Abattement voor verdelingen in het kader van een relatiebreuk 4.3 Akten waarbij eigendom of vruchtgebruik van een handelszaak wordt aangewezen 5 Verminderingen 6 Vrijstellingen 7 Wijze van heffing

Deel 11 – Handelingen van burgerlijke en handelsvennootschappen 1 Inbreng in Belgische vennootschappen 1.1 Belastbare verrichtingen 1.2 Tarief 1.3 Belastbare grondslag 1.4 Gemengde inbreng 1.4.1 Algemeen 1.4.2 Gemengde inbreng van goederen van verschillende aard 1.4.3 Herstructureringen van vennootschappen 1.5 Vrijstellingen 1.6 De inbreng in een vreemde vennootschap 2 Verkrijging door vennoten van onroerende goederen afkomstig van de vennootschap 2.1 Principe 2.2 Goederen afkomstig van een personenvennootschap, andere dan een coöperatieve vennootschap 2.3 Goederen afkomstig van een vennootschap op aandelen of een coöperatieve vennootschap 2.4 Goederen afkomstig van een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid

88 88 89 89 90 91

92 92 92 93 94 94 94 94 95 95 95 95 95 96 96 96 97 99 99 99 101 102 102 102 103 104 104 104 105 106 107 108 109 109 109 111 111

9

Inhoudstafel

Deel 12 – Schenkingen 1 Belastbare verrichtingen 2 Belastingplichtige 3 Belastbare grondslag 3.1 Algemeen 3.2 Specifieke waarderingsregels 3.3 Invloed van vroegere schenkingen 3.4 Abattement als de begiftigde gehandicapt is 4 Tarief 4.1 Algemeen 4.2 Tarief van de schenkbelasting in het Vlaamse Gewest 4.2.1 Algemeen tarief voor de schenkingen van onroerende goederen 4.2.2 Schenkingen van bouwgronden 4.2.3 Schenkingen van gebouwen onderworpen aan een energetische renovatie 4.2.4 Schenkingen van gebouwen met conformiteitsattest die verhuurd worden 4.2.5 Schenkingen van beschermde monumenten 4.2.6 Schenkingen van roerende goederen 4.2.7 Afhankelijke en onafhankelijke bepalingen 4.3 Tarief van de schenkingsrechten in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest 5 Verminderingen 5.1 Vermindering van de schenkbelasting wegens kinderlast 5.2 Verminderd tarief voor schenkingen aan bepaalde rechtspersonen 6 Vrijstellingen 6.1 Algemeen 6.2 Vonnissen en arresten 6.3 Schenking van familiale ondernemingen en vennootschappen 7 Wijze van heffing

Deel 13 – Vonnissen en arresten 1 Algemeen 2 Het veroordelingsrecht 2.1 Belastbare verrichtingen en tarief 2.2 Belastbare grondslag 2.3 Vrijstellingen 2.4 Non bis in idem 3 Het titelrecht

Deel 14 – Teruggaaf en ambtshalve ontheffing 1 Algemene principes 2 Mogelijke redenen voor teruggaaf of ontheffing van ambtswege 2.1 Onregelmatige heffing 2.2 Belasting werd reeds betaald 2.3 Niet-gevraagde vrijstelling of vermindering 2.4 De akte wordt vernietigd of vals verklaard 2.5 Minnelijke ontbinding of vernietiging van een koop­overeenkomst van een onroerend goed 2.6 De akte wordt ontbonden of herroepen 2.7 Nietigverklaring door een hogere overheid 2.8 Nietigverklaring van vonnis of arrest 2.9 De teruggaaf of ontheffing van ambtswege bij het abattement of de meeneembaarheid

112 112 113 113 113 114 115 116 116 116 118 118 119 121 123 124 125 125 125 125 125 126 126 126 127 127 129 130 130 130 130 131 131 132 133 134 134 135 135 135 136 136 136 137 137 137 137

10

Inhoudstafel

2.10 Gedeeltelijke teruggave in geval van spoedige wederverkoop 2.11 Bouwmaatschappijen tot algemeen nut 2.12 Aankoop van een kleine landeigendom of een bescheiden woning 2.13 Toepassing van de algemene antimisbruikbepaling inzake btw 2.14 Kind geboren na de registratie van een schenking 2.15 Schenkingen van beschermde monumenten en van gebouwen onderworpen aan een

energetische renovatie of gebouwen die met conformiteitsattest worden verhuurd 3 Verjaring van de vordering tot teruggaaf en ontheffing van ambtswege

