Boektoppers lesmap 2023 - OK - Marie komt thuis

LESMAP Marie komt thuis

Auteur: Els Van Esbroeck

INTRO

De rode klaproos van Elfje Marie staat wiebelend in de stralende, frisse herfstzon. Marie en haar vrienden zijn gezellig druk in de weer. Ze glijden van de heuvels op een bladslee en maken kennis met een schattige eekhoorn met een grote pluimstaart: Mini. Samen hebben ze reuzepret. Wanneer ze later allemaal samen op Maries klaproos landen, is de pret uit. De bloem knakt! Wat nu? Zal Elfje Marie een nieuw huis vinden?

Een kleurrijk herfstverhaal over een elfje dat haar huis verliest en graag alles alleen oplost. Maar dat kan niet altijd

ONTWIKKELINGSDOELEN

OD NED 1.5 De kleuters kunnen een beluisterd verhaal, bestemd voor hun

De kleuters kunnen in een gesprek met een eenvoudige maar relevante vraag of met commentaar reageren.

De kleuters kunnen een mondelinge, voor hen bestemde boodschap, ondersteund door beeld en/of geluid, begrijpen.

© 2011 Clavis Uitgeverij, Hasselt-Alkmaar-New York, Marie komt thuis, tekst: Jean-Philippe Rieu, illustraties: Mark Janssen

Overzicht lesmap

p. 4

KRINGACTIVITEIT LEES- EN INLEEFMOMENT

Samen met de kleuters bouw je het verhaal opnieuw op aan de hand van de prenten. Stel zo veel mogelijk open vragen en ga samen op zoek naar de antwoorden. Dat helpt de kleuters om hun woordenschat op een spontane manier verder op te bouwen.

p. 7

ACTIVITEIT 1

UITSTAP: NAAR HET BOS

Ga met de kleuters op stap in het bos. Zelf een uitstap naar het bos maken zorgt ervoor dat ze intens ervaringen zullen opdoen die enorm waardevol zijn voor hun ontwikkeling. Verzamel tijdens je tocht materiaal waar je verder mee aan de slag kunt gaan.

p. 15

KNUTSELEN MET NATUURMATERIAAL

ACTIVITEIT 2

We knutselen met natuurlijke materialen een Elfje Marie of een Victor Vlinder.

p. 19

ACTIVITEIT 3 SPIEGELEN EN SYMMETRIE

Zag je de vleugels van Victor Vlinder? Ze zijn symmetrisch. Een ideaal moment om met spiegels te experimenteren en symmetrie te ontdekken.

p. 37

ACTIVITEIT 5

DOBBLE MET MARIE

Dobble is een spannend observatie- en reactiespel. De kleuters vergelijken afbeeldingen op verschillende kaarten en proberen om ter snelst twee identieke figuren te vinden. Wie als eerste dezelfde figuren vindt, mag een kaart wegleggen.

Ben je al je kaarten kwijt? Dan heb je gewonnen!

ACTIVITEIT 4 INSECTENHOTEL

p. 32

Het wordt herfst en Marie moet op zoek naar een nieuw huis. In de natuur zoeken insecten ook een nieuwe thuis. Jij kunt ze daarbij een handje helpen door een insectenhotel te maken.

Lees- en inleefmoment

Doel: Samen met de kleuters bouw je het verhaal opnieuw op aan de hand van de prenten. Stel zo veel mogelijk open vragen en ga samen op zoek naar de antwoorden. Dat helpt de kleuters om hun woordenschat op een spontane manier verder op te bouwen.

OD NED 1.5 De kleuters kunnen een beluisterd verhaal, bestemd voor hun leeftijdsgroep, begrijpen.

OD NED 1.2 De kleuters kunnen voor hen bestemde vragen in concrete situaties begrijpen.

OD NED 2.6 De kleuters kunnen antwoorden op gerichte vragen in verband met betekenis, inhoud, bedoeling, mening in concrete situaties.

BENODIGDHEDEN

- boek: Marie komt thuis

VOOR HET LEZEN

Bekijk de cover van het boek aandachtig met de kleuters.

Lees de titel. Schenk aandacht aan de titel en de letters. Verklank de letters.

De volgende vragen kunnen als leidraad dienen om een gesprek aan te knopen.

- Wat zie je?

- Waar zou het boek over gaan?

- Herken je het dier?

Waar zijn ze? Waarom denk je dat?

- Waar staan ze op?

- Welk seizoen zou het dan zijn?

- Ken jij het liedje van de paddenstoel? Zullen we het eens zingen? Op deze paddenstoel zit geen kabouter maar een eekhoorn heen en weer te wippen. We moeten het dus anders zingen.

Zullen we nu eens zingen dat Elfje Marie heen en weer zit te wippen?…

TIJDENS HET LEZEN

Lees het boek een eerste keer.

PAGINA 1-2

- Waar zit Marie?

- Wat doet ze?

- Wat verzamelt Batteraaf Mus voor Marie?

- Wat doet Suzie Bij?

PAGINA 3-4

- Wie komt er aangefladderd?

- Waar wil Victor Vlinder samen met de anderen naartoe?

- Hoe gaan ze daarnaartoe?

- Waar zitten ze op?

- Weet jij van welke boom het blad komt?

- Met hoeveel vliegen ze naar beneden? Tel je mee?

PAGINA 5-6

- Wie wil meedoen?

- Welke kleur heeft het blad nu?

- Er vallen steeds meer bladeren naar beneden. Hoe zou dat komen, volgens jou?

