Inleiding ................................................................................................
Toezicht
4
Ambities:
Vindingrijkheid is het nieuwe Leitmotiv van museum TwentseWelle. In 2014, in het zevende jaar van ons bestaan, was dat al duidelijk merkbaar. De komende jaren zal vindingrijkheid nóg bepalender worden voor ons museum. Dit jaarmagazine kijkt daarom niet alleen terug, maar geeft ook aan wat u nog van ons kunt verwachten. We doen dat aan de hand van onze zes ambities.
1. Museum Twentsewelle,
5
2. Museum Twentsewelle,
6
3. Museum Twentsewelle,
7
4. Museum Twentsewelle,
8
2014 was een succesvol jaar. De bezoekersaantallen stegen fors ten opzichte van de twee jaren daarvoor, met als hoogtepunt de tentoonstelling O’Hanlons Helden. Niet alleen de publieke belangstelling stemde tevreden, maar zeker ook de plezierige samenwerking met externe partijen en de landelijke exposure. Het bewijst dat je met samenwerking kunt komen tot verrassende activiteiten met een grote publicitaire meerwaarde.
5. Museum Twentsewelle,
14
6. Museum Twentsewelle,
16
Interview Rommert Boonstra
18
Interview Ed Brinksma
19
Interview Bas Olde Hampsink
20
Interview Ton Nieuwenhuis
21
Interview Evert Kozijn
22
Interview Roel van Broekhoven
23
Toelichting jaarrekening 2014
24
Verkorte jaarrekening 2014
26
Niet alles is succesvol verlopen. We hebben gemerkt dat de landelijke fondsen, die ons altijd goed gezind zijn en die we dankbaar zijn voor de ondersteuning, vaker ‘nee’ moeten verkopen. Dat heeft alles te maken met het verslechterende culturele klimaat. We moeten daardoor soms plannen in de ijskast zetten. Het vraagt bovendien om een nog scherpere focus op wat kansrijk is of niet. We prijzen ons gelukkig met het beneficiëntschap van de BankGiro Loterij, die ook het afgelopen jaar weer € 200.000,- heeft bijgedragen aan het museum. Daarmee konden we de kwaliteit van de hoofdtentoonstelling op het gewenste hoge niveau houden en zelfs uitbreiden. Nieuwe elementen daarin, zoals het Paviljoen, zijn de eerste stap in de richting van een dynamischer museum, met veel meer wisselingen in de grote fabriekshallen. Zo blijven we aantrekkelijk en verrassend voor de (regelmatige) bezoeker. ‘Vindingrijkheid’ is niet alleen het Leitmotiv voor de inhoud van het museum, maar ook voor ons eigen denken en doen. In onze zogenoemde identiteitskaart staat: ‘De vindingrijkheid van de mens is een belofte voor de toekomst’. De mens heeft als onderzoeker, ontdekker en ontwerper steeds een bijdrage geleverd aan het leefbaar maken en houden van onze wereld. Doet u mee? Kees van der Meiden directeur/bestuurder museum TwentseWelle
Pa g i n a t w e e
Inhoud
Een merk Een bron
Een Ingrediënt
Een aandachttrekker Een onderneming Een innovator
Colofon Museum TwentseWelle Het Rozendaal 11 7523 XG Enschede Tel. 053 480 76 80 www.twentsewelle.nl Redactie Wilma Tempelman Eindredactie Loes Schippers Teksten Marco Krijnsen, Kees van der Meiden, Wilma Tempelman Fotografie Annina Romita, Fotostudio TwentseWelle, Maike Lansink Vormgeving Barry van der Helm Uitgever Museum TwentseWelle Directie Kees van der Meiden Raad van Toezicht Herman Spenkelink, Ton Wennink, Marc Altink, Wim Boomkamp, Han ten Broeke september 2015
Toezicht ......................................................................... De Raad van Toezicht van museum TwentseWelle is in 2014 acht keer formeel bijeen geweest. Daarnaast vonden, mede op verzoek van de directie, een aantal keren informele brainstormsessies plaats over de toekomst van het museum. In de vergadering van 26 mei 2014 is het jaarverslag van 2013 goedgekeurd. Verder heeft de Raad van Toezicht de kwartaalcijfers van het museum besproken en de volgende voorstellen goedgekeurd: ........... Verlaging van de jaarlijkse storting in de bestemmings- reserve vervangings investeringen van € 355.000 naar € 200.000 (vanaf 1-1-2013) en een eenmalige verlaging van de bestemmingsreserve met € 450.000 ten gunste van het eigen vermogen. ........... Het organisatieschema per 1 april 2014. ........... De controleopdracht aan de accountant voor 2014, mits deze binnen het budget blijft van € 12.500. ........... De begroting 2015.
