Inhoud 7 Voorwoord 5 Leeswijzer 6 Inhoud 7 Deel 1 Inleiding 33 Hoofdstuk 1 Domein van de sociale wetgeving 35 Hoofdstuk 2 Historisch overzicht 37 Deel 2 Collectieve arbeidsverhoudingen 41 Hoofdstuk 1 Organisaties voor werknemers en voor werkgevers 43 1 Organisaties voor werknemers 43 1.1 Professionele en interprofessionele organisaties 43 1.2 Structuur van de organisaties voor werknemers 43 2 Organisaties voor werkgevers 44 3 Rechtspersoonlijkheid van de organisaties voor werknemers en werkgevers 44 Hoofdstuk 2 Collectief overleg 47 1 Begrip bedrijfsorganisatie 47 2 Representativiteit van de organisaties voor werknemers en voor werkgevers 47 3 Nationale Arbeidsraad (NAR) 48 3.1 Samenstelling 48 3.2 Bevoegdheid 48 4 Paritair comité 48 5 Ondernemingsraad 50 5.1 Begrip 50 5.2 Verplichting tot oprichting van een ondernemingsraad 50 5.3 Samenstelling van de ondernemingsraad 51 5.4 Verkiezingen voor de ondernemingsraad 52 Inhoud
Inhoud 8 5.5 Bescherming van de kandidaten tegen ontslag 53 5.6 Werking van de ondernemingsraad 55 5.7 Bevoegdheid van de ondernemingsraad 55 5.8 Europese Ondernemingsraad 57 6 Comité voor Preventie en Bescherming op het werk (CPBW) 57 6.1 Begrip 57 6.2 Verplichting tot oprichting van een CPBW 57 6.3 Samenstelling van het CPBW 57 6.4 Verkiezingen voor het CPBW 58 6.5 Bescherming van de kandidaten tegen ontslag 58 6.6 Bevoegdheid van het CPBW 58 Hoofdstuk 3 Interprofessioneel akkoord (IPA) 61 1 Begrip 61 2 Loonnorm 61 3 Recente voorbeelden 62 Hoofdstuk 4 Collectieve arbeidsovereenkomsten 63 1 Begrip collectieve arbeidsovereenkomst (cao) 63 2 Wie kan een cao sluiten? 63 3 Niveau waarop een cao kan gesloten worden 64 4 Modaliteiten voor de geldigheid van een cao 64 5 Inhoud van een cao 64 6 Bindende kracht van een cao 65 6.1 Algemeen verbindend verklaarde cao 65 6.2 De niet algemeen verbindend verklaarde cao 65 Hoofdstuk 5 Syndicale afvaardiging 67 1 Begrip 67 2 Toepassingsgebied van de cao 67 3 Bevoegdheid 67 4 Bescherming tegen ontslag 68 4.1 Procedure 68 4.2 Sanctie 68 5 Vragen en toepassingen 68
Deel 3 Arbeidsovereenkomsten 71 Hoofdstuk 1 Inleiding 73 1 Evolutie 73 2 Bronnen van de verbintenissen 74 3 Gelijke behandeling van de werknemers bij de sollicitatie en gedurende alle fasen van de arbeidsrelatie 74 3.1 Gelijke behandeling tijdens de sollicitatie 74 3.2 Maatregelen ter bescherming van de sollicitant 75 3.3 Gelijke behandeling gedurende alle fasen van de arbeidsrelatie 76 4 Taalgebruik in de sociale betrekkingen in de onderneming 76 Hoofdstuk 2 Algemene begrippen in verband met de wet op de arbeidsovereenkomsten 79 1 Toepassingsgebied 79 2 Begrip arbeidsovereenkomst 79 3 Schijnzelfstandige – schijnwerknemer 80 3.1 Algemeen 80 3.2 Criteria voor de beoordeling van een arbeidsrelatie 80 3.3 Weerlegbaar vermoeden van toepassing in bepaalde sectoren 81 3.4 Besluit 82 3.5 Sociale ruling 82 4 Ontstaan en duur van de arbeidsovereenkomst 84 5 Soorten arbeidsovereenkomsten 84 5.1 Indeling op basis van het verrichte werk 84 5.2 Indeling op basis van de duur van de arbeidsovereenkomst 85 5.3 Indeling op basis van de omvang van de arbeidsprestaties 87 6 Belangrijke bepalingen met betrekking tot de arbeidsovereenkomsten 87 6.1 Vermoeden van een arbeidsovereenkomst 87 6.2 Imperatief karakter van de wet op de arbeidsovereenkomsten 87 6.3 Verantwoordelijkheid van de werkgever voor de handelingen van het leidinggevend personeel 88 6.4 Verjaring 88 7 Vragen en toepassingen 88 Hoofdstuk 3 Verplichtingen van de partijen 91 1 Gemeenschappelijke verplichtingen 91 2 Verplichtingen van de werknemer 91 2.1 Wijze van werken 91 Inhoud 9