- Marie zegt dat de bladeren vallen en dat de kleuren veranderen. Zag jij dat al eens gebeuren? Dat alles een andere kleur kreeg?

- Weet je nog hoe dat kwam?

- Weet jij hoe het seizoen heet waarin alles van kleur verandert?

PAGINA 7-8

- Waar wil Marie terug naartoe?

- Wat gebeurt er met de klaproos?

- Hoe komt dat?

- Hoe voelt Marie zich?

- Wat nu?

PAGINA 9-10

- Marie huilt. Ze is verdrietig.

Hoe komt dat?

- Hoe voelen de andere dieren zich?

Waarom denk je dat? Hoe kijken ze?

- Kunnen ze Marie helpen, volgens jou?

Wat kunnen ze doen?

PAGINA 11-12

- Marie vliegt heen en weer. Wat zoekt ze?

- Kan ze een klaproos vinden?

- Waarom kan ze geen klaproos meer vinden?

- Kan Marie het probleem alleen oplossen?

- Wie kan haar helpen?

- Vind jij het moeilijk om hulp te vragen?

- Los jij alles liever alleen op?

PAGINA 13-14

- Wat zoekt Marie? - Kan ze nog een bloem vinden?

- Waarom kan ze nu geen bloem meer vinden?

- Hoe voelt Marie zich?

- Suzie Bij vliegt naar Marie toe. Wat wil ze doen?

- Vind jij het moeilijk om hulp te vragen? Waarom (niet)? - Wanneer had jij hulp nodig omdat het alleen niet lukte?

PAGINA 15-16 - Waar zit Victor Vlinder?

- Wat vraagt Marie aan Victor? - Is het slim om hulp te vragen?

- Zou het zonder Victors hulp lukken, volgens jou?

PAGINA 17-18

- Is het gelukt? Had Victor een plan voor Marie?

- Aan wie vraagt ze hulp?

PAGINA 19-20

- Heeft Mini Eekhoorn een plan?

- Wat is het plan?

- Victor wil ook graag bij Mini en Marie wonen. Lukt dat?

PAGINA 21-22

- Waar gaan de dieren naartoe?

- Met hoeveel zijn ze? Tel je mee?

- Wie loopt er als eerste / als tweede / als laatste / als voorlaatste / in het midden?

PAGINA 23-24

- Waar zijn de dieren nu?

- Het ziet er gezellig uit, vind je niet?

- Ze knabbelen samen lekkere nootjes.

- Hoe voelt Marie zich?

- En hoe voelen de andere dieren zich?

- Waarom denk je dat?

- Vind jij het gezellig samen met je vrienden/familie?

NA HET LEZEN

Nadat je het boek gelezen hebt, kun je de kleuters bevragen naar hun eigen ervaringen met de herfst.

Het boek blijft in de boekenhoek/kring beschikbaar voor de kleuters. Ze kunnen het doornemen wanneer ze willen.

Zet het boek zo aantrekkelijk mogelijk in je kring. Geef het een prominente plek zodat ze er snel naar kunnen grijpen.

ACTIVITEIT 1

Uitstap: Naar het bos

Doel: Ga met de kleuters op stap in het bos. Zelf een uitstap naar het bos maken zorgt ervoor dat ze intens ervaringen zullen opdoen die enorm waardevol zijn voor hun ontwikkeling. Verzamel tijdens de tocht materiaal waar je verder mee aan de slag kunt gaan.

OD WO 1.2 De kleuters tonen een explorerende en experimenterende aanpak om meer te weten te komen over de natuur.

OD WO 1.13 De kleuters tonen een houding van zorg en respect voor de natuur.

OD WO 1.1 De kleuters kunnen verschillen onderscheiden in geluid, geur, kleur, smaak en voelen.

OD WIS 3.4 De kleuters kunnen vanuit een patroon een rij of een reeks dingen verder zetten. In het patroon kunnen aantallen (beperkt tot vijf) en/of kwalitatieve kenmerken (beperkt tot twee gemeenschappelijke) voorkomen.

OD WIS 2.3 De kleuters kunnen dingen rangschikken volgens de toenemende of afnemende mate van een welbepaald kwalitatief kenmerk.

OD WO 1.12 De kleuters weten dat ze door de inname van sommige producten en planten ziek kunnen worden.

BENODIGDHEDEN

- werkkaart 1

WERKWIJZE

Print werkkaart 1. Verknip ze tot kaarten en lamineer ze.

Ga samen met je klas naar het bos. Dat is een absolute must als start van het thema ‘herfst’. De ervaringen die de kleuters opdoen, zijn enorm waardevol voor hun ontwikkeling. Kleuters moeten zo veel mogelijk ondergedompeld worden in de echte wereld, zodat ze die zich ook echt ‘eigen’ kunnen maken. Ze ervaren pas echt dat de seizoenen veranderen als ze zelf op ontdekking gaan.

Laat de kleuters genieten met hun zintuigen: ze wandelen door een ritselend en krakend bladerdek, stappen met hun laarzen door een plas

Wees opmerkzaam voor geluiden: Wat hoor je?

- Laat de kleuters bewust geuren opsnuiven: de geur van een bos, de geur van schors en naaldbomen …

Laat ze voelen: Wat prikt dat. Dit is glibberig. Het mos is zacht.

- Laat ze proeven van beukennoten, kastanjes, noten … Maar geef ook mee dat het gevaarlijk kan zijn en dat je niet zomaar alles mag en kunt opeten.

- Laat de kleuters bewust observeren. Laat ze op een andere manier naar de natuur kijken. Neem vergrootpotjes, vergrootglazen en spiegels mee.