Pa g i n a v i e r
Museum TwentseWelle wordt sinds 1 januari 2007 bestuurd volgens het raad-van-toezichtmodel. De Stichting TwentseWelle onderschrijft de principes van het ‘best-practice’-model, zoals beschreven in de Governance Code Cultuur en past deze toe. De beschrijving ervan is op www. cultuur-ondernemen.nl te vinden. In deze code wordt verwezen naar de regels volgens de Wet Normering Topinkomens. Deze WNT wordt door de Stichting gehanteerd (zie de toelichting op de jaarrekening). De Raad van Toezicht dankt de diverse overheden, sponsoren en de vriendenvereniging voor hun ondersteuning van Museum TwentseWelle. Zij spelen een onmisbare rol voor de continuïteit van het museum. De Raad van Toezicht van Museum TwentseWelle dankt tot slot ook de directie, medewerkers, vrijwilligers en anderen die zich voor het museum hebben ingezet.
Ambitie 1 ......................................................................... Een koerswijziging is noodzakelijk om het imago en daarmee het aantal bezoekers van museum TwentseWelle te vergroten, zo hebben we in 2013 geconcludeerd. Deze wijziging is in 2014, na uitgebreid intern beraad en na consultering van diverse externe partijen en deskundigen, verder uitgewerkt. We profileren ons nu onder de noemer ‘Vindingrijkheid. Toen, nu en straks’. De mens als onderzoeker, ontdekker en ontwerper speelt hierin de hoofdrol. Om meer dynamiek in de hoofdtentoonstelling te brengen is Het Paviljoen gebouwd, een speciaal gebouwde tentoonstellingsruimte in pakloods 3 van het museum. Samen met het daar aanwezige Ei - een bolvormige ruimte van hypermodern textiel - is er nu meer ruimte voor wisseltentoonstellingen. Daarmee denken we een breder publiek te trekken. De eerste tentoonstelling in Het Paviljoen was Horizon City (zie ambitie 4). Het Paviljoen kon gerealiseerd worden met bijdragen van de BankGiro Loterij, het Roelvinkfonds, provincie Overijssel en het Dioraphte fonds. Het organiseren van bijzondere tentoonstellingen door opvallende samenwerkingsverbanden draagt bij aan de versterking van ons imago. In 2014 was de samenwerking met VPRO en de Bijzondere Collecties (UvA) rond de tentoonstelling O’Hanlons Helden succesvol. Dit zorgde voor een aantoonbare vergroting van onze bekendheid, wat we hebben teruggezien in meer regionale en landelijke publiciteit. Ook de publieke belangstelling nam toe. Met bijna 50.000 bezoekers realiseerden we een stijging van 20% t.o.v. de twee voorgaande jaren. Opvallend en positief is dat het aantal bezoekers van buiten de provincie Overijssel is gestegen van 35% naar 51%.
Museum TwentseWelle, een merk
Positieve ontwikkelingen zijn er ook bij de educatieve bezoeken. Naast de groeiende groep onderwijs en bezoekers die onze arrangementen afnemen, zien we meer gezinnen met kinderen en 55-plussers in het museum. De gemiddelde verblijfsduur van gezinnen met kinderen in Het Grote Verhaal bedraagt meer dan twee uur, blijkt uit onderzoek. In 2014 heeft het museum voor deze doelgroep een kinderfeestarrangement ontwikkeld. Vermeldenswaard is voorts het regelmatige bezoek van de MuseumPlusBus. Dankzij deze door de BankGiro Loterij gesponsorde activiteit ontvangen we groepen ouderen die niet meer in staat zijn zelfstandig op stap te gaan. De publieksactiviteiten in het museum worden voor een groot deel begeleid door vrijwilligers in de rol van gastenbegeleiders en winkelmedewerkers/receptieassistenten.
Streektaal Het museum heeft in 2014, op instigatie van de provincie, vergaande samenwerkingsafspraken gemaakt met De IJsselacademie en het Historisch Centrum Overijssel. We werken samen aan twee projecten: De Taal van Overijssel en Een Stille Revolutie (zie ook ambitie 4). Dit leidt tot betere afstemming en een groter bereik van onze activiteiten op het gebied van streektaal en cultuur.
Ambitie 2 .........................................................................
eniging Oudheidkamer Twente over de sa-
Schenkingen 2014
menstelling van de collectie en bibliotheek.
.........................................................................
............ Er is regelmatig contact geweest met de Ver-
Voor museum Het Palthehuis in Oldenzaal is
Museum TwentseWelle, een bron De collectie is de basis voor de tentoonstellingen en activiteiten van museum TwentseWelle. Daarom zijn onderzoek naar en behoud en beheer van onze collectie van groot belang. Specifieke aandacht hebben we voor registratie, ontsluiten, verzamelen én ontzamelen. In dat kader heeft het museum de volgende activiteiten ontplooid:
een projectvoorstel voor de herinrichting gemaakt.
