3 Screening

Hoofdstuk 2 Preventie

Oudere meisjes of meisjes die voor een ander vaccin opteren dan het gratis aangeboden vaccin, kunnen zich tot en met de leeftijd van 18 jaar aan een sterk gereduceerde kostprijs laten vaccineren. Sinds september 2015 is overgeschakeld op een tweedosisschema waarbij slechts twee dosissen met een interval van minimaal zes maanden worden gegeven. De vaccinatiegraad in Vlaanderen bedroeg 83,5 % in 2012 en steeg tot bijna 89,5 % in 2016.

Vanaf het schooljaar 2019-2020 wordt het vaccin ook gratis ter beschikking gesteld voor jongens in het eerste jaar secundair onderwijs. Die beslissing werd genomen omdat er steeds meer bewijs is dat door hpv-vaccinatie ook andere kankers zoals penis-, hoofd- en nekkankers die ook bij jongens voorkomen, vermeden kunnen worden.

Screening of bevolkingsonderzoek is een door de overheid systematisch georganiseerd programma voor kankerpreventie waarbij een gezonde groep van mensen onderzocht of ‘gescreend’ wordt op mogelijke aanwezigheid van kanker. Het doel hiervan is de aandoening in een vroeg stadium te ontdekken om ze minder agressief te kunnen behandelen. Hierdoor heeft de behandeling meer kans op slagen. Het gaat om groepen van mensen die op basis van bepaalde kenmerken (bv. leeftijd) een zeker risico lopen.

Bij een systematische screening worden personen die voldoen aan bepaalde selectiecriteria voor een onderzoek uitgenodigd. Daartegenover staat de opportunistische screening waarbij de personen die aan de selectiecriteria voldoen, alleen als zij een gezondheidszorginstelling bezoeken voor het onderzoek uitgenodigd worden.

Vooraleer een bevolkingsonderzoek georganiseerd wordt, moet er aan een aantal voorwaarden voldaan zijn: – Er moet een test bestaan met een hoge specificiteit en sensitiviteit, zodat het percentage foutpositieven en fout-negatieven beperkt blijft. – De aandoening moet bij behandeling in een vroeg stadium een duidelijk betere prognose hebben dan bij latere ontdekking. – De test zelf mag geen aanleiding geven tot ziekte of bijwerkingen. – Het onderzoek moet betaalbaar zijn.

Hieronder volgen enkele voorbeelden van gratis bevolkingsonderzoek in Vlaanderen.

Bevolkingsonderzoek naar borstkanker (sinds 2001): – Voor vrouwen tussen 50 tot en met 69 jaar. – Iedere twee jaar een mammografie in een erkend radiologisch centrum. Iedere mammografie wordt door twee verschillende specialisten beoordeeld. – Enkele resultaten (uit jaarrapport 2020, Centrum voor Kankeropsporing):

Hoofdstuk 2 Preventie

• Dekkingsgraad: de proportie vrouwen uit de volledige doelgroep die deelnamen aan het bevolkingsonderzoek of een mammografie buiten het bevolkingsonderzoek kregen of niet in aanmerking kwamen voor screening vanwege een uitsluiting (borstkankerdiagnose in de voorgaande 10 jaar, bilaterale mastectomie) of een mammografie binnen of buiten het bevolkingsonderzoek in het voorgaande jaar.

Voor 2019 werd een totale dekkingsgraad van 64,7 % bereikt. Ongeveer 14,5 % van de vrouwen uit de volledige doelgroep (n = 877.514) nam nog nooit deel aan eender welke manier van borstkankerscreening (n = 127.289). • Borstkankerdetectiegraad: gedefinieerd als het aantal primaire in situ en invasieve letsels dat gedetecteerd wordt via screening per 1 000 gescreende vrouwen.

Voor 2018 werd een detectiegraad van 5,8/1000 bereikt.

Bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker (sinds 2013): – Voor vrouwen tussen 25 tot en met 64 jaar. – Om de drie jaar een uitstrijkje. – Enkele resultaten (uit jaarrapport 2020, Centrum voor Kankeropsporing): • Dekkingsgraad: de proportie vrouwen uit de volledige doelgroep die deelnamen aan het bevolkingsonderzoek of niet in aanmerking kwamen voor screening vanwege een uitsluiting (bv. in behandeling voor baarmoederhalskanker). Voor 2019 werd een totale dekkingsgraad van 63,7 % bereikt. Van de vrouwen uit de volledige doelgroep (n = 1.717.184) nam 13,4 %nog nooit deel aan eender welke manier van baarmoederhalsscreening (n = 230.517). • Detectiegraad: in 2019 was 7,6 % van de afgenomen screeningsuitstrijkjes afwijkend.

Bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker (sinds 2013): – Bij de start in 2013 voor mannen en vrouwen vanaf 56 jaar. Vanaf juli 2017 werden 55-jarigen toegevoegd, vanaf juli 2018 werden 53- en 54-jarigen toegevoegd, vanaf januari 2019 werden51- en 52-jarigen toegevoegd. Sinds 2020 worden ook de 50-jarigen toegevoegd. – Om de twee jaar een uitnodiging om een stoelgangsstaal te nemen voor een iFOB-test (= immunochemische faeces occult bloed-test). – Enkele resultaten (uit jaarrapport 2020, Centrum voor Kankeropsporing): • Dekkingsgraad: de proportie mannen en vrouwen uit de volledige doelgroep die deelnamen aan het bevolkingsonderzoek of niet in aanmerking kwamen voor screening vanwege een uitsluiting (bv. volledige colectomie, volledige coloscopie in de voorgaande 10 jaar, colonkanker in de voorgaande 10 jaar, sreeningtest buiten het bevolkingsonderzoek (bv. bij de huisarts)). Voor 2019 werd een totale dekkingsgraad van 64,4 % bereikt. Van de volledige doelgroep (n = 2.006.959) nam 28,7 % nog nooit deel aan eender welke manier van dikkedarmkankerscreening (n = 575.813). • Detectiegraad: in 2019 was 5,8 % van de afgenomen iFOB tests afwijkend.

Hoofdstuk 2 Preventie

Kernpunten

– Screening heeft als doel een bepaalde ziekte in een vroeg stadium te ontdekken om zo een behandeling te kunnen instellen met een hogere kans op genezing. – In België bestaat een georganiseerde screening naar borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker. – Sinds 2010 is hpv-vaccinatie van meisjes gratis of tegen sterk gereduceerde prijs beschikbaar.

Sinds 2019 werd dit uitgebreid naar de jongens.