De bedoeling van deze uitstap is dat de kleuters zo veel mogelijk ervaringen en belevenissen opdoen. Gooi bladeren in de lucht, laat de kleuters onder een bladerdek liggen, snuif de geur van het bos op, observeer de dieren en imiteer ze, wees opmerkzaam voor de dauw, de zonnestralen … Zo wordt de betrokkenheid van de kleuters veel groter.

Bestudeer op voorhand de omgeving. Welke vruchten kun je rapen in het bos? Is er een appelboom in de buurt? Zijn er kastanjebomen? Eiken? ... Neem niet te veel vruchten mee. Denk aan de dieren. Ook dat draagt bij tot de ontwikkeling van een respectvolle houding voor de natuur binnen je klasgroep.

Maak voor je vertrekt duidelijke afspraken over respectvol omgaan met de natuur:

- Maak niets stuk.

- Neem geen paddenstoelen mee.

- Maak niet te veel lawaai. De dieren willen rust en ze kunnen bovendien bang zijn.

- Neem niet te veel herfstvruchten mee. De dieren hebben ze nodig in de winter.

- Blijf bij de groep.

- Ga respectvol om met dieren in het bos.

We voorzien een aantal opdrachten en opdrachtkaarten (werkkaart 1) om mee naar het bos te nemen. Beslis zelf of je die op voorhand bespreekt met de kleuters of dat je de opdrachten spontaan geeft tijdens de uitstap. Bekijk welke opdrachten haalbaar zijn voor je groep en de omgeving. De afbeeldingen zorgen ervoor dat de kleuters mee kunnen ‘lezen’ en zelf kunnen bedenken wat de opdracht zou kunnen zijn.

OPDRACHTEN

VERZAMEL TAKKEN

Laat de kleuters verschillende takken verzamelen. Observeer de takken: Er zijn dikke, dunne, lange, korte Bekijk ook de schors.

Sorteer en groepeer:

- Leg de takken van groot naar klein en van klein naar groot.

- Wat is de grootste stok? En de kleinste?

- Doe hetzelfde van dik naar dun.

- Verzamel de takken met mos en de takken zonder mos.

De takken gebruik je in Activiteit 2: Knutselen met natuurmateriaal

BLAADJESREGEN!

Verzamel bladeren op een hoge berg. Of verstop iemand onder een bladerdek. Wie is er verstopt? KIEKEBOE!

Bestudeer de verschillen en gelijkenissen in kleur, vorm en grootte.

Verzamel, groepeer en benoem.

Leg de bladeren eens van licht naar donker, van groot naar klein

Neem een aantal bladeren mee naar de klas. Die gebruik je in Activiteit 4: Insectenhotel

Leg de bladeren te drogen tussen krantenpapier. Leg er een zwaar voorwerp op zodat de bladeren mooi plat drogen en ze later gemakkelijker te verwerken zijn.

ZOEK PADDENSTOELEN

In het verhaal komen paddenstoelen voor. De vliegenzwam (rood met witte stippen) kennen de kleuters het beste. Als je een bezoek brengt aan het bos, ontdekken de kleuters de verschillende soorten paddenstoelen.

Dit is een uitgelezen moment om te bespreken hoe je paddenstoelen moet bestuderen en bekijken. We kijken met onze ogen, niet met onze handen. Neem eventueel een spiegel mee zodat je onder de paddenstoelen kunt kijken.

- Wat zie je? Plaatjes of buisjes?

- Welke vorm heeft de paddenstoel?

- Waar groeit hij? Op een stam?

- Welke kleur heeft de paddenstoel?

Bespreek de delen van de paddenstoel. ‘Steel’ en ‘hoed’ zijn termen die de kleuters zeker kunnen onthouden.

Bespreek ook dat je ziek kunt worden als je van de paddenstoelen eet en leg de kleuters het gevaar uit.

Maak een foto van de paddenstoelen en zoek meer informatie op in de klas. Je kunt de foto’s eventueel tweemaal printen en er een memory of ander spel mee maken.

ZOEK EEN PLEK MET MOS

Er zijn verschillende soorten mos. Mnium hornum of sterrenmos komt het meest voor. Bestudeer het samen met de kleuters. Voel er eens aan.

- Hoe voelt het?

- Is het nat?

- Waar vind je mos?

ZOEK DENNENAPPELS

In de klas kun je met de dennenappels een proef doen. Dennenappels sluiten zich in een vochtige omgeving. Als je de dennenappels in een droge, warme omgeving zet, dan openen ze hun schubben. Neem een paar dennenappels mee en leg ze op de verwarming. Bestudeer wat er verandert. Vind je een dennenappel met open schubben? Ga dan op zoek naar de zaadjes die zich tussen de schubben bevinden. Die zijn een lekkernij voor de dieren in het bos.

Neem de dennenappels mee naar de klas. Je gebruikt ze in Activiteit 4: Insectenhotel

ZOEK EIKELS EN EIKELDOPJES

Verzamel eikels tijdens de uitstap. Als je geluk hebt, zul je verschillende eikels en dopjes vinden. Toon de kleuters op de vindplaats het blad van de eikenboom. Bewaar telkens een blad, eikel en dopje. Bestudeer de verschillende eikels en dopjes. De kleuters zullen misschien zelf opmerken dat er verschillende soorten eikels zijn, afkomstig van verschillende bomen.

ZOEK TAMME KASTANJES

Zie je een plek met bolsters en veervormige bladeren? Bestudeer samen de kastanjes.

- Hoe zien ze eruit?

