Curieus 5 - inkijkexemplaar

ar

POLITIEKANTOOR

pl a

“Of ik nu de zoon van Adam ben of het gevolg van evolutie, mijn menselijkheid impliceert drie fundamentele waarden: onschendbaarheid van het leven, vrije wil en een broederband met andere mensen.”

In ki

jk

ex

em

(Mohamed El Bachiri, Een jihad van liefde)

Kijk naar de getuigenis van Mohamed El Bachiri en lees het fragment uit zijn boek.

- Wat vind je ‘straf’ in deze getuigenis?

- Wat bedoelt hij met ‘een jihad van de liefde’?

SPOOR 1

GEZOCHT: POLITIEAGENT (M/V/X)

em

pl a

ar

1 Geen routinejob!

2 De best en slechtst betaalde beroepen in België GEMIDDELD BRUTO MAANDLOON VOOR EEN VOLTIJDSE JOB 3 289

euro

euro

Schoonmakers

euro

euro

4 813

ex

3 502

Jurist

2 221

Wiskundigen, notarissen en statistici

5 221 euro

jk

Directeurs van grote ondernemingen

9 285

In ki

euro

Natuurkundigen

Ingenieurs

euro

euro

5 029

4 850

Vuilnisophalers

Kassiers

euro

euro

2 520

2 279 Managers

6 940 euro

Financieel specialist

4 728 euro

Kleermakers en schoenmakers

2 414 euro Koks

2 403

Verkopers in winkels

2 371 euro

Autowassers, wasserijpersoneel

euro

2 403

Kappers en schoonheidsspecialisten

Houtbewerkers en meubelmakers

euro

euro

2 186

euro

2 523

Kelners, barpersoneel

2 176 euro

Bron cijfers: De Standaard

6

POLITIEKANTOOR

SPOOR 1

1 Geen routinejob!

Jij werkt op de hr-afdeling van de politie. Je krijgt als taak de nieuwe wervingscampagne te leiden.

De advertentie is er al. Jouw job is de vacature uitschrijven. a Over welke kwaliteiten moet een kandidaat-politieagent beschikken? b Wat heb jij als politieafdeling te bieden?

ar

pl a

em

2 De best en de slechtst betaalde beroepen in België 1

Onderzoek de infografiek op p. 2. Welke jobs worden te veel en welke worden te weinig verloond volgens jou?

ex

2 Een agent bij de lokale politie verdient bruto 3 227 euro (zonder premies).

Waarom is dat voldoende/te veel/te weinig?

jk

3 Wat is jouw droomjob?

a Hoeveel zou je dan verdienen? Zoek dat op via www.jobat.be (klik op ‘loon’).

In ki

b Zijn er – naast de verloning – nog andere redenen om voor die job te kiezen?

spoor 1 GEZOCHT: POLITIEAGENT (M/V/X)

7

3 De arbeiders van het elfde uur (Mat. 20, 1-16)

NT

Het is met het koninkrijk van de hemel als met een landheer die er bij het ochtendgloren op uittrok om dagloners voor zijn wijngaard te zoeken. Nadat hij met de arbeiders een dagloon van een denarie overeengekomen was, stuurde hij hen naar zijn wijngaard.

em

pl a

ar

Drie uur later trok hij er opnieuw op uit, en toen hij anderen werkloos op het marktplein zag staan, zei hij ook tegen hen: ‘Gaan jullie ook maar naar de wijngaard, de betaling zal rechtvaardig zijn.’ En ze gingen erheen. Rond het middaguur ging hij er nogmaals op uit, en drie uur later weer, en handelde als tevoren. Toen hij tegen het elfde uur van de dag nog eens op weg ging, trof hij een groepje dat er nog steeds stond. Hij vroeg hun: ‘Waarom staan jullie hier de hele dag zonder werk?’ ‘Niemand wilde ons in dienst nemen’, antwoordden ze. Hij zei hun: ‘Gaan jullie ook maar naar de wijngaard.’ Toen de avond gevallen was, zei de heer van de wijngaard tegen zijn rentmeester: ‘Roep de arbeiders bij je en betaal hun het loon uit. Begin daarbij met de laatsten en eindig met de eersten.’ En zij die er vanaf het elfde uur waren, kwamen naar voren en kregen ieder een denarie. En toen zij die als eersten waren gekomen naar voren stapten, dachten ze dat zij wel meer zouden krijgen. Maar ook zij kregen ieder die ene denarie.

(Mat. 20, 1-16)

In ki

jk

ex

Toen ze die in handen hadden, gingen ze bij de landheer hun beklag doen: ‘Die laatsten hebben één uur gewerkt en u behandelt hen zoals u ons behandelt, terwijl wij het onder de brandende zon de hele dag hebben volgehouden.’ Hij gaf een van hen ten antwoord: ‘Beste man, ik behandel je toch niet onrechtvaardig? Je hebt toch ingestemd met het loon van één denarie? Neem dan aan wat je toekomt en ga. Ik wil aan die laatsten nu eenmaal hetzelfde betalen als aan jou. Of mag ik met mijn geld niet doen wat ik wil? Zet het kwaad bloed dat ik goed ben?’ Zo zullen de laatsten de eersten zijn en de eersten de laatsten.’

8

POLITIEKANTOOR

The Motorcycle Diaries (2004) Tijdens een motorreis door Zuid-Amerika, van Buenos Aires naar Venezuela komen twee Argentijnen, Ernesto Guevara (23) en Alberto Granado (30), in aanraking met arbeiders, armen, zieken, onderdrukten en andere leden van de lagere klassen. Dat verandert voor beiden de manier waarop ze tegen het leven en hun bevoorrechte positie als leden van de hogere klasse aankijken.

3 De arbeiders van het elfde uur (Mat. 20, 1-16) 1

Lees Matteüs 20, 1-16. Wat is jouw eerste reactie bij dit verhaal? Met welk van de personages ben jij het eens?

2 Bekijk het fragment uit The Motorcycle Diaries. Waarom wordt Ernesto ‘Che’ Guevara boos?

3 Maak een vergelijking tussen het filmfragment en de parabel van de arbeiders van het elfde uur.

Wat is Jezus’ bedoeling met deze parabel? Herken je dit in The Motorcycle Diaries? Gebruik deze termen in je antwoord:

ar

ideale wereld - Rijk Gods - zorgen voor elkaar

4 Welke conclusies trek je wanneer je de lonen van p. 2 in verband brengt met deze parabel?

pl a

em

jk

In ki

ex

spoor 1 GEZOCHT: POLITIEAGENT (M/V/X)

9

4 Verschillende visies op arbeid 1 Drie steenhouwers Een vreemdeling bezoekt een bouwplaats van een grote kathedraal. Hij ontmoet een steenhouwer en vraagt hem: ‘Wat doet u?’ De steenhouwer antwoordt hem geïrriteerd: ‘Man zie je dat dan niet? Stenen houwen tot ik er niet goed van word.’ Vervolgens richt de vreemdeling zich tot een tweede steenhouwer en stelt hem dezelfde vraag. ‘Ik werk om mijn gezin te kunnen onderhouden’, zegt de werkman. Ten slotte komt de vreemdeling bij een derde steenhouwer, die eveneens hard moet werken en zijn gezin onderhouden, maar hij antwoordt: ‘Ik ben een kathedraal aan het bouwen.’

2

ar

Rerum Novarum (paus Leo XIII, 1891)

pl a

Voor de rijken en de werkgevers gelden de volgende verplichtingen: zij moeten de werklieden niet als slaven beschouwen; zij zijn verplicht in hen de waardigheid van hun persoon te eerbiedigen, die in elk geval geadeld is door hetgeen men het merkteken van de christen noemt. Loonarbeid strekt volgens de natuur en de christelijke wijsbegeerte de mens niet tot schande, maar tot eer, omdat hij hem in staat stelt om op eerzame wijze in het levensonderhoud te voorzien. Maar inderdaad schandelijk en onmenselijk is het, de mensen uit te buiten, om winst te maken, als waren het zaken en hen niet hoger te schatten, dan de kracht hunner spieren reikt.

em

3

Laudato Si’ (paus Franciscus, 2015)

jk

In ki

4

ex

Arbeid zou de omgeving moeten zijn voor deze veelvormige persoonlijke ontwikkeling, waar veel dimensies van het leven mee gaan spelen; creativiteit, planning van de toekomst, ontwikkeling van vermogens, beoefening van waarden, communicatie met anderen, een houding van verering. Daarom eist de maatschappelijke werkelijkheid van de wereld van vandaag meer dan de beperkte belangen van de ondernemingen en een discutabele economische rationaliteit dat ‘als prioriteit het doel wordt nagestreefd alle mensen toegang tot werk te verschaffen’.

5

Kantoor van Google in Dublin 6

Leerlooierij in Marrakesh

10

POLITIEKANTOOR

Distributiecentrum van bol.com in Capelle

4 Verschillende visies op arbeid 1

Welke visies op arbeid vind je in de teksten en de afbeeldingen terug?

2 Bekijk de verschillende visies op arbeid. a Leg aan de hand van deze teksten en foto’s het onderscheid uit tussen ‘leven om te werken’ en ‘werken om te leven’. b Breng onderstaande stellingen in verband met het ‘leven om te werken’ en ‘werken om te leven’.

ar

“Sinds we over al die vrije tijd zijn gaan beschikken, moeten we in die vrije tijd hard werken om onze hobby’s te kunnen betalen.”

(Louis Paul Boon)

pl a

“Als het hele jaar vakantie was, zou sporten net zo vervelend worden als werken.”

(William Shakespeare)

Confronteer de vacature die jij aan het begin van het spoor uitschreef voor de job van politieagent met deze visies op arbeid. Welk soort politieagent zocht je?

em

c

jk

In ki

ex

spoor 1 GEZOCHT: POLITIEAGENT (M/V/X)

11

SPOOR 2

ETHIEK

1 Kinderarbeid 1

verboden is, t kinderarbeid hier Wat is het waard da len maken? ander land onze spul als kinderen in een

Kledij via goedkope arbeid?

Multinationals niet gestraft

2 Ik wil kinderarbeid niet goedpraten, maar ... gooi een werkend kind niet met het badwater weg

pl a

Were

beiders

en kindar

152 miljo ldwijd nog

ar

Kinderarbeid en uitbuiting: de keerzijde van onze glamoureuze smart phones

em

Goedkope kledij, goedkope bestrating of terrastegels, het komt vaak tot stand in sociaal dubieuze omstandigheden. Niet zelden zelfs door kinderarbeid. Wat is eraan te doen in een wereld die niet ideaal is?

Een misverstand komt snel tot stand als de ethiek gevoelig ligt. Zoals wanneer het over kinderarbeid gaat: niemand zal meteen de verdediging ervan op zich nemen. Daarvoor zijn de getuigenissen over bijvoorbeeld de productie van goedkope kleding in ontwikkelingslanden te schrijnend.

ex

Maar de moraal mag geen vrijbrief zijn om de nuance te weren over een onderwerp als kinderarbeid, zegt Frank Wijen, docent aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam. Al wil hij wel benadrukken dat hij er niet op uit is om uitbuiting of slavernij goed te praten. Maar kinderarbeid of de invoer of verkoop van door kinderen gemaakte producten willen verbieden, getuigt volgens hem vaker van een naïef westers idealisme dan van inzicht in de complexiteit van het verschijnsel.

jk

Wijen wil pragmatisch zijn: de wereld is wat hij is, niet ideaal dus, en gedomineerd door een markteconomie die maar zo ethisch is als de actoren erin, en waarin grote ongelijkheden bestaan, zowel financieel als in macht.

In ki

Daarin is kinderarbeid wel degelijk een realiteit, voor 168 miljoen kinderen. Wijen: ‘Je kunt je kop daarvoor niet in het zand steken om zo je eigen geweten te sussen. Niet dat je alles moet accepteren.

Maar in ontwikkelingslanden kan de realiteit diffuus zijn, met onduidelijke grenzen tussen oorzaken en gevolgen. Wetten zoals een totaalverbod op kinderarbeid, kunnen een contraproductief resultaat als gevolg hebben.’

Niet overal wordt kinderarbeid als choquerend ervaren: overal gelden andere normen. Een boer uit Kameroen ziet dat niet als misbruik, maar als de bijdrage van het kind tot de taken in het gezin en als een tegenprestatie voor het schoolgeld.

Maar pleit Wijen ervoor om de waarden van andere culturen niet te snel te veroordelen, hij geeft wel toe dat de grens tussen cultuur en louter uitbuiting erg dun kan zijn. Onafgezien van ethische minima als het verbod op slavernij, waarschuwt Wijen wel voor het mogelijk averechtse effect van al te strikte, van buitenuit opgelegde regels. Sociale standaarden kunnen maar doeltreffend zijn als ze gelden voor alle producenten, maar ook voor de hele bevoorradingsketen – en als ook de rijke consument in de winkel wel degelijk kiest voor eerlijke, maar vaak wat duurdere producten.

‘Het uitgangspunt’, zegt hij, ‘moet altijd zijn: worden kinderen er beter van? Dan is het beter om proactief met kinderarbeid om te gaan, en die zo in te kapselen dat hij beperkt blijft tot wat kinderen fysiek en mentaal aankunnen en waarbij ze een toekomstperspectief krijgen, op scholing en het verwerven van vaardigheden.’

Naar: De Standaard

12

POLITIEKANTOOR

SPOOR 2

1 Kinderarbeid 1

Bekijk de foto op de vorige pagina en lees de krantenkoppen. Beschrijf in je eigen woorden wat er geschreven wordt over kinderarbeid.

2 Lees het krantenartikel.

Frank Wijen zegt: ‘Kinderarbeid is geen ongenuanceerd verhaal.’ Verklaar die stelling.

ar

3 In de tekst zijn verschillende termen gemarkeerd. Verklaar ze aan de hand van het onderstaande schema.

pl a

Waarden

Wat?

Wat?

ex

Normen

em

Voorbeelden?

jk

Voorbeelden?

In ki

Wetten en regels

Wat?

Voorbeelden?

Visie op ethiek Ethiek = Voorbeelden van ethische visies?

spoor 2 ETHIEK

13

2 De Gulden Regel NT

In de Bergrede geeft Jezus deze regel mee: ‘Behandel de andere steeds zoals je zou willen dat ze jullie behandelen. Dat is het hart van de Wet en de Profeten.’ (Mat. 7, 12)

Hoe de Gulden Regel concreet maken in jouw leven?

ar

Dit is een ethische basisregel die aanraadt om wat je van plan bent ten opzichte van anderen te toetsen door te bedenken hoe het op jou zou overkomen. Als je echt gaat graven, zie je al snel dat die manier van denken gangbaar was in verschillende culturen en periodes. We treffen deze Gulden Regel dan ook aan in alle culturen, van China tot Griekenland, van bij de joden tot in de Indiase samenleving.

pl a

Sceptici menen dat de Gulden Regel gewoon ‘niet werkt’, maar ze hebben kennelijk niet geprobeerd deze vol overtuiging en consequent toe te passen. Het is geen hypothetische leer waarmee je wel of niet kunt instemmen of waarin je wel of niet kunt geloven. Het is een methode – en de enige adequate test voor een methode is die in de praktijk toe te passen. Door de eeuwen heen hebben mensen gemerkt dat ze, wanneer ze in overeenstemming met de gulden regel leven, een dieper en voller niveau van bestaan ervaren, en hebben ze benadrukt dat iedereen deze toestand kan bereiken als hij of zij zich daarvoor inzet.

In ki

jk

ex

em

Maar het zal een langzaam, geleidelijk en onmerkbaar voortschrijdend proces zijn. Ten eerste: neem u voor om minstens één keer per dag in overeenstemming met de positieve versie van de Gulden Regel te handelen: ‘Behandel anderen altijd zoals je zelf wilt worden behandeld.’ Dit hoeft geen groots, opvallend gebaar te zijn. Het hoeft niet meer te zijn dan een ‘kleine, naamloze, niet herinnerde daad’ die u misschien volkomen onbelangrijk vindt, Wellicht neemt u zich voor een ouder familielid eens te bellen, uw vrouw in de huishouding te helpen, of de tijd te nemen voor een collega die bezorgd of gedeprimeerd is. Zoek een gelegenheid om een ‘stip van tijd’ in iemands leven te creëren. U zult zich sterker bewustworden van de mogelijkheden naarmate u bedrevener wordt in opmerkzaamheid. Ten tweede: neem u voor om elke dag in overeenstemming met de négatieve versie van de Gulden Regel te handelen: ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.’ Probeer u in te houden voordat u die briljante, maar kwetsende opmerking maakt. Vraag u af wat ú ervan zou vinden als zo’n sarcastische opmerking over u werd gemaakt … en zie ervan af. Elke keer dat u hierin slaagt, zal dat een ekstasis zijn, over overstijging van uw ego. Ten derde: neem eenmaal per dag de moeite om uw gedachtepatroon te veranderen: als u merkt dat u zich overgeeft aan een aanval van woede of zelfmedelijden, probeer dan al die negatieve energie in een vriendelijke richting te sturen. Als u blijft hangen in een wrokkige stemming, probeer dan aan iets te denken waarvan u weet dat u er dankbaar voor moet zijn, zelfs al voelt u dat op dat moment niet zo. Als u zich gekwetst voelt door een onaardige opmerking, bedenk dan dat uw eigen woede vaak voortkomt uit pijn en dat de persoon die zo onaardig tegen u sprak het waarschijnlijk ook moeilijk heeft.