............ Naar aanleiding van de tentoonstelling, ’Zeemonsters in Twente’ (2012) heeft in het Duitse Kloster Bentlage een expositie plaats gevonden. Een van de unieke reconstructies van de Nothosaurus, die Remie Bakker dankzij een gift van onze Vriendenvereniging voor museum TwentseWelle maakte, was daar twee weken te zien.
............ De opstelling van de bottenscanner in pakloods 1 heeft een ingrijpende aanpassing ondergaan. Het bijbehorende verhaal over
............ Het collectieplan is bijgesteld in verband met de ingezette koerswijziging. De collectie is aan de hand van de nieuwe thematiek (Vindingrijkheid) opgeschoond en waar nodig uitgebreid. Ook is gekeken naar mogelijkheden voor nationale en internationale samenwerking.
............ De bibliotheek en het archief zijn opgeschoond. De omvangrijke stalencollectie is geïnventariseerd, onderzocht en voor een aanzienlijk deel afgestoten. Medio 2014 is een begin gemaakt met het opschonen van de collectie ‘dessins’. De bibliotheek is verplaatst, waardoor ruimte is ontstaan voor een nieuwe publieksruimte (De Roombeekzaal). Hiervan wordt inmiddels intensief gebruikgemaakt.
............ De voortgaande objectregistratie heeft bijgedragen tot een betere ontsluiting van objecten voor het publiek.
Pa g i n a z e s
het onderzoek aan botten van een mammoet is nu duidelijker voor volwassenen en kinderen en het spelelement is aantrekkelijker geworden.
............ De imkerij in pakloods 1 heeft een nieuwe opzet gekregen.
............ Verschillende onderzoekers hebben museum TwentseWelle bezocht om fossiele objecten te bekijken, voornamelijk de collectie fossielen van Winterswijk, Trias en de collectie Cetacea uit Neede en Eibergen.
............ De herinrichting van pakloods 3 is in gang gezet. Twee weefgetouwen maken in 2015 plaats voor een portretgalerij achter de weverij en een film over het spinproces en spinnerijen in Twente.
............ In 2014 heeft het museum geen objecten aangekocht. Wel kwamen er schenkingen binnen. Deze staan op de volgende pagina.
Uitbreiding van de collectie eieren met enkele tientallen exemplaren (mevrouw E. Veldhoen uit Holten)
Een skelet van de Nothosaurus marchicus, de Palatodonta bleekeri (Remco Bleeker uit Goor)
Een nieuw holotype: de Pararcus Diepenbroeki (Gerben Diepenbroek)
Fragmenten van bedrukt en geverfd Koptisch textiel uit de 6e eeuw (Maarten Frankenhuis uit Broek in Waterland)
Een vaandel van de Chr. Gemengde Zangvereniging Hallelujah (de heer Nijmeijer uit Enschede)
Een naadloze brandslang met spuitmond (J. Brinker uit Enschede)
Ambitie 3 .........................................................................
Museum TwentseWelle, een ingrediënt
met de reguliere inzet voor educatie en een extra medewerker. Samen met de aan TwentseWelle gekoppelde bassischool Al Ummah zijn werkvormen ontwikkeld voor het project ‘Luisteren naar kinderen’. Samen met Saxion Hogeschool is een training gegeven aan de leerkrachten van deze school en zijn werkvormen uitgebreid. De activiteiten voor de scholen worden begeleid door vrijwilligers, die in 2014 zijn opgeleid tot museumdocent.
Streektaal Onderwijs TwentseWelle heeft in 2014 zijn aanbod voor het onderwijs voor het eerst kenbaar gemaakt via het stedelijke Kunstmenu. Het leverde een deelname van ruim 40 schoolgroepen op. De presentatie van het aanbod hebben we zowel op de website als in de diverse docenthandleidingen verbeterd. Ook is er meer samenwerking met TETEM kunstruimte. Voor het Speciaal Onderwijs zijn nieuwe programma’s ontwikkeld. In bijlage IV Educatie is te zien hoeveel groepen/leerlingen voor welke programma’s het museum hebben bezocht.
Cultuur met Kwaliteit en Culturage Sinds 2013 wordt er landelijk onder de naam Cultuur met Kwaliteit (CmK) gewerkt aan verbetering van kunst- en cultuureducatie. De Enschedese aanpak van CmK heet Culturage. Museum TwentseWelle doet mee aan dit programma
De eerder ontwikkelde digitale leeromgeving ‘De taal van Overijssel’ is verbeterd. Wederom werden via de Volksuniversiteiten, andere organisaties en belangstellenden cursussen gegeven. Voor de volwasseneneducatie is lesmateriaal vernieuwd en ontwikkeld. Een groep streektaalliefhebbers en vrijwilligers is begonnen om de bestaande lessenserie voor het basisonderwijs ’t Twents Kwarteerken te vervangen voor een meer eigentijdse (digitale) vorm.