- Welke kleur hebben ze?

- Waar zitten ze in? (bolster)

- Kun je de bolster vastnemen? (prikt)

- Ze hebben een pluisje/staartje.

Toon de kleuters een blad van een tamme kastanje.

- Welke vorm heeft het?

- Waar lijkt het op?

- Als je goed kijkt, zie je dat het de vorm van een veer/pluim heeft.

Laat de kleuters een kastanje proeven. Toon hoe je een kastanje uit de bolster haalt zonder je pijn te doen. Toon ook hoe je de schil eraf doet en vertel hen dat de schil bitter is. Vinden ze de kastanje lekker?

Kastanjes zijn nodig voor de dieren. Ze verstoppen ze voor tijdens de winter. Vertel de kleuters dat ze er niet te veel mogen meenemen. Neem allemaal één kastanje mee Het is fijn om op school de kastanjes te poffen. Ze krijgen dan een andere smaak. Maak een kruisvormige inkeping onderaan in elke kastanje en pof ze in een pan op het vuur.

ZOEK WILDE KASTANJES

Bestudeer samen de kastanjes.

- Zie je bolsters?

- Zie je handvormige bladeren?

- Hoe zien ze eruit?

- Hoe voelen ze?

- Waar zitten ze in? - Ziet deze bolster er hetzelfde uit als de bolster van de tamme kastanje? - Kun je deze bolster wel vastnemen?

- Heeft deze kastanje een pluisje?

- Mogen we deze kastanje opeten?

Neem bladeren van de wilde kastanje mee naar de klas. Die bladeren staan ook in het verhaal. Je kunt ze schilderen nadat je ze hebt laten drogen tussen krantenpapier. Je gebruikt ze in Activiteit 2: Knutselen met natuurmateriaal

MAAK EEN MANDALA

Maak met het verzamelde bosmateriaal een mandala. Vorm vakken met de takken die je vond in het bos en vul die met gevonden schatten.

MEET EEN BOOM

Zie je een dikke boom?

- Hoeveel kleuters passen errond?

Geef elkaar de hand, tel en meet.

- Welke boom is het dikst?

Rond welke boom passen de meeste kleuters?

Herhaal dat een paar keer rond verschillende bomen.

Wat was de dikste boom?

Vind je een dode boom? Neem dan wat schors mee. Je gebruikt die in Activiteit 4: Insectenhotel.

LET OP! Leer de kleuters dat je enkel schors van dood hout mag meenemen. Het is slecht voor de boom als je schors van een levende boom haalt aangezien de sappen er dan uit stromen en de boom bloedt.

SST, WAT HOOR JE?

Zet je oren ‘op scherp’ en luister goed.

- Welke geluiden hoor je in het bos?

- Een tak die kraakt? Vogels die fluiten? Bladeren die ritselen? De wind? ...

ZOEK EEN KLEIN DIER (INSECT)

Kleuters zijn enorm gefascineerd door kleine beestjes. Zie je een dode boom? Ligt er ergens een stam of steen? Draai die om en kijk welke beestjes er wonen. Neem een vergrootglas of vergrootpotje mee. Op die manier kunnen alle kleuters de beestjes bestuderen.

- Hoeveel poten tel je?

- Welke kleur zie je?

- Is het een snel of een traag dier?

- Heeft het vlekjes?

Maak een foto van de insecten die je vindt. Maak samen met de kleuters een kaart met alle weetjes. Waar vond je het? Zoek samen meer info in boeken en op internet en vul aan. Geef ook hier aandacht aan hoe je respectvol met dieren kunt omgaan: niet met het potje schudden, niet roepen en de dieren altijd weer vrijlaten in hun eigen omgeving.

ZOEK IETS GROENS/GEELS/BRUINS/ROODS …

Bestudeer de herfstkleuren in het bos. Ga samen op zoek naar herfstmateriaal in de verschillende kleuren.

ZOEK HELIKOPTERTJES

Vind je zaden van een esdoorn? Gooi ze in de lucht en kijk wat er gebeurt. Ze komen als een helikopter naar beneden. Gooien maar! Wie zijn helikopter is als eerste beneden?

Het is leuk om een vlinder te knutselen met de helikopertjes:

- Neem een tak.

- Kleef twee zaden met de blaadjes naar boven en daaronder twee met de blaadjes naar beneden. Nu heb je net vleugels.

- Laat drogen en beschilder.

ZOEK EEN PLAS EN SPRING ERIN (OF NIET)

WERKKAART 1

VERZAMEL TAKKEN BLAADJESREGEN!

ZOEK PADDENSTOELEN

ZOEK EEN PLEK MET MOS

ZOEK TAMME KASTANJES

ZOEK DENNENAPPELS

ZOEK WILDE KASTANJES

ZOEK EIKELS EN EIKELDOPJES

MAAK EEN MANDALA

MEET EEN BOOM

ZOEK IETS GROENS/ GEELS/BRUINS/ROODS/…

SST, WAT HOOR JE?

ZOEK HELIKOPTERTJES

ZOEK EEN KLEIN DIER (INSECT)

ZOEK EEN PLAS EN SPRING ERIN (OF NIET)

ACTIVITEIT 2

Knutselen met natuurmateriaal

Doel: We knutselen met natuurlijke materialen een Elfje Marie of een Victor Vlinder.

OD LO 1.29 De kleuters kunnen klein-motorische vaardigheden in verschillende situaties voldoende nauwkeurigheid gedoseerd en ontspannen uitvoeren.

OD MUVO 1.2 De kleuters kunnen materiaalgevoeligheid ontwikkelen door exploreren en experimenteren.