2.2 Verplichting tot geheimhouding en verbod van oneerlijke concurrentie 91 2.3 Zorgen voor de veiligheid 91 2.4 Zorgen voor gereedschappen en grondstoffen 92 2.5 Verantwoordelijkheid voor schade 92 2.6 Verantwoordelijkheid voor het afgeleverde werk 93 3 Verplichtingen van de werkgever 93 3.1 Werk geven 93 3.2 Zorgen voor behoorlijke werkomstandigheden 93 3.3 Loon betalen 94 3.4 Huisvesting bezorgen 94 3.5 Toelaten burgerlijke verplichtingen en geloofsplichten te vervullen 94 3.6 Zorgen voor het onthaal van de werknemer 94 3.7 Zorgen voor arbeidsgereedschap en persoonlijke voorwerpen 94 3.8 Een getuigschrift en sociale documenten bezorgen bij het einde van de overeenkomst 94 3.9 Aansprakelijkheid voor het werk 95 3.10 Verplichtingen in verband met een borgtocht van de werknemer 95 3.11 Verbod de voorwaarden van de arbeidsovereenkomst eenzijdig te wijzigen 95 4 Vragen en toepassingen 95 Hoofdstuk 4 Arbeidsovereenkomst gesloten door minderjarigen 97 1 Sluiten en beëindigen van de arbeidsovereenkomst 97 2 Betaling van het loon 97 3 Vragen en toepassingen 97 Hoofdstuk 5 Scholingsbeding 99 1 Omschrijving 99 2 Geldigheidsvoorwaarden 99 3 Verplichte vermeldingen 99 4 Begrenzing van het terug te betalen bedrag 99 5 Begrenzing van de duur van het scholingsbeding 100 6 Gevallen waarbij het scholingsbeding geen uitwerking heeft 100 7 Gevallen waarbij het scholingsbeding beschouwd wordt als onbestaande 100 8 Vragen en toepassingen 100 Inhoud 10
Hoofdstuk 6 Scheidsrechterlijk beding 101 1 Omschrijving 101 2 Geldigheidsvoorwaarde 101 3 Toepassing 101 Hoofdstuk 7 Concurrentiebeding 103 1 Omschrijving 103 2 Geldigheidsvoorwaarden 103 2.1 Werknemer heeft het statuut van arbeider of bediende 103 2.2 Werknemer heeft het statuut van handelsvertegenwoordiger 103 3 Compensatoire schadevergoeding 104 4 Forfaitaire vergoeding 104 5 Gevallen waarin het concurrentiebeding geen uitwerking heeft 104 6 Vermoeden van aanbreng van cliënteel 104 7 Toepassing 105 Hoofdstuk 8 Schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst 107 1 Begrip schorsing 107 2 Overmacht 107 2.1 Begrip overmacht 107 2.2 Gevolg van overmacht 107 2.3 Gebeurtenissen die niet beschouwd worden als gevallen van overmacht die een einde maken aan de verplichtingen der partijen 108 3 Staking 108 4 Onvolledige arbeidsdag 108 5 Jaarlijkse vakantie 109 5.1 Duur van de schorsing 109 5.2 Gevolg van de schorsing door jaarlijkse vakantie voor de opzegging 109 5.3 Gevolg van de schorsing voor het loon 109 6 Periode waarin de werknemer moet zetelen als rechter in een arbeidsrechtbank of als raadsheer in een arbeidshof 110 7 Sociale promotie en betaald educatief verlof 110 8 Uitoefening van een politiek mandaat 110 8.1 Burgemeesters, schepenen, voorzitters en leden van het bureau van de districtsraden en OCMWvoorzitters 110 Inhoud 11
8.2 Gemeenteraadsleden en OCMW-raadsleden 110 8.3 Provincieraadsleden 111 8.4 Invloed van de schorsing op de opzeggingstermijn 111 8.5 Bescherming tegen ontslag 111 9 Voorlopige vrijheidsberoving 112 10 Kort verzuim 112 11 Ziekte en ongeval 115 11.1 Verwittiging van de werkgever 115 11.2 Controle van de arbeidsongeschiktheid 115 11.3 Sanctie 116 11.4 Procedure in geval van betwisting 116 11.5 Uitvoering van de arbeidsovereenkomst met aangepast of ander werk 117 11.6 Gewaarborgd loon in geval van ongeval of ziekte, andere dan een arbeidsongeval of beroepsziekte 119 11.7 Gewaarborgd loon in geval van arbeidsongeval of beroepsziekte 122 12 Moederschapsverlof 123 12.1 Duur van de schorsing 123 12.2 Gevolg van de schorsing voor de opzegging 126 12.3 Uitkering tijdens het moederschapsverlof 126 12.4 Omzetting van moederschapsverlof in geboorteverlof (voorheen vaderschapsverlof) 127 13 Gevallen van schorsing tijdens de zwangerschapsperiode 128 13.1 Afwezigheid wegens zwangerschapsonderzoek 128 13.2 Profylactisch verlof of werkverwijdering wegens zwangerschap 128 14 Borstvoedingsverlof 128 15 Borstvoedingspauzes 129 15.1 Duur van de schorsing 129 15.2 Procedure 129 15.3 Bescherming tegen ontslag 129 15.4 Vergoeding 130 16 Geboorteverlof (vaderschapsverlof – geboorteverlof meeouders) 130 16.1 Rechthebbenden en voorwaarden 130 16.2 Duur van het geboorteverlof 131 16.3 Vergoeding tijdens het geboorteverlof 131 16.4 Bescherming tegen ontslag 131 17 Adoptieverlof 131 17.1 Duur van het adoptieverlof 131 17.2 Procedure voor de aanvraag van het adoptieverlof 132 17.3 Vergoeding 132 17.4 Bescherming tegen ontslag 132 Inhoud 12