Ambitie 4 .........................................................................
Museum TwentseWelle, een aandachttrekker Alleen een aantrekkelijk programma trekt de aandacht van potentiële museumbezoekers. Daarvoor is meer dynamiek nodig in onze vaste opstelling (Het Grote Verhaal), gekoppeld aan spraakmakende wisselexposities, evenementen en andere museumactiviteiten. Dat werpt nu al zijn vruchten af. Het aantal bezoekers in 2014 steeg naar 49.000 dankzij de vele activiteiten en spraakmakende tentoonstellingen.
Exposities 2014 .........................................................................
Op het gebied van educatie en kennisoverdracht waren er diverse lezingen en workshops voor historische verenigingen, onderwijsinstellingen en andere doelgerichte groepen. In samenwerking met de openbare bibliotheek hebben we meegewerkt aan het project laaggeletterdheid, met de streektaal als uitgangspunt.
O’Hanlons Helden 1 februari tot en met 31 augustus 2014
O’Hanlons Helden kwam tot stand in samenwerking met de VPRO, Bijzondere Collecties (UvA), een afdeling van de Universiteit van Amsterdam en uitgeverij Atlas-Contact. In de tentoonstelling kwamen ontdekkingsreizigers uit de 19e eeuw aan bod, die ook in de twee gelijknamige VPRO-series te zien waren. Gerelateerd aan dit project is een boek verschenen: ‘In het spoor van de ontdekkers’. Aansluitend werden verschillende drukbezochte thema-avonden georganiseerd in zowel de Artis-bibliotheek in Amsterdam als in museum TwentseWelle. Een tentoonstellingsanalyse in samenwerking met de Nederlandse Museum Vereniging gaf aan dat deze groep museumprofessionals de tentoonstelling als zeer inspirerend heeft ervaren. Een greep uit de activiteiten rondom de expositie O’Hanlons Helden: ........... Op vijf avonden in museum TwentseWelle ging Redmond O’Hanlon in gesprek met betrokkenen van de tv-serie en deskundigen. ........... Er verscheen een educatief programma voor scholen (Tijdreizigers), dat in aangepaste vorm ook is gebruikt door individuele bezoekers. ........... In samenwerking met de TC Tubantia werd een excursie georganiseerd naar de Oost vaardersplassen met Redmond O’Hanlon.
Pa g i n a A C H T
European Art Quilt VIII
Coenraad Ter Kuile
Enschede op de kaart
Het einde van de trein
26 september 2014 t/m 5 januari 2015
19 december 2013 tot eind december 2014
december 2014 tot april 2015
19 december 2014 t/m 15 februari 2015
Coenraad ter Kuile was textielfabrikant en tevens een begaafd technicus, astronoom en technisch ontwerper. In samenwerking met de Stichting Coenraad ter Kuile is een kleine tentoonstelling aan hem gewijd in het Ei in pakloods 3 van het museum.
Kleine schilderijententoonstelling met werken van Susan Baxter met als thema treinstations.
Noorderlicht 19 december 2014 t/m 15 februari 2015
Horizon City Art Quilt VIII was een expositie van artquilt kunstenaars uit alle streken van Europa, georganiseerd in samenwerking met The European Art Quilt Foundation. Daarnaast was textielkunst te zien van studenten van de DIY Textile School uit Amsterdam, zowel in het museum als museumrestaurant bijRozendaal. Rondom deze expositie werden tal van activiteiten georganiseerd: .......... De Tentmakers of Egypt uit Caïro toon-
den hun prachtige werk en bijzondere
ambachtskunst. .......... De European Art Quilt Foundation
organiseerden het symposium Van Stof
tot Kunst.
.......... Samen met TETEM Kunstruimte hebben
we diverse workshops met quilt-
technieken en textielworkshops voor
kinderen georganiseerd.
P a g i n a TIEN
12 april 2014 t/m 27 september 2015
In de expositie Horizon City hebben auteur Jaap Scholten en kunstenaar/fotograaf Rommert Boonstra de krachten gebundeld. Uitgangspunt zijn verhalen van de twee Twentse fabrikantenfamilies Scholten en Stork in het gelijknamige boek van Scholten, wiens voorouders tot beide families behoorden. Rommert Boonstra creëerde verrassende scènes aan de hand van het boek met behulp van fotomateriaal, collectiestukken en eigen werk. Rond deze tentoonstelling zijn diverse gespreksavonden georganiseerd, waarbij Jaap Scholten in gesprek ging met zijn tante Ankie Stork en collega-auteurs Geert Mak, Peter Buwalda en Bastiaan Willink.
Een selectie van prentbriefkaarten uit de collectie van de Vereniging Oudheidkamer Twente, die bij elkaar 4.500 Twentse kaarten omvat over de periode 1898-2000. Museumvrijwilliger en kaartenverzamelaar Joop Sybrandi bracht ook ansichten in. Er waren 70 originele ansichtkaarten te zien rondom negen thema’s, zoals nijverheid, vervoer, kerk en school en de Eerste Wereldoorlog.