OD MUVO 1.5 De kleuters kunnen impressies uiten in een persoonlijke, authentieke creatie en plezier scheppen in het zoeken en vinden.

OD MUVO 1.4 De kleuters kunnen verschillende beeldende, technische middelen aanwenden en samen gebruiken om tot beeldend werk te komen.

BENODIGDHEDEN

- werkkaart 2

- takken en gedroogde bladeren van de wilde kastanjeboom, verzameld in het bos tijdens

ACTIVITEIT 1: Uitstap: Naar het bos

- waterverf - lijm of nietjesmachine

- zwarte alcoholstift

- touw/koord/wol

- schaar

- (optioneel) wiebelogen

- (optioneel) chenilledraad

- (optioneel) (strijk)parels

- (optioneel) pailletten

- (optioneel) witte lijm

WERKWIJZE

- De kleuters kiezen een tak.

- Elke kleuter neemt een stuk touw. Als de kleuters al kunnen knopen, maken ze een knoop zodat het touw vastzit aan de tak. Ze rollen het touw rond de tak zodat die dikker wordt. De tak vormt het lijf van de vlinder of het elfje. Maak aan het uiteinde van het touw een nieuw stuk touw vast en ga verder met rollen tot je het lijf dik genoeg vindt.

- Neem een gedroogd blad van de wilde kastanje. Haal het middelste bladdeel, dat in het verlengde van de steel zit, weg. Je hebt nu nog vier bladdelen over.

- Laat de kleuters de overgebleven bladdelen versieren met waterverf.

- Lijm of niet de vleugels vast aan het lijf.

OPTIONEEL

- Kleef twee wiebelogen op de stok. Maak voelsprieten door bovenaan een stuk chenilledraad te bevestigen. Aan het einde van elke voelspriet kun je nog een parel rijgen.

- Pailletten geven een mooi effect. Laat de kleuters de pailletten voorzichtig met witte lijm op de vleugels kleven.

TIP: Vlinders hebben symmetrische vleugels. Toon werkkaart 2 met afbeeldingen van vlinders. Geef de kleuters inspiratie en stimuleer hen om symmetrisch te werken.

VARIATIES

MET WOL EN WASKNIJPER

BENODIGDHEDEN

- warm water in een kom

- zeep of zeepvlokken

- merinowol of viltwol in verschillende kleuren

- noppenfolie - lijm

- wasknijper - chenilledraad

- zwarte alcoholstift

WERKWIJZE

STAP 1: Leg een stuk noppenfolie op tafel. Zet de kom met warm water klaar. Los wat zeepvlokken op in het water.

LET OP! - Trek de merinowol zachtjes los van de lont. Als je hard trekt, komt de wol niet los.

- Zorg dat de wol niet nat wordt voor ze van de lont is getrokken en je een kleine stapel hebt gemaakt. Neem nooit wol met natte handen.

Neem plukken merinowol van ongeveer tien centimeter door die zachtjes van de lont te trekken.

Leg stukken van verschillende kleuren in een viertal lagen op elkaar. Je mag niet meer door de wollagen kunnen kijken. Leg de stapel op de noppenfolie.

Vanaf hier is het aan de kleuters. Kleuters die ervaring hebben met vilten, kunnen stap 1 ook alleen doen.

STAP 2: - De kleuters maken voorzichtig de kleine stapel wol nat door enkele keren hun handen in het warme water te dompelen en de druppels van hun handen op de wol te laten vallen.

- Daarna nemen ze het stuk zeep en draaien ze het een paar keer in hun handen. Ze zepen hun handen als het ware in.

- De kleuters drukken nu de wol met hun ingezeepte handen plat. Let op dat de wol niet omhoog komt. Laat de kleuters zacht wrijven over de wollen stapel.

- De zeep, het warme water en de wrijving zullen ervoor zorgen dat de wol in elkaar ‘vilt’. Zodra dat proces bezig is, kunnen de kleuters iets harder wrijven en iets meer druk zetten. Ze mogen het stukje stof kneden in hun handen zodra de wol goed in elkaar is vervilt.

- Daarna wrijven ze het stuk zelfgemaakte stof weer plat op de noppenfolie. Leg het opzij en laat het drogen.

- Als het droog is, kun je het tussen een wasknijper steken. Zorg ervoor dat de stof er aan beide kanten even ver uitsteekt. Dat zijn de vleugels van de vlinder of het elfje.

OPTIONEEL

- Laat de kleuters met een alcoholstift ogen tekenen op de wasknijper.

- Bevestig met een lijmpistool een kort stuk chenilledraad op de kop van de wasknijper om voelsprieten te maken.

MET KOFFIEFILTER EN CHENILLEDRAAD

BENODIGDHEDEN

- koffiefilters

- viltstiften

- plantenspuit

- chenilledraad

WERKWIJZE

- De kleuters kleuren met viltstiften op een koffiefilter.

- Daarna maken ze de koffiefilter nat door die met een plantenspuit te besproeien. De kleuren zullen mooi in elkaar overlopen.

- Vervorm de koffiefilter tot twee vleugels. Of gebruik twee koffiefilters, één per vleugel, en bevestig ze op de smalle kant aan elkaar.

- In het midden plooi je een chenilledraad. Die zet je vast door hem een paar keer rond het papier te wikkelen.

- Werk de vlinder af door de twee eindstukken chenilledraad bovenaan om te plooien. Dat zijn de voelsprieten.

TIP: Maak een vlinder met verf en papier. Dat doe je door samen met de kleuters een symmetrische afdruk te maken. Plooi een papier dubbel, vouw het weer open en beschilder één kant van het papier. Plooi het papier weer dicht en wrijf. Als je het papier opnieuw openvouwt, zie je dat de afbeelding aan beide kanten van de vouw identiek is, net als de vleugels van een vlinder. Gebruik eventueel een sjabloon (bijvoorbeeld werkkaart 5 uit Activiteit 3: Spiegelen en symmetrie) zodat de kleuters de vleugels kunnen overtrekken en daarna uitknippen.

ACTIVITEIT 3

Spiegelen en symmetrie

Doel: Zag je de vleugels van Victor Vlinder? Ze zijn symmetrisch. Een ideaal moment om met spiegels te experimenteren en symmetrie te ontdekken.

OD NED 3.1 De kleuters kunnen aan de hand van visueel materiaal een boodschap herscheppen.

OD NED 3.2 De kleuters kunnen door symbolen voorgestelde boodschappen in verband met concrete activiteiten begrijpen.

OD WIS 3.1 De kleuters kunnen handelend, in concrete situaties de begrippen ‘in, op, boven, onder, naast, voor, achter, eerste, laatste, tussen, schuin, op elkaar, ver weg, dicht bij, binnen, buiten, omhoog en omlaag’ in hun juiste betekenis gebruiken. Zij kunnen pictogrammen in verband met ‘richtingen’ als symbolen hanteren.

BENODIGDHEDEN

- werkkaart 3

- kleine spiegels

INTRO

Vergelijk samen met de kleuters de afbeeldingen van de vlinders op werkkaart 3

- Valt er iets op?

- Kijk goed naar de linker- en rechtervleugel. Wat zie je?

De vleugels zitten vast aan het borststuk. Leg een spiegel van de kop tot het puntje van het achterlijf. Links en rechts is alles hetzelfde, alleen gespiegeld.

Als een vlinder zijn vleugels inklapt, zie je dat ze perfect op elkaar passen. Dat noem je tweezijdig symmetrisch.

99 procent van alle dieren heeft dat, ook mensen. Kijk maar eens in de spiegel.

EXPERIMENTEERFASE 1: met spiegels en afbeeldingen

WERKWIJZE

Print, verknip en lamineer de vlinders van werkkaart 3

Laat de kleuters ontdekken.

Tijdens deze experimenteerfase speel je mee. Je benoemt wat de kleuters doen en wat je ziet gebeuren. Dat stimuleert andere kleuters om hetzelfde te doen en geeft de kleuter tijdens zijn spel de kans om te verwoorden waar hij mee bezig is.

Geef zo veel mogelijk taal en focus op de synoniemen. Geef gerichte impulsen en stel vragen:

- Wat zie je nu?

- Waar heb jij je spiegel gehouden? Wat zag je dan?

- Zie je hetzelfde als je je spiegel op een andere plek zet?

- Zie je hetzelfde?

- Is het gelijk?

- Is het identiek?

- Is het een kopie van de andere kant?

- Het is symmetrisch. Er is symmetrie. Symmetrie betekent dat het aan de twee kanten hetzelfde is.

- Kun jij net zoals X je spiegel daar houden? Wat zie je dan?

- Zijn alle vlindervleugels symmetrisch?

EXPERIMENTEERFASE 2: met spiegels en materialen

BENODIGDHEDEN

- werkkaart 4 - werkkaart 5

- werkkaart 6

- blokken in verschillende kleuren en vormen (Logiset, Kapla, Knexx, DUPLO, LEGO …)

- allerlei objecten: parels, knikkers, stokjes, blinkende steentjes, speelgoededelstenen, houten gordijnringen in verschillende kleuren. Zorg dat er van elk object minstens twee dezelfde zijn, zodat de kleuters een voorbeeld met dezelfde materialen kunnen namaken.

- papiertape

- spiegels

WERKWIJZE

Print en lamineer werkkaart 4 en 5

STAP 1: Ook nu ligt de focus op experimenteren met materiaal. Leg de materialen klaar en speel mee. Benoem net zoals in de vorige fase zo veel mogelijk wat je ziet gebeuren en laat de kleuters zelf verwoorden.

Kleef een stuk papiertape op de tafel. Leg aan de linkerkant van de tape een figuur met een combinatie van verschillende materialen, zoals blokken of parels. Gebruik niet te veel objecten, maar bouw het proces rustig op. Vraag een kleuter om aan de andere kant van de tape identiek hetzelfde na te maken.

Doe dat stap voor stap.

Benoem voortdurend wat je doet en wat je de kleuters ziet doen. Ook nu gebruik je zo veel mogelijk synoniemen die je naast de kleutertaal plaatst. Terwijl je de andere vleugel afmaakt, benoem je begrippen die duiden op plaats:

- Boven de rode parel ligt een gele stok.

- Naast de groene parel ligt een rode parel.

- Onder het Kaplablok ligt een knikker.

- Schuin onder het rode blok ligt een gele diamant.

Gebruik de spiegel om samen met de kleuter te controleren en pas indien nodig samen aan.

Herhaal dat spel.

STAP 2: Je kunt gebruikmaken van het vlinderlijf van Victor Vlinder (werkkaart 4) om vleugels te maken.

Een kleuter maakt de ene kant, een tweede kleuter maakt de andere kant zodat ze identiek zijn. Daarvoor maken ze gebruik van de materialen uit stap 1.

