3.1.1.2 Alkylerende middelen

Hoofdstuk 5 Behandelingsmodaliteiten

Voorbeelden zijn: hydroxycarbamide (behandeling van leukemieën), pemetrexed (behandeling van mesotheliomen en niet-kleincellig longcarcinoom) en raltitrexed en trifluridine/tipiracil (behandeling van colorectaal carcinoom)

Belangrijkste contra-indicaties voor het gebruik van antimetabolieten – Zwangerschap – Ernstige lever of nierinsufficiëntie – Uitgesproken pleuraeffusie of ascites – Alcoholmisbruik – Mond en maagdarmulcera, stomatitis

Belangrijkste ongewenste effecten bij gebruik van antimetabolieten – Hematologische toxiciteit – Stomatitis – Hand-voetsyndroom (bij gebruik van capecitabine en fluorouracil) – Oedeem – Diarree – Huidrash – Interstitieel longlijden – Hepatotoxiciteit – Niertoxiciteit

Belangrijkste voorzorgen bij gebruik van antimetabolieten – Frequente controles van hematologische parameters, nierfunctie, elektrolyten, levertesten en bilirubine zijn noodzakelijk – Bij gebruik van hooggedoseerd methotrexaat wordt folinezuur of levofolinezuur gegeven om de hematologische toxiciteit tegen te gaan – Bij intrathecale toediening moet de oplossing zonder bewaarmiddelen gebruikt worden – Pemetrexed: ter preventie van de toxiciteit en de ernstige allergische reacties dienen patiënten gelijktijdig corticosteroïden, foliumzuur en vitamine B12 te krijgen

3.1.1.2 Alkylerende middelen

Alkylerende middelen gaan door middel van alkyl-groepen verbindingen aan met het DNA en verstoren zo de celdelingscyclus. Gekende alkyl-groepen zijn ethyl, methyl en propyl.

De alkylerende middelen worden verder onderverdeeld in vier subgroepen, namelijk: stikstofmosterd en derivaten, N-nitroso-ureumderivaten, platinumderivaten en andere alkylerende middelen.

Stikstofmosterd en derivaten

Deze middelen worden gebruikt bij allerlei solide tumoren en hematologische maligniteiten.

Voorbeelden zijn: melfalan, cyclofosfamide, ifosfamide en busalfan

Hoofdstuk 5 Behandelingsmodaliteiten

Platinumderivaten

Deze subgroep van de alkylerende middelen wordt veelvuldig gebruikt bij hoofd- en halstumoren, blaas- en testistumoren, ovariumtumoren, borsttumoren, maag- en colorectale tumoren en longtumoren.

Voorbeelden zijn: carboplatine, cisplatine en oxaliplatine

N-nitroso-ureumderivaten

Dit geneesmiddel kent enkel een toepassing in de behandeling van gemetastaseerde melanoma.

Voorbeeld: fotemustine

Andere alkylerende middelen

Binnen deze groep worden een aantal andere alkylerende geneesmiddelen samengebracht die gebruikt worden bij behandeling van bepaalde types leukemie, non-hodgkinlymfoma, melanoma, sarcoma, ziekte van Hodgkin en glioblastoma.

Voorbeelden zijn: bendamustine, dacarbazine, estramustine en tomozolomide

Belangrijkste contra-indicaties voor het gebruik van alkylerende middelen – Nierinsufficiëntie (zeker bij gebruik cisplatinum) – Leverinsufficiëntie – Zwangerschap

Belangrijkste ongewenste effecten bij gebruik van alkylerende middelen – Uitgesproken nausea en braken (voornamelijk bij platinumderivaten) – Hemorragische cystitis (gedocumenteerd bij cyclofosfamide en ifosfamide) – Longfibrose – Overgevoeligheidsreacties – Nefrotoxiciteit – Ototoxiciteit (voornamelijk bij cisplatine) – Neurotoxiciteit (voornamelijk bij oxaliplatine) – Fotosensibiliteit (bij gebruik van temozolomide)

Belangrijkste voorzorgen bij gebruik van alkylerende middelen – Frequente controles van hematologische parameters, nierfunctie, elektrolyten, levertesten en bilirubine zijn aangewezen – Mesnum wordt toegevoegd aan schema’s met ifosfamide en cyclofosfamide ter bescherming van de nieren en blaas