18 Pleegzorg en pleegouderverlof 133 19 Verlof om dwingende reden 134 19.1 Begrip dwingende reden 134 19.2 Duur van de afwezigheid en modaliteiten 135 20 Tijdelijke werkloosheid 135 20.1 Algemeen 135 20.2 Oorzaken van tijdelijke schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst voor werklieden 136 20.3 Tijdelijke schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst voor bedienden (economische werkloosheid) 141 21 Thematische verlofstelsels 143 21.1 Verlof voor palliatieve zorgen 143 21.2 Verlof voor de bijstand van een zwaar ziek gezins- of familielid 144 21.3 Ouderschapsverlof 146 21.4 Mantelzorgverlof 148 22 Tijdskrediet 150 22.1 Algemeen 150 22.2 Vormen van tijdskrediet 150 22.3 Gelijkstelling en neutralisatie van bepaalde schorsingsperiodes in de uitvoering van de arbeidsovereenkomst 152 22.4 Kennisgeving aan de werkgever 153 22.5 Uitstel van het tijdskrediet 153 22.6 Tijdelijke intrekking of wijziging van het tijdskrediet 154 22.7 Planning en voorkeurregeling – 5 %-drempel 154 22.8 Bescherming tegen ontslag 154 22.9 Terugkeer na schorsing van de arbeidsovereenkomst door opname van tijdskrediet 155 22.10 Onderbrekingsuitkering 155 22.11 Cumulatie met andere activiteiten 156 Hoofdstuk 9 Beëindiging van de arbeidsovereenkomst 159 1 Wijzen van beëindiging van de arbeidsovereenkomst 159 2 Einde van de arbeidsovereenkomst door onderlinge toestemming 159 3 Einde van de arbeidsovereenkomst door overlijden 160 3.1 Overlijden van de werknemer 160 3.2 Overlijden van de werkgever 160 4 Beëindiging van de arbeidsovereenkomst door definitieve arbeidsongeschiktheid ingevolge ziekte of ongeval – medische overmacht 160 5 Beëindiging van de arbeidsovereenkomst wegens een dringende reden 161 5.1 Betekenis 161 5.2 Procedure 161 5.3 Beoordeling van het ontslag wegens dringende reden 162 Inhoud 13
6 Nietige bedingen met betrekking tot de beëindiging van de arbeidsovereenkomst 162 7 Beëindiging van de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd 162 7.1 De opzegging 162 7.2 Aanvang van de opzeggingstermijn 163 7.3 Duur van de opzeggingstermijn – huidige regeling in het eenheidsstatuut (van toepassing sinds 01-01-2014) 163 7.4 Duur van de opzeggingstermijn – bijzondere regeling voor werknemers in dienst voor de invoering van het eenheidsstatuut (voor 01-01-2014) 166 7.5 Gevolg van het niet-naleven van de opzeggingstermijn 169 7.6 Gevolg van de schorsing van de arbeidsovereenkomst voor de opzegging en de beëindiging ervan 170 8 Beëindiging van de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd of voor een duidelijk omschreven werk 170 8.1 Principe 171 8.2 Gevolg van de voortijdige beëindiging 171 8.3 Voortijdige beëindiging mits naleving van een opzeggingstermijn 171 9 Beëindiging van de arbeidsovereenkomst om reden van arbeidsongeschiktheid door ziekte of ongeval 173 10 Sollicitatieverlof 173 11 Motiveringsplicht van het ontslag gegeven door de werkgever 174 11.1 Toepassingsgebied 174 11.2 Procedure 175 11.3 Bijkomende schadevergoeding in geval van kennelijk onredelijk ontslag 175 11.4 Bewijslast 176 12 Maatregelen in het kader van de zoektocht naar een nieuwe job. 176 12.1 Outplacement 176 12.2 Transitietrajecten 176 12.3 Verbetering van de inzetbaarheid na ontslag 177 13 Ontslagcompensatievergoeding 177 14 Kwijting voor saldo 178 15 Vragen en toepassingen 178 Hoofdstuk 10 Arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers 181 1 Begrip 181 2 Loon 181 2.1 Samenstelling 181 2.2 Recht op commissieloon 181 2.3 Berekening en betaling van het commissieloon 182 Inhoud 14
