Inhoudsopgave klinisch onderzoek cervicale wervelkolom

3

INHOUD 1 Klinisch redeneren bij patiënten met nekpijn

9

1 Algemeen

10

2 Specifieke versus non-specifieke nekklachten

10

2.1

2.2

Specifieke nekklachten

10

2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5 2.1.6

11 11 12 12 12 12

Neuropathische presentaties Inflammatoire pathologie Infectieuze pathologie Neoplasmata – tumoren Vasculaire aandoeningen Traumatische aandoeningen

Aspecifieke nekklachten

12

2.2.1 2.2.2 2.2.3

13 13 13

Degeneratieve aandoeningen Idiopathische nekpijn Traumatische pathologie

3 Klinisch redeneren tijdens de anamnese: van anamnese tot hypothese via parallelle denkpistes 3.1 3.2

3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9

14

Denkpiste 1: De ‘pluis/niet-pluis’ triage Denkpiste 2: Pijnmechanismen: nociceptief – neuropathisch – centraal

16 18

3.2.1 Nociceptief pijnmechanisme 3.2.2 Perifeer neuropathisch pijnmechanisme 3.2.3 Centraal pijnmechanisme

18 20 21

Denkpiste 3: Input – Processing – Output Denkpiste 4: Structuur diagnose Denkpiste 5: Adaptief – maladaptief Denkpiste 6: Weefselmechanismes

22 23 24 25

3.6.1 3.6.2

25 25

Natuurlijk verloop van nekklachten Fases van weefselherstel

Denkpiste 7: Functie en participatie Denkpiste 8: Yellow flags – Psychosociale herstelbarrières Integratie van de parallelle denkpistes

26 26 29

4 Klinisch redeneren tijdens het klinisch onderzoek 29 5 Klinisch redeneren tijdens de behandeling – herevalueren 30 6 Klinisch redeneren eigen aan het klinisch patroon – domeinspecifiek redeneren 31

2 Algemene evaluatie van de nekpijnpatiënt 1 Inspectie 1.1 1.2 1.3

35 36

Globale inspectie Specifieke posturale inspectie Ideale houding van de cervicale wervelkolom

36 36 37

1.3.1 Sagittaal 1.3.2 Frontaal

37 37

4

1.4 1.5

Ideale houding van de thoracale wervelkolom Ideale houding van de scapulothoracale regio

37 37

2 Basisfunctieonderzoek

38

2.1 Flexie 2.2 Extensie 2.3 Lateroflexie 2.4 Rotatie 2.5 Diagonale tests

39 40 42 43 45

2.5.1 2.5.2

Ventrale Diagonale tests Dorsale diagonale tests

3 Aanvullend onderzoek 3.1

3.2

Onderzoek van de thoracale wervelkolom

47 47 47 47 47

Thoracale flexie Thoracale rotatie Thoracale lateroflexie Thoracale extensie

Onderzoek van de schoudergordel

47

3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4

47 48 49 50

Anteflexie van de schouder Abductie van de schouder Endorotatie – hand op de rug Exorotatie – hand in de nek

1 Inleiding 2 Stoornissen in structuur en functie

2.2

46

3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4

3 Evaluatie bij vermoeden van een neurogene disfunctie

2.1

45 46

53 54 54

Centraal neurogene structuren

54

2.1.1 Hersenen 2.1.2 Ruggenmerg

54 55

Perifeer neurogene structuren

56

2.2.1 Craniale zenuwen 2.2.2 Zenuwwortels 2.2.3 Plexus brachialis

56 56 57

3 Pathofysiologie van zenuwwortelpijn

58

3.1 3.2 3.3 3.4

Het ligation en transection model Chronic Constriction injury model (CCI) Mild peripheral nerve compression model Neuritis model

4 Klinisch redeneren 4.1 4.2 4.3 4.4

De anamnese Het sensorische luik in het neurogene functieonderzoek Het technisch onderzoek Klinisch redeneren tijdens de rest van het klinisch onderzoek bij vermoeden van neurogene betrokkenheid

59 60 60 61

61 62 63 63 63

Inhoud

5

5 Technieken 5.1

Neurogene functietesten

65

5.1.1 Sensorieel onderzoek 5.1.2 Kracht 5.1.3 Reflexen

65 69 75

6 Provocatietests 6.1

6.2

Mechanical interface

82 83 86 87

Reductieonderzoek Standaard provocatieonderzoek Extra provocatie

Neurogene structuren

88

6.2.1

89

Neurodynamische testen

1 Inleiding 2 Klinisch redeneren Midcervicale wervelkolom 2.1.1 2.1.2 2.1.3

2.2

Cervicaal convergentiepatroon Cervicaal divergentiepatroon Gemengde of irreguliere patronen

Hoogcervicale wervelkolom 2.2.1 2.2.2

C0-C1 segment C1-C2 segment

3 Technieken 3.1 Provocatietests 3.1.1 3.1.2

Algemene provocatietests Segmentale provocatietests

3.2 Mobiliteitstests 3.2.1 3.2.2

Regionale mobiliteitstests Segmentale mobiliteitstests

3.3 Instabiliteitstests 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4

Test voor de membrana tectoria Test voor het ligamentum alare Test voor het ligamentum transversum Laterale stabiliteitstest van het atlanto-axiale gewricht

5 Evaluatie bij vermoeden van een myofasciale disfunctie 1 Inleiding 1.1

82

6.1.1 6.1.2 6.1.3

4 Evaluatie bij vermoeden van een articulaire disfunctie

2.1

65

Myofasciale disfunctie versus myofasciaal pijnsyndroom 1.1.1 Oorzaken 1.1.2 Onderhoudende factoren van een myofasciale disfunctie 1.1.3 Myofasciaal triggerpunt