Schoonheid van de Wetenschap vanaf december 2014 tot maart 2015
Een expositie van de Jonge Akademie van de Universiteit Twente (JA@UT) in het het Ei in pakloods 3. Met bijzondere afbeeldingen rond microscopisch onderzoek en visualisering van cellen. De creaties werden ontworpen en gemaakt door de Mexicaanse kunstenares Daniela Flores Magón.
De foto-expositie An Ocean of Possibilities vond plaats in de ruimte van voormalig 21rozendaal, die museum TwentseWelle eind 2014 ter beschikking kreeg. De tentoonstelling werd mogelijk gemaakt door Noorderlicht, het internationale podium voor fotografie uit Groningen.
Activiteiten 2014 .........................................................................
MuseumJeugdUniversiteit
2015 en verder ......................................................................... We hebben hard gewerkt aan de voorbereiding van tentoonstellingen in de komende jaren.
Twenter Fashion
Tesla Tentoonstelling over een man die wordt gezien als een van de grootste ingenieurs en uitvinders aller tijden
MixMatchMuseum
In samenwerking met het ROC van Twente (locatie De Maere) en Roetgerink Mode organiseerde museum TwentseWelle voor de zesde maal Twenter Fashion. Leerlingen van het ROC kregen als opdracht om een commercieel en trendy kledingstuk te ontwerpen met een knipoog naar de Twentse textielhistorie. Hun creaties werden getoond tijdens een modeshow.
Het museum heeft twee maal een MuseumJeugdUniversiteit georganiseerd voor kinderen van 8-12 jaar. De eerste reeks ging over Energie en duurzaamheid, de tweede over technische toepassingen in de medische wereld.
Streektaal
Een samenwerking tussen zes landelijke musea, waaronder museum TwentseWelle. Elk museum brengt 50 objecten in, op basis waarvan het publiek zijn eigen tentoonstelling kan ontwerpen. Een selectie wordt vanaf april 2015 in de musea geëxposeerd.
Een Stille Revolutie Vastlegging van de ingrijpende veranderingen die zich de laatste zestig jaar hebben voorgedaan op het platteland. Deze registratie vindt plaats door interviews met getuigen in verschillende disciplines. Opening: eind 2015.
Kadınlar DierENPARADE
Tentoonstelling met dierschilderijen en een bonte stoet van opgezette dieren uit de collectie van G.J. van Heek jr. van het Rijksmuseum Twenthe. Opening: najaar 2015.
Taxatieweekend Op het gebied van streektaal waren we betrokken bij de volgende activiteiten:
In het weekend van 1 en 2 november maakte het publiek volop gebruik van de mogelijkheid om in het museum sieraden, kunst, antiek, munten en schilderijen te laten taxeren.
Pa g i n a t wa a l f
........... Het jaarlijkse streektaalfestival Zunnewende op landgoed Schuilenburg in Hellendoorn ........... De uitreiking van de Twentse Taalprijs (aan Jan Swennenhuis), in samenwerking met de TC Tubantia. Het bijbehorende theaterprogramma werd in opdracht van museum Twentse- Welle geproduceerd en uitgevoerd.
Expositie over de Turks/Anatolische geschiedenis van 800 v. Chr. tot heden aan de hand van tien inspirerende vrouwen. Opening in maart 2015.
Mammoeten Tentoonstelling in samenwerking met het Geo Museum in Münster.
Gouden Jaren Arnon Grunberg De door Bijzondere Collecties (UvA) opgezette tentoonstelling rond schrijver Arnon Grunberg komt in het najaar van 2015 naar museum TwentseWelle.
Tentoonstelling op basis van de bestseller van Annegreet van Bergen, die optreedt als gastconservator (in 2017).
Ambitie 5 .........................................................................
Museum
Eind 2013 hebben we een medewerker aangesteld voor acquisitie en organisatie op dit terrein. Deze activiteiten hebben een niet te onderschatten publiciteitswaarde.
Restaurant
Door meer als een onderneming te opereren wil TwentseWelle zijn exploitatiebasis verbreden. We ontwikkelen bedrijfsmatige activiteiten en versterken onze relatie met het (regionale) bedrijfsleven.
De goede samenwerking met restaurant bijRozendaal heeft een positieve uitstraling naar het publiek en levert steeds meer inkomsten op. Een mooi voorbeeld daarvan was het lezersmenu van de TC Tubantia. Het publiek kon eerst het museum bezoeken en vervolgens naar het restaurant voor het speciale diner. De krantenlezers waardeerden deze combinatie bij de jaarlijkse restaurantverkiezing met een tweede plaats.