3 Uitwinningsvergoeding 183 3.1 Begrip 183 3.2 Bedrag van de uitwinningsvergoeding 183 3.3 Intrest 184 3.4 Vergoeding van de volledige schade 184 4 Concurrentiebeding 184 5 Delcrederebeding 184 6 Vragen en toepassingen 185 Hoofdstuk 11 Overeenkomst voor tewerkstelling van studenten 187 1 Aard van de overeenkomst 187 2 Vormvoorwaarden 187 2.1 Vorm 187 2.2 Inhoud 188 2.3 Sanctie 188 3 Proeftijd 189 4 Beëindiging van de overeenkomst 189 4.1 Beëindiging door opzegging 189 4.2 Beëindiging tijdens een periode van arbeidsongeschiktheid 189 5 Arbeidsongeschiktheid van inwonende studenten 190 6 Studentenarbeid en sociale zekerheid 190 6.1 Principe 190 6.2 Invloed van de studentenarbeid op de beroepsinschakelingstijd 191 6.3 Arbeidsovereenkomst volgend op de studentenovereenkomst 191 7 Vragen en toepassingen 191 Hoofdstuk 12 Huisarbeid 193 1 Begrip 193 2 Verplichtingen van de werkgever 193 3 Sluiten van de overeenkomst 193 3.1 Vorm 193 3.2 Verplichte vermeldingen 193 3.3 Sancties 194 4 Schorsing van de overeenkomst 194 5 Recht op afwezigheid om ander werk te zoeken 194 Inhoud 15
6 Voorrang voor een vacante betrekking 194 7 Vragen en toepassingen 195 Hoofdstuk 13 Telewerk 197 1 Regelmatig telewerk 197 1.1 Begrip 197 1.2 Uitsluitingen 197 1.3 Vormvoorwaarden 197 1.4 Arbeidsvoorwaarden 198 1.5 Organisatie van het telewerk 198 1.6 Gebruik van apparatuur en kostenvergoeding 199 1.7 Bescherming van de gegevens 199 1.8 Veiligheid en gezondheid op de werkplaats 199 1.9 Vorming en loopbaanontwikkeling 199 1.10 Collectieve rechten 200 2 Occasioneel telewerk 200 2.1 Begrip 200 2.2 Gevallen waarin occasioneel telewerk mogelijk is 200 2.3 Voorafgaande aanvraag 200 2.4 Rechten en plichten 200 Hoofdstuk 14 Uitzendarbeid of interimarbeid 201 1 Begrip 201 2 Betrokken partijen 201 3 Toegelaten uitzendarbeid 201 4 Niet-toegelaten uitzendarbeid 202 5 Arbeidsovereenkomst 202 6 Loon 203 7 Documenten 203 8 Proeftijd 204 9 Beëindiging van de arbeidsovereenkomst 204 9.1 Overeenkomst voor een bepaalde tijd of voor een bepaald werk 204 9.2 Overeenkomst om een vaste werknemer gedurende een niet bepaalde termijn te vervangen (= vervangingsovereenkomst) 204 9.3 Vrijstelling van schadevergoeding 204 10 Overeenkomst uitzendbureau – gebruiker 205 11 Relatie uitzendkracht – gebruiker 205 Inhoud 16
12 Recht van aanwerving bij de gebruiker 205 13 Reglementering van uitzendbureaus 205 14 Vragen en toepassingen 205 Hoofdstuk 15 Alternerend leren en werken 207 1 Algemeen kader 207 2 De (stage)overeenkomst alternerende opleiding 208 2.1 Het opstellen van de overeenkomst 208 2.2 Wederzijdse rechten en plichten 208 3 Stageovereenkomst in het kader van een ondernemerschapstraject 209 Hoofdstuk 16 Arbeidsovereenkomst voor deeltijdse arbeid 211 1 Begrip 211 2 Arbeidsovereenkomst 211 2.1 Wijze van sluiten 211 2.2 Vermeldingen in de overeenkomst 211 3 Kort verzuim 212 4 Duur van de opzeggingstermijn – opzeggingsvergoeding 212 5 Afwezigheid tijdens opzegging 212 6 Anciënniteitsbepaling 212 7 Voorrang voor een vacante betrekking 212 8 Vragen en toepassingen 213 Hoofdstuk 17 Flexi-jobs 215 1 Begrip 215 2 Toepassingsgebied: basisvoorwaarden om een flexijobarbeidsovereenkomst aan te gaan 215 2.1 Voor de werkgever 215 2.2 Voor de werknemer 215 3 Arbeidsvoorwaarden 216 3.1 De overeenkomst 216 3.2 Het flexi-loon 216 Inhoud 17
Deel 4 Arbeidsreglementering 217 Hoofdstuk 1 Arbeidsreglement 219 1 Begrip 219 2 Toepassing van de wet 219 3 Vermeldingen in het arbeidsreglement 219 3.1 Verplichte vermeldingen volgens de wet op het arbeidsreglement 219 3.2 Verplichte vermeldingen volgens andere wetten en besluiten 220 3.3 Vrije bepalingen voor zover ze niet in strijd zijn met de heersende wetgeving 221 4 Opstelling en wijziging van het arbeidsreglement 221 4.1 Er is een ondernemingsraad in de onderneming 221 4.2 Er is geen ondernemingsraad in de onderneming 221 5 Bekendmaking van het arbeidsreglement 222 6 Sancties voor de werkgever die de wetgeving betreffende het arbeidsreglement niet naleeft 222 6.1 Niet-tegenstelbaarheid aan de werknemer 222 6.2 Geldelijke sancties 222 Hoofdstuk 2 Recht van bezoldiging en bescherming van het loon 223 1 Doel van de wet 223 2 Begrip loon 223 3 Modaliteiten in verband met de loonbetaling 224 3.1 Munt 224 3.2 Wijze van betaling 224 3.3 Tijdstip 224 3.4 Plaats 224 3.5 Document bij loonbetaling 225 4 Loon in natura 225 5 Gewaarborgd gemiddeld minimummaandinkomen (GMMI) 225 6 Inhoudingen op het loon 227 7 Overdracht van en beslag op loon 227 7.1 Overdracht van loon 227 7.2 Beslag op loon 227 7.3 Loon dat vatbaar is voor overdracht of beslag 228 7.4 Loon dat niet vatbaar is voor overdracht of beslag 228 7.5 Loon dat zonder beperking vatbaar is voor overdracht of beslag 228 7.6 Procedure voor loonoverdracht en loonbeslag 229 Inhoud 18