Je kunt ook werkkaart 5 gebruiken. Daarop staat de vlindervorm volledig getekend. Die vlinder is meer afgelijnd en het vleugelvlak is meer afgebakend. De kleuters werken samen om identiek dezelfde vleugels te maken met de blokken en de andere objecten.

STAP 3: Nu werk je enkel op papier. Maak een keuze uit de vlinders op werkkaart 6 of laat de kleuters er zelf een

ACTIVITEIT 4

Insectenhotel

Doel: Het wordt herfst en Marie moet op zoek naar een nieuw huis. In de natuur zoeken insecten ook een nieuwe thuis. Wij kunnen ze daarbij een handje helpen door een insectenhotel te maken.

OD LO 1.29 De kleuters kunnen klein-motorische vaardigheden in verschillende situaties voldoende nauwkeurigheid gedoseerd en ontspannen uitvoeren.

OD LO 1.30 De kleuters kunnen de functionele grepen gebruiken voor het hanteren van voorwerpen.

OD WO 2.8 De kleuters zijn bereid hygiënisch, veilig en zorgzaam te werken.

OD WO 1.2 De kleuters tonen een explorerende en experimenterende aanpak om meer te weten te komen over de natuur.

OD WO 1.13 De kleuters tonen een houding van zorg en respect voor de natuur. Bij het onderzoekswerk:

OD WO 1.3 De kleuters kunnen met hulp van een volwassene, eenvoudige bronnen hanteren om meer te weten te komen over de natuur.

BENODIGDHEDEN

- werkkaart 7

- leeg blik (liefst van poedermelk maar een conservenblik kan ook)

- natuurlijke materialen verzameld tijdens Activiteit 1: Uitstap: Naar het bos: dennenappels, mos, takken, stenen, bladeren, stukken hout of schors ...

- stro of hooi

- baksteen

- bamboestokken: stukken met dezelfde lengte als het blik

- snoeischaar

- schaar

- hamer

- nagel of spijker

- zaag

- werkhandschoenen

- boormachine met boor voor 3/9 mm

- gaas (bijvoorbeeld een oud vliegenraam of vitragegordijn)

INTRO

WAT?

Een insectenhotel biedt hulp aan verschillende insecten. Ze kunnen er overwinteren, broeden en zich nestelen. Insecten, hoe klein ze ook zijn, hebben tegenwoordig vaak problemen om een nestplaats te vinden. Een insectenhotel kan een oplossing bieden. In de gaten, spleten, openingen en buizen kunnen insecten hun huis maken. Je bezorgt de dieren een veilig onderkomen, waar ze bovendien beschermd zijn tegen hun natuurlijke vijanden.

WELKE INSECTEN?

Door de keuze van je materialen bepaal je zelf welke dieren zich aangetrokken zullen voelen tot je insectenhotel. Bijen houden van riet en bamboestengels, maar houden helemaal niet van dennenappels. Pissebedden wonen graag in stenen en schors. Dennenappels zullen vlinders, rupsen, lieveheersbeestjes en oorwurmen aantrekken.

Het is belangrijk dat je de kleuters toont welke insecten in het insectenhotel kunnen komen wonen. Gebruik daarvoor werkkaart 7. Zo kunnen ze de dieren bekijken en vergelijken.

Op Schooltv en in boeken vind je meer informatie over elk insect. Bekijk welke vragen de kleuters hebben en ga gericht op zoek naar antwoorden. Je kunt de kleuters opdelen en ze per dier antwoorden laten zoeken. Als ze klaar zijn met hun opzoekwerk, kunnen ze in groepen de gevonden informatie delen met de klasgroep. Maak een informatiekaart per dier.

Ga dan samen aan de slag om een insectenhotel te maken.

AANDACHTSPUNTEN:

- Werk enkel met natuurlijke materialen.

- Zorg ervoor dat insecten zich niet kunnen verwonden aan scherpe stukken.

- Zorg ervoor dat de rand van je blik niet scherp is.

Laat iedere kleuter apart een insectenhotel maken of voeg alle blikken samen tot één groot hotel voor veel insecten.

WERKWIJZE

Het materiaal verzamelen is al een activiteit op zich. Dat kun je doen tijdens Activiteit 1:

Uitstap: Naar het bos. De kleuters gaan zelf aan de slag met het materiaal dat voorhanden is.

LET OP! Zorg dat de kleuters altijd veilig werken. Werk het best in kleine groepen en laat de kleuters werkhandschoenen dragen. Die kun je gratis aanvragen bij Mooimakers.

STAP 1: Maak eerst twee gaten in het blik. Gebruik daarvoor een hamer en spijker. Rijg een stuk touw door het gat en knoop dat vast. Die lus kun je straks gebruiken om het blik op te hangen of als hulpmiddel om alle blikken aan elkaar vast te maken.

Aan de hand van werkkaart 7 kiezen de kleuters voor welk insect ze een hotel maken. Voorzie de juiste materialen:

BAMBOE

voor: metselbij, solitaire bij en graafwesp

- De bamboestokken mogen verschillende doorsneden hebben. Zorg er wel voor dat er enkele dikke stokken bij zijn.

- Laat de kleuters het blik vol bamboestokken steken. Ze steken er zo veel in het blik tot het blik gevuld is en alle stokken min of meer vastzitten.

RIET

voor: metselbij, solitaire bij en graafwesp

- Vul het blik met stukken riet. Blijf vullen tot het blik zo vol zit dat het riet niet meer los komt.

- Pas wanneer het blik volledig gevuld is, mogen de kleuters het riet op maat knippen met de snoeischaar.

STENEN EN SCHORS

voor: pissebed

- Vul een blik met stenen en schors.