PR en marketing
Maatschappelijke projecten
Door het organiseren van bijzondere activiteiten weet het museum een grote hoeveelheid freepublicity te genereren in plaatselijke, regionale en landelijke media. Deze publiciteit wordt ondersteund door gerichte banners, advertenties, radio en tv-spots. Het museum geeft twee maal per jaar een magazine uit, dat wordt verstuurd naar 2.800 adressen. Daarnaast ontvangen 1.800 mensen de maandelijkse digitale nieuwsbrief. Onze website trok in 2014 70.000 unieke bezoeken. Het museum heeft op Twitter 3.688 volgers en op Facebook 2.952 vrienden.
Een tiental mensen kon in 2014 via een werkervaringsplek aan de slag bij het museum. Met de gemeente Enschede is intensief gesproken over hoe we binnen museum TwentseWelle gestalte en inhoud kunnen geven aan participatiebanen. Hiervan zullen in 2015 de resultaten te zien zijn.
Winkel
Vrienden
De museumwinkel heeft in 2014 voor het eerst een substantiële winst opgeleverd. Verbetering van inrichting en assortiment en een betere koppeling aan activiteiten/tentoonstellingen hebben hieraan bijgedragen.
Er was ook in 2014 nauw contact met de aan Museum TwentseWelle gelieerde vriendenvereniging. Afstemming over het organiseren van activiteiten en het werven van nieuwe vrienden waren belangrijke thema’s.
Arrangementen
Businessclub TwentseWelle
We zetten als museum steeds meer in op het organiseren van speciale (vaak exclusieve) arrangementen voor uiteenlopende groepen.
De Businessclub van TwentseWelle organiseerde verschillende activiteiten voor haar leden. De leden hebben daarbij actief meegedacht over de ontwikkelingen binnen het museum.
TwentseWelle, een onderneming
Pa g i n a v e e r t i e n
Museum TwentseWelle biedt aan 108 vrijwilligers een zinvolle tijdbesteding en/of ervaringsplaats. Deze vrijwilligers leveren een brede ondersteuning en knowhow aan het museum en vormen een belangrijke ambassadeursgroep.
Sponsoring en donateurs Museum TwentseWelle heeft in 2014 onderzoek gedaan naar verschillende alternatieve geldstromen, met name crowdfunding en donateurschap. In 2015 proberen we langs deze wegen extra middelen te verkrijgen.
Vertegenwoordiging Museum TwentseWelle presenteert zich actief in het land. We bezoeken vergaderingen, werkgroepen, het congres en symposia van de Nederlandse Museum Vereniging en leveren waar nodig een actieve bijdrage. Dit geldt ook voor provinciale congressen en symposia op het gebied van marketing en communicatie. Diverse medewerkers van het museum zijn actief in het netwerk:
Samenwerking ......................................................................... Museum TwentseWelle zoekt waar mogelijk samenwerking met andere partijen:
Roombeek Cultuurpark, met museum TwentseWelle,
Rijkmuseum
Twen-
the, TETEM kunstruimte, kunstacademie AKI en Concordia Film Theater Expositie. Het heeft in 2014 onder meer geleid tot twee keer een gezamenlijke bijlage bij NRC Handelsblad. Met de Nederlandse Reisopera, Universiteit Twente, Saxion Hogeschool,
............ Lidmaatschap commissie Erfgoed Raad voor Cultuur
ROC en Bijzondere Collecties (UvA).
............ Lidmaatschap Nederlandse Textielcommissie ............ Lidmaatschap commissie NMV marketing/pr ............ Lidmaatschap Vereniging Nederlandse Science Centra
De inbreng van de medewerkers in de diverse landelijke (beleids)commissies wordt merkbaar gewaardeerd. Voor de tv-programma’s ‘De IJzeren Eeuw’ van de VPRO, ‘Strijd’ van de VARA en meerdere programma’s van RTV Oost en TV Enschede zijn opnamen gemaakt in ons museum.
Organisatorische ondersteuning Bij de internationale
streektaalconferentie
in Hoogeveen onder het thema literatuur en streektaal. Regelmatige contacten met de IJsselacademie, Kreenk vuur de Twentse sproak, het SONT, Huis van de Taal in Drenthe, EBLT en de SND.
Ambitie 6 .........................................................................
Museum TwentseWelle, EEn innovator Museum TwentseWelle wil een vernieuwer zijn om het publiek voortdurend te verrassen. We zijn dat door het toepassen van nieuwe technieken, maar ook door het leggen van ongewone verbanden en samenwerkingsvormen. In 2014 gebeurde dat met de volgende initiatieven:
............ Het museum was betrokken bij de concept
ontwikkeling en vormgeving van expositie over
Twentse innovaties in The Gallery (Universiteit
Twente). The Gallery is een potentiële bron voor
uitbreiding van de collectie innovatie van het
museum. ............ De collectie Innovatie is uitgebreid met een Google
Glass en een Kunstneus van de vakgroep Tissue
engineering van de Universiteit Twente.