8 Maatregelen ter bestrijding van de loonkloof tussen mannen en vrouwen 230 9 Eindejaarspremie 230 Hoofdstuk 3 Arbeidswet 231 1 Toepassingsgebied 231 2 Arbeidsduur 232 2.1 Begrip arbeidsduur 232 2.2 Grenzen van de arbeidsduur 232 2.3 Naleving van de uurroosters 235 2.4 Rusttijden 235 2.5 Rustpauzes 236 2.6 Overwerk 236 2.7 Overloon 238 2.8 Informatieplicht 239 3 Nachtarbeid 240 3.1 Principe 240 3.2 Toegelaten nachtarbeid 240 3.3 Invoering van een arbeidsregeling met nachtarbeid 241 3.4 Begeleidingsmaatregelen 242 3.5 Proefperiode bij invoering van nachtarbeid 242 4 Zondagsrust 243 4.1 Principe 243 4.2 Afwijkingen op het verbod van zondagsarbeid 243 4.3 Inhaalrust 245 5 Tewerkstelling van jeugdige werknemers 245 5.1 Kinderarbeid 245 5.2 Jeugdige werknemers 246 6 Moederschapsbescherming 248 Hoofdstuk 4 Betaalde feestdagen 251 1 Verbod van tewerkstelling tijdens de feestdagen 251 2 Vervanging van de feestdagen die met een zondag of een gewone inactiviteitsdag samenvallen 251 3 Inhaalrust 251 4 Bekendmaking 251 5 Loon voor de feestdagen 252 Inhoud 19
Hoofdstuk 5 Betaald educatief verlof/ Vlaams opleidingsverlof 253 1 Betaald educatief verlof 253 1.1 Toepassingsgebied 253 1.2 Opleidingen die recht geven op betaald educatief verlof 254 1.3 Omvang van het verlof 254 1.4 Verlies van het recht op betaald educatief verlof 255 1.5 Terugbetaling van het betaald educatief verlof 255 2 Vlaams opleidingsverlof 256 2.1 Toepassingsgebied 256 2.2 Opleidingen 256 2.3 Omvang 256 2.4 Sancties 256 2.5 Terugbetaling van het Vlaams opleidingsverlof 256 3 Gemeenschappelijke regels 257 3.1 Het loon 257 3.2 Informatie en planning 257 3.3 Bescherming tegen ontslag 257 Hoofdstuk 6 Opleidingscheques 259 Hoofdstuk 7 Welzijn op het werk 261 1 Onthaal en begeleiding van nieuwe werknemers 261 2 Welzijn van de werknemers bij de uitoefening van hun werk 261 2.1 Doel van de wet 261 2.2 Verplichtingen van de werkgever 262 2.3 Verplichtingen van de werknemer 262 2.4 Organen voor het welzijn 263 3 Bijzondere bepaling betreffende de preventie van psychosociale risico’s op het werk waaronder stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag 263 3.1 Definities 263 3.2 Verplichtingen van de werkgever 264 3.3 Actiemiddelen ter beschikking van de getroffen werknemer 265 3.4 Bescherming van de werknemers tegen ontslag 266 3.5 Aanpassing van het arbeidsreglement 266 4 Gezondheidstoezicht 267 4.1 Toepassingsgebied 267 4.2 Doelstelling 267 4.3 Werknemers tewerkgesteld in risicofuncties 268 Inhoud 20
4.4 Soorten van gezondheidsbeoordeling 268 4.5 Bezoek voorafgaand aan de werkhervatting 269 4.6 Maatregelen ter bescherming van jongeren 269 4.7 Bescherming van zwangere werkneemsters 270 5 Antidiscriminatiebeginsel 270 5.1 Algemeen 270 5.2 Weerslag op de arbeidsbetrekkingen 270 5.3 Directe en indirecte discriminatie 271 5.4 Procedure in geval van klacht wegens discriminatie 271 5.5 Sanctie 271 5.6 Bescherming van de werknemer 272 Hoofdstuk 8 Deeltijdse arbeid en arbeidsreglementering 273 1 Verplichtingen met betrekking tot het arbeidsreglement 273 1.1 Bekendmaking van de uurroosters 273 1.2 Opmaken en bijhouden van een controledocument 273 1.3 Sancties 273 2 Arbeidsduur 274 3 Arbeidsregeling 275 4 Bijkomende uren 275 5 Feestdagen 277 6 Vragen en toepassingen 277 Hoofdstuk 9 Sluiting van ondernemingen 283 1 Toepassingsgebied 283 2 Begrip sluiting 283 3 Verplichting tot voorafgaande informatie 284 4 Sluitingsvergoeding verschuldigd door de werkgever 284 4.1 Voorwaarden voor de toekenning van de sluitingsvergoeding 284 4.2 Bedrag van de sluitingsvergoeding (bedragen vanaf 1 december 2022) 285 5 Tussenkomst door het FSO 285 5.1 Financiële tussenkomst van het FSO 285 5.2 Beperkingen van de financiële tussenkomst door het FSO 286 6 Verplichting tot terugbetaling 287 7 Financiering van het FSO 287 8 Vragen en toepassingen 287 Inhoud 21