Deel 15 – Procedure, controle en bewijs, sancties en verjaring 1 Procedure 1.1 Federale en Brusselse registratierechten 1.2 Vlaamse registratiebelasting 1.2.1 Inkohiering 1.2.2 Aanslagtermijn 1.2.3 Betaling van de registratiebelasting 1.2.4 Bezwaar tegen de gevestigde aanslag en voorziening in rechte 1.2.5 Invordering 2 Controle en bewijs 2.1 Bewijslast 2.2 Bewijsmiddelen van gemeen recht 2.3 Bewijs door proces-verbaal 2.4 Wettelijk vermoeden van overgang van eigendom of vruchtgebruik 2.5 Wettelijk vermoeden van aankoop door een tussenpersoon 2.6 De controleschatting 3 Sancties 4 Verjaring van de vordering tot betaling 4.1 Verjaringstermijnen 4.1.1 Vlaamse registratiebelasting 4.1.2 Federale en Brusselse registratierechten 4.2 De stuiting van de verjaring

Casussen registratierecht – registratiebelasting Deel 1 Inleiding Deel 2 De registratieformaliteit Deel 3 De registratieplicht Deel 6 Verkooprecht – overdrachten onder bezwarende titel van in

België gelegen onroerende goederen Deel 7 Openbare verkopingen van lichamelijke roerende goederen Deel 8 Huurcontracten van in België gelegen onroerende goederen Deel 9 Hypotheekvestigingen, verpandingen van een handelszaak en

vestigingen van een landbouwvoorrecht Deel 10 Verdelingen en met verdeling gelijkgestelde afstanden van in

België gelegen onroerende goederen Deel 11 Handelingen van burgerlijke en handelsvennootschappen Deel 12 Schenkingen Deel 13 Vonnissen en arresten Deel 14 Teruggaaf en ambtshalve ontzetting Deel 15 Procedure, controle en bewijs, sancties en verjaring

138 140 140 141 141 141 142 143 143 143 144 144 144 144 145 145 146 146 146 146 147 147 147 148 149 149 149 150 150 153 155 155 156 157 157 158 159 159 159 160 160 161 162 163 164 164

11

Inhoudstafel

ERFBELASTING

165

Deel 1 – Inleiding op het successierecht

167 167 169 169 170 170

1 Situering van het successierecht in de fiscaliteit 2 De fiscale woonplaats 3 Successierechten of rechten van overgang?

3.1 Gelijkenissen 3.2 Verschillen

Deel 2 – De berekening van successierechten 1 Algemeenheden 1.1 Inleiding 1.2 Belastbare basis 1.3 Categorieën van erfgenamen en rechthebbenden 1.3.1 De categorie rechte lijn en gelijkgeschakelden 1.3.2 De categorie broers en zussen 1.3.3 De categorie anderen 1.4 Verschillen tussen de gewesten 1.5 Indeling in de nalatenschap van een ongehuwde en een gehuwde of wettelijk

samenwonende erflater 2 De nalatenschap van een ongehuwde 2.1 De tarieven 2.2 De berekeningswijze 2.2.1 De rechte lijn 2.2.2 Broers en zussen 2.2.3 Anderen 3 De nalatenschap van een gehuwde of een wettelijk samenwonende partner 3.1 Inleiding 3.2 De waardering van vruchtgebruik 3.3 Uitbreiding naar de waardering van een rente en gelijkgeschakelde rechten 4 Speciale gevallen: van successierechten vrijgestelde goederen 4.1 Inleiding 4.2 De gezinswoning 4.2.1 Rechthebbenden op de vrijstelling 4.2.2 Aan wie hoort de gezinswoning toe?

4.3 Vrijstelling voor bepaalde goederen 4.3.1 Aandelen, activa en vorderingen in familiale ondernemingen 4.3.2 Gronden en bossen gelegen in het Vlaams Ecologisch Netwerk 4.3.3 Maatschappelijke rechten in vennootschappen erkend voor de

financiering en realisatie van serviceflatgebouwen 5 Speciale tarieven 5.1 Gehandicapte erfgenamen 5.1.1 Bedrag van de vrijstelling 5.2 Verminderd tarief voor bepaalde instellingen 5.3 Aandelen, activa en vorderingen in familiale ondernemingen 6 Speciale situaties 6.1 Inleiding 6.2 Twee overlijdens binnen het jaar en overgang van dezelfde goederen 6.3 Overlijden van de vruchtgebruiker binnen de zes maanden na de verkrijging van

het recht

172 172 172 174 175 175 178 178 179 179 179 180 181 181 183 184 185 185 186 188 188 188 189 189 189 190 190 190 190 190 190 191 191 192 192 192 192 193