............ Museum TwentseWelle heeft studenten van Saxion
Hogeschool bij de master ‘Leren innoveren’ begeleid.
Onderzocht werd waar er kansen liggen voor het
museum om te innoveren.
Pa g i n a z e s t i e n
Kunstenaar Rommert Boonstra dook in de collectie van museum TwentseWelle voor de expositie Horizon City, gebaseerd op het gelijknamige boek van Jaap Scholten. Hij genoot van zijn zwerftocht achter de schermen. .........................................................................
In het depot liet ik het toeval op me af komen
”
‘Ik wil vreemde ontmoetingen creëren en daarvoor werk ik volstrekt intuïtief. Dus als ik door de opslagplaats van het museum loop, kijk ik heel anders dan de vakmensen. Ik laat het toeval op me af komen en ik heb geen enkele behoefte om het toeval uit te schakelen. Schoonheid is de toevallige ontmoeting van een naaimachine en een paraplu op de operatietafel, zei de dichter Lautréamont ooit.
P a g i n a a ch t t i e n
Zo’n verborgen depot is een mère a boire. Het is de meest interessante plek van het museum. Het ziet er nog zo onschuldig uit; alles kan nog gebeuren. Niets is nog vastgelegd, zoals in een expositie. Mijn doel was het om van al die spullen uit het depot één groot spel te maken. Het project bij TwentseWelle is mijn meest fascinerende onderwerp tot nu toe. Er is een boek, er is een stad, er is een museum, er is een prachtige omgeving. Daarvan heb ik volop gebruik gemaakt. Wat mij in het depot het meeste trof, waren de tjaps. Dat zijn de handelsmerken van de vroegere textielfabrieken in Twente. Ze zijn relatief onbekend gebleven, maar hebben een hoog artistiek niveau. Waanzinnig! Het is popart-kunst avant la lettre. Kees van der Meiden en ik hebben jaren geleden in Groningen de Wunderkammers geïntroduceerd. Daar ben ik best trots op. De Wunderkammers zijn later een rage geworden in musea. Ze zijn een prachtig middel om toevallige ontmoetingen te creëren. Dat wilde ik ook bij Horizon City laten zien.‘
Rector magnificus Ed Brinksma van de Universiteit Twente.
Cultuur en
.........................................................................
wetenschap hebben
‘Voor onze studenten en onze staf is het belangrijk dat er goede culturele voorzieningen in de directe omgeving zijn. Daar hoort museum TwentseWelle zeker bij. Het is een goed voorbeeld van een museum dat meer doet dan collecties beheren en tentoonstellen. Het is ook een forum voor discussies, zoals dit jaar bij de Maand van de Creativiteit te zien was. Daar waren ook enkele wetenschappers van onze universiteit te gast. Het moderne museum is een interactieve plek waar voor iedereen iets te beleven valt. Ook voor mijn kinderen en kleinkinderen, heb ik gemerkt. Het is niet makkelijk om een natuurmuseum en een textielmuseum in een geheel te gieten dat betekenis heeft. Maar bij TwentseWelle is dat wat mij betreft goed gelukt. Het is een museum dat bezoekers de mogelijkheid geeft om verschillende invalshoeken te zoeken. Je bent niet voor één keus gevangen.
elkaar nodig en kunnen elkaar versterken
”
De Jonge Akademie van de Universiteit Twente heeft in 2014 het jaarlijkse congres gehouden in het museum. Ook was er een expositie te zien met beelden van verschillende wetenschappelijke onderzoeken. Ons onderzoeksinstituut MESA+ heeft bijgedragen aan de collectie van TwentseWelle. Het is voorstelbaar dat we nog meer samen gaan doen. Wat wij hier aan de universiteit doen, kan ook een mooie landingsplaats vinden in het museum. Ik ben ervan overtuigd dat de wisselwerking cultuur en wetenschap belangrijk is en wederzijds inspirerend kan zijn.’
Ton Nieuwenhuis is met zijn creatieve ontwerpbureau Vanille niet alleen de buurman van museum TwentseWelle. Ook is hij een van de ondernemers die meedenkt over de koers van het museum. .........................................................................
Museum TwentseWelle richt zich op de vindingrijkheid van de mens. Studenten, docenten en onderzoekers van Saxion helpen daarbij. Manager innovation Bas Olde Hampsink van Saxion legt uit wat dat in de praktijk betekent. .........................................................................
Interessante plek om beleving verder te stimuleren
”
‘Ik merk dat TwentseWelle heel erg open staat voor innovatie en input van buitenaf. Directeur Kees van der Meiden nodigt regelmatig creatieve ondernemers uit om te brainstormen over de toekomst van het museum. TwentseWelle wil graag een platform zijn voor creatief talent. Bij die sessies ben ik ook aanwezig. Een goede zaak dat een museum daar over nadenkt en er andere partijen bij betrekt.’