Inhoud 22 Deel 5 Sociale zekerheid 289 Hoofdstuk 1 Algemeenheden 291 1 Doel van de sociale zekerheid 291 2 Takken van de sociale zekerheid 291 3 Residuaire stelsels 291 4 Socialezekerheidsstelsels 292 5 Kenmerken van de sociale zekerheid 292 6 Bevoegdheid voor de sociale zekerheid 293 7 Aanvullende sociale verzekeringen 293 Hoofdstuk 2 E-government en de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid (KSZ) 295 Hoofdstuk 3 Handvest van de sociaal verzekerde 297 1 Doel van de wet 297 2 Toepassingsgebied 297 3 Verplichtingen van de socialezekerheidsinstellingen 297 Hoofdstuk 4 Toepassingsgebied van de socialezekerheidswetgeving 299 1 Het land waarvan de sociale wetgeving toepasselijk is 299 1.1 Tewerkstelling in België 299 1.2 Tewerkstelling in één of meer lidstaten van de Europese Unie 299 1.3 Tewerkstelling in landen verbonden door een bilateraal akkoord 301 1.4 Overzeese sociale zekerheid 301 2 Personen op wie de Belgische socialezekerheidswetgeving van toepassing is 301 2.1 Personen verbonden door een arbeidsovereenkomst 301 2.2 Uitbreiding 302 2.3 Uitsluitingen 302 Hoofdstuk 5 Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) 305 1 Structuur en opdracht van de RSZ 305 2 Berekening van de bijdragen 306 2.1 Principe 306 2.2 Loon 307 2.3 Bijdragevoeten 310
Inhoud 23 2.4 Bijzondere socialezekerheidsbijdragen 311 2.5 Bijdrageverminderingen 314 3 Verplichtingen van de werkgevers tegenover de RSZ 318 3.1 Aansluiting en schrapping als werkgever 318 3.2 Dimona-aangifte 319 3.3 De multifunctionele aangifte (DmfA) 319 3.4 Limosa-aangifte 320 3.5 Aangifte van een sociaal risico (ASR) 320 3.6 Betaling van de bijdragen 320 4 Sancties bij het niet naleven van de verplichtingen van de werkgever 322 4.1 Uitsluiting van het voordeel van voordelige stelsels van socialezekerheidsbijdragen 322 4.2 Boetes en gevangenisstraffen 322 4.3 Exploitatieverbod, beroepsverbod, bedrijfssluiting 323 5 Verjaring 323 6 Toezicht 323 7 Vragen en toepassingen 323 Hoofdstuk 6 Werkloosheid: arbeidsvoorziening, werkloosheidsuitkeringen en tewerkstellingsmaatregelen 325 1 Arbeidsvoorziening 325 1.1 Bevoegde diensten 325 1.2 Doel van de arbeidsvoorziening 325 1.2.1 Arbeidsbemiddeling 325 1.2.2 Opleiding en training 326 1.2.3 Loopbaanbegeleiding 326 1.2.4 Arbeidszorg: werk- en zorgtrajecten 326 1.3 Actiris – Brussels Hoofdstedelijk Gewest 327 2 Werkloosheidsuitkeringen 327 2.1 De Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) 327 2.2 Werkloosheid 328 2.2.1 Begrippen 328 2.2.2 Volledige werkloosheid 328 2.2.3 Tijdelijke werkloosheid 345 2.2.4 Administratieve sancties en andere strafbepalingen 347 3 Maatregelen ter bevordering van de werkgelegenheid en de inschakeling van werkzoekenden 347 3.1 Vlaamse tewerkstellingspremies ter bevordering van de werkgelegenheid 348 3.1.1 Startbanen – starterslonen 348 3.1.2 Ondersteuningsmaatregelen personen met een arbeidsbeperking 348
3.1.3 De Vlaamse transitiepremie 349 3.2 Brusselse premies ter bevordering van de tewerkstelling 349 3.2.1 Activa.brussels 349 3.2.2 Inschakelingsbaan in de sociale economie 350 3.2.3 Premie voor zelfstandigen 350 4 Stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag (SWT) 351 4.1 Begrip 351 4.2 Voorwaarden voor de aanvullende vergoeding 351 4.3 Voorwaarden op basis van de werkloosheidsreglementering 352 4.4 Bijkomende verplichting werkgever: vervangingsplicht 353 4.5 Prestaties 353 4.6 Inhoudingen op het inkomen van de werkloze met bedrijfstoeslag 354 5 Vragen en toepassingen 354 Hoofdstuk 7 Ziekte- en invaliditeitsverzekering 357 1 Gemeenschappelijke bepalingen voor de sectoren gezondheidszorgen en uitkeringen 357 1.1 Wettelijke basis 357 1.2 Organisatie 357 1.3 Algemene voorwaarden van de ziekteverzekering 358 2 Ziekteverzekering – sector gezondheidszorgen 358 2.1 Inleiding 358 2.2 Toepassingsgebied 358 2.2.1 Gerechtigden 359 2.2.2 Personen ten laste 359 2.2.3 Persoonlijke bijdrage 360 2.3 Terugbetaalbare prestaties 360 2.3.1 Medische verstrekkingen 360 2.3.2 Medicatie 364 2.3.3 Ziekenhuiskosten 364 2.3.4 Maximumfactuur 366 2.3.5 Forfaits 367 3 Ziekteverzekering – sector uitkeringen 368 3.1 Algemeen 368 3.2 Gerechtigden 368 3.3 Voorwaarden 368 3.4 Aangifte van werkonbekwaamheid 370 3.5 Bedrag van de ziekte-uitkering 370 3.6 Moederschapsuitkering en andere uitkeringen verbonden aan het krijgen van een kind 372 4 Vragen en toepassingen 376 Inhoud 24