107 108 108 110 110 111 112

112 112 113

113 113 113 117

120 120 122

141 141 142 143 145

147 148 148 148 148 148

2 Klinisch redeneren

150

2.1 Anamnese 2.2 Inspectie

151 151

6

2.3 OriĂŤnterende palpatie 2.4 Basisfunctieonderzoek 2.5 Toegevoegd onderzoek

3 Technieken 3.1

3.2

3.3

3.4

3.5

3.8

3.9

154

M.trapezius pars descendens

155

3.1.1 Anatomie 3.1.2 Triggerpunten m.trapezius pars descendens (TrP1 en TrP2) 3.1.3 Toegevoegd onderzoek

155 155 156

M.trapezius pars transversa

159

3.2.1 Anatomie 3.2.2 Triggerpunten m.trapezius pars transversa (TrP5 en TrP6) 3.2.3 Toegevoegd onderzoek

159 159 159

M.trapezius pars ascendens

162

3.3.1 Anatomie 3.3.2 Triggerpunten m.trapezius pars ascendens (TrP3 en TrP4) 3.3.3 Toegevoegd onderzoek

162 162 162

M.levator scapulae

164

3.4.1 Anatomie 3.4.2 Triggerpunten m.levator scapulae 3.4.3 Toegevoegd onderzoek

164 164 165

M.sternocleidomastoideus

166

3.5.1 Anatomie 3.5.2 Triggerpunten m.sternocleidomastoideus 3.5.3 Toegevoegd onderzoek

166 167 167

3.6 Mm.scaleni

3.7

151 151 152

169

3.6.1 Anatomie 3.6.2 Triggerpunten mm.scaleni 3.6.3 Toegevoegd onderzoek

169 170 171

M.splenius cervicis

173

3.7.1 Anatomie 3.7.2 Triggerpunten m.splenius cervicis 3.7.3 Toegevoegd onderzoek

173 174 174

M.splenius capitis

177

3.8.1 Anatomie 3.8.2 Triggerpunten m.splenius capitis 3.8.3 Toegevoegd onderzoek

177 177 178

M.semispinalis cervicis en capitis

179

3.9.1 3.9.2 3.9.3

179 180 180

Anatomie Triggerpunten m.semispinalis cervicis en capitis Toegevoegd onderzoek

3.10 Mm.suboccipitales 3.10.1 Anatomie 3.10.2 Triggerpunten mm.suboccipitales 3.10.3 Toegevoegd onderzoek

182 182 183 183

Inhoud

7

6 Evaluatie bij vermoeden van een sensorimotorische controle disfunctie 1 Inleiding 2 Klinisch redeneren 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

Disfunctiepatronen ter hoogte van de cervicale wervelkolom Cervicaal extensiepatroon Cervicaal extensie-rotatiepatroon Cervicale flexiepatroon Disfunctiepatronen ter hoogte van de scapulothoracale regio

3 Technieken 3.1

3.2

3.3

189 190 190 190 191

191 191

3.1.1 3.1.2 3.1.3

191 193 193

Evaluatie van de spiercontrole – de craniocervicale flexietest Evaluatie van de bewegingscontrole Evaluatie van de uithoudingscapaciteit

Evaluatie van de cervicale extensoren

195

3.2.1 3.2.2 3.2.3

195 197 197

Evaluatie van de spiercontrole - test van de laagcervicale extensoren Evaluatie van de bewegingscontrole Evaluatie van de uithoudingscapaciteit

Evaluatie van de axioscapulaire spieren

198

3.3.1 3.3.2 3.3.3

198 200 200

Evaluatie van de spiercontrole Evaluatie van de bewegingscontrole Evaluatie van de uithoudingscapaciteit

4.1 Houdings- en bewegingsgevoel 4.2 Evenwicht 4.3 Oculomotoriek 4.3.1 De oogvolgbeweging 4.3.2 Blikstabiliteit 4.3.3 Oog-hoofdcoĂśrdinatie

7 Toegevoegd onderzoek 1 Thoracic outlet syndroom Test van Adson Militaire houding (costoclaviculair manoeuver) 1.2.1

1.3 1.4 1.5

188 189

Evaluatie van de cervicale flexoren

4 Andere sensorimotorische functies

1.1 1.2

187

202 202 203 203 204 204

205 206 207 207

Openings- en sluitingsposture van de costoclaviculaire ruimte (Shacklock, 2005) 208

Test van Wright (hyperabductie test) Test van Roos of Elevated Arm Stress Test (EAST) Cyriax release test

2 Aanvullend onderzoek schoudergordel 2.1 Stenverstests 2.1.1 2.1.2

202

Test 1: Okselhaargrensbepaling Test 2: Evaluatie ellipsvormige beweging van de clavicula

210 211 211

212 212 213 214

8

2.1.3 2.1.4 2.1.5

2.2

Test 3: Eindstandig caudaalwaarts glijden van de scapula Test 4: Cervicothoracale rotatie tijdens eindstandige anteflexie Test 5: Test om verkorting aan de dorsale zijde van het glenohumerale gewricht aan te tonen

Rib I 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4

216

217 Statische inspectie (zit) Dynamische inspectie (zit of ruglig) Cervicale rotatie lateroflexietest (Lindgren, 1990) Springingtest Rib I

2.3 Clavicula 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4

214 215

AC (abductie in scapulair vlak) AC (exo of endo vanuit maximale abductie in scapulair vlak) SC (shrug test) SC (horizontal flexion test)

3 Craniale zenuwen

217 218 218 219

220 220 221 221 222

223

Referenties 227