12

Inhoudstafel

6.4 Verwerping door een erfgenaam, legataris of begiftigde 6.5 Wettelijke terugkeer

Deel 3 – Uitbreiding van de werkingssfeer van het successierecht 1 Inleiding 2 De fictiebepalingen 2.1 Inleiding 2.2 Schuldbekentenissen en bepaalde schenkingen van roerende goederen 2.3 De ongelijke verdeling van de gemeenschap 2.4 Bepaalde schenkingen binnen de drie of zeven jaar voor het overlijden 2.5 Bedingen ten behoeve van een derde persoon 2.5.1 Gemeenschappelijke kenmerken 2.5.2 Analyse alinea per alinea 2.6 Inleiding tot de fictiebepalingen van de artikelen 2.7.1.0.7, 2.7.1.0.8 en 2.7.1.0.9:

gemeenschappelijke kenmerken en toepassingen 2.6.1 Algemeen 2.6.2 Gemeenschappelijke kenmerken 2.7 De fictiebepalingen van artikel 2.7.1.0.7 2.8 De fictie bij verdelingen: artikel 2.7.1.0.8 2.9 De verkoop van roerende en onroerende goederen: artikel 2.7.1.0.9 3 De vergoedingsregeling 4 Belastbaar actief en goederen in het buitenland

Deel 4 – De aangifte van nalatenschap 1 Verplichting tot indiening van een aangifte 1.1 Inleiding 1.2 Waarom moet een aangifte van nalatenschap worden ingediend?

1.3 Wie moet een aangifte van nalatenschap indienen?

1.4 Termijn voor het indienen van een aangifte van nalatenschap 1.5 Waar moet de aangifte van nalatenschap worden ingediend?

1.6 Sanctie bij het niet of laattijdig indienen van de aangifte 1.7 Inlichtingen te verstrekken door de administratie 2 Vorm en inhoud 2.1 Te gebruiken formulier 2.2 Te vermelden gegevens: artikel 3.3.1.0.8 VCF 2.2.1 De gegevens van de overledene 2.2.2 De gegevens van de aangevers en andere personen 2.2.3 Wilsbeschikking, schenkingen, vruchtgebruik en fideï commis 2.2.4 Vermogen

Deel 5 – Betaling van de successierechten 1 Algemene principes 2 Het progressievoorbehoud of de cumulatie met vroegere schenkingen 2.1 Inleiding 2.2 Uitzonderingen 2.2.1 Schenkingen van bouwgronden 2.2.2 Schenkingen van roerende goederen 2.2.3 Schenkingen van familiale ondernemingen 3 De betaling van de successierechten 3.1 Wie moet betalen?

193 193 195 195 195 195 196 197 202 203 204 206 213 213 214 216 218 219 220 223 224 224 224 224 225 226 227 227 227 228 228 228 229 230 231 231 238 238 240 240 241 241 242 243 243 243

13

Inhoudstafel

3.2 Termijn van betaling 3.3 Laattijdige betaling 3.4 Wijzen van betaling 4 Waarborgen voor het gewest voor de betaling van de successierechten 4.1 Zakelijke zekerheden 4.1.1 Termijn van de waarborg 4.1.2 De wettelijke hypotheek 4.2 Buiten de Europese Economische Ruimte wonende erfgenaam 4.2.1 Wie is erfgenaam buiten de Europese Economische Ruimte?

4.2.2 Verkrijgen van roerende goederen 4.2.3 Borgstelling 4.2.4 Voorzorgsmaatregelen

245 245 245 246 246 246 246 247 247 247 247 248

Deel 6 – Informatieverplichting, bewijsmiddelen en controle

249 249 249 249 250 250 250 251 252 252 252 252 253

1 Inleiding 2 Verplichtingen van derden inzake spontane melding 2.1 Inleiding 2.2 Welke derden moeten inlichtingen verstrekken?

2.3 Wanneer moeten zij deze inlichtingen verstrekken?

2.4 Welke inlichtingen moeten zij verstrekken?

2.5 Aan wie moeten die inlichtingen verstrekt worden?

2.6 Bijkomende verplichtingen voor beroepsverzekeraars 3 Onderzoeksmogelijkheden van de administratie 3.1 Informatie uit de eigen registers 3.2 Informatieonderzoek bij derden 4 Controle

Deel 7 – Sancties, teruggave en verjaringstermijnen 1 Sancties 1.1 Inleiding 1.2 Overzicht van de voornaamste overtredingen en belastingverhoging 2 Teruggave van de rechten 3 Verjaring

Casussen erfbelasting Deel 2 Berekening van de successierechten Deel 3 Uitbreiding van de werkingssfeer van het successierecht Deel 4 De aangifte van nalatenschap Deel 5 Betaling van de successierechten

255 255 255 255 257 258 259 260 261 262 262

Schema 1 – De regels van het erfrecht

264

Schema 2 – Het wettelijk erfrecht van de langstlevende

266

Niet-limitatieve literatuurlijst

267