Wanneer u aan het eind van de dag dan uw tanden poetst of de kat naar buiten laat, controleer dan of u deze drie acties hebt uitgevoerd. Soms zult u merken dat u dat niet hebt gedaan. Soms zal het u daarentegen te binnen schieten dat u zich onaardig en bot hebt gedragen. Heb dan compassie voor uzelf, accepteer uw misser met een wrange glimlach, en neem u voor het de volgende dag beter te doen. Wanneer deze drie acties een vaste gewoonte zijn geworden en een deel van uw dagelijkse routine zijn, kunt u de inzet verhogen en voor twéé vriendelijke daden per dag gaan, en uzelf bij twee gelegenheden ervan weerhouden iemand onnodig pijn te doen. Ga daarna voor drie keer enzovoort. Het zal niet gemakkelijk zijn. Het doel is dat u zich ‘altijd en overal’ op deze manier gedraagt. Tegen die tijd bent u uiteraard een wijze …

Bron: Karen Armstrong, Compassie

14

POLITIEKANTOOR

2 De Gulden Regel 1

Zoek drie formuleringen van de Gulden Regel uit verschillende levensbeschouwingen of culturen.

2 Bekijk het filmpje Make a Difference.

Op welke manier laat de man zijn geweten spreken en hoe brengt hij de Gulden Regel in de praktijk?

3 Lees de tekst van religie-expert Karen Armstrong. a Duid in de tekst de drie stappen aan die je kunt zetten om de Gulden Regel in je leven toe te passen. b Wat vind je van haar voorstel? Is het haalbaar in je jouw leven? Waarom (niet)?

ar

pl a

em

jk

In ki

ex

spoor 2  ETHIEK

15

3 De morele cirkel De Australische ethicus Peter Singer gelooft dat ethiek vooruitgang maakt. Stel dat je eigen zoontje en dat van de buurman in het kanaal vallen, heb je dan het recht om eerst je eigen kind te redden en dan pas dat van de buurman? Singer vertrekt van het onpartijdigheidsbeginsel: je moet eerst het zoontje van de buurman uit het water halen als het minder goed kan zwemmen dan je eigen zoon. Je moet dus de partijdigheid dat het om je eigen kind gaat, wegwissen.

ar

In zijn uiterste consequentie betekent dit dat we alle mensen op aarde gelijk moeten behandelen, of we ze nu kennen of niet. Het is een langzaam uitdijen van de cirkels van identificatie en empathie met anderen. Denk maar aan de afschaffing van de slavernij, de burgerrechtenbeweging voor de zwarten in de Verenigde Staten, de afschaffing van de apartheid in Zuid-Afrika, de vrouwenrechten, het zelfbeschikkingsrecht inzake abortus en euthanasie, de rechten van homoseksuelen en nu ook steeds nadrukkelijker de rechten van dieren en van de toekomstige generaties: overal speelt de toenemende identificatie en empathie een rol.

em

pl a

Naar: Dirk Verhofstadt, In gesprek met Etienne Vermeersch: een zoektocht naar waarheid

ex

In ki

jk

Alle (Franse) mannen zijn gelijk sinds de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger (1789).

Alle mannen en vrouwen zijn gelijk sinds de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948).

Jeremy Bentham (1748-1832) stelt dat de drijvende kracht achter de uitbreiding van deze morele cirkel de vraag ‘kunnen ze lijden?’ is.

Peter Singer stelt voor om ook dieren en toekomstige generaties mee op te nemen in de ethische vraag, want zij kunnen ook lijden.

16

POLITIEKANTOOR

3 De morele cirkel 1

Lees onderstaande situaties en beantwoord de vragen.

-- Je kleine broer en het buurjongentje zijn aan het spelen in een zwemvijver. Opeens komt er een sterke onderstroom en dreigen ze beiden te verdrinken. Wie ga je het eerst redden? Je broertje of de buurjongen?

-- Je kleine broer kan veel beter zwemmen dan je buurjongen. Wie red je dan het eerst en waarom?

2 Lees de tekst op p. 12. a Wat betekent de zin ‘Het is een langzaam uitdijen van de cirkels van identificatie en empathie met anderen’?

Vul de morele cirkel aan met deze termen:

pl a

c

ar

b Geef een aantal voorbeelden van hoe wij nu verantwoordelijk kunnen zijn voor het lijden van de toekomstige generaties

alle mannen en vrouwen - alle mensen in mijn land - bewuste dieren - ik mijn familie en vrienden - toekomstige generaties

em

d Hoe groot is jouw morele cirkel? Hoe draag jij zorg voor anderen?

3 We hadden het eerder over kinderarbeid. Leg aan de hand van de wijsheid die je opdeed uit waarom kinderarbeid ‘kan’ in Kameroen, terwijl het in Europa verboden is.

jk

In ki

ex

spoor 2 ETHIEK

17

SPOOR 3

ANTIGONE

1 Het verhaal Antigone is een klassieke tragedie van de dichter Sophocles (5de eeuw v.C.) uit de Griekse mythologie.

Het verhaal gaat als volgt:

em

pl a

ar

Antigone en Ismene – de dochters van Oedipoes en Iokaste – lijken eindelijk een vreedzaam leven te leiden in Thebe, waar hun oudste broer Eteokles op de troon zit. Maar hun jongere broer Polyneikes heeft zijn zinnen gezet op de troon van Thebe en doet een aanval op de stad. In een gevecht doden de broers elkaar. Hun oom Creon, de broer van Iokaste, wordt hierdoor koning van Thebe.

Hij mag besluiten wat er met de doden zal gebeuren. Eteokles zal een eervolle begrafenis ten deel vallen, omdat hij in de strijd voor Thebe gesneuveld is. Maar het lichaam van Polyneikes, die de stad verraden heeft, zal onbegraven over de stadsmuur worden gegooid. Wie toch probeert hem te begraven zal dat met de dood bekopen. Antigone kan de gedachte niet verdragen: wie niet begraven wordt, heeft ook geen toegang tot de Onderwereld. Zij voelt het als haar plicht hem te begraven. Wanneer haar zus Ismene haar niet wil helpen, besluit Antigone alleen het lichaam van haar broer de laatste eer te bewijzen en een handvol aarde over hem te strooien. Dat zal tot haar dood leiden …

2 Antigone nu 1

jk

ex

Antigone in Molenbeek (Stefan Hertmans) gaat over Nouria, een jonge moslima die rechten studeert.

Ze wil haar broer begraven. Hij is een zelfmoordterrorist die zichzelf onlangs opblies. De autoriteiten weigeren het lichaam vrij te geven en verhinderen zo een begrafenis. Nouria gaat tot het uiterste.

Ze probeert het lichaam van haar broer te stelen, maar wordt opgepakt en voor de rechter geleid.

In ki

In de gerechtszaal, tussen die paar schimmen in toga en maatpakken, had ik het gevoel een beetje tot bewustzijn terug te keren.

De rechter sprak mij aan.

Vroeg me hardop mijn eigen naam uit te spreken.

Ik mummelde mijn naam en keek naar mijn vingers.

Hoe sterk en dun die plots geworden waren.

Daarna zei hij iets wat ik niet verstond.

Hij leek niet onvriendelijk, maar het was alsof ik stoppen in mijn oren had; ik snapte geen woord van wat hij zei.

Nochtans moest ik verdomd goed weten wat te zeggen, vond hij: Ik studeerde voor dit vak.

18

POLITIEKANTOOR

SPOOR 3

1 Het verhaal Lees de synthese van de tragedie Antigone. Bespreek de inhoud met je klasgenoten.

ar

pl a

2 Antigone nu 1

em

Lees het fragment uit Antigone in Molenbeek.

ex

a Duid de argumenten van de rechter en die van Nouria aan. b Welke waarden staan tegenover elkaar?

jk

Heeft de familie van een zelfmoordterrorist het recht om zijn lichaam te begraven? Waarom wel/niet?

Argumenteer.

In ki

c

spoor 3  ANTIGONE

19

2 Antigone nu (vervolg) 2

“One child, one teacher, one book & one pen can change the world.”

Malala Yousafzai

3

em

pl a

ar

In de VS organiseerden jongeren een ‘March for Our Lives’, een mars tegen wapengeweld. Hun missie is duidelijk: wapengeweld afkeuren en oproepen tot meer veiligheidsmaatregelen, onder meer bij de verkoop van wapens. Vooral studenten en jongeren, maar ook ouders, leraars en familieleden van slachtoffers deden massaal mee.

4

In 1943 terechtgesteld: Hans en Sophie Scholl, studenten tegen Hitler Op 22 februari 1943, in de late namiddag, werden broer en zus Scholl onthoofd. Ze hadden met de organisatie Die weisse Rose vreedzaam geprotesteerd tegen de nazi’s in München.

ex

Die weisse Rose werd in 1942 opgericht als verzetsgroep van studenten in München. Ze schreven zes verschillende pamfletten waarin ze de bevolking aanzetten zich tegen Hitler te keren. Ze noemden de mond van Hitler ‘de stinkende muil van de hel’. Later kalkten ze ook antinazislogans op de muren.

jk

“In naam van het hele Duitse volk eisen wij van Adolf Hitlers staat onze persoonlijke vrijheid terug, het kostbaarste goed van de Duitsers, dat hij ons op een verachtelijke manier afhandig heeft gemaakt.”

In ki

Laatste pamflet van Die weisse Rose

Sophie en haar broer Hans waren er lid van, samen met hun vrienden. Nochtans behoorden ze in de jaren 30 tot de Hitlerjugend. Op 22 februari 1943 werden ze op heterdaad betrapt door de Gestapo, terwijl ze pamfletten uit een raam gooiden. Na dagenlange verhoren belandden ze onder de guillotine. Vooral Sophie bleek uitzonderlijk moedig; ze wilde haar verantwoordelijkheid tot het einde opnemen. Ook de andere leden van de groep werden vermoord. Het laatste pamflet werd naar Engeland gesmokkeld en door de Britse luchtmacht in miljoenen exemplaren boven naziDuitsland uitgestrooid.

Bron: www.vrt.be

20

POLITIEKANTOOR

2 Antigone nu (vervolg) 2 Bekijk de reportage. Wie is Malala Yousafzai?

3 Bekijk de foto bij het jongerenprotest in de VS en lees de tekst op hun pancartes. Waartegen protesteren ze?

4 Lees het artikel over Hans en Sophie Scholl. Wie zijn zij?

5 Waarom zijn zij allemaal voorbeelden van ‘Antigones van deze tijd’? Ken je zelf nog andere Antigones?

ar

pl a

em

jk

In ki

ex

spoor 3 ANTIGONE

21

3 Jezus en de op overspel betrapte vrouw (Joh. 8, 1-11)

NT

Jezus ging naar de Olijfberg, en vroeg in de morgen was hij weer in de tempel. Het hele volk kwam naar hem toe, hij ging zitten en gaf hun onderricht.

ar

Toen brachten de schriftgeleerden en de farizeeërs een vrouw bij hem die op overspel betrapt was. Ze zetten haar in het midden en zeiden tegen Jezus: ‘Meester, deze vrouw is op heterdaad betrapt toen ze overspel pleegde. Mozes draagt ons op in de wet om zulke vrouwen te stenigen. Wat vindt u daarvan?’

Dit zeiden ze om hem op de proef te stellen, om te zien of ze hem konden aanklagen. Jezus bukte zich en schreef met zijn vinger op de grond. Toen ze bleven aandringen, richtte hij zich op en zei: ‘Wie van jullie zonder zonde is, laat die dan als eerste een steen naar haar werpen.’ Hij bukte zich weer en schreef op de grond. Toen ze dat hoorden, gingen ze weg, een voor een, de oudsten het eerst, en ze lieten hem alleen, met de vrouw die in het midden stond. Jezus richtte zich op en vroeg haar: ‘Waar zijn ze? Heeft niemand u veroordeeld?’ ‘Niemand, heer,’ zei ze. ‘Ik veroordeel u ook niet,’ zei Jezus. ‘Ga naar huis, en zondig vanaf nu niet meer.’

In ki

jk

ex

em

pl a

(Joh. 8, 1-11)

Rembrandt van Rijn, Jezus en de overspelige vrouw, 1655

Toen wij met enkele vrienden, drie jaar geleden, dit evangelie hebben gelezen, hebben wij een concrete afspraak gemaakt. Het beeld van de mensen die zich met stenen in de hand rond de vrouw verdrongen, had ons getroffen. Iemand van ons zei: ‘Hoe dikwijls gooien wij, tenminste figuurlijk, niet met stenen?’

Wij hebben toen besloten elke morgen enkele steentjes in onze zakken te steken en telkens wij over iemand oordeelden, ook letterlijk een steentje weg te smijten. Ik herinner me dat ik de eerste dagen ’s middags reeds zonder voorraad was. Het duurt een tijdje voor men min of meer de avond haalt. Maar geleidelijk aan leert men zo met het evangelie belangrijke ervaringen opdoen.

Bron: Paul Schreurs, www.bijbelin1000seconden.be

Beter de eerste steen leggen, dan werpen.

Bond Zonder Naam

22

POLITIEKANTOOR

3 Jezus en de op overspel betrapte vrouw (Joh. 8, 1-11) 1

Lees Johannes 8, 1-11.

em

pl a

ar

a Schrijf in de tekstballonnen hieronder wat de verschillende personages zeggen en/of denken.

ex

Rembrandt van Rijn, Jezus en de overspelige vrouw, 1655

In ki

jk

b Welke gevolg heeft Jezus’ oordeel voor: -- de vrouw, -- de farizeeërs en de schriftgeleerden, -- Jezus' volgelingen?

2 Lees de getuigenis van Paul Schreurs. Hoe kun ook jij een niet-oordelend persoon worden?

3 In welke mate is vergeving mogelijk bij de personen die voorkwamen in dit spoor?

Antigone - Creon - de aanvaller van Malala - de broer van Nouria de verkopers van wapens in de VS - Hitler - Nouria

spoor 3 ANTIGONE

23

TERMINUS Charter for Compassion (Handvest voor Mededogen) Het Handvest werd in 2009 wereldwijd gelanceerd op initiatief van de Britse schrijfster Karen Armstrong.

Zij publiceert boeken over wereldreligies en probeert bruggen te slaan tussen mensen van verschillende levensbeschouwingen. Religieuze conflicten vormen volgens haar een ernstige bedreiging voor de wereldvrede en de stabiliteit in samenlevingen. Ze won in 2008 de prestigieuze Amerikaanse TED-Award en kon zo haar wens voor de wereld omzetten in een concreet initiatief: het creëren van een Handvest voor Mededogen dat gebaseerd is op de universele Gulden Regel.

pl a

ar

Het principe van compassie of mededogen ligt ten grondslag aan alle religieuze, ethische en spirituele tradities; steeds opnieuw wordt daarmee een beroep op ons gedaan alle anderen te behandelen zoals wij zélf behandeld willen worden. Compassie is onze drijfveer om ons onvermoeibaar in te zetten voor het verzachten van het leed van onze medeschepselen, om terug te treden uit het middelpunt van onze wereld en een ander voor het voetlicht te plaatsen, en om recht te doen aan de onschendbare heiligheid van ieder mens en eenieder, zonder enige uitzondering, te behandelen met volstrekte waardigheid, billijkheid en respect.

em

Daarbij hoort tevens de opdracht om er zowel in het openbare als in het privéleven voor te waken geen enkele vorm van leed te veroorzaken. Door gewelddadig te handelen, door de kwaliteit van het leven van een ander te verslechteren, door de grondrechten van die ander te misbruiken of te ontkennen, en door haat te zaaien met laatdunkende uitingen over anderen – zelfs over onze vijanden – doen wij de menselijkheid die wij allen met elkaar delen geweld aan. Wij erkennen dat wij er niet in zijn geslaagd een leven te leiden vervuld van compassie en dat sommigen uit naam van hun religieuze overtuiging het totale menselijke leed zelfs groter hebben gemaakt.