Pa g i n a t w i n t i g
‘Saxion organiseert een aantal keren per jaar de zogeheten Innovation Diners, waarbij verschillende disciplines samen kijken naar vernieuwende oplossingen. Bij een van de afgelopen edities hebben onze studenten gekeken hoe Google Glass toegepast zou kunnen worden in museum TwentseWelle. In januari 2015 waren we voor het Innovation Diner te gast in het museum. Vier groepjes konden hier brainstormen tussen de mammoeten, een heel inspirerende omgeving.’ ‘Tijdens een ander Innovation Diner hebben we op verzoek van museum TwentseWelle gekeken hoe we de mammoet met behulp van technologie tot leven kunnen wekken bij bezoekers. Hierbij zijn Nederlandse en Duitse bedrijven betrokken. Dit project krijgt hopelijk een vervolg dat een bezoek aan het museum straks nóg leuker kan maken. Saxion werkt met veel bedrijven en organisaties samen op het gebied van innovatie, van de eerste brainstormsessie tot de realiseren van technologie door een nieuwe start-up. Het museum is voor ons een interessante plek waar we met behulp van technologie de beleving van bezoekers nog verder kunnen verbeteren en stimuleren.’
‘Een paar jaar geleden hebben we samen met twee collega-bureaus (100%FAT en Leftfoot Media) het concept Revolution 3.0 bedacht. We wilden met evenementen meer aandacht voor het digitale dilemma. Meer discussie en debat. Alles is internet tegenwoordig. Het heeft geweldige mogelijkheden, maar ook schaduwkanten en bedreigingen. Die twee kanten wilden we laten zien. Museum TwentseWelle is in onze ogen een goede plek om zo’n onderwerp een podium te geven. We hebben hier een avond met sprekers over bitcoin georganiseerd, met voor- en tegenstanders. Ook hebben we workshops Minecraft gehouden. Dat was heel leuk. Er kwamen heel veel kinderen op af. Hun ouders waren vaak voor het eerst in TwentseWelle. Zo krijg je meteen een nieuwe groep bezoekers in het museum.
Museum is platform voor creativiteit
”
Ik merk dat TwentseWelle heel erg open staat voor nieuwe ideeën van buiten. Met verschillende creatieve ondernemers zit het museum regelmatig te brainstormen over zijn toekomst. Bijvoorbeeld tijdens Eitje Tik, het maandelijkse ontbijt van bedrijven en instellingen in Roombeek. Het is goed dat het museum daarbij zit. Een mooi voorbeeld van die betrokkenheid met de omgeving is het Engelse project Re:Make. Het textielmuseum in Derby nodigde mensen van buiten uit om met nieuwe ideeën te komen. De complete inrichting ging op de kop en sindsdien komen er opeens veel meer bezoekers. Het nieuwe profiel van TwentseWelle als museum van de vindingrijkheid is goed gekozen, vind ik. Het museum moet in mijn ogen een platform zijn waar creativiteit zich kan manifesteren. Een podium voor nieuwe initiatieven.’
De islamitische basisschool Al Ummah in Enschede is partnerschool van museum TwentseWelle. Directeur Evert Kozijn is blij met de samenwerking. .........................................................................
Dat sluit goed aan bij het thema identiteit waarmee we volop bezig zijn in de bovenbouw. Wie ben je? Waar wil je heen? Dat soort vragen komen aan bod. Museum TwentseWelle is niet alleen Oost-Nederlands erfgoed. Kijk bijvoorbeeld naar de Turkse expositie Kadınlar. Het museum en wij hebben
Kinderen actief
ontdekt dat we elkaar goed snappen. Dat heeft
betrekken bij eigen
Jeveren (educatief medewerker van het museum,
geschiedenis
onze leerlingen. Zo is het Maak Mee Museum ont-
ook met het persoonlijke vlak te maken. Mia van
”
‘Onze school telt meer dan 15 nationaliteiten. Onderwijs is het samenbindend element. Al onze kinderen nemen hun verhalen mee vanuit hun eigen cultuur. Dat is immaterieel erfgoed en een belangrijk aanknopingspunt voor ons. Daarom is
red.) kan enorm goed de verbinding maken met staan, dat in het najaar van 2015 van start gaat. Het project maakt de kinderen actief betrokken bij hun eigen geschiedenis. Ze gaan hun opa interviewen en zullen bijvoorbeeld ook in het museum op zoek gaan naar voorwerpen die met hun achtergrond te maken hebben.
Programmamaker Roel van Broekhoven maakte voor de VPRO de populaire se-
het belangrijk dat onze leerkrachten die verhalen
De combinatie van museum en hoe-sta je-zelf-in-
rie O’Hanlons Helden. Hij werkte samen
kunnen vangen. Ze hebben een training gevolgd bij
het-leