Denkstap 2 Hoe kan een vraag je brein prikkelen?

Good to know

Sociale media en vriendschap

Filosoferen is niet enkel iets van het verleden. Ook vandaag wordt er nog volop gefilosofeerd. Zo filosofeerde Diane Jeske over sociale media en vriendschap. Kan het zijn dat sociale media het net moeilijker maken om echte vriendschappen te smeden? Het kunstmatige personage dat mensen creëren op sociale media toont immers niet hoe je echt bent. Welke invloed heeft dat dan op de vrienden die je via deze weg maakt? Is er door sociale media een nieuwe vorm van vriendschap gecreëerd?

DENKSTAP 2 Hoe kan een vraag je brein prikkelen? Hoe start je met filosoferen? Filosofie vertrekt van verwondering. Je kunt je verwonderen over de wereld, of over iets wat je meemaakt. Vaak gaat die verwondering gepaard met vragen die bij je opkomen. Een goede filosofische vraag is het startpunt om te filosoferen. Maar hoe weet je of een vraag filosofisch is? 1 Bekijk het filmpje over de grootte van hemellichamen. a Noteer een vraag waarop het antwoord te vinden is in het filmpje. b Je vraag bij oefening a gaat over een weetje. Kwamen er terwijl je het filmpje bekeek ook andere vragen bij je op, vragen die geen weetjesvragen zijn? Noteer er twee. c Waarom zijn de vragen bij oefening b volgens jou geen weetjesvragen? Een goede filosofische vraag laat je over iets fundamenteels en diepers nadenken, iets waarbij je misschien nog nooit eerder stilstond. Ze kan iets losmaken in je gedachten waarvan je niet eens wist dat het er was. Daarom is een goede filosofische vraag zo belangrijk. Een eerste kenmerk van een filosofische vraag is dat ze niet peilt naar feitelijke kennis of weetjes. Het antwoord op de vraag ‘Hoeveel leerlingen zitten er in je klas?’ vind je door de Onfeitelijke vragen 1.4©VAN IN leerlingen te tellen. Het gaat hier om een feitelijke vraag waarop je het feitelijke antwoord kunt opzoeken. Een vraag kan ook feitelijk zijn zonder dat er meteen een antwoord te vinden is, zoals: ‘Hoeveel zandkorrels zijn er op aarde?’ Dat is een voorbeeld van een feitelijke vraag waarop je geen accuraat antwoord kunt geven, enkel een berekende schatting. Feitelijke vragen gaan dus altijd over gegevens. HOOFDSTUK 1

2 Zijn deze vragen feitelijke of filosofische vragen?

Kruis aan.

Feitelijk

Filosofisch Een tweede kenmerk is dat een filosofische vraag niet naar je persoonlijke smaak peilt. Neem nu de vraag ‘Wat is je lievelingsfilm van dit jaar?’ Het antwoord daarop hangt volledig van je eigen smaak af. Let op, een vraag als ‘Wat maakt een film goed?’ staat niet ver af van een filosofische vraag. Om daarop een antwoord te formuleren, moet je al meer nadenken. Het is een algemene vraag, in tegenstelling tot de persoonlijke vraag naar je lievelingsfilm. Dat een filosofische vraag niet naar persoonlijke smaak peilt, betekent niet dat er op zo’n vraag maar één antwoord mogelijk is. Het is net kenmerkend dat vele filosofen verschillende antwoorden geven op dezelfde vragen. Alleen hangt het antwoord niet van persoonlijke smaak af. Je smaak doet er niet toe 1.5 1 Regent het hier buiten? 2 Als je je sok binnenstebuiten aantrekt, heeft dan heel het universum behalve je voet een sok aan? 3 Hoeveel is 2 x 2? 4 Wie is de huidige koning van België? 5 Is het goed om populair te zijn? 6 Is je huiswerk vergeten slecht? 7 Wat is de snelheid van het licht? 8 Zijn de meningen van alle leerlingen gelijkwaardig? 9 Waarom is de lucht blauw? 10 Waarom is water nat? ©VAN IN

HOOFDSTUK 1

3 Zijn deze vragen algemene, filosofische vragen of zijn het persoonlijke vragen die peilen naar je smaak?

Kruis aan.