Daarom roepen wij iedere man en vrouw op om:

jk

ex

- compassie opnieuw te maken tot de kern van moreel handelen en van religie; - terug te keren naar het oude principe dat iedere interpretatie van geschriften die aanzet tot geweld, haat of minachting geen enkele legitimiteit heeft; - garant te staan voor de verstrekking van correcte en respectvolle informatie over andere tradities, godsdiensten en culturen aan jongeren; - positieve waardering van culturele en religieuze verscheidenheid te stimuleren; - bij te dragen aan medeleven, gebaseerd op kennis, voor het leed van alle mensen, ook van hen die wij als onze vijanden zien.

In ki

Het is van wezenlijk belang dat wij compassie in onze gepolariseerde wereld maken tot een duidelijke, lichtende en dynamische kracht. Indien compassie is geworteld in principiële vastbeslotenheid om uit te stijgen boven egoïsme, kan zij politieke, dogmatische en religieuze grenzen slechten. Als product van onze wezenlijke afhankelijkheid van elkaar, speelt compassie een fundamentele rol binnen menselijke relaties en bij een volwaardig mensdom. Compassie voert naar verlichting en is onmisbaar voor het realiseren van een eerlijke economie en een harmonieuze wereldgemeenschap die in vrede leeft met elkaar.

1

Bron: Charter for Compassion, charterforcompassion.org

Wat wil Armstrong bereiken met dit handvest?

2 Hoe kun je dit handvest toepassen in jouw weekend- of vakantiejob?

3 Welke waarden dragen het handvest?

4 Wat is de link met de morele cirkel en de Gulden Regel?

5 Is Armstrong een nieuwe Antigone?

6 Hoe past Armstrong Jezus’ oproep uit Joh. 8, 1-11 toe?

24

POLITIEKANTOOR

PANORAMA

Radio 1

In ki

Rosea Lake

jk

ex

em

pl a

ar

Oordelen!

Wat zegt de lengte van je rok over wie je bent? Rosea Lake opende het debat door een foto van haar been de wereld in te sturen. Radio 1 maakte een gelijkaardige foto, van een mannenbeen. Want de lengte van je broek vertelt ook veel over wie je als man bent!

Panorama

25

ar pl a em ex jk In ki 26

POLITIEKANTOOR

FRIEDHOF

ar

With my voice I am calling you

In ki

jk

ex

em

pl a

Nick Cave, Jesus Alone

De titel suggereert een religieuze component (welke?), maar zou je het nummer terecht religieus kunnen noemen? Verklaar.

SPOOR 1

DOODSBENAUWD

1 Opsporingsbericht Mijn moeder heeft me vandaag een stofbeurt gegeven, ze meende dat ik een meubel was. Misschien een ladekast of een oud fornuis. Ze ging met een helgeel doekje over de knopen in mijn hemd, naar mijn hals toe, wimpelde ermee rond mijn oren, stofte mijn kin af. Toen gaf ze een teken dat ik mijn mond moest openen – en propte daar de stoflap in en vergat ons.

ar

Ik had me hun ouderdom anders voorgesteld. Over een jaar of twintig zouden ze oud zijn, zouden de rollen omgedraaid worden en wij het zijn die voor hen zorgen. Maar ineens staat hij voor de deur, hun ouderdom, en hij wil van geen wijken weten. Ik ruik hem in hun kleren, ze doen geen moeite meer zich dagelijks te verschonen, vrees ik – er zal een helpster moeten komen. Hoe zou hij het ook nog kunnen beredderen? De hele dag loopt ze achter hem aan. Zelfs op het toilet is hij amper nog alleen. Ze klampt zich aan hem vast. Altijd en overal galmt dat ene woord dat haar nog rest: Pa – steeds heser.

pl a

Is dit nu het leven, vraag ik me luidop af bij het ontbijt. Ja, dit is het leven, zegt Lieven. En we hebben het einde nog niet gezien.

ex

em

Ik wil haar niet zien wegteren (en ergens wil ik dat wel, ergens wil ik het bewijsstuk van haar verdwijnen onder ogen zien). Ik wil haar niet vel over been zien liggen stuiptrekken en rillen op haar laatste bed (en ik wil het wel, het aanzien). Ik wil niet moeten denken: dit lichaam, dat door aanvallen en spasmen doorschoten wordt, is mijn moeder niet meer (ik wil het wel denken, als het moet). En ik wil ook niet te vaak hoeven denken: dit bibberend skelet, dit wrak, is nog altijd mijn moeder (en ook dat wil ik wel). Waarom kan ik niet zeggen: Ze is er niet meer, zonder een pijnscheut te voelen, in mijn borstkas?

Waarom kan ik evenmin zeggen: Er is nog altijd iets van haar in haar, zonder evengoed pijn te voelen?

En verder, als we beslissen dat het nog loont haar verder te behandelen voor van alles en nog wat, voor wie loont het dan? En als we zouden besluiten dat het stilaan genoeg is geweest, voor wie besluiten we dat: voor haar of voor ons?

jk

Ze zouden op visite gaan. Verbouwereerd staat ze in de badkamer voor de spiegel: een wit masker staart haar met haar eigen verschrikte ogen aan. Ze wil het van zich afwrijven maar wrijft het wit alleen maar verder open, op haar wangen, haar voorhoofd, haar neus. Ze kijkt naar haar vingers, naar de tube, weer naar haar vingers. Zo komt ze de keuken in.

Dat is rare gezichtscrème, zegt ze, die ik gekocht heb.

In ki

Ma, zegt een van mijn zussen, dat is tandpasta.

De meest waarschijnlijke afloop? Dat ze steeds bedlegeriger wordt en op een ochtend niet meer opstaat.

Dat ze zal wegzakken in een comateuze sluimer. Dat ze nog verder zal vermageren, vel over been. Dat haar hersenen nog verder aftakelen, dat er constant lichte toevallen door haar ledematen zullen trekken.

Dat haar weerstand zal afnemen en ze op den duur papjes met antibiotica toegediend zal moeten krijgen. Dat ze met haar mondhoeken zal liggen trekken, dat haar oogbollen sidderen, dat haar hele lichaam op de klippen loopt.

Hoopvolle complicaties: dat ze misschien op een dag geen hongergevoel meer heeft. Dat we haar vocht op peil houden, maar besluiten haar niet langer meer te voeden.

Dat alsnog haar hart het begeeft, voor de aftakeling totaal is.

Bron: Erwin Mortier, Gestameld liedboek

2

FRIEDHOF

SPOOR 1

1 Opsporingsbericht 1 De moeder van auteur Erwin Mortier lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Hij schrijft een ontroerend boek over haar aftakeling. Duid in de tekstfragmenten aan waar je verwijzingen naar haar ziekte vindt.

2 Hoe beïnvloedt haar ziekte niet alleen haar leven, maar ook dat van haar familie en vrienden?

3 De ziekte van Alzheimer stelt fundamentele vragen over de zin van het leven. Formuleer een aantal van die vragen en probeer ze te beantwoorden.

ar

pl a

em

jk

In ki

ex



doodsbenauwd

3

2 Eenzame uitvaart 1 a Baby van amper twee weken oud alleen begraven in Leuven, zonder ouders Op 24 november wordt F.M. in Luik geboren.

Amper twee weken later, op 6 december, sterft de baby in het UZ Gasthuisberg in Leuven. Op de begrafenis is niemand, zelfs niet de ouders van het kind. Via sociaal project ‘De Eenzame Uitvaart’ krijgt de baby toch een waardig afscheid.

pl a

ar

De uitvaart van het kindje is een primeur voor ‘De Eenzame Uitvaart’, een literair en sociaal project dat in verschillende Vlaamse steden loopt. Dichters begeleiden eenzaam gestorvenen naar hun laatste rustplaats. ‘Nooit had ik verwacht dat ik een kind een eenzame uitvaart zou moeten geven’, zegt Peter Mangel Schots. Hij kreeg de moeilijke taak om een laatste tekst te schrijven voor het jongetje. Alleen de grafdelver, begrafenisondernemer en dichter waren aanwezig bij het afscheid. Uiteindelijk is baby F. in een smetteloos wit kistje begraven.

1 b

em

Schaapjes

ex

Eén bladzij omgeslagen en je boek is uit lang en gelukkig lezen hadden we je graag gewenst beginnend met verhalen van een eerste kerst en knuistjes die naar vlekken kaarslicht grijpen en dan de lente, zomer, nog een zomer tot je je opricht zonder handen als een koning de wereld balancerend aan je voetjes het coolste jochie van de peutertuin.

In ki

jk

Maar onder ijzig ziekenhuislamplicht ben je geboren met een hart dat klappertandt je ouders ver van huis, jij ongeteld, uitgekwartierd, geen tijd gekregen voor een hashtag om de wereld te vertellen over ieder kind dat in je leeft: ik ben Omran, ik ben Julie, ik ben Aylan, ik ben Melissa, ik ben De Kleine Thomas uit de vondelingenschuif, ik ben het kindje Jezus dat versmacht onder een berg geschenkpapier.

Verkruimelt in een land ver weg van hier je mama van verdriet? Gaat elke spadesteek je papa door het hart?

Zal volgend jaar rond deze tijd een ander broertje in jouw sokjes slapen? Het zal je naam zijn die je in je laatste uren kreeg, die hen verbindt met deze stad, dit lapje grond dat zij alleen vermoeden en waarop wij staan als een reserveteam. Vrees niet, we zullen op de uitkijk blijven, schaapjes tellen tot je slaapt.

Bron: Peter Mangel Schots

4

FRIEDHOF

Bron. www.hln.be

2 Reacties

Fons Ze zijn in België en komen niet eens naar de begrafenis. Die zouden nooit nog kinderen mogen krijgen met zo weinig ouderliefde. Arm kleintje, nu een engeltje hierboven.

Ingrid Amai, Ingrid, wat een harde woorden. Ik geloof helemaal niet dat die mensen geen liefde voor hun kind hebben, wel dat ze helemaal gebroken zijn door verdriet!

Veerle

Bernadette

Johan Slaap zacht kleine man. Ik ben er zeker van dat mijn kleinzoontje je al aan het verwennen is.

Marijke Hééél erg ...

Natuurlijk moest dit kind blijven leven. Ze spelen hun recht op een verblijfsvergunning kwijt. Waarom moest dit kind anders in België geboren worden en zijn ze er nu al vandoor, zonder afscheid te nemen van hun eigen kind!? Schande!

Glenn

Ronnie

Erg triest, maar laat ons vooral de ouders niets verwijten. Ik ben bijna zeker dat die mensen kapot zijn van verdriet. Rust zacht kleine jongen.

ar

Erg heel, en dat er lieve mensen zijn die geen kindjes kunnen krijgen!

Ze hadden beter beide ouders gecastreerd.

Je bent op een betere plaats nu, de wereld is rot ...

Vaarwel kleintje

pl a

Silvio

De ouders zijn hier in België en voor de begrafenis verdwijnen ze. Zeker schrik voor de begrafeniskosten? Waarom naar België komen als je zwanger bent en verdwijnen als het kindje dood is?

Dit kan alleen maar omdat ze hoopten van zo in België te kunnen blijven.

Ze kunnen het binnen acht maand nog eens proberen.

Hier bestaan geen woorden voor, je kind afgeven, geen geld voor een waardig afscheid, zo triest.. Wat een samenleving … Diep triest. Gedachten gaan naar baby F. en de ouders.

em

Het toont alleen maar aan wie hier tegenwoordig rondloopt.

Heel spijtig verhaal.

Eveline

Karien

ex

Katrijn

3 OT

Psalm 23

Een psalm van David.

jk

De Heer is mijn herder, het ontbreekt mij aan niets.

In ki

Hij laat mij rusten in groene weiden en voert mij naar vredig water, hij geeft mij nieuwe kracht en leidt mij langs veilige paden tot eer van zijn naam.

Al gaat mijn weg door een donker dal, ik vrees geen gevaar, want u bent bij mij, uw stok en uw staf, zij geven mij moed.

U nodigt mij aan tafel voor het oog van de vijand, u zalft mijn hoofd met olie, mijn beker vloeit over.

Geluk en genade volgen mij alle dagen van mijn leven, ik keer terug in het huis van de Heer tot in lengte van dagen.



doodsbenauwd

5

2 Eenzame uitvaart 1 ‘Het was de kleinst denkbare rouwstoet. Tweehonderd ellendig lange meters. Er gingen op dat moment duizenden gedachten door me heen. Ik heb gedacht aan de mensen die ik liefhad,’ herinnert dichter Peter Mangel Schots zich als hij terugdenkt aan de begrafenis van baby F.

In ki

jk

ex

em

pl a

ar

a Waar zou jij aan gedacht hebben als dichter verbonden aan De Eenzame Uitvaart? b Bewijs dat jij een nog mooier gedicht kan schrijven.

6

FRIEDHOF

2 De lezers van Het Laatste Nieuws lieten zich niet onbetuigd. Kies twee reacties die jij relevant vindt en reageer op jouw beurt.

3 Psalm 23 is bij uitstek een Bijbeltekst die hoop en vertrouwen uitdrukt in de meest moeilijk omstandigheden. Stel dat je de ouders van baby F., Erwin Mortier en zijn familie de tekst van deze psalm voorleest. Zouden zij kracht en hoop kunnen putten uit de tekst? Waarom wel/niet?

ar

pl a

em

jk

In ki

ex

ďťżâ€ƒ

doodsbenauwd

7

SPOOR 2

DOOD, WAAR IS UW(1ANGEL? Korintiërs 15, 55)

1 Eindspel Pink Floyd - The Great Gig in the Sky And I am not frightened of dying. Any time will do, I don’t mind.

Why should I be frightened of dying?

There’s no reason for it – you’ve got to go sometime.

ar

I never said I was frightened of dying.

pl a

Leonard Cohen - You Want It Darker

em

If you are the dealer, I’m out of the game If you are the healer, it means I’m broken and lame If thine is the glory then mine must be the shame You want it darker We kill the flame

jk

Hineni, hineni I’m ready, my lord

ex

Magnified, sanctified, be thy holy name Vilified, crucified, in the human frame A million candles burning for the help that never came You want it darker

In ki

There’s a lover in the story But the story’s still the same There’s a lullaby for suffering And a paradox to blame But it’s written in the scriptures And it’s not some idle claim You want it darker We kill the flame

They’re lining up the prisoners And the guards are taking aim I struggled with some demons They were middle class and tame I didn’t know I had permission to murder and to maim You want it darker

8

FRIEDHOF

Hineni, hineni I’m ready, my lord Magnified, sanctified, be thy holy name Vilified, crucified, in the human frame A million candles burning for the love that never came You want it darker We kill the flame If you are the dealer, let me out of the game If you are the healer, I’m broken and lame If thine is the glory, mine must be the shame You want it darker Hineni, hineni Hineni, hineni I’m ready, my lord Hineni Hineni, hineni Hineni

SPOOR 2

1 Eindspel 1 De getalenteerde zangeres Clare Torry improviseert voluit op de instrumentale compositie van toetsenman Rick Wright. Welke gedachten en gevoelens roepen haar stem bij je op?

2 De enige echte ‘lyrics’ van het nummer vormen de twee uitspraken over de dood (toevallige getuigenissen van mensen aanwezig in de opnamestudio). Welke gedachten zou jij geformuleerd hebben?

3 You Want it Darker is het testament van Leonard Cohen. Net als vele andere van zijn songs ademt ook dit nummer een religieuze sfeer. Zou je Cohen op basis van deze lyrics omschrijven als een ‘gelovig’ man?

Waarom wel/niet?

ar

pl a

em

jk

In ki

ex

spoor 2 DOOD, WAAR IS UW ANGEL?

9

1 Eindspel (vervolg) OT

Toen pakte hij het mes om zijn zoon te slachten. Maar een engel van de Heer riep vanuit de hemel: ‘Abraham, Abraham!’ ‘Ik luister,’ antwoordde hij.

Rembrandt van Rijn, Het offer van Abraham, 1655

Caravaggio, Het offer van Isaak, 1603

In ki

jk

ex

2 Levensverhaal

em

pl a

ar

Genesis 22, 10-11

Hans Holbein de Jonge (1497-1543) was een Duits renaissancekunstenaar.

In het altaarstuk hiernaast geeft hij de passie, het lijdensverhaal van Jezus van Nazareth, weer. Je 'leest' dit werk van linksboven naar rechtsonder.