Hoofdstuk 8 Rust- en overlevingspensioen 377 1 Algemeen 377 2 Pensioenpijlers 378 2.1 Wettelijk pensioen 378 2.2 Aanvullend pensioen 378 2.3 Pensioensparen en langetermijnsparen met belastingvoordeel 379 2.4 Vierde pensioenpijler 379 3 Rustpensioen 379 3.1 Voorwaarden 379 3.2 Beëindiging van de arbeidsovereenkomst 381 3.3 Ingangsdatum van het pensioen 381 3.4 Berekening van het pensioen 381 3.5 Gewaarborgd minimumpensioen 390 3.6 Betaling van het pensioen 394 3.7 Vakantiegeld 394 3.8 Pensioenbonus 395 3.9 Inkomensgarantie voor ouderen (IGO) 397 3.10 Pensioen als uit de echt gescheiden huwelijkspartner 399 3.11 Pensioen als feitelijk gescheiden huwelijkspartner 400 4 Overlevingspensioen en overgangsuitkering 402 4.1 Voorwaarden 402 4.2 Duur van de overgangsuitkering 403 4.3 Aanvraag 403 4.4 Ingangsdatum 404 4.5 Schorsing van het overlevingspensioen/de overgangsuitkering 404 4.6 Bedrag van het overlevingspensioen 404 4.7 Bedrag van de overgangsuitkering 406 4.8 Gewaarborgd minimum overlevingspensioen 406 4.9 Cumulatie van overlevingspensioen met één of meer rustpensioenen 406 4.10 Cumulatie van verschillende overlevingspensioenen 407 4.11 Cumulatie van overlevingspensioen met vervangingsinkomen 407 4.12 Cumulatie van overgangsuitkering met vervangingsinkomen 408 5 Werken tijdens het pensioen 408 5.1 De gepensioneerde is 65 jaar of heeft een loopbaan van 45 jaar 408 5.2 De gepensioneerde is jonger dan 65 jaar of heeft geen loopbaan van 45 jaar 409 5.2.1 Aangifte van de beroepsactiviteit 409 5.2.2 Naleven van de grenzen van de inkomsten 409 5.2.3 Geen sociale uitkeringen ontvangen of eraan verzaken 410 5.3 Flexi-jobs en onbelast bijverdienen 411 Inhoud 25
6 Geschillen 411 7 Verjaring 412 8 Vragen en toepassingen 413 Hoofdstuk 9 Jaarlijkse vakantie 415 1 Toepassingsgebied 415 2 Duur van de jaarlijkse vakantie 415 2.1 Algemene regel 415 2.2 Wijziging van werkregime 416 3 Tijdstip van de jaarlijkse vakantie 417 4 Recht op jaarlijkse vakantie 418 5 Overdracht van vakantiedagen 418 6 Jaarlijkse vakantie voor arbeiders 419 6.1 Organisatie 419 6.2 Vakantieduur 419 6.3 Vakantiegeld 421 7 Jaarlijkse vakantie voor bedienden 423 7.1 Organisatie 423 7.2 Vakantieduur 424 7.3 Vakantiegeld 424 7.4 Vertrekvakantiegeld (vakantiegeld bij uitdiensttreding) 425 8 Vakantie en afwezigheden 428 8.1 Ziekte 428 8.2 Feestdagen 428 8.3 Kort verzuim 429 9 Jeugdvakantie 429 9.1 Begrip 429 9.2 Voorwaarden 429 9.3 Opname van jeugdvakantie 429 9.4 Jeugdvakantie-uitkering 430 9.5 Aanvraag van de jeugdvakantie 430 10 Seniorvakantie 431 10.1 Begrip 431 10.2 Voorwaarden 431 10.3 Opname van seniorvakantie 431 10.4 Seniorvakantie-uitkering 431 10.5 Aanvraag van de seniorvakantie 431 Inhoud 26
11 Aanvullende vakantie 432 11.1 Begrip 432 11.2 Voorwaarden 433 11.3 Duur van de aanvullende vakantie 433 11.4 Aanvullend vakantiegeld 434 12 Geschillen en verjaring 435 13 Vragen en toepassingen 435 Hoofdstuk 10 Arbeidsongevallen 437 1 Inleiding 437 2 Toepassingsgebied 437 3 Arbeidsongeval 438 3.1 Arbeidsongevallen in de strikte zin 438 3.2 Arbeidsongevallen omwille van het werk (wraakacties) 442 3.3 Arbeidswegongeval 442 3.4 Uitgesloten – opzet 444 4 Vergoedingen 445 4.1 Basisloon en gemiddeld dagloon 445 4.2 Vergoeding voor overlijden als gevolg van het arbeidsongeval 446 4.3 Vergoeding voor arbeidsongeschiktheid 448 4.4 Vergoeding van medische kosten 450 5 Verjaring 451 6 Verzekering 451 6.1 Sluiten van een verzekeringsovereenkomst 451 6.2 Aangifte van een arbeidsongeval 451 7 Burgerlijke immuniteit 451 8 Vragen en toepassingen 452 Hoofdstuk 11 Beroepsziekten 455 1 Inleiding 455 2 Toepassingsgebied 455 3 Begrip beroepsziekte 455 4 Schadeloosstelling bij een beroepsziekte 456 4.1 Uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid 456 4.2 Medische kosten 457 5 Preventie 457 Inhoud 27
