5 HET DENKMODEL 'PLATENTEKTONIEK' 5.1 De opbouwende plaatrand: een continentale plaat breekt in stukken. Een oceaan is in wording. opheffing boven mantelpluim
Gloeipunten doen continenten splitsen continent
Vanuit de diepe mantel, van de buitengrens van de kern, rijzen zogenaamde mantelpluimen naar boven. Hoe die mantelpluimen ontstaan, is niet met zekerheid gekend. Heet mantelmateriaal stijgt langzaam op in de mantel. Dat zijn de zogenaamde gloeipunten of hot spots. Hoe dichter dat materiaal tegen het aardoppervlak komt, hoe geringer de druk wordt. De magmabellen worden groter naarmate ze dichter tegen het oppervlak komen. Ze drukken de korst omhoog waardoor die gaat scheuren. opheffing boven mantelpluim continent
breukzone (slenk)
Fig. 6.14 Ontstaan van riftvalleien door het openbreken van de aardkorst boven een gloeipunt breukzone (slenk)
VI_Geogenie_6_Extra_Fig_02.ai
VI_Geogenie_6_Extra_Fig_02.ai
Fig. 6.15
Stadium 1, fig. 6.15: boven een gloeipunt ontstaat een slenkensysteem of rift. Langs de breuken stijgt magma op en er ontstaat vulkanisme. De opstijgende mantelpluim duwt de korst omhoog en die breekt. Langzaam VI_Geogenie_6_Extra_Fig_03.ai gaat ze openschuiven. Die situatie doet zich nu voor in de Oost-Afrikaanse Slenk met de Kilimanjaro. De Afar-hotspot heeft die slenken doen ontstaan.
VI_Geogenie_6_Extra_Fig_04.ai
VI_Geogenie_6_Extra_Fig_05.ai
22
THEMA 6 De geosfeer: ontstaan en evolutie van landschappen
VI_Geogenie_6_Extra_Fig_03.ai
Fig. 6.16
Stadium 2, fig. 6.16: tussen de openschuivende platen wordt de ruimte opgevuld door nieuwe, warme en lichte korst, gevormd uit stollend magma uit de mantel. De gevormde nieuwe korst schuift door de druk zijdelings weg. Dat is VI_Geogenie_6_Extra_Fig_04.ai de rugduwkracht. De oceaan dringt binnen in de slenk. Centraal in de slenk ligt een oceanische rug van waaruit de nieuwe oceanische korst wordt gevormd. Hoe verder van de rug, hoe ouder, kouder en zwaarder de korst. Het model voorVI_Geogenie_6_Extra_Fig_05.ai deze situatie is het Arabisch Schiereiland, dat ooit een stuk van Afrika was en nu naar het noordoosten beweegt, met de Rode Zee als jonge zee, een oceaan in wording, daar tussenin.