10

FRIEDHOF

1 Eindspel (vervolg) 4 Twee van de grootste kunstenaars ooit hebben hoofdstuk 22 van het boek Genesis als thema van een schilderij gekozen. Lees de Bijbeltekst en bekijk de (meester)werken aandachtig. a Welke betekenis geeft Abraham volgens jou aan de uitdrukking `Hineni, hier ben ik’? b Leonard Cohen gebruikt ook herhaaldelijk een term uit vers 11: Hineni! (zie p. xx). Welke betekenis geeft hij daaraan? c Begrijp je hen? Bij welke levensbelangrijke beslissing ben je in staat tegen jezelf, anderen of God te zeggen: ‘Hier ben ik ...’?

ar

pl a

em

ex

2 Levensverhaal

Beluister/lees het lijdensverhaal van Matteüs (26, 14-27, 66). Welke acht belangrijke momenten heeft Hans Holbein op zijn altaarstuk afgebeeld?

jk

1

In ki

2 Vat in maximaal tien regels samen wat voor jou de essentie van het lijdensverhaal is. Markeer de kernwoorden in je tekst.

spoor 2 DOOD, WAAR IS UW ANGEL?

11

2 Levensverhaal (vervolg) 246 dagen Aure De dag van jouw geboorte staat nog tot in het kleinste detail in mijn geheugen geprint. Soms, wanneer ik er nood aan heb, ga ik terug naar die bewuste dag. Niet naar het pijnlijke, afschuwelijke afscheidsmoment. Maar naar het moment dat we jou voor het eerst zagen, dat ik naar je papa keek en pure fierheid in zijn ogen zag, dat ik alleen maar pure trots en liefde door mijn lichaam voelde stromen. Ik sluit mijn ogen en denk terug aan dat moment, wanneer ik je dicht bij mij hield, en voor heel eventjes, voelt het weer als toen, als toen wanneer ik je dicht bij me had, en voel ik al die liefde opnieuw stromen.

pl a

ar

Het is ondertussen bijna zes maanden geleden, 181 dagen om precies te zijn. Is het raar dat ik nog steeds de dagen tel?

De tijd tikt verder, de wereld draait door. Ze is nooit gestopt met draaien, en god, wat heb ik dat in het begin geprobeerd. De wereld laten stoppen met draaien. Hoe durfde ze ook, jij zat niet langer veilig in mama’s warme buik, ik had je net moeten laten gaan, afscheid nemen, jij was er niet meer. Waar haalde ze het lef vandaan om zomaar door te gaan alsof er niets was gebeurd? Maar hoe hard ik het ook probeerde, de wereld draaide onverbiddelijk door, terwijl ik in tienduizend stukjes achterbleef.

em

Zes maanden later, heb ik een groot deel van die tienduizend stukjes terug bij mekaar kunnen brengen. Al is het soms op een heel andere manier, sommige stukjes die niet meer passen, of nieuwe stukjes die nu wel bij mij horen. Want jij zorgde voor heel wat verandering. Zo klein als je was, zo groot was de liefde al voor jou, liefde die nog elke dag groeit. Soms zeggen mensen dat er uit elke gebeurtenis wel iets voorkomt, dat alles met een doel is. Nu, ik kan het me moeilijk voorstellen dat er een doel zat achter jou verliezen. Al kan ik wel zeggen, dat je mij, en heel mijn visie over het leven veranderde.

ex

Zes maanden later lijkt het ook voor onze omgeving al ver in het verleden te liggen. Alsof 6 maanden meer dan lang genoeg geweest is om te rouwen, om met jou bezig te zijn, over jou te willen praten. Je wordt door mensen nog zeer weinig tot niet vernoemd. Maar een kind, groot of klein vergeet je niet, nooit. Het is niet iets dat na een periode ‘verdwijnt’, alsof er dan plots iets als een grote spons over ons veegt zodat we het allemaal vergeten. Want nu het grootste verdriet ‘voorbij’ is, is er geen nood meer om over te praten? Niets is minder waar.

In ki

jk

Ik zou willen zeggen, sorry als ik het soms even wat moeilijker heb, en even geen zin heb in een etentje of feestje, als je soms plots ziet dat de tranen mij dichtbij staan. Ook na zes maanden is het verdriet nog aanwezig, het gemis, en ook na zes maanden gaat er geen dag voorbij dat ik er niet aan denk. Dus wanneer je ziet dat de tranen mij dichtbij staan, praat je dan even met mij? Over mijn dochtertje, mijn sterretje aan de hemel, mijn Aure? Heel eventjes maar, gewoon, zodat ik al mijn liefde voor haar kan delen met jou.

Bron: www.bovendewolken.be

12

FRIEDHOF

3 Lees de getuigenis van de mama van Aure aandachtig. a Probeer in maximaal vijf woorden de essentie weer te geven van wat rouw(verwerking) is. b Aures mama geeft ook een heel aantal aanzetten om een ‘waar-achtige’ houding tegenover rouwende mensen aan te nemen. Lijst de voorwaarden voor zo’n houding hieronder op.

ar

pl a

em

jk

In ki

ex

spoor 2 DOOD, WAAR IS UW ANGEL?

13

SPOOR 3

LEVENSPARTNER

1 Gestameld liedboek

ar

Toen begin dit jaar mijn moeder stierf, stond het buiten kijf dat zij een kerkelijke begrafenis zou krijgen. Haar hele, al te korte leven lang, was ze diepgelovig geweest. (...) Ze had een talent voor vriendschap en ze hield van het leven, dat ons tijdelijk bewoont en weer uit ons wegglijdt, naar de eeuwigheid toe, want mijn moeder geloofde in het eeuwige leven.

Ooit heb ik haar gevraagd wat ze zich daarbij voorstelde. ‘Dat maakt niet zoveel uit’, zei ze. ‘Een lange tafel waaraan plaats is voor iedereen.’

pl a

Zijzelf was ervan overtuigd dat ze aan de tafel van de eeuwigheid alle geliefden zou weerzien die haar waren ontvallen. Ik begrijp dat verlangen. Ik zou haar zelf graag weerzien zoals ze was voor de ziekte toesloeg die haar jaar na jaar haar reliëf ontnam, haar eigenheid. Ik begrijp evenzeer de irrationaliteit van dat verlangen. Het vloeit voort uit een deel van onze geest dat de dood niet kan of wil bevatten, en als het ware over hem heen zou willen springen. Ik vervloek dat verlangen niet, ik maak er ook geen fetisj van. Het mag er zijn.

em

Ik was me er zeer van bewust dat alles wat ons tijdens de uitvaart omringde, het kerkgebouw, het koor, de liturgie, een echo uit mijn kindertijd was en stilaan een reliek uit een vervlogen tijdperk. De Roomse tent gaat dicht.

Erwin Mortier in De Standaard

jk

ex

Tezelfdertijd merkte ik dat ik een samenleving met alleen maar ‘nuttige’ gebouwen, kantoren, winkelcentra, nijverheid, scholen, ziekenhuizen of gevangenissen toch maar een schrale bedoening zou vinden zonder de kerken of kathedralen die de generaties voor ons in onze steden en dorpen hebben achtergelaten. Ze dammen onze verlorenheid voor ons af, als de naakte dieren die we zijn in ogenblikken van rouw en bijtend gemis. Ze perken de oeverloosheid van de ruimte in. Ze ritmeren de leegte door ze af te bakenen met bogen en gewelven, en maken er een architectonische muziek van, waarin ons individuele verdriet boven ons uit kan stijgen en zich met het verdriet of medeleven van anderen kan vermengen. Ze garanderen met andere woorden een minimale saamhorigheid en verstaanbaarheid.

In ki

2 Levenskans

‘Welk publiek bekend figuur, overleden in recente dagen of eeuwen geleden, zou je uit de dood willen doen opstaan?’ Dat was de vraag die de krant De Standaard aan een aantal bekende Vlamingen stelde.

Standaardjournaliste Hilde Van Den Eynde geeft het goede voorbeeld. Zij somt via hashtags een aantal mogelijke denkpistes op. #DeBruikbare: iemand die nog van pas zou kunnen komen, maar helaas te vroeg is gestorven. (voorbeeld: Steve Jobs van Apple)

#DeSlechterik: mensen die hun gerechte straf ontlopen zijn, dat zou alsnog kunnen gebeuren. (voorbeeld: Adolf Hitler)

#DeInspirator: denk aan Mahatma Ghandi, Martin Luther King of Nelson Mandela.

#DeArtiest: waarom niet opnieuw genieten van Vincent van Gogh of Wolfgang Amadeus Mozart?

#Starstruck: waarom niet kiezen voor glamour & glory? Je zou zomaar opnieuw de mooiste filmsterren kunnen ontmoeten.

#DeProfeet: op welke manier zouden Boeddha, Mohammed of Mani hun licht laten schijnen op de 21e eeuw?

Bron: De Standaard

14

FRIEDHOF

SPOOR 3

1 Gestameld liedboek 1

Interpreteer de inhoudelijke invulling die Erwin Mortier geeft aan kerk(gebouwen) en de rituelen die daar plaatsvinden.

2 Situeer zijn visie op onderstaande schaal: schraal

interessant, maar ongenuanceerd

verrassend

inhoudelijk rijk

ar

3 Confronteer zijn houding met jouw gedachten en ervaringen rond religieuze gebouwen (de parochiekerk, de schoolkapel, een gotische kathedraal ...). Welke betekenis hebben die (nog) voor jou, voor de samenleving?

4 Evalueer de visie van Erwin Mortier op de dood. Maak een sterkte-zwakteanalyse.

pl a

em

ex

jk

In ki

2 Levenskans 1

Geeft Hilde Van Den Eynde zinvolle suggesties? Op welke zou jij willen ingaan en waarom?

2 Als laatste denkt zij na over de wederkomst van #Jezus van Nazareth. Wat zou Hij denken van wat zijn volgelingen twintig eeuwen lang met zijn boodschap hebben uitgevoerd?

spoor 3  LEVENSPARTNER

15

3 After Life Een groot administratief gebouw in een herfstig bos. Enkele mannen en vrouwen stappen door de deur naar binnen, melden zich aan bij de loketbeambte, en nemen plaats in de wachtzaal. Vervolgens worden de bezoekers een voor een naar een spreekkamer geroepen, waar ze worden ontvangen worden door een vriendelijke bediende: ‘Goedemorgen. U mag uw jas daar ophangen.’

ar

Aldus begint After Life, een Japanse film die zo betoverend mooi is dat het wel lijkt alsof de aarde twee uur lang stopt met roteren. Wat is die plek, wie zijn die bezoekers? Komen ze zich inschrijven in het gemeentehuis? Een aanvraag indienen voor een nieuwe reispas? In de spreekkamer worden eerst nog enkele formaliteiten afgehandeld (‘Naam? Geboortedatum?’), en dan komt het: ‘U zult de situatie wel begrijpen,’ aldus de bediende, ‘maar voor de zekerheid leg ik het u nog eens uit. U bent gisteren overleden. Mijn innige deelneming.’

pl a

Blijkt dat we niet bij de bevolkingsdienst van het gemeentehuis zitten, maar in een transitzone tussen de aarde en het hiernamaals: ‘U blijft een week bij ons, en u krijgt allemaal uw eigen kamer.’ En in die week is er slechts één ding dat van de bezoekers wordt verwacht: ze dienen uit hun leven één herinnering te kiezen; de herinnering die hun het meest dierbaar is. Eens gekozen, mogen ze overgaan naar het hiernamaals, waar ze tot in de eeuwigheid in die ene herinnering verder mogen leven.

Eric Clapton - Tears in Heaven

em

Bron: Humo

ex

Would you know my name If I saw you in heaven?

Would it be the same If I saw you in heaven?

I must be strong and carry on ‘Cause I know I don't belong here in heaven

In ki

jk

Would you hold my hand If I saw you in heaven?

Would you help me stand If I saw you in heaven?

I'll find my way through night and day ‘Cause I know I just can't stay here in heaven

Time can bring you down, time can bend your knees Time can break your heart, have you begging please, begging please Beyond the door there's peace I'm sure And I know there'll be no more tears in heaven Would you know my name If I saw you in heaven?

Would you feel the same If I saw you in heaven?

I must be strong and carry on Because I know I don't belong here in heaven

16

FRIEDHOF

3 After Life 1

Wat is jouw meest dierbare herinnering die je mee zou willen nemen naar het ‘eeuwige leven’?

2 Hoe beoordeel jij deze invulling van het ‘eeuwige leven’? Plaats je visie tussen ‘verwerpelijk’ en ‘hoogst aantrekkelijk’. Verantwoord uiteraard je positionering.

3 In 1991 viel Conor, de vierjarige zoon van meestergitarist Eric Clapton, uit een raam op de 53e verdieping van een appartementsgebouw in New York. Clapton schreef dit nummer als middel om met zijn verdriet en woede in het reine te komen. Beluister het nummer en lees de lyrics aandachtig. Schrijf daarna een review voor een muziektijdschrift. Je gaat hier dieper in op de betekenis van de tekst. Beoordeel de lyrics op hun inhoudelijke waarde, ‘geloof’-waardigheid en relevantie voor jouw leven vandaag.

ar

pl a

em

jk

In ki

ex

spoor 3 LEVENSPARTNER

17

4 Verloskunde De echte plaats waar het werk bestaat, is niet op het scherm of in de muren, maar in de geest en het hart van de persoon die het heeft gezien.

jk

Bill Viola, Emergence, 2002

ex

em

pl a

ar

Bill Viola

Masolino da Panicale, Cristo in pietà, 1424

In ki

5 A neverending story …

Caravaggio, De ongelovige Thomas, 1602

18

FRIEDHOF

Caravaggio, Avondmaal in Emmaüs, 1601

Titiaan, Noli me tangere, 1514

4 Verloskunde 1 Bill Viola is een wereldberoemde Amerikaanse videokunstenaar. Wat denk je dat de term ‘emergence’ betekent?

2 Bekijk de video. a Wat ‘gebeurt’ er volgens jou in Emergence? b Is hier sprake van een waarlijk ‘religieus’ kunstwerk? Waarom wel/niet? c Welke meerwaarde geeft de Christo in pietà van Masolino da Panicale – die Bill Viola als inspiratiebron gebruikte – aan de video?

ar

pl a

em

ex

jk

In ki

5 A neverending story …

1

Lees de drie Bijbelperikopen waarop de (meesterlijke) schilderijen gebaseerd zijn aandachtig. ‘Elk verschijningsverhaal is innig verbonden met het verrijzenisgeloof’. Haal uit de drie perikopen telkens één element dat deze stelling onderbouwt.

2 Stel je voor: jij zit met Jezus aan tafel op weg naar Emmaüs, jij bent Maria Magdalena bij het graf of Thomas die zijn hand uitsteekt naar Jezus. Hoe zou zo’n ontmoeting je leven veranderen? Geef zo mogelijk een concreet voorbeeld.

spoor 3 LEVENSPARTNER

19

TERMINUS

pl a

ar

I.N.R.I.

In ki

jk

ex

em

Bettina Rheims, Jezus voor Pilatus, 1997

Bettina Rheims, De kruisiging, 1997

Bettina Rheims (°1952) is een beroemde Franse fotografe. In 1999 publiceerde ze het fotoboek I.N.R.I. Zij probeerde het evangelieverhaal te vertellen in foto’s alsof Jezus vandaag onder ons zou leven.

Gebruik de foto's om de hedendaagse betekenis van deze gebeurtenis te duiden.

Rheims geeft je voldoende aanwijzingen om tot een dynamische actualisatie te komen.

20

FRIEDHOF

PANORAMA

In ki

jk

ex

em

pl a

ar

A stillness that moves

Mark Rothko, Triptiek. Rothko Chapel Houston

Bekijk de (meester)werken van Mark Rothko. a Begrijp je dat Rothko ze uitdrukkelijk voor een religieuze ruimte bestemde? b Geven de schilderijen je de suggestie van een ‘eeuwig leven’? Waarom wel/niet?

PANORAMA

21

22

FRIEDHOF

ex

jk

In ki ar

pl a

em

In ki

jk

ex

em

pl a

ar

CAFÉ DE HELLEPOORT

1 2 3 4

Welke vormen van kwaad kun je hier opsporen?

Is hier volgens jou sprake van zonde? Welke? Leg uit.

Hoe heilig is het leven en wat heb je ervoor over om in leven te blijven?

Zou je nog met jezelf kunnen leven indien je anderen kwaad hebt aangedaan om verder te leven?

SPOOR 1

FACES OF EVIL

1 Het kwaad in woord en beeld Broken Circle Breakdown, Didier Fragment 1

pl a

ar

Echt, je moet eens proberen uit te leggen waarom zo’n vogeltje niet meer beweegt.