- Bind het blik af met een stuk gaas en maak het vast met touw.

BLADEREN, SCHORS EN DENNENAPPELS

voor: lieveheersbeestje, vlinder, rups en oorwurm

- Vul een blik met bladeren, schors en dennenappels.

- Bind het blik af met een stuk gaas en maak het vast met touw.

- Je kunt er ook voor kiezen om voor elk materiaal een apart blik te maken.

HOUT

voor: solitaire bij en metselbij

- Boor samen met de kleuters gaten van 3 tot 9 mm in blokken en stukken hout.

- Maak de gaten goed diep. Boor dus helemaal tot onderaan. Zo kunnen er meerdere nestcellen achter elkaar in.

- Dit is een goed moment om toe te spitsen op techniek.

STAP 2: Als alle blikken gevuld zijn en de houten blokken vol gaten zitten, kunnen ze een plek krijgen en hotelgasten ontvangen.

Waar hang je de hotels het beste op?

- Kies zelf of je één blik ergens zet of hangt, of een compositie maakt van alle blikken en houten blokken door ze aan elkaar te bevestigen.

- Zet het hotel niet op de grond. Het moet minstens één meter boven de grond staan.

- Zorg ervoor dat er in de buurt van het insectenhotel veel planten zijn, rijk aan nectar en pollen.

- Let er ook op dat er water in de buurt is: een vijver, een drinkplaats voor vogels, een beek …

- Plaats je insectenhotel op een zonnige plek.

TIP: Een andere echt herfstige activiteit is eten maken voor vogels. Daarover kun je veel info vinden op het internet.

METSELBIJ

GRAAFWESP

PISSEBED

SOLITAIRE BIJ

LIEVEHEERSBEESTJE

RUPS

OORWURM

Dobble met Marie

Doel: Dobble is een spannend observatie- en reactiespel. De kleuters vergelijken afbeeldingen op verschillende kaarten en proberen om ter snelst twee identieke figuren te vinden. Wie als eerste dezelfde figuren vindt, mag een kaart wegleggen.

Ben je al je kaarten kwijt? Dan heb je gewonnen!

OD LO 1.6 De kleuters kunnen met een eenvoudig bewegingsantwoord snel reageren op auditieve, visuele en tactiele signalen.

OD WIS 1.1 De kleuters kunnen handelend en verwoordend de ene concrete hoeveelheid dingen vergelijken met een andere hoeveelheid dingen. Bij het verwoorden gebruiken zij daarbij de passende hoeveelheidsbegrippen (evenveel / niet evenveel dingen, veel/weinig dingen, te veel / te weinig dingen, dingen over / dingen te kort, meer/minder dingen, meest/minst dingen).

BENODIGDHEDEN

- werkkaart 8

WERKWIJZE

Print, lamineer en verknip werkkaart 8 tot kaarten.

Bij Dobble speel je met kaarten waar veel figuren op staan. Je probeert twee identieke figuren te zoeken en die figuur zo snel mogelijk te benoemen. Alle spelers spelen tegelijk. Snelheid is dan ook cruciaal.

STAP 1: Om Dobble te leren kennen is het handig als je eerst een oefenronde speelt. Leg het spel uit door twee willekeurige kaarten te trekken en die met de afbeelding naar boven aan de spelers te tonen. Vertel hen dat je op zoek bent naar een figuur die op allebei de kaarten voorkomt. Wie vindt er twee identieke figuren? De speler die als eerste twee identieke figuren vindt, benoemt ze en legt twee nieuwe kaarten open op tafel. Begrijpt iedereen het spel? Dan kunnen we beginnen te spelen.

STAP 2: Je kunt Dobble spelen met twee, drie of vier spelers.

- Schud de kaarten en leg één kaart in het midden, met de afbeelding naar boven. Zorg dat elke speler op gelijke afstand zit van de kaart in het midden.

- Verdeel de overige kaarten onder de spelers zodat iedereen er evenveel heeft. De spelers leggen hun kaarten gedekt op tafel.

- Op een afgesproken teken, bijvoorbeeld 1, 2, 3, draaien alle kleuters de bovenste kaart van hun stapel om.

- Ze gaan nu op zoek naar een figuur die zowel op hun kaart als op de kaart in het midden van de tafel te zien is. Op elke kaart staan vier figuren, maar die verschillen van kaart tot kaart.

- De kleuter die als eerste een figuur gevonden heeft die op beide kaarten staat, legt zo snel mogelijk zijn kaart boven op de kaart in het midden van de tafel.

- Hij benoemt welke figuur dezelfde is. De andere kleuters controleren.

- Daarna draait de kleuter die zijn kaart op de stapel heeft gelegd zijn tweede kaart om.

- Het spel gaat verder: in het midden van de tafel ligt nu de kaart die de kleuter had neergelegd, dus de spelers moeten opnieuw zoeken naar een figuur die zowel op hun eigen als op de kaart in het midden te zien is.

- Het doel van het spel is om zo snel mogelijk je kaarten kwijt te spelen. Zodra iemand al zijn kaarten weggespeeld heeft, is het spel afgelopen. Laat de andere kleuters hun kaarten tellen: wie heeft nog de meeste kaarten over? Leg de kaarten op een rij en laat de kleuters vergelijken: Hoeveel kaarten heb jij meer? Of minder? Je kunt er ook voor kiezen om verder te spelen tot alle kleuters hun kaarten weggespeeld hebben.

TIP: Er zijn verschillende manieren om Dobble te spelen. Voor kleuters die meer uitdaging willen, vind je variaties op internet.