Persoonlijk Algemeen 4 Welke bijvragen kun je stellen bij de volgende filosofische vragen? a Is het goed om dieren te doden om aan voedsel te geraken? b Is het belangrijk om mooi te zijn? c Is technologische vooruitgang goed of slecht? Een derde kenmerk van de filosofische vraag is dat ze leidt naar verdere, bijkomende vragen. Om een antwoord te geven is het belangrijk dat alle begrippen in de vraag duidelijk zijn. Voor je een antwoord kunt geven op de hoofdvraag moet je vaak bijkomende vragen stellen. Hoofdvraag: Is de mens een goed of een slecht wezen? Bijvragen: — Wat is goed? — Wat is slecht? — Wat maakt een wezen goed of slecht? — Is er zoiets als ‘de mens’? — Is het mogelijk om zowel goed als slecht te zijn? Door een antwoord te vinden op de bijvragen, werk je naar een antwoord op de hoofdvraag toe. Doordrammende vragen 1.6 1 Vind je dat een mooie jas? 2 Wat maakt iets mooi? 3 Luister jij graag naar popmuziek? 4 Is het rechtvaardig om een pestkop te pesten? 5 Wat is je lievelingsapp? 6 Waarom zijn mensen jaloers? 7 Bestaat het lot? 8 Vind jij die persoon aantrekkelijk? ©VAN IN HOOFDSTUK 1

Meester vragensteller

1.7

Onder filosofen is men het ook niet altijd eens over de kwestie of een bepaalde vraag filosofisch is of niet. Maar met de hulp van de voorgaande oefeningen en de checklist hieronder heb je toch al een goed idee. In de checklist staat alles wat je tot nu toe geleerd hebt over filosofische vragen.

Checklist voor een goede filosofische vraag: De vraag prikkelt je brein. Het is geen feitelijke vraag. De vraag peilt niet naar je smaak, het is een algemene, universele vraag. Er is niet één juist antwoord. De vraag leidt naar verdere bijkomende vragen. 5 Je weet nu wat een filosofische vraag is en aan welke criteria ze moet voldoen. a Herinner je je het fragment van Doordenkers over wildplassen? Bespreek of de vraag ‘Is wildplassen oké?’ een goede filosofische vraag is aan de hand van de checklist. b Zoek op YouTube of TikTok enkele filmpjes over Bunny, de pratende hond. Beantwoord vervolgens de vragen onder de tekst. Markeer in de tekst de informatie die je kunt gebruiken in je antwoord. MAAK KENNIS MET BUNNY, DE ‘PRATENDE’ HOND Zoals heel wat toegewijde hondenbaasjes praat de Amerikaanse Alexis Devine elke dag urenlang met haar hond. Het grote verschil met andere honden is dat Bunny ‘antwoordt’. De filmpjes van de pratende hond worden op het videokanaal TikTok massaal bekeken en Bunny is intussen wereldberoemd. Bunny en Alexis nemen deel aan een wetenschappelijke studie die nagaat in welke mate dieren taal begrijpen en of ze taal ook zelf kunnen gebruiken om te communiceren. Bunny is een sheepadoodle van vijftien maanden. Een sheepadoodle is een kruising tussen een Duitse herder en een poedel. Bunny woont met haar baasje Alexis Devine in Tacoma, in de Amerikaanse staat Washington, in het noordwesten van de Verenigde Staten. In veel opzichten is ze net als andere honden. Ze houdt van rennen op het strand, kunstjes doen in ruil voor snoepjes en trekspelletjes met haar baasje. Maar er is één ding wat Bunny eruit doet springen: ze kan ‘praten’. Op de vloer van het huis waar Alexis en Bunny wonen, ligt een bord met een zeventigtal knoppen. Die staan elk voor een woord of uitdrukking. Bunny kan die knoppen gebruiken om met haar baasje te communiceren over wensen, gevoelens en plaatsen. ‘Haar favoriete woorden zijn strand en park’, zegt Alexis aan The News Tribune. ‘Ze kan zeggen “Bunny wil naar park” of “park nu”. Ik kan haar ook vragen wanneer ze naar het park geweest is, en dan kan ze “vanmorgen” aanduiden.’ ©VAN IN

Bron: www.vrt.be

1→ Bunny is een echte hond. Hoe kan die hond dan praten?

2→ Is dit een feitelijke of filosofische vraag?

3→ Bedenk een filosofische vraag die je kunt stellen in verband met Bunny. Pas de checklist toe op

c Werk in groepjes van vier. Bedenk vragen die je kunt stellen over de onderstaande thema’s. 1→ Gebruik bij elk thema de checklist om na te gaan of het een goede filosofische vraag is. 2→ Noteer je meest interessante filosofische vraag bij elk thema. 3→ Bespreek daarna klassikaal de vragen. School: Liefde: Vriendschap: Populariteit: Sociale media: Leeftijd: Levensbeschouwing: je vraag. 4→ Welke bijkomende vragen kun je stellen bij je filosofische vraag? ©VAN IN HOOFDSTUK 1