3 FOCUS OP AARDBEVINGEN 3.1 Aardbevingen en plaatranden De verschuivingen tussen de starre platen verlopen niet continu, maar schoksgewijs, en ontladen zich als de opgestapelde spanning te groot is. Je kunt het vergelijken met een lat die je plooit, en die dan plots breekt. breukvlak breuklijn epicentrum
golven
De diepte van de aardbevingshaard – het hypocentrum – is afhankelijk van hoe en waar de platen ten opzichte van elkaar verschuiven. De aardbeving begint in het hypocentrum en wordt het eerst en sterkst gevoeld in het epicentrum: dat is de plaats boven het hypocentrum.
hypocentrum
Fig. 6.42 Ontstaan van een aardbeving, met hypocentrum en epicentrum
3.2 Registratie van de aardbevingen Aardbevingen worden geregistreerd met een seismograaf. Dat toestel bestaat uit een zware massa die aan een veer hangt en door de traagheid niet mee beweegt met de trillende aarde. Het registratietoestel beweegt wel mee. Het verschil tussen beide bewegingen wordt opgetekend in het seismogram (zie fig. 6.3, thema 6, les 1).
Fig. 6.43 Seismograaf
Bij het onlinelesmateriaal vind je een animatie over vulkanische activiteit.
3.3 Sterkte van de aardbeving of magnitude Botsende platen geven zwaardere aardbevingen dan uit elkaar schuivende platen. Dwarsbreuken, bij transforme plaatranden, veroorzaken vaak ook zware aardbevingen omdat de platen hier in een verschillende richting verschuiven. Richter ontwikkelde een schaal om de energie die vrijkomt bij aardbevingen uit te drukken. Het is een logaritmische schaal. Een toename met 1 magnitude-eenheid komt overeen met een beving die 10 keer zo sterk is. Welke effecten heeft een aardbeving bij een bepaalde magnitude? - < 2.0: komen vaak voor, worden niet gevoeld door mensen. - 2.0 - 3.5: worden geregistreerd maar amper gevoeld door mensen. - 3.5 - 5.0: meestal gevoeld, maar amper schade. - 5.0 - 6.0: gematigde aardbeving, lichte schade aan stevige, degelijke gebouwen en zware schade aan onstevige gebouwen. - 6.0 - 7.0: zware aardbeving, zware schade aan gebouwen. - 7.0 - 8.0: zeer zware aardbeving, verwoestend. - > 8.0: extreem zware aardbeving, verwoestend over grote gebieden.
42
THEMA 6 De geosfeer: ontstaan en evolutie van landschappen