Dat is moeilijk, hoor. Je wilt dan vertellen dat mensen van alles bedacht hebben om daarmee om te gaan. Dat sommige mensen geloven dat zo’n vogeltje een ziel heeft die niet kan sterven, dat zelfs naar de hemel kan gaan. Dat het daar z’n papa en mama terugziet en eeuwig mag rondvliegen op een plek waar de zon altijd schijnt en geen ramen zijn. Dat sommigen geloven dat het vogeltje een martelaar is in de strijd tegen ramen, dat hij na z’n dood tientallen vrouwtjes krijgt die nog nooit gepaard hebben, maar dat papa dat allemaal niet gelooft. Dat papa denkt dat alles gewoon doodgaat en doodblijft.

Fragment 2

em

Pro-life noemen ze dat. Technologie om mensen te doden kan niet ver genoeg gaan, maar om te genezen … Omdat er embryo’s worden gekweekt, buiten ’t huwelijk, een speldenknop groot. Schijnheilige klootzak. Pro-life? My ass. Asshole. Stelletje vuile fundamentalisten. […] Heel de wereld is bezeten van geloof. Heel de wereld is gek aan het worden en jij ook.

Fragment 3

In ki

jk

ex

Want ik zeg u, Jahweh, de god van het Oude Testament waar meer dan tachtig procent van de wereld voor op z’n knieën ligt is veruit het meest boosaardige personage uit de literatuurgeschiedenis. Je moet daar je Bijbel eens op naslaan. Je Bijbel eens goed lezen. Jahweh is de manipulatieve, sadistische, moorddadige racistische, vrouwen hatende, homofobe, kleinzerige ijdeltuit. Die etnische zuiveringen pleegt, die kinderoffers eist en met de mens sadistische spelletjes speelt om te zien hoe sterk zijn geloof is. Een dictator die doelbewust hemel en aarde en de mens heeft geschapen opdat wij massaal voor hem op onze nederige knieën zouden vallen en in angst en ontzag zijn grootsheid zouden bezingen. Maar naar dat beeld ben ik niet geschapen.

Van zo’n god wil ik niks leren. Ik ben beter.

2

café de hellepoort

Imagine, John Lennon

Utopia, Within Temptation

Imagine there’s no heaven It’s easy if you try No hell below us Above us only sky Imagine all the people Living for today...

ar

Imagine there’s no countries It isn’t hard to do Nothing to kill or die for And no religion too Imagine all the people Living live in peace...

Ik zag met eigen ogen (en het lijkt alsof ik het nu nog zie) een romp lopen zonder hoofd, die op dezelfde manier liep als die andere rampzaligen daar. Hij hield met een van zijn handen het afgehouwen hoofd bij de haren vast, zoals men in het donker een lantaarn vasthoudt. […] Toen hij recht onder de brug was gekomen, hief hij de arm met het hoofd omhoog om zo zijn woorden dichter bij ons te brengen, en vervolgens schreeuwde hij: ‘O gij die het rijk der doden bezoekt terwijl ge nog ademt, ziehier de afgrijselijke straf die ons kwelt! Zeg mij of er een andere bestaat die even gruwelijk is als deze! En omdat ik graag heb dat gij op aarde iets over mij vertelt, zeg ik u dat ik Bertrand de Born ben, diegene dus die de jonge koning verkeerde raadgevingen influisterde.’

Bron: Dante Alighieri, De goddelijke komedie

In ki

jk

ex

You may say I’m a dreamer But I’m not the only one I hope someday you’ll join us And the world will live as one

Canto XXVIII

em

Imagine no possessions I wonder if you can No need for greed or hunger A brotherhood of man Imagine all the people Sharing all the world...

pl a

You may say I’m a dreamer But I’m not the only one I hope someday you’ll join us And the world will be as one

spoor 1 FACES OF EVIL

3

SPOOR 1

1 Het kwaad in woord en beeld 1

Vul de tabel aan. a Hoe wordt het kwaad in de vier bronnen voorgesteld? b Welke mens-, wereld- en godsbeelden spelen een rol?

em

Godsbeeld

Wereldbeeld

jk

In ki

ex

Mensbeeld

cafĂŠ de hellepoort

ar

4

Broken Circle Breakdown, Didier

pl a

Voorstelling van het kwaad

De goddelijke komedie, Dante’s Hel

2 Doe een poging om het kwaad volgens jouw visie te omschrijven.

3 Welke mens-, wereld- en godsbeelden spelen een rol in jouw visie?

em

jk

In ki

Wereldbeeld

ex

Mensbeeld

ar

Godsbeeld

Imagine, John Lennon

pl a

Voorstelling van het kwaad

Utopia, Within Temptation

spoor 1  FACES OF EVIL

5

2 Religie = kwaad?

1

2 Getuigen van Jehova

Boeddhisten tegen de Rohingya

‘Als een Getuige een liefje heeft buiten de gemeenschap dan wordt men, na het negeren van een waarschuwing van de ouderlingen, gebrandmerkt. Het lid zal dan bijvoorbeeld geen gezellige sociale omgang meer mogen hebben met andere geloofsgenoten. (…) Een Getuige wordt zo sociaal geïsoleerd en de druk van de gemeenschap om de relatie te verbreken is groot.’

4

3

Pro-life acties

pl a

Een samenleving zonder spiritualiteit is ten dode opgeschreven

ar

Bron: De Morgen

em

‘Spiritualiteit is essentieel om het doorgedreven individualisme en het consumptiemodel uit te dagen. Wie bezig is met spiritualiteit, weet dat andere zaken veel belangrijker zijn dan het materialisme. Spiritualiteit geeft ons de kracht om lief te hebben en om de verbinding te zoeken met de ander en de natuur. Ik ben dus deel van de minderheid die gelooft dat spiritualiteit veel goeds kan doen in onze samenleving’ Interview met Bleri Lheshi

Bron: https://radio1.be

6

ex

5

Aanslag Joods museum

In ki

jk

Christenen ten dienste van de mensheid

Op zaterdag 24 mei 2014 kwamen vier mensen om het leven toen een man het Joods Museum binnenstapte en begon te schieten. Een week na de aanslag werd in Marseille een eerste verdachte, Mehdi Nemmouche, opgepakt. Mehdi Nemmouche heeft in maart 2019 op het proces over de aanslag op het Joods Museum een levenslange gevangenisstraf gekregen. Daarnaast werd hem een terbeschikkingstelling van 15 jaar opgelegd.

Bron: www.bruzz.be

7

8

Vredeswandeling, 12 mei 2018

Jeanne Devos

De Ahmadiyya Moslim Gemeenschap veroordeelt iedere vorm van geweld, extremisme en terrorisme dat in naam van de islam wordt gepleegd. De gemeenschap spant zich in om misverstanden over de islam weg te nemen en beschouwt het bevorderen van vrede als een religieuze plicht. Met deze vredesoptocht hopen we een dialoog tot stand te brengen tussen mensen met verschillende achtergronden in de stad die zich willen inzetten voor meer vrede, begrip en verdraagzaamheid.

Bron: www.zingevenverbindt.be

6

café de hellepoort

2 Religie = kwaad?

In welke gevallen wordt religie een bron van kwaad en in welke is het eerder een middel tegen kwaad? a Schrijf de titel van de bronnen op p. xx op de juiste plaats in het overzicht. b Vul het overzicht in de derde kolom aan met welk mens-, wereld- of godsbeeld er telkens aan de basis kan liggen.

jk

ex

ar

In ki

Middel tegen kwaad

Welk mens-, wereld- of godsbeeld?

em

Bron van kwaad

Titel

pl a

1

2 Welk standpunt neem jij in? a Verklaar je antwoord aan de hand van jouw mens-, wereld en godsbeeld. b Vergelijk en bespreek jouw antwoord met jouw buur. Waarin zijn er verschillen/gelijkenissen?

spoor 1  FACES OF EVIL

7

3 Mens = kwaad?

1 Hongaarse politie voedert vluchtelingen als dieren De Hongaarse politie is op een filmpje vluchtelingen aan het voederen alsof ze beesten zijn. De agenten – die mondkappen ophebben – smijten broodjes richting een menigte vluchtelingen. De beelden zijn in een opvangkamp in Röszke, aan de grens van Servië gemaakt. ‘Hongarije is een plek van absolute vernedering geworden voor vluchtelingen. Mensen worden in kooien vastgehouden en behandeld als dieren.’

‘We zien overal kinderen omvallen van de vermoeidheid. De detentiekampen zijn van binnen nog veel erger dan de buitenwereld te zien krijgt. Dat is ook de reden dat de Hongaarse overheid de media daar nergens toelaat. Het is onacceptabel dat dit gebeurt op de drempel van Europa.’

ar

Bron: https://joop.bnnvara.nl

3

Mijn zoon de jihadist

Rechtvaardiging WO II door Duitse soldaten

ex

em

pl a

2

4

‘Duivels’ huis van Dutroux gaat tegen de vlakte

In ki

jk

Het beruchte huis van Dutroux, waar Julie, Melissa, An en Eefje werden opgesloten, wordt afgebroken. In de plaats komt een herdenkingsplek. […] Maar niet iedereen is te vinden voor de afbraak. Jean-Denis Lejeune, de vader van Julie, wil kost wat kost vermijden dat het huis tegen de vlakte gaat. ‘Het huis herinnert aan het duivels karakter van Dutroux’, zegt hij. ‘Bovendien kan het huis perfect tonen op wat voor duivelse plek de meisjes werden opgesloten en hoe onvoorstelbaar het was dat de politieagenten die bergplaatsen zochten, de kinderen konden voorbijlopen.’

Bron: Het Nieuwsblad, 10 januari 2016

Intussen staat het huis echter nog overeind. Wat overblijft, is een grote berg puin. Het dak is ingestort. Struiken en bomen groeien er los door. Hier en daar liggen papierresten van kaartjes ter herdenking van de twee meisjes.

Bron: Gazet van Antwerpen, 10 augustus 2016

8

café de hellepoort

3 Mens = kwaad?

Lees in het onderstaande overzicht de uitleg over de vier houdingen tegenover het kwaad. a Link de titel van de houding met de juiste verklaring.

- banalisering van het kwaad - diabolisering van het kwaad - ethisering van het kwaad - depersonalisatie en fragmentatie b Welke houdingen horen bij de voorbeelden op p. xx?

- De slechten zijn het absolute kwaad.

Het kwaad is des duivels.

- De daders zijn zich bewust van hun gruwelijke daden, ze streven ernaar om het kwade te doen.

- De daders zijn immoreel. (Ze handelen bewust slecht/vanuit het kwaad.)

- Het kwade wordt gebanaliseerd, geminimaliseerd.

- Het kwade wordt meegegeven met de opvoeding, mensen doen gewillig mee met de massa, luisteren naar een bevelhebber enz. De dader is eigenlijk een slachtoffer.

- De daders zijn amoreel (ze hebben geen ethiek, weten niet wat juist of fout is).

em

pl a

ar

Mensbeeld: een dualistisch mensbeeld.

Er zijn slechte en goede mensen op de wereld.

ex

Wereldbeeld: een dualistisch wereldbeeld.

De wereld wordt gezien als een verdeling tussen goede en slechte volkeren.

In ki

jk

Godsbeeld: God oordeelt over de slechten en de goeden krijgen een beloning.

Mensbeeld: de mens is van nature goed maar wordt volledig beĂŻnvloed door omstandigheden, de mens is niet zo vrij.

Wereldbeeld: de wereld kan een heel slechte invloed op de mens uitoefenen.

Godsbeeld: God is een vergevende God, een vriend die het begrijpt.

- Daders zijn idealisten, ze streven ernaar om het goede te doen.

- Het kwaad wordt gecamoufleerd.

- De daders hebben een alternatieve moraal, ze streven een ander soort goed na.

Kwaad wordt mogelijk door dagelijkse ondeugden. Dit is mogelijk door fragmentatie en depersonalisatie.

Mensbeeld: de mens wil in principe het goede doen, maar weet niet altijd precies wat goed/ slecht is. Het mensbeeld is relativistisch.

Wereldbeeld: de samenleving vult in wat de normen zijn en legt die normen op aan individuen.

Godsbeeld: Gott mit uns: God strijdt met ons.

- Fragmentatie: stelt ons in staat om te gaan met al het leed in de wereld. Hoort samen met zelfbedrog: we hebben het leed niet gezien.

- Depersonalisatie: de ander wordt niet beschouwd als een mens zoals jezelf.

Mensbeeld: de mens is goed, maar doet soms kwaad; de mens is soms dader en soms slachtoffer.

spoor 1  FACES OF EVIL

9

SPOOR 2

DOOR MIJN ZIJN SCHULD?

1 Het verhaal van Job 1

Elifaz: het lijden dat je doormaakt is rechtvaardig.

Je bent maar een mens en een mens is in wezen verdorven.

OT

Hoe kan een mens nu zuiver zijn, wie uit een vrouw geboren is, onschuldig? Zelfs in zijn engelen stelt God geen vertrouwen, ook de hemel is niet zuiver in zijn ogen. Hoezeer wordt dan de mens verafschuwd, die verdorven is en het kwaad als water drinkt.

Ik was in vrede, maar Hij jaagt me op, grijpt me in mijn nek om hem te breken. Ik ben zijn doelwit: zijn pijlen vliegen me om de oren, Hij spaart me niet, treft mijn nieren, mijn gal vloeit op de grond. Hij ramt mij open, een bres in de muur, en stormt als een krijger op mij af. Een zak is mijn kleed, stof mijn kroon; rood zijn mijn ogen van tranen, helemaal verduisterd. Toch heb ik nooit geweld gepleegd en mijn gebed is oprecht.

em

Gelukkig de mens die door God wordt getuchtigd, wijs daarom de straf van de Ontzagwekkende niet af! Want hij verwondt en hij verbindt, hij slaat en zijn handen genezen. Zesmaal zal hij je redden in gevaar, ook de zevende maal zal je niets overkomen.

Job: ‘Het lijden blijft onrechtvaardig. Ik roep God op ter verantwoording.’

pl a

Elihu: God is goed en rechtvaardig. Als je goed bent dan zal God je goedgezind zijn. Als het nodig is zal God je straffen om te leren uit je fouten.

ar

Job 15, 14-16

ex

Job 5, 17-21

In ki

jk

2

we Tien doden door nieu bok aardbeving op Lom us 2018

De Standaard, 20 august

10

café de hellepoort

Job 16, 12-17

Mijn sterke zus was ongeneeslijk ziek. Ze ging dood en ik kon er helemaal niets aan veranderen.

Janneke

SPOOR 2

1 Het verhaal van Job 1 Pas de uitspraken bij bron 1 toe op de actuele voorbeelden bij bron 2. Welke argumenten zijn houdbaar en waarom?

2 In welke situaties van bron 2 zijn mensen verantwoordelijk voor het kwaad? Leg uit.

3 Kan het geloof iets betekenen wanneer mensen met deze vormen van kwaad geconfronteerd worden?

Waarom wel/niet?

4 Wat is het verschil tussen moreel kwaad en natuurlijk kwaad?

ar

pl a

em

jk

In ki

ex

spoor 2  door mijn zijn schuld?

11

2 God en het kwaad

STEL EEN VRAAG Als God werkelijk bestaat en al het goede voorheeft met de mens, waarom zijn er mensen als Hitler, Bin Laden, ... dan ooit geboren?

Katrien, 20 jaar Bron: www.ikhebeenvraag.be

pl a

ar

Theodicee: het bestaan van een goede, almachtige en rechtvaardige God proberen te verzoenen met de aanwezigheid van het kwaad in de wereld.

Visie 1: John Mackie: God bestaat niet

em

De filosofische visie van Mackie kan als het volgt worden samengevat: als God zou bestaan, dan zou er geen kwaad zijn, tenzij er een rechtvaardige reden zou zijn waardoor God het kwaad zou toelaten. Het kwaad bestaat, maar er is geen enkele reden die rechtvaardigt waarom God het kwaad toelaat. Daaruit concludeert hij dat God niet bestaat.

John Mackie (1917-1981)

Visie 2: Augustinus: de mens is vrij maar besmet door zonde

jk

ex

De mens werd door God geschapen als een rationeel wezen met een vrije wil. Hij heeft dus de mogelijkheid om te kiezen tussen goed en kwaad. Het kwaad zelf is ontstaan op het moment dat de gevallen engel Satan rebelleerde tegen God. Het moment dat Adam en Eva, onder invloed van Satan, ongehoorzaam werden aan God, werd de puurheid van de mens bezoedeld. Vanaf deze zondeval werd elk mens vanaf de geboorte besmet door zonde. Enkel dankzij de genade van God kan de mens genezen worden.

In ki

Augustinus van Hippo (354 - 430)

Visie 3: John Hick: de mens moet zich ontwikkelen Volgens John Hick is de mens onvolledig geschapen. Door in de wereld te staan en actief deel te nemen en keuzes te maken kan de mens volledig worden. Goed en kwaad zijn volgens Hick nodig om mensen de kans te geven te groeien.

