DEBATA REKTORSKA
DEBATA REKTORSKA
Dr hab. Leszek Kusak, prof. UEK z Katedry Filozofii, Dariusz Perkowski – przewodniczący Parlamentu Studentów UEK, dr hab. Bogusława Gnela, prof. UEK – kierownik Katedry Prawa
Problemy szkolnictwa wyższego „Wykształcenie wyższe: egalitarne czy elitarne?” – na tak sformułowane pytanie 7 maja próbowali odpowiedzieć uczestnicy kolejnej debaty rektorskiej, zorganizowanej przez Stowarzyszenie Adiunktów i Wykładowców UEK. W dyskusji nad aktualnymi problemami uczelni wyższych w Polsce udział wzięli profesorowie naszej Uczelni: Bogusława Gnela, Anna Karwińska, Leszek Kusak, dr Urszula Lorenowicz – przewodnicząca Stowarzyszenia Adiunktów i Wykładowców UEK oraz Dariusz Perkowski – przewodniczący Parlamentu Studentów UEK. Debatę otworzył Prorektor ds. Studenckich – dr hab. inż. Andrzej Chochół, prof. UEK. – Dzisiejsze spotkanie ma na celu próbę odpowiedzi na pytanie, czy uczelnia ma mieć charakter elitarny, czy egalitarny? Przekonamy się dziś czy jest to pytanie retoryczne, czy pytanie, które ma głębszy sens… – powiedział Prorektor ds. Studenckich dr hab. inż. Andrzej Chochół, prof. UEK, otwierając debatę. Prof. Andrzej Chochół wspomniał o procesie kształtowania systemu szkolnictwa wyższego poprzez Deklarację bolońską, Komunikat praski i Komunikat berliński, które miały na celu ujednolicić system edukacyjny w Europie tak, aby studentów z krajów wspólnoty obowiązywały te same reguły. – Sformułowano pewne zasady działania szkolnictwa wyższego, mające na celu utworzenie logicznego i spójnego programu działania. Postanowiono poczynić pewne zmiany w systemie poprzez: kształtowanie społecznego wymiaru szkolnictwa wyższego, wprowadzenie systemu łatwo czytelnych stopni i dyplomów, wprowadzenie studiów dwustopniowych – rozwój studiów doktoranckich, ustalenie systemów punktów kredytowych, opracowanie i wdrożenie struktur kwalifikacji, współdziałanie studentów i nauczycieli akademickich, poprawa promocji mobilności studentów, propagowanie atrakcyjności szkolnictwa wyższego, dostosowanie systemu kształcenia do rynku pracy – mówił prof. Andrzej Chochół, podkreślając, iż: „Rynek edukacyjny jest bardzo zróżnicowany i trudny”.
6
Po oficjalnym rozpoczęciu konferencji głos zabrała dr Urszula Lorenowicz, organizatorka debaty, wprowadzając nas w problematykę spotkania: – Po przemianach ustrojowych w Polsce, w zależności od źródła, 5–7 procent społeczeństwa miało wyższe wykształcenie. Dziś młodzież bardzo szybko nauczyła się, że szansa na rynku pracy jest nikła bez studiowania na uczelniach
wyższych. (…) Musimy oczekiwać od ludzi z wyższym wykształceniem świetnego przygotowania do zawodu. Musimy również wyrobić potrzebę permanentnego kształcenia. (…) Egalitaryzm nie może oznaczać obniżenia jakości kształcenia – podkreśliła. Następnie głos w dyskusji zabrał dr hab. Leszek Kusak, prof. UEK z Katedry Filozofii UEK. Podjął on próbę wyjaśnienia terminów „egalitaryzm” i „elitaryzm” na przestrzeni dziejów. Przedstawił teorię, wedle której od wieków niektóre jednostki były bardziej uprzywilejowane i wartościowe ze względu na pochodzenie, płeć, wiedzę czy posiadanie: – Począwszy od kultury greckiej było duże zapotrzebowanie na ludzi wyedukowanych, wykształconych. (…) To sofiści zwrócili uwagę na to jak ważne jest kształcenie (…). Ważna była wiedza nie tylko sama w sobie, ale również wiedza praktyczna. Sokrates pokazał nam, że edukacja może być skuteczna, nastawiona na cel utylitarny, w tym również finansowy. Przedstawił również aktualną sytuację w szkolnictwie wyższym: – Obecnie w edukacji egalitaryzm jest bardzo widoczny. Uniwersytety są przepełnione, a ich poziom nauczania jest coraz niższy. Jest coraz większa presja ze strony firm i przedsiębiorstw, aby uniwersytety nauczały jeszcze więcej, aby wiedza była jeszcze bardziej praktyczna, utylitarna – dodał prof. Leszek Kusak. Do oceny bieżącej sytuacji uczelni wyższych odniosła się również prof. Anna Karwińska, kierownik Katedry Socjologii UEK. W wypowiedzi zawarła konkluzje dotyczące nierówności szans edukacyjnych. – Obecnie dostęp do uczelni wyższych jest bardzo nierówny. Istnieje sytuacja kastowości. Dzieci rodziców, którzy mają wyższe wykształcenie, również uczą się na wyższych uczelniach. Dzieci, których rodzice nie studiowali, w mniejszym procencie podejmą studia na uczel-
Dr hab. Anna Karwińska, prof. UEK – kierownik Katedry Socjologii UEK
niach wyższych. (…) Również dzieci ze wsi i małych miast mają większe problemy z dostępnością edukacji. Niestety, sytuacja ta generuje podziały społeczne (…) W Krakowie istnieje ekosfera intelektualna. Testy gimnazjalne i matury wypadają gorzej w województwach: lubuskim, zachodniopomorskim. Związane jest to z niskim poziomem urbanizacji – mówiła prof. Karwińska. Profesor zwróciła uwagę na to, iż fakt urodzenia w określonej kategorii społecznej wyznacza pozycję jednostki, na ogół do końca życia, wpływając istotnie na aspiracje i osiągnięcia. – Od zawsze istniał w społeczeństwie związek wiedzy i władzy. Dostęp do wiedzy zawsze miał zawsze miał moc różnicującą. Od wielu tysiącleci edukacja miała charakter elitarny. Kobiety miały ograniczony dostęp do nauki. Niewolnicy nie mogli się uczyć pisać i czytać. Wiedza stała się towarem – dodała, kończąc słowami: Istnieje zbyt niska jakość kształcenia, są gorsze szanse na rynku pracy. Obecnie mamy możliwość studiowania za granicą. Nie możemy dopuścić do masowego wyjeżdżania naszych studentów z Polski. Musimy i ich jakość przyciągnąć! Do rozmowy przyłączyła się dr hab. Bogusława Gnela, prof. UEK, kierownik Katedry Prawa, prodziekan Wydziału Finansów UEK. Według niej należy podjąć kroki w celu zapewnienia ściślejszych powiązań między szkolnictwem wyższym i systemami badawczymi w naszym kraju: – Potrzebne są klarowne, jasne zasady przyjmowania na studia, programy nie oderwane od rzeczywistości, ale realne. O elitarności edukacji powinna decydować zewnętrzne kryteria obiektywna, a nie własne przekonania. Finansowanie uniwersytetów jest zależne od jakości kształcenia.(…) O istnieniu
Dr hab. Bogusława Gnela, prof. UEK – kierownik Katedry Prawa
Dr Urszula Lorenowicz – przewodnicząca Stowarzyszenia Adiunktów i Wykładowców UEK
uczelni decydują finanse. Uczelnie wyższe są dziś deficytowe. (…) Uczelnia sama powinna szukać finansowania, które powinno pochodzić głównie z projektów badawczych. Wygłosiła również poglądy na temat wąskiego dziś rynku pracy, wdając się w polemikę z ekspertami konferencji: – Dziś kształcenie wyższe nie ma charakteru elitarnego. (…) Zbliża się niż demograficzny. Nie możemy uczyć ludzi dla samego kształcenia, jeśli nie ma później dla nich miejsc pracy. Jest to kształcenie niemoralne, zbędne. Musimy liczyć na to, że nasi absolwenci znajdą pracę zgodną z wykształceniem. Głos zabrał również przewodniczący Parlamentu Studentów UEK, Dariusz Perkowski, który podzielił się z uczestnikami spotkania smutną refleksją. – W obecnych czasach nie mamy gwarancji na to, że po ukończeniu studiów będziemy pracować w wymarzonym zawodzie. (…) Musimy mieć konkretną wiedzę
i umiejętności. Studia muszą być powszechne, ogólnodostępne. Uczelnia ma przygotowywać studenta do pracy w różnych profesjach. Musimy dbać o to, żeby ludzie chętnie podejmowali naukę, aby chętniej wybierali karierę naukową i kształcili przyszłe pokolenia studentów – dodał Perkowski. Po zakończeniu debaty rozległy się gromkie oklaski i słowa uznania. Konferencja cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem, o czym świadczy wysoka frekwencja uczestników. Dużym sukcesem debaty było zwrócenie uwagi na potrzebę wyznaczenia jasnych reguł i zasad w funkcjonowaniu szkolnictwa wyższego. Uczestnicy byli zgodni, że konieczne jest tworzenie nowych programów badawczych, które byłyby na bardzo wysokim merytorycznym poziomie i które wspomogłyby finansowanie uczelni wyższych. Katarzyna Dąbrowska
7