DENKSTAP 4
Willen we willen wat we willen?
Kun je nog spreken over vrije wil indien de geest voorspelbaar werkt? Je eigen gevoel zal eerder geneigd zijn om te zeggen dat je wél een vrije wil hebt. Maar wanneer kun je spreken over een keuze uit vrije wil en wanneer niet? Vrije keuze of keuze onder dwang? a
Lees de verhalen over Harrie en Mirjam. Beantwoord vervolgens de vragen onder de teksten.
HET VERHAAL VAN HARRIE
IN
1
Harrie, een man van een jaar of dertig, wordt betrapt op winkeldiefstal. Hij heeft tien
tandenborstels in zijn binnenzak gestopt zonder ze te betalen. Wanneer hij hiermee wordt
geconfronteerd, kan hij niet goed uitleggen waarom hij tien tandenborstels nodig heeft, of waarom hij er niet voor heeft betaald. Harrie blijkt een kleptomaan te zijn: iemand die er
herhaaldelijk niet in slaagt om weerstand te bieden aan een drang om dingen te stelen die hij
N
helemaal niet nodig heeft. Kleptomanie is een psychische stoornis die te behandelen is met therapie en medicatie. Bij Harrie is deze stoornis een gevolg van emotionele problemen die zijn ontstaan in zijn kindertijd. Toch is Harrie op het eerste gezicht een redelijk normale man. Hij is intelligent, heeft een mooie baan en een goede relatie met zijn vrouw. Harrie besluit in therapie te gaan.
VA
Bron: Tjeerd van de Laar en Sander Voerman, Vrije wil, Lemniscaat 2011
1→ Waarom steelt Harrie?
2→ Is Harrie verantwoordelijk voor zijn daden? Waarom wel/niet?
©
HET VERHAAL VAN MIRJAM
Mirjam, een meisje van achttien jaar, wordt ‘s nachts na het uitgaan betrapt op fietsendiefstal. Ze vertelt dat ze net had ontdekt dat haar eigen fiets gestolen was. Aangezien ze geen zin had om alleen naar huis te lopen, besloot ze om dan zelf maar een andere fiets te stelen. Ze had wel even getwijfeld: aan de ene kant voelde het niet helemaal goed, maar aan de andere kant zag ze er tegenop om in het donker de lange wandeling naar huis te maken. Uiteindelijk liet ze dat laatste gevoel het zwaarst wegen. Mirjam was bij haar volle verstand toen ze de beslissing nam, ze was niet dronken of onder invloed van drugs. Laten we ervan uitgaan dat
HOOFDSTUK 3
haar beslissing ook niet veroorzaakt werd door een stoornis of andere psychische problemen.
82
Mirjam begrijp dat ze een misdrijf heeft gepleegd en hoewel ze vooral baalt dat ze betrapt is, vindt ze het ergens ook wel stom van zichzelf dat ze een fiets wilde stelen. Ze moet mee naar het politiebureau en krijgt uiteindelijk een boete van 250 euro. Bron: Tjeerd van de Laar en Sander Voerman, Vrije wil, Lemniscaat 2011