John Hick (1922-2012)

Visie 4: Emmanuel Levinas: God doet een beroep op ons Volgens Levinas kunnen we God niet omschrijven in termen van rechtvaardig, goed of almachtig. We kunnen God enkel omschrijven in termen wat hij niet is. We moeten niet op God beroepen als het fout loopt.

Het kwaad kan gebeuren omdat wij onze verantwoordelijkheid niet opnemen. In het lijden van de ander, worden mensen geroepen om te kiezen voor het goede. In het gelaat van de zwakkere, de ander, kunnen we God zien die ons wijst op onze verantwoordelijkheid om tegen het kwade te strijden. Zelfs al zetten we ons eigen leven op het spel.

Emmanuel Levinas (1906-1995)

12

cafĂŠ de hellepoort

2 God en het kwaad 1 Ikhebeenvraag.be is een online vraagbaak waarop je terecht kunt met wetenschappelijke vragen over allerlei onderwerpen: biologie, fysica, taal, geschiedenis en nog veel meer. a Welke wetenschap kan volgens jou het best een antwoord op deze vraag formuleren? Leg uit. b Formuleer zelf een antwoord op de vraag.

2 Moest jij de mogelijkheid hebben om de geboorte tegen te houden van mensen die kwaad zullen doen, zou jij dat dan doen? Waarom wel/niet?

3 Analyseer de vier verschillende visies op God en het kwaad. Welk mens-, wereld- en godsbeeld ligt aan de basis?

ar

4 Welke visie sluit het best aan bij de jouwe en waarom? Leg uit aan de hand van jouw mens-, wereld- en godsbeeld.

pl a

em

jk

In ki

ex

spoor 2  door mijn zijn schuld?

13

SPOOR 3

VERGETEN EN VERGEVEN?

1 Oog in oog met de dader 1 Vergeving kan je niet afdwingen. Het wordt om niets geschonken. Maar voor vergeving effectief mogelijk is, moet aan enkele voorwaarden voldaan worden.

ar

Om vergeving mogelijk te maken moet de dader in eerste instantie erkennen dat hij kwaad gedaan heeft en berouw tonen. De dader moet bereid zijn een straf te ondergaan en niet dezelfde fout opnieuw begaan. De straf is in eerste instantie niet bedoeld om de wraak- en haatgevoelens van het slachtoffer te bevredigen. Vaak voelen slachtoffers dat de straf niet in verhouding is met het gedane kwaad. In veel gevallen voelen ze nog steeds de pijn en woede nadat de dader gestraft werd. Wat de straf wel doet is dat het voor de dader de ruimte creëert om vergeven te kunnen worden.

pl a

Daarnaast moet het slachtoffer de mogelijkheid krijgen om zijn verhaal te doen zonder dat hij ‘kiest’ om in de rol van slachtoffer te blijven. Het gevaar is namelijk anders dat het slachtoffer in hetzelfde spoor als de dader treedt en blind wordt voor het kwaad dat hij/zij doet. Het vertellen van het verhaal zou in termen van rouwarbeid moet beschouwd worden. Het verhaal zou verteld moeten worden om hun verdriet te verwerken. Enkel zo kan het slachtoffer zich losmaken van het verleden én van de dader zonder te vergeten.

em

Ook moet de dader ook de kans krijgen om zijn verhaal te doen zonder zijn daden goed te willen praten.

Door het zijn verhaal te vertellen, krijgt het slachtoffer de kans om de dader niet gelijk te stellen met het kwade dat gedaan werd. Enkel door het verschil te maken tussen het kwaad en dader is vergeving mogelijk.

jk

In ki

2

ex

Zowel dader als slachtoffer, moeten ook bereid zijn zichzelf te vergeven. De dader moet zichzelf leren zien als iemand die kwaad gedaan heeft maar het toch waard is om vergeven te worden. Het slachtoffer kan met gevoelens van schuld zitten omdat hij het kwaad niet heeft kunnen verhinderen.

Bron: www.themissinglink.be

3

Het christelijke verhaal leeft van de overtuiging dat de mens niet geschapen is om gekwetst, gewond en geschonden te zijn, wel om bemind, geheeld en voltooid te worden, of hij nu slachtoffer of dader is, en hoe diep hij of zij ook afgescheurd is van zichzelf, van de medemens, van de schepping en van God. Didier Pollefeyt

14

café de hellepoort

SPOOR 1

1 Oog in oog met de dader 1 Onderstreep in de tekst de voorwaarden waaraan voldaan moet zijn om vergeving mogelijk te maken.

2 Bekijk de documentaire van Terzake: Oog in Oog. a Vergelijk de reactie van Tine en Annemie. Waarin verschillen ze? b Welke houding tegenover het kwaad dat Ivan gepleegd heeft nemen ze aan: diabolisering, ethisering, banalisering of depersonalisatie? Leg uit. c Welke voorwaarden zijn aanwezig om vergeving mogelijk te maken? d Is hier sprake van vergeving, en bij wie? Waarom wel/niet? e In welke reactie kun jij je het beste vinden, die van Tine of van Annemie? Leg uit waarom.

ar

3 Lees het citaat van Didier Pollefeyt. Dit is de kern van ‘vergeving’. a Leg het uit in je eigen woorden. b Op welke manier is er bij Annemie en Ivan sprake van ‘geheeld worden’? c Denk je dat christenen gemakkelijker kunnen vergeven dan mensen die anders geloven of niet geloven? Leg uit.

pl a

em

jk

In ki

ex

spoor 3 vergeten en vergeven?

15

2 Onvoorwaardelijke vergeving?

1

2

em

pl a

ar

En (zij zijn) diegenen die als onrecht hen treft, zich verdedigen.

En de vergelding voor een slechte daad is dezelfde daad, maar voor wie vergeeft en verzoent: zijn beloning is bij God. Voorwaar, Hij houdt niet van de onrechtplegers.

Maar er is geen verwijt tegen hen die zich verdedigen nadat hun onrecht is aangedaan.

Er is slechts een verwijt tegen hen, die de mensen onrecht aandoen en die zonder recht buitensporig (onrechtvaardig) op aarde handelen. Zij zijn diegenen die een pijnlijke straf zullen ontvangen.

Maar wie geduldig is en vergeeft: voorwaar, dat behoort zeker tot een (teken) van sterk karakter.

ex

Rembrandt, Terugkeer van de verloren zoon, 1668

3

In ki

jk

‘Vergeving kennen ze niet in het hindoeïsme.

Je moet alles zelf oplossen. En voor de slechte dingen die je hebt gedaan, moet je boeten.’

Bhagwandin heeft dat ook ervaren: ‘Geen enkele hindoe kan geloven dat God Zijn eigen Zoon gegeven heeft voor alle daden die mensen verrichten. In het hindoe-geloof ben je zelf verantwoordelijk voor alles wat je doet.’

Simon van der Lugt (dominee) & Bhagwandin (hindoe)

Bron: https://visie.eo.nl

16

café de hellepoort

Koran, soera 42, 39-43

2 Onvoorwaardelijke vergeving?

1 Bekijk het schilderij van Rembrandt: Terugkeer van de verloren zoon. a Welke personages zie je op het kunstwerk? b Welke gevoelens of gedachten zou je bij hen kunnen plaatsen? c Wie zou jij in dit schilderij zijn en waarom? d Welke voorwaarden zijn er in dit scenario nodig om vergeving mogelijk te maken? Leg uit.

2 Lees soera 42, verzen 39-43. a Welke voorwaarden zijn er volgens deze soera nodig om te kunnen vergeven? b Hoe ver mag je gaan om je te verdedigen tegen het onrecht dat jou werd aangedaan?

ar

3 Lees ten slotte de getuigenis van een hindoe en een dominee. a Is de mens helemaal verantwoordelijk voor de fouten die hij begaan heeft? Waarom wel/niet? b Wanneer zou jij bereid zijn om de schuld op je te nemen voor de fouten van een ander? Leg uit.

pl a

4 Onderzoek hoe de visies op vergeven beĂŻnvloed worden door de eigenheid van de levensbeschouwingen.

5 Bij welke van de drie visies over vergeving kun jij je het meest aansluiten? a Leg uit. b Welke levensbeschouwing zou aan de basis liggen van jouw standpunt?

em

jk

In ki

ex

spoor 3  vergeten en vergeven?

17

3 Verzoening en verlossing

ar

1 Red Dead Redemption 2: een videospel met een geweten

Sister Calderon:

I guess I’m afraid.

2

pl a

There is nothing to be afraid of. Take a gamble that love exists and do a loving act.

Arthur:

3

em

‘To biecht or not to biecht’: het sacrament van verzoening

In ki

jk

ex

Het sacrament houdt in dat een gelovige in gesprek gaat met een priester. Na een gewetensonderzoek waarbij hij/zij het geloof belijdt worden de zonden uitgesproken. Onder zonde verstaan we: al wat de gelovige ‘af-zondert’ van God en het liefdesverbond dat Hij in de Bijbel voorstelt. Na het belijden van de zonde toont de gelovige berouw. De priester scheldt de zonde kwijt (absolutie) en stelt een vorm van genoegdoening (boetedoening/straf) voor om de schade te herstellen die de zonde tegenover God (of tegenover mensen of wat dan ook) teweeg bracht.

4

Benedictus XVI over het sacrament van verzoening Wij maken onze huizen schoon, onze kamers, minstens één keer in de week, zelfs als het vuil altijd hetzelfde is. In een schone omgeving kun je opnieuw beginnen; doe je dat niet, dan zie je het vuil misschien niet, maar toch wordt het steeds meer. De schoonmaak van de ziel, die Jezus geeft in het sacrament van boete en verzoening, helpt ons om een alerter geweten te hebben, meer open, en zo helpt het ons ook om spiritueel en als mens te kunnen rijpen.

Bron: www.kuleuven.be

18

café de hellepoort

Bij verzoening wordt de relatie tussen de partijen hersteld (dader/slachtoffer).

Er wordt erkend dat de partijen van elkaar vervreemd zijn. In het proces van verzoening wordt de schade ongedaan gemaakt met het oog om samen terug een toekomst te hebben. Vanuit christelijk oogpunt kan de mens uiteindelijk enkel helemaal gelukkig zijn in een relatie van liefde tot de medemens en tot God. Door kwaad te doen wordt die relatie beschadigd. Verzoening streeft ernaar de relatie, zowel met de medemens als met God, te herstellen.

3 Van zonde naar verlossing 1 Bekijk het fragment uit de game Red Dead Redemption 2. a Wat biecht Arthur Morgan op aan de zuster en waarom juist die feiten? b Denk jij dat het een verschil maakt dat Arthur met een religieus persoon spreekt? Waarom wel/niet? c Kan liefde een antwoord zijn op angst? Welk mens-, wereld- of godsbeeld ligt hier aan de basis? Leg concreet uit. d Op welke manier kan praten volgens jou verlossing (‘redemption’) brengen?

2 Wat zijn de verschillende stappen in het sacrament van verzoening? a Markeer ze in de tekst. b Kun je deze stappen terugvinden in het fragment van Red Dead Redemption? Pas ze toe indien mogelijk.

ar

3 Is het mogelijk om tot een geldig sacrament van verzoening te komen bij een geautomatiseerde biecht?

Waarom wel/niet? Verwijs in jouw antwoord naar de verschillende stappen van het sacrament.

pl a

4 Lees de teksten van Benedictus XVI over het sacrament van de verzoening en de omschrijving van verzoening. a Hoe omschrijft Benedictus XVI ‘verlossing’? b Wat is het verschil tussen verzoening en vergeving? c Kan iemand zoals Ivan Vissers ‘schoongemaakt’ worden? Leg uit. d Hoe ga jij om met jouw ‘dagelijkse zonden’ en hoe maak jij je ‘schoon’?

em

jk

In ki

ex

spoor 3 vergeten en vergeven?

19

TERMINUS

pl a

ar

De banaliteit van het kwaad

em

Banksy, Banality of the Banality of Evil

Zou je deze man kunnen vergeven voor zijn daden? Waarom wel/niet?

ex

Welke visie op God, de mens en het kwaad heb je in jouw standpunt?

Vanuit welke houding tegenover het kwaad vertrek je?

Is hier sprake van een hoofdzonde volgens jou? Leg uit.

Welk standpunt over vergeving heb je dan?

Kan deze man ooit verlossing vinden denk je? Leg uit waarom.

In ki

jk

a b c d e

20

cafĂŠ de hellepoort

PANORAMA

em

pl a

ar

Derren Brown’s versie van het Milgram-experiment

1 Hoe leef je verder met jezelf al je hiertoe in staat bent?

jk

In ki

ex

2 Kun je Milgram vergeven in zijn experiment? Verklaar.

PANORAMA

21

ar pl a em ex jk In ki 22

cafĂŠ de hellepoort

In ki

jk

ex

em

HebreeĂŤn 11, 30

pl a

Door het geloof zijn de muren van Jericho ingestort, nadat het joodse volk er zeven achtereenvolgende dagen omheen getrokken waren.

ar

STADSPOORT

Geloof kan bergen verzetten, zelfs muren doen vallen.

Welke invloed heeft een doorleefd en sterk geloof volgens jou?

SPOOR 1

NAAR WAARDE GESCHAT

1 Muren en poorten

2

pl a

ar

1

4

jk

In ki

5

ex

em

3

2

Stadspoort

6

SPOOR 1

1 Muren en poorten 1

Situeer deze muren en poorten – ze staan/stonden allemaal in een stad – en vertel wat je weet over hun geschiedenis. Leg de focus op het doel van hun bouw en hun functie.

2 Welke symboolwaarde(n) kun jij vandaag aan elke muur of poort toekennen?

ar

pl a

em

jk

In ki

ex



naar waarde geschat

3

2 Waarden en hun betekenissen Mensen kennen tegenwoordig overal de prijs en nergens de waarde van.

Prijs is wat je betaalt.

Waarde is wat je krijgt.

Warren Buffett, Amerikaanse beleggingsdeskundige

Dorian Gray in The Pïcture of

Dorian Grey (door Oscar Wilde)

Inayat Khan, Indiaas filosoof

ar

Thomas Edison

, Amerikaans ui

pl a

De waarde van het offer ligt in de gewilligheid waarmee het gebracht wordt.

Je waarde word t bepaald door wie je ben t en niet door wat je hebt.

em

De Franse filosoof Jean Baudrillard onderscheidt vier waardebetekenissen:

1 Gebruikswaarde

Iets heeft betekenis omdat ik het nodig heb, iets is nuttig en functioneel, bv. een balpen of een hamer. Ook de relatie met mensen kan functioneel zijn, bv. de bakker om de hoek. Vaak heeft iets een meervoudige gebruikswaarde, bv. een smartphone.

2 Ruilwaarde

De materiële waarde, vandaag meestal uitgedrukt in geldwaarde: hoeveel kost het? Deze waarde valt het best te meten, in getallen uit te drukken.

Hierdoor kunnen we duidelijke maatstaven hanteren: iemand is arm of rijk; iets kost veel of is goedkoop. De ruilwaarde kan sterk variëren door een veranderende vraag en aanbod. Ruilwaarde geldt bijna uitsluitend voor materiële zaken.

In ki

jk

ex

3 Symboolwaarde

Welke betekenis toont iets of iemand aan anderen. Symbolen vertellen ons wat iets of iemand betekent en helpen ons iets of iemand te situeren. We maken hierbij vaak een onderscheid tussen mensen. Bv.: een advocaat draagt een toga en dat suggereert iets over zijn intellectuele capaciteiten, zijn status, zijn economische positie.

4 Persoonsgebonden waarde

Iets of iemand betekent persoonlijk veel voor mij, is mij dierbaar en wordt daarom onvervangbaar. Ik voel me ermee verbonden. Spontaan denken we hier aan waarden die centraal staan in ons leven: vriendschap, liefde, rechtvaardigheid … Materiële voorwerpen krijgen in deze context een verder dragende, niet-materiële betekenis, bv. een trouwring, een foto.

De meeste waarden combineren verschillende betekenissen, maar beklemtonen vaak één of twee ervan. Hoe rijker aan betekenis, hoe waardevoller iets of iemand wordt geacht.

4

Stadspoort

tvinder

2 Waarden en hun betekenissen 1

Lees de citaten. a Kies er één citaat uit dat je aanspreekt. Leg uit waarom je dat hebt gekozen. b Welke klemtonen leggen al deze citaten? Wat is met andere woorden hun gemeenschappelijke deler?