6 Aangifte van een beroepsziekte 458 7 Asbestfonds 458 8 Burgerlijke immuniteit 458 9 Vragen en toepassingen 459 Hoofdstuk 12 Deeltijdse arbeid en sociale zekerheid 461 1 Werkloosheid 461 1.1 Deeltijdse werknemers van wie de betrekking gelijkgesteld wordt met een voltijdse betrekking 461 1.2 Deeltijdse werknemers met behoud van rechten 461 1.3 Vrijwillig deeltijdse werknemers 463 2 Ziekteverzekering 463 2.1 Gezondheidszorgen 463 2.2 Uitkeringen 463 3 Jaarlijkse vakantie 464 4 Pensioenen 464 5 Arbeidsongeval en beroepsziekte 464 Deel 6 Administratieve formaliteiten van de werkgever 467 1 Bij de indiensttreding van werknemers 469 1.1 Aansluiting van de onderneming 469 1.2 Documenten 471 2 Periodieke formaliteiten 471 2.1 Bij elke betaling 471 2.2 Maandelijks 472 2.3 Per kwartaal 472 2.4 Jaarlijks 472 3 Bij beëindiging van de overeenkomst 473 4 Werkloosheid 473 4.1 Algemeen 473 4.2 Tijdelijke werkloosheid om economische redenen 474 4.3 SWT 474 5 Bij overlijden van de werknemer 475 6 Bij ziekte en ongeval 475 7 Bij arbeidsongeval 475 7.1 Aangifte 475 7.2 Arbeidsongevallensteekkaart 476 Inhoud 28
7.3 Loonopgave 476 7.4 Medisch attest 477 8 Beroepsziekte 477 Deel 7 Sociaal statuut van de zelfstandigen 479 1 Inleiding 481 2 Toepassingsgebied 481 3 Verplichtingen van de zelfstandige 482 3.1 Registratie en aansluiting 482 3.2 Sociale bijdragen betalen 483 4 Rechten van de zelfstandigen 486 4.1 Ziekteverzekering 486 4.2 Andere vormen van verlof omwille van het krijgen van een kind 489 4.3 Rust- en overlevingspensioen 490 4.4 Overbruggingsrecht 492 Deel 8 Gezinsbijslagen 495 1 Inleiding 497 2 Groeipakket (de Vlaamse gezinsbijslagen) 497 2.1 Inleiding 497 2.2 Toepassingsgebied: rechtgevende kinderen 497 2.2.1 Woonplaats 497 2.2.2 Legaal in België verblijven 498 2.2.3 Leeftijd 498 2.3 Begunstigden 499 2.4 Prestaties 500 2.4.1 Overzicht van prestaties binnen het Groeipakket 500 2.4.2 Gezinsbijslagen 500 2.4.3 Andere toeslagen 502 3 De gezinsbijslagen in Brussel 503 4 Vragen en toepassingen 504 Deel 9 Sociale bijstand 505 1 Algemeen 507 2 Maatschappelijke integratie (leefloon) 507 2.1 Gerechtigden 507 2.2 Prestaties 508 Inhoud 29
2.3 Invloed van de bestaansmiddelen 509 2.4 Terugvordering 510 2.5 Procedure 510 3 Tegemoetkomingen voor personen met een handicap 510 3.1 Gerechtigden 511 3.2 Prestaties 512 3.3 Procedure 512 Deel 10 Vlaamse sociale bescherming 515 1 Algemeen 517 2 Lidmaatschap 518 3 Zorgbudgetten 518 3.1 Algemeen 518 3.2 Zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden 519 3.3 Zorgbudget voor ouderen met een zorgnood 519 3.4 Zorgbudget voor personen met een handicap 520 Deel 11 Sociaal strafwetboek 521 Deel 12 Oplossen van geschillen 525 1 Arbeidsrechtbank 527 2 Arbeidshof 528 3 Hof van Cassatie 528 4 Grondwettelijk Hof 529 5 Hof van Justitie van de Europese Unie 529 Deel 13 Globale cases 531 Niet-limitatieve literatuurlijst 537 Bijlagen 539 1 Loongrenzen (2023) Ziekteverzekering, werkloosheid, arbeidsongevallen en beroepsziekten 541 2 Sociale uitkeringen voor werknemers (2023) 542 3 Jaarlijkse vakantie voor bedienden 546 Inhoud 30
4 Sociale bijdragen voor zelfstandigen 549 5 Sociale uitkeringen voor zelfstandigen 550 6 Groeipakket Vlaamse gezinsbijslagen 551 7 Gezinsbijslagen Brussel 553 8 Sociale bijstand 555 9 Vlaamse Sociale Bescherming 556 10 Jaarlijkse grensbedragen van de toegelaten inkomsten van een beroepsactiviteit als gepensioneerde in 2023 557 11 Wet betreffende de arbeidsovereenkomsten van 3 juli 1978 559 12 Collectieve arbeidsovereenkomst nr. 12bis 617 13 Collectieve arbeidsovereenkomst nr. 13bis 619 14 Opzeggingstermijnen vanaf 1 januari 2014 621 15 Duur van de opzeggingstermijn voor arbeiders in dienst voor 1 januari 2014 en vast te klikken op 31 december 2013 622 16 Belangrijkste nog bestaande verschilpunten tussen een arbeidersen een bediendencontract 624 17 Loonfiche 625 18 Jaarkalender 2023 626 Trefwoordenregister 627 Inhoud 31