1.5 Organische verwering Deze vorm van verwering treedt op door de inwerking van planten(wortels) of organismen. Door hun groei wrikken wortels spleten in het gesteente verder open, waardoor het gesteente uiteindelijk breekt. Ook plantenzuren, van bijvoorbeeld korstmossen, kunnen gesteenten aantasten.
Fig. 6.69 Organische verwering door plantenwortels in de Ardennen
Fig. 6.70 Organische verwering door plantenwortels in Angkor Wat (Cambodja)
Fig. 6.71 Organische verwering door zuren van korstmossen
2 HELLINGSPROCESSEN Wanneer het verweerde gesteente door de zwaartekracht naar beneden valt, glijdt, vloeit, kruipt enzovoort, dan spreken we van een massabeweging. Het type beweging is afhankelijk van de aard van het materiaal (los of vast), de steilte van de helling en de hoeveelheid water in het gesteente.
2.1 Afstortingen: vallen Het harde gesteente breekt en valt naar beneden. In gebergten zoals de Alpen en de PyreneeĂŤn spant men ijzeren netten om de vallende rotsen tegen te houden. De sterke golfslag aan de kust kan de onderste laag van een klif uitslijten. Ook het afgebroken puin schuurt en botst tegen de onderkant van de helling. Dat verschijnsel heet 'abrasie', waarbij een brandingsnis ontstaat die de klif steeds verder ondergraaft, met het gevolg dat het bovenliggende materiaal zijn steun verliest en vervolgens instort. Het afbraakmateriaal aan de voet van de klif wordt verpulverd en tegelijkertijd opgeruimd door de golfslag. De nieuwe klif ondergaat hetzelfde lot en schuift steeds meer landinwaarts.
afstorting
Fig. 6.72 Afstorting
2.2 Aardverschuiving: glijden Bij deze vorm van massabeweging glijdt een samenhangende massa los materiaal een eind van een helling. De aardverschuiving gebeurt meestal op een glijvlak dat bestaat uit met water verzadigde klei. Dat vlak heeft vaak een holle vorm. In 1995 schoof na een regenperiode een massa van 150 m bij 20 m naar beneden op een helling in de Vlaamse Ardennen (zie fig. 6.73). Fig. 6.73 Aardverschuiving
58
THEMA 6 De geosfeer: ontstaan en evolutie van landschappen