2 Waarden duiden aan wat we belangrijk achten, wat de kwaliteit van ons leven verhoogt, wat we nastreven en willen realiseren. Kies een materiële waarde die voor jou belangrijk is en formuleer daarbij de vier waardebetekenissen van Baudrillard. Waarop ligt de klemtoon?

3 Kies een van de muren of poorten op de foto’s op p. XX en omschrijf de waardebetekenissen van Baudrillard die je terugvindt.

ar

4 Ga even terug naar de openingspagina en het verhaal over Jericho. Welke waarde is hier het belangrijkste voor de joden? Welke betekenis(sen) primeren?

pl a

em

jk

In ki

ex



naar waarde geschat

5

3 Redden wie te redden valt De Malinese vluchteling Mamoudou Gassama, die zaterdag in Parijs vier verdiepingen omhoog klom om een vierjarig kind te redden, krijgt de Franse nationaliteit. Dat melden verschillende Franse media.

In ki

pl a

jk

ex

De Parijse burgemeester Anne Hidalgo zag Gassama zondagavond. ‘Hij heeft me uitgelegd dat hij enkele maanden geleden uit Mali hier is aangekomen, en ervan droomt om hier zijn leven op te bouwen’, tweette Hidalgo. ‘Ik heb hem geantwoord dat zijn heroïsche inspanning een voorbeeld is voor alle burgers, en dat de stad hem natuurlijk zal steunen in zijn inspanningen om zich in Frankrijk te vestigen.’

em

De feiten deden zich zaterdagavond omstreeks 20 uur voor, aldus brandweer en politie. ‘Gelukkig was er iemand met een goede conditie die de moed had het kind te redden’, aldus de brandweer.

ar

Vanochtend ontving president Emmanuel Macron de ‘Malinese Spiderman’, zoals Franse media hem noemen, op het Elysée uit dankbaarheid voor zijn heldendaad.

Macron maakte daarbij bekend dat de 24-jarige Mamoudou Gassama genaturaliseerd zal worden en dat hij bovendien ook een job bij de brandweer aangeboden krijgt.

Verschillende Franse politici hadden daartoe opgeroepen nadat een video van ‘s mans heldendaad viraal ging en bleek dat Gassama geen verblijfspapieren had.

NT

Bron: De Morgen

Op een andere sabbat ging hij naar de synagoge, waar hij onderricht gaf. Daar was ook iemand met een verschrompelde rechterhand. De schriftgeleerden en de farizeeën letten op hem om te zien of hij op sabbat iemand zou genezen, want dan zouden ze hem op grond daarvan kunnen aanklagen. Maar hij wist wat ze van plan waren en zei tegen de man met de verschrompelde hand: ‘Sta op en kom in het midden staan.’ Dat deed de man. Jezus zei tegen de farizeeën en schriftgeleerden: ‘Ik vraag u of men op sabbat goed mag doen of kwaad, of men een leven mag redden of verloren laten gaan.’ Nadat hij hen een voor een had aangekeken, zei hij tegen de man: ‘Strek uw hand uit.’ Dat deed hij en er kwam weer leven in zijn hand. De schriftgeleerden en farizeeën raakten bijna buiten zinnen en begonnen onderling te overleggen wat ze met Jezus zouden doen.

Lucas 6, 6-11

6

Stadspoort

3 Redden wie te redden valt 1

In het verhaal van Mamoudou Gassama kun je stellen dat het grensverleggend gedrag van de Malinese immigrant uitmondt in volwaardig burgerschap binnen de Franse staatsgrenzen. Som kort de verschillende elementen in het reddingsverhaal op die je in het artikel leest en in de video ziet.

2 Kies een van de elementen uit vraag 1 en: a Leg de link met de verschillende waardebetekenissen van Baudrillard. b Geef aan op welke waardebetekenis volgens jou de klemtoon ligt. c Wat leer je hieruit in het licht van Lucas 6, 6-11?

ar

3 De redding was best een radicale daad met radicale gevolgen. Eenzelfde radicaliteit vinden we ook in de evangelies. Of zijn er toch grote verschillen? a Plaats eerst president Macron op een lege stoel en vervolgens Jezus en stel hen vragen over de redding door Mamoudou Gassama, en in het licht hiervan over de betekenis van de Bijbeltekst. b Wat zou de Malinese vluchteling er bovendien zelf over denken?

pl a

em

jk

In ki

ex

ďťżâ€ƒ

naar waarde geschat

7

SPOOR 2

MORELE GRENZEN DOORBREKEN

1 Morele vrijheid 1

pl a

2 Universele principes

em

Perry en Celeste zijn getrouwd en hebben twee zoontjes. Ze zijn rijk, hebben vermogende vrienden, wonen in een welstellende buurt.

Ze noemen hun huwelijk gepassioneerd, maar het heeft zijn schaduwzijde. Perry domineert hun relatie en als Celeste te weinig aandacht schenkt aan zijn verlangens, aarzelt hij niet om haar te dwingen zich te schikken naar zijn verwachtingen. Af en toe gebruikt hij hiervoor zelfs geweld. Na een hoogoplopende discussie waarbij Perry zijn vrouw bijna wurgt, besluiten ze in therapie te gaan. De therapeute merkt Perry’s dominantie op en vraagt voorzichtig naar mogelijk geweld binnen hun relatie.

ar

Big little lies

Gij zult niet kwa

Behandel anderen steeds zoals je zou willen dat ze jou behandelen

ex

Gulden regel

adspreken of liegen.

Achtste gebod

In ki

jk

Handel zo dat je handelswijze kan gelden als principe van een algemene wet

8

Stadspoort

Maxime van Kant

SPOOR 2

1 Morele vrijheid 1

Bekijk het fragment uit Big Little Lies. a Waarom liegt Celeste tegen de psychologe? Bouwt ze daarmee een muur op? b Zou je zelf liegen? Waarom wel/niet?

2 Plaats jezelf op de schaal: 0 = kan absoluut niet, 10 = moet zeker kunnen.

Spieken op een toets 0

10

Liegen tegen een leerkracht 10

ar

0 Roddelen over je beste vriend(in)

10

Rapportcijfer veranderen 0 Boekbespreking zonder verwijzing kopiĂŤren

em

0

pl a

0

10

10

3 Zijn universele principes absoluut?

jk

In ki

ex

spoor 2  morele grenzen doorbreken

9

2 Evenredig verdeeld Witherspoon en Kidman zien hun loon verviervoudigen

Bron: De Standaard

ex

em

Let me tell you something.

There’s no nobility in poverty.

I’ve been a poor man, and I’ve been a rich man. And I choose rich every fucking time.

pl a

Dat hebben ze te danken aan Apple, de nieuwe geldschieter van Big Little Lies. ‘We hebben het geld bijgelegd om hun lonen naar het niveau van mannelijke hoofdrolspelers in topseries te tillen’, klinkt het daar.

ar

Voor het eerste seizoen van de succesreeks Big Little Lies verdienden Reese Witherspoon en Nicole Kidman per aflevering 200 000 à 300 000 euro. Daar komt nu verandering in: voor de nieuwe reeks zullen beide actrices telkens één miljoen dollar – zo’n 820 000 euro – op hun bankrekening zien verschijnen.

In ki

jk

Jordan Belfort in The Wolf of Wall Street

10

Stadspoort

2 Evenredig verdeeld 1

Lees het krantenartikel over de lonen van Reese Witherspoon en Nicole Kidman. a Waarom is gelijkwaardigheid tussen man en vrouw belangrijk? b Hoe is het in België gesteld met de loonkloof tussen mannen en vrouwen? Facts and figures!

2 8 maart is het Internationale Vrouwendag. a Zoek enkele markante quotes naar aanleiding van Internationale Vrouwendag. Een voorbeeld van Cambridge-professor en auteur van Vrouwen en macht Mary Beard:

‘Op sommige vlakken is mijn geduld op. Gelijk loon voor gelijk werk, grensoverschrijdend gedrag: daar wil ik zelfs niet meer over discussiëren.’ b Zijn mannen zoveel beter geplaatst dan vrouwen om een hoger loon op te eisen?

ar

3 In The Wolf of Wall Street verdient Leonardi DiCaprio niet enkel een leuke cent.

Zijn personage, Jordan Belfort, verdedigt er ook met veel glans de hebzucht, nochtans een van de zeven hoofdzonden. ‘Moreel ziekelijk’ was een van de commentaren.

Jullie worden in twee keer twee groepen verdeeld: A en B - pro en contra. a De ene groep (pro) verdedigt dergelijke hoge lonen met stevige argumenten.

De andere groep (contra) plaatst er doorslaande argumenten tegenover. b De ene groep (pro) haalt lessen uit Jordan Belforts ‘winnersmentaliteit’.

De andere groep (contra) toont aan waarom ze zijn speech verwerpt.

De bedoeling is niet dat jullie deze morele issues oplossen, wel dat je ze duidelijk in kaart brengt en er mogelijke conclusies uit haalt. Noteer hieronder eerst jullie argumenten en daarna de conclusies.

em

pl a

jk

In ki

ex

spoor 2 morele grenzen doorbreken

11

3 Beslissingsrecht

em

pl a

ar

1

ex

2

Zelfrijdende Uber had overstekende vrouw gezien

jk

Op zondag 18 maart reed een zelfrijdende wagen van Uber een 49-jarige vrouw dood in Tempe, Arizona.

De Amerikaanse website The Information bericht nu, op basis van twee bronnen, dat de Uber de vrouw wel degelijk de weg had zien oversteken. De sensoren van de wagen hadden haar opgemerkt, maar de auto greep niet in.

In ki

Dat komt omdat zelfrijdende wagens zijn ingesteld om sommige ‘valse positieven’ te negeren. Het is immers niet de bedoeling dat de wagen voor elk object dat de weg kruist een noodstop maakt. Denk maar aan een plastic zak die over de weg waait.

Volgens de bronnen die The Information sprak was de gevoeligheid van de software zo ingesteld dat de auto objecten op de weg té vaak negeerde. De wagen dacht daardoor dat zelfs een overstekende vrouw met een fiets niet nodig was om een noodstop voor uit te voeren. De wagen remde bij de crash niet af, er waren zelfs geen remsporen op het asfalt te zien.

Experts stelden eerder al dat de wagen de vrouw wel moest hebben opgemerkt. Die was immers uitgerust met tal van sensoren, camera’s en zelfs een lidar-systeem dat eender welk object opmerkt.

Maar wanneer de software niet juist is afgesteld om accuraat op die gegevens in te spelen, maakt dat allemaal niet veel uit. Dan rijdt de wagen gewoon verder.

Het ongeval wordt onderzocht door de Amerikaanse National Transportation Safety Board en de National Highway Traffic Safety Administration. Uber zelf is bezig met een doorlichting van zijn activiteiten rond autonome wagens. Het heeft alle tests na het ongeluk stilgelegd. Uber wilde niet reageren op de claims in The Information.

Bron: De Standaard

12

Stadspoort

3 Beslissingsrecht 1

Bekijk het filmpje Dilemma. a Vertwijfeling? Of niet? Welke beslissing neem jij? b Wat is je belangrijkste basis(regel) om hier een beslissing te nemen?

2 Het artikel over de zelfrijdende auto van Uber stelt een heel eenvoudige maar moeilijk te beantwoorden vraag: waar ging het hier fout?

3 En nu zelf aan de slag. a Jij bent programmeur en je beslist mee over wat prioritair is bij het programmeren van zelfrijdende auto’s. Uiteraard moet je je keuzes beargumenteren in je team. b Waar trek jij de grens bij het programmeren?

ar

pl a

em

jk

In ki

ex

spoor 2  morele grenzen doorbreken

13

SPOOR 3

OP LEVEN EN DOOD

ex

em

pl a

ar

1 Een offer om nooit te vergeten

Auguste Rodin

In ki

jk

Alsof hij over dat water had gelopen, zo praatte men maandag over Maarten van der Weijden en zo hadden de mensen aan de kant hem aangemoedigd. Bijna bovenmenselijk werd zijn prestatie genoemd.

Of moet ik Zijn prestatie schrijven? Want laten we eerlijk zijn, de gelijkenis ligt er nogal dik bovenop. Zoals Jezus het lijden van de mensen op zich nam, zo zwom Van der Weijden zichzelf kapot om het lijden aan kanker te bestrijden. Hij voelt zich schuldig, zei hij afgelopen weekend in NRC, dat hij zijn kanker heeft overleefd: ‘Als ik niet meer weet hoe ik mijn schuld moet inlossen, heb ik een probleem.

Ik wil altijd ergens naar streven, met een basis van dankbaarheid en een vleugje pijn.’

Maartens moeder stond net als Maria langs de route, maar kon niet verhinderen dat haar zoon, net als die andere Zoon, drie keer viel: Jezus viel onder het kruis, Maarten viel in slaap. Dat derde dutje bleek het einde in te luiden. ‘Mijn lijden kent wel ergens een grens’, had Van der Weijden even daarvoor al gezegd tegen zijn coach.

Hij leek er zelf verbaasd over. Na afloop nam zijn Daisy de liggende Maarten in de armen, het zag eruit als een piëta, maar dan levend en met vriendin.‘Het is volbracht’, zei Jezus aan het kruis. ‘Dit was alles’, zei Maartens arts na afloop.

Bron: De Standaard

14

Stadspoort

Piëta, St. Pieterskerk Gent

SPOOR 3

1 Een offer om nooit te vergeten 1

Reconstrueer het historisch verhaal.

2 Geef de belangrijkste kenmerken van een offer.

3 Definieer in het licht van dit verhaal wat ‘een offer’ is.

4 De Nederlandse zwemkampioen Maarten van der Weijden probeerde de Elfstedentocht te zwemmen om geld in te zamelen voor kankeronderzoek. Een hedendaags offer. De journalist verwijst in zijn artikel naar de kruisdood van Jezus. Een kritische lezing toont toch enkele fundamentele verschillen. Geef er twee.

ar

5 Een offer betekent lijden, voor wie offert, maar ook voor wie hem/haar liefheeft. Beschrijf het lijden dat Maria voelt wanneer ze haar gestorven zoon in haar armen houdt.

pl a

em

jk

In ki

ex

spoor 3 Op leven en dood

15

2 De dwaasheid van het kruis

Vader, vergeef hun, want ze weten niet wat ze doen.

Het is volbracht.

Dit is uw zoon.

pl a

Vandaag zul je met mij in het paradijs zijn.

ar

Jezus’ dood wordt beschouwd als het ultieme offer: Z’n leven geven om de mensheid te redden. Hoe zwaar zo’n offer weegt, maar ook hoezeer het getuigt van een onvoorwaardelijk geloof, valt te lezen in de evangelies.

Samen vormen ze ‘De zeven laatste woorden van Jezus’.

em

Mijn god, mijn God, waarom hebt U mij verlaten?

ex

Ik heb dorst.

In ki

jk

Vader, in uw handen leg ik mijn geest.

NT

Toen zei Jezus tegen zijn leerlingen: ‘Wie achter mij aan wil komen, moet zijn leven verloochenen, zijn kruis op zich nemen en mij volgen.’

Matteüs 16, 24

Toen Jezus werd weggeleid, hielden de soldaten een zekere Simon van Cyrene aan, die net de stad binnenkwam. Ze legden het kruis op zijn rug en lieten het hem achter Jezus aan dragen.

Lucas 23, 26

Caryll Houselander, Station of the Cross 5: Simon Helps Jesus Carry His Cross, 1955

16

Stadspoort

2 De dwaasheid van het kruis 1

Welke emoties spreken uit Jezus’ laatste woorden? Probeer ze ook kort te verklaren. Hoe zou je Jezus’ geloof omschrijven?

ar

2 Het kruis werd in de eerste eeuwen van het christendom gaandeweg het belangrijkste christelijk symbool.

De onderstaande kruisen geven nog een bijkomende betekenis aan het kruis. Welke betekenis en waarom past ze bij het symbool van het kruis?

pl a

em

3 De opdracht die Jezus aan zijn leerlingen geeft (Matteüs 16, 24) valt niet te onderschatten. a Geef er een voor jou haalbare formulering van. b Welke grens verleg jij?

jk

In ki

ex

4 Een figuur die in het lijdensverhaal vaak op de achtergrond blijft is Simon van Cyrene. a Wat betekent in een bredere context ‘iemands kruis dragen’? b Geef een goed voorbeeld uit je directe omgeving of uit een mediabericht over iemand die z’n kruis draagt en wat dat precies betekent.

spoor 3 Op leven en dood

17

3 Gewetensstrijd De Mahabharata is het grote Indische epos dat verhaalt over de vete tussen twee aan elkaar verwante families: de Pandava’s die alle goeds in de wereld verdedigen en de Kaurava’s, die steeds kwaad en onheil stichten.

Het epos geldt als een basistekst van het hindoeïsme en het centrale deel, de Bhagavad Gita of Het lied van de Heer, is voor de hindoes even waardevol als onze evangelies.

pl a

ar

De Bhagavad Gita geeft het gesprek weer tussen Arjuna, de boogschutter en Krishna, de wagenmenner. Arjuna is de belangrijkste strijder van de Pandava’s. Zijn pijlen zijn dodelijk en beslissend in elke strijd. Krishna bestuurt niet enkel zijn strijdwagen, hij is op de eerste plaats een van de belangrijkste hindoe-goden. Krishna is een van de incarnaties van de god Vishnu, die volgens de hindoes af en toe tussenkomt in een of andere gedaante om te helpen de wereldorde te herstellen.

De twijfel van Arjuna

Aan de vooravond van de beslissende strijd overschouwen Arjuna en Krishna het strijdtoneel.

Arjuna vraagt zich af of je mag doden en dus kwaad doen om het goede te laten zegevieren.

Bovendien ziet hij zich geplaatst tegenover familieleden.

em

Nu ik hier mijn familieleden zo strijdlustig voor me zie, Krishna, raken mijn ledematen verlamd en wordt mijn mond droog. Er vaart een siddering door mijn lichaam en mijn haar rijst ten berge. Gandiva (= Arjuna’s boog) glijdt uit mijn hand en mijn huid gloeit. O Rijkgelokte, ik weet dit niet te verdragen, mijn geest tolt bijna en ik bespeur tekenen van onheil. Niets goeds zie ik in het doden van eigen volk in de strijd. Ik verlang niet naar de overwinning, Krishna, noch naar heerschappij noch naar geluk.

ex

Wat moeten we aan met de heerschappij of met genot of met ons leven, wanneer degenen voor wie we heerschappij, genot en geluk begeren hier nu klaarstaan om in de slag hun leven en goed te laten?

In ki

jk

Daarom mogen wij de Kaurava’s, onze bloedverwanten, niet doden, want als we onze bloedverwanten hebben gedood, hoe zullen wij dan gelukkig zijn? Hoewel zij, verblind door begeerte, noch de misdadigheid van het doden van familie, noch het kwaad van het twisten met vrienden beseffen, hoe zullen wij, die volkomen beseffen hoe misdadig het is familie te doden, deze zonde niet van ons af kunnen wenden?

Bron: Bhagavad Gita, vertaling Hendrik van Teylingen

Mahatma Gandhi 18

Stadspoort

3 Gewetensstrijd 1

De twijfel van Arjuna en zijn bijhorende bedenkingen zijn te begrijpen. Vat ze samen in je eigen woorden.

2 Tegenover Arjuna’s bedenkingen plaatst Krishna in het gesprek in de Bhagavad Gita twee stellingen die het hindoeïsme sterk kenmerken.

Arjuna is te veel bezig met zichzelf. Zijn strijd is niet persoonlijk, zijn tegenstanders zijn niet zijn familieleden. Hij strijdt tegen onrecht, tegen het kwade, tegen de vernietiging van de wereld(orde).

Beeld je in dat jij Arjuna’s wagenmenner bent en dat je hem, op basis van Krishna’s stellingen, moet overtuigen de strijd aan te gaan met het kwade. Wat is je boodschap aan Arjuna?

pl a

ar

Het doden van tegenstanders houdt niet meer in dan hen helpen naar een volgende levensfase over te gaan. Volgens de oosterse reïncarnatieleer worden wel lichaam en geest gedood, maar de ziel verhuist naar een volgend bestaan.

Krishna voegt hier wel aan toe dat dit doden enkel mag als de strijd gerechtvaardigd is, iets wat hij ervoor heeft verklaard door te verwijzen naar de noodzakelijke overwinning van het goede.

3 Plaats de cartoon en de afbeelding van Ghandi in de context van Arjuna’s gesprek met Krishna.

Confronteer ze met Krishna’s boodschap.

em

jk

In ki

ex

spoor 3 Op leven en dood

19

TERMINUS Shoplifters

pl a

ar

em

ex

Deze film een ‘familieportret’ noemen zoals in alle recensies gebeurt, roept al meteen vragen op.

Lees hieronder een voorstelling van de zes personages en geef ze op de foto hun naam.

jk

1

In ki

Vader Osamu Shibata kan door een arbeidsongeval niet meer werken in de bouw en geniet geen sociale bescherming. Moeder Nobuyo verliest haar werk in een strijkatelier. Het gezin onderhouden door regulier werk lukt niet meer. Vader Osamu gaat daarom met zoon Shota zo onopvallend mogelijk in winkels stelen (shoplifting). Grootmoeder Hatsue levert eveneens haar bijdrage door het pensioen van haar overleden man te blijven innen. Dochter Aki op haar beurt verdient een centje met sensuele dansen en het verlenen van wat tederheid aan eenzame mannen in een chatroom. Op weg naar het schamele onderkomen van grootmoeder Hatsue ontfermen vader en zoon zich over Yuri, een klein meisje dat alleen op straat zit in de vrieskou. Ze is uitgehongerd, heeft littekens en andere sporen van mishandeling. Maar nog een mondje meer doet Osamu besluiten dat ook zij mee op pad moet om te ‘shopliften’.

Bron: De Morgen

2 Bekijk nu de trailer en beantwoord de vragen. a Waarom plaatsen we de term ‘familieportret’ tussen aanhalingstekens? b Hoe overschrijdt het gezin Shibata morele grenzen? c Welke warme waarden plaatsen zij daartegenover? d Wordt de kleine Yuri ontvoerd of wordt ze gered? e Wat maakt je tot een familie? f Sommige Japanners noemen deze film ‘misdaad stimulerende propaganda’. Akkoord?

20

Stadspoort

PANORAMA

In ki

jk

ex

em

pl a

ar

Het kruis dragen

1

Wat zie je op de foto, letterlijk en figuurlijk?

2 Wie draagt wie in dit beeld?

PANORAMA

21

22

Stadspoort

ex

jk

In ki ar

pl a

em

VENSTERS

In ki

jk

ex

em

pl a

ar

DOOR DIK EN DUN

ILC 'S

Kennis: 1, 2, 3, 8, 9, 10, 11, 18, 19, 20 Vaardigheden en attitudes: 4, 5, 6, 7, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 21, 22, 23, 24

1 Vrienden voor het leven 1

Wat betekent vriendschap voor jou? a Ga je akkoord met de stellingen of niet? Zet een kruisje in de kolom van jouw keuze.

Mijn levensbeschouwing geeft me houvast en van daaruit bouw ik verder aan mijn toekomst.

2

Een vriend(in) is altijd iemand die levensbeschouwelijk op mij lijkt.

3

Levensbeschouwing is belangrijk voor mij.

em

4 Ik vind het (soms) moeilijk om vriend(en) uit te leggen waarom ik voor mijn levensbeschouwing kies.

5

Een echte vriend(in) steunt jou zelfs al hebben we verschillende levensbeschouwelijke visies over de dingen van het leven.

ex

6 Levensbeschouwing is voor mij belangrijk in mijn vriendschapsrelaties.

7

Vertrouwen is de basis voor een goede vriendschapsrelatie.

jk

8 Een vriend(in) kan mij helpen om te zijn wie ik ben op levensbeschouwelijk vlak.

9 Ik vertrouw mijn vriend(in) toe hoe ik mijn levensbeschouwing beleef.

In ki

10 Ik vind het een plicht vanuit mijn levensbeschouwing om mijn vriend(in) te helpen, bij te staan en te steunen.

11 Ik vertel mijn vriend(in) over mijn levensbeschouwelijke twijfels.

12 Ik ben onzeker over de plaats van levensbeschouwing in mijn leven.

13 Ik ben bang voor mensen met een sterke levensbeschouwelijke overtuiging.

14 Een vriend(in) met dezelfde levensbeschouwing begrijpt mij het best.

15 Ik ben trots om deel uit te maken van mijn levensbeschouwing.

Score:

28

VENSTERS

0 punten

pl a

1

Neutraal:

Niet akkoord: 1 punt

ar

Helemaal akkoord: 3 punten

20 punten of meer

Tussen 10 en 20 punten

Tussen 0 en 10 punten

Je bent duidelijk iemand die met levensbeschouwing bezig is en dat ook een belangrijke plaats geeft in je leven. Je probeert coherent te handelen in functie van je levensbeschouwing.

Jij bent iemand die nadenkt over je levensbeschouwing en die van je vrienden. Het is voor jou belangrijk dat je bevriend kunt zijn met mensen met een andere levensbeschouwing.

Levensbeschouwing is voor jou niet belangrijk.

b Bespreek in groep je antwoorden in de bovenstaande tabel.

Denk in je groepje na over de positieve en negatieve elementen van het hebben van een levensbeschouwing. Vul onderstaand schema aan.

ar

c

ď „

pl a

ď ƒ

em

ex

jk

2 Welke betekenis heeft vriendschap? Je krijgt van de leerkracht een aantal teksten. Werk in groepjes om onderstaande vragen te beantwoorden. a Welke boodschap schuilt er in de tekst?

In ki

b Is deze boodschap universeel?

c

Bespreek klassikaal welke elementen van vriendschap in alle teksten terugkomen.

DOOR DIK EN DUN

29

3 Zou jij iemand met een andere levensbeschouwing als beste vriend(in) kunnen hebben? a Welke factoren kunnen de vriendschap op een positieve manier beĂŻnvloeden? b Welke factoren kunnen de vriendschap op een negatieve manier beĂŻnvloeden?

Negatieve factoren

em

ex

In ki 30

VENSTERS

pl a

Positieve factoren

ar

Vul het schema aan en bespreek in groep.

jk

VRIENDSCHAP

c

2 Waarden en normen 1

Welke waarden zijn voor jou belangrijk? a Maak een woordspin in het voorziene veld.. b Omcirkel in de woordspin welke waarden volgens jou universeel zijn.

Bespreek in de klas.

ex

em

pl a

ar

c

2 Bekijk een videofragment van onze vier personages en bespreek mondeling.

jk

a Wat denk je van hun visie op solidariteit, vreedzame dialoog en verbinding tussen mensen?

In ki

b Wat vind je van de manier waarop ze de waarden uitdragen die ze belangrijk vinden?

Verschillende levensbeschouwingen geven niet altijd dezelfde invulling en betekenis aan waarden. Daardoor ontstaan er conflicten.

DOOR DIK EN DUN

31

3 In welke levensbeschouwing vind je onderstaande waarden terug? Noteer het nummer bij elke waarde in de kolom met geloofsovertuigingen.

Christendom

HindoeĂŻsme

Islam

19 verantwoordelijkheid 20 verbondenheid 21 verdraagzaamheid 22 vriendelijkheid 23 vrijheid 24 zelfrespect 25 zelfstandigheid

Jodendom

Vrijzinnig humanisme

pl a

Boeddhisme

10 integriteit 11 loyaliteit 12 medeleven 13 openheid 14 oprechtheid 15 positivisme 16 rechtvaardigheid 17 respect 18 solidariteit

ar

1 barmhartigheid 2 behulpzaamheid 3 bescheidenheid 4 betrokkenheid 5 betrouwbaarheid 6 dienstbaarheid 7 eerlijkheid 8 gelijkwaardigheid 9 goedheid

ex

em

4 Rangschik nu samen met een partner de waarden volgens belangrijkheid: dat doe je door de cijfers in de cirkels te zetten. Argumenteer telkens waarom je een waarde niet belangrijk, neutraal of wel belangrijk vindt.

Niet belangrijk

jk

Belangrijk

In ki

Neutraal

WAARDEN

Neutraal Belangrijk Niet belangrijk

32

VENSTERS

Behandel je medemens steeds zoals je zelf behandeld wilt worden.

5 Duik in de actualiteit en lees een aantal krantenkoppen. a Welke achterliggende waarden komen in de krantenkoppen aan bod?

ar

pl a

b Welke gevoelens roepen de krantenkoppen bij jou op? Verklaar deze gevoelens.

em

CURIEUS!

Waarden en normen geven richting en zin aan ons morele en sociale handelen.

De waarden bepalen ‘wat’ we belangrijk vinden.

De normen beschermen de waarden die we belangrijk vinden.

jk

ex

Er is onder de mensen een brede consensus over welke waarden we universeel en belangrijk vinden om vreedzaam te kunnen samenleven, ongeacht de levensbeschouwelijke achtergrond. Soms zijn er normen of regels nodig om die waarden te beschermen.

In ki

6 Wie of wat is jouw morele kompas? Baseer jij je hierbij op morele en sociale regels uit je eigen levensbeschouwing?

Indien ja, geef voorbeelden. Indien neen, leg uit.

Je mag oorlog/wapens of geweld gebruiken om de waarden die we belangrijk vinden te beschermen en waarborgen.

DOOR DIK EN DUN

33

3 Liefde is vriendschap, vriendschap is liefde Waargebeurd Mohamed en Marina vieren dit jaar hun 25ste huwelijksjubileum. Ze leerden elkaar kennen op een feestje van gemeenschappelijke vrienden.

Mohamed – ‘de Mo’ voor de vrienden – was een stoere gespierde bink met groene ogen. Mo heeft Marokkaanse ouders en is moslim. Marina had mooie blonde krullen. Ze is praktiserend katholiek en gaat regelmatig naar de kerk. Ze vielen als een blok voor elkaar.

ar

Maar hoe gingen ze over hun relatie aan hun ouders vertellen? Hoe zouden die reageren?

Wat zouden de andere familieleden en hun vrienden ervan denken?

pl a

Bovendien had Marina ook al een dochtertje uit een vorige relatie. Op welke manier konden ze een ‘nieuw’ samengesteld gezin vormen? Je kunt wel zeggen dat hun ‘interlevensbeschouwelijke’ relatie uitzonderlijk was in die tijd. Niemand in de omgeving had zo’n relatie. Niemand kon hen tips geven of bijstaan met raad. Maar ze hadden elkaar!

em

Gelukkig reageerden hun vrienden positief. Ook familieleden vonden het prima toen ze zagen dat ze echt verliefd waren. Natuurlijk waren er ook veel vragen en fronsende wenkbrauwen. Blikken die zeiden: hoelang zal deze relatie duren? Vroeg of laat komen er meningsverschillen en ruzies over de religieuze feesten, de erediensten, de opvoeding van hun kinderen enzovoort.

Maar hun liefde was oprecht, authentiek en sterk! Ze zijn vandaag nog steeds gelukkig samen en kregen een dochter, Nora.

1

ex

PS: Ja, de Mo ziet Marina’s eerste dochter als ‘zijn’ dochter!

Wat is het verschil tussen liefde en vriendschap?

jk

In ki

2 Bekijk het videofragment van onze vier personages. a Welke betekenis heeft liefde in jouw levensbeschouwing?

b Kun je liefde voelen voor God, een profeet of andere heilige? Waarom wel/niet?

c

Zou jij alles kunnen opofferen uit liefde?

34

VENSTERS

Liefde = overgave.

Kun je onvoorwaardelijke liefde voelen voor iemand met een andere levensbeschouwing?

3 Aan de ene kant van het spectrum staat liefde, aan het andere uiterste staat vijandschap. a Zou jij je vijand kunnen liefhebben zoals Jezus, Mohammed, Boeddha …?

ar

b Vind je dat gemakkelijk/moeilijk? Waarom?

pl a

em

4 Ga in groepjes creatief aan de slag. Maak een kunstwerk waarbij vriendschap, liefde en levensbeschouwing centraal staan.

jk

ex

a Kies uit onderstaande suggesties: -- Haal verf, stiften, potloden, klei, papier … boven en maak een kunstwerk waarin de thema’s worden verwerkt.

-- Laat je pen spreken en schrijf een gedicht, haiku, kortverhaal …

-- Duik de geschiedenis in en ontdek hoe liefde wordt beschreven in de verschillende levensbeschouwingen door de tijd heen. b Bedenk een gepaste titel voor jullie voor jullie kunstwerk.

Welke gevoelens komen bij jou op als je naar jullie werk kijkt?

In ki

c

DOOR DIK EN DUN

35

ar pl a em In ki

jk

Peggy Batsleer MichaĂŤl Bartels Karolien De Decker Stephanie Jame

ex

Wouter De Smedt

Bij de leerwerkboeken van Curieus 1, 3 en 5 vind je Ontdek het onlineleerplatform diddit! vanaf augustus 2019vind ookjeonline materiaal op www.diddit.be.

Vooraan in dit boek de toegangscode, zodat je volop kunt oefenen op je tablet of computer. Activeer snel je account op www.diddit.be en maak er een geweldig schooljaar van!

ISBN 978-90-306-7656-0 564408

9 789030 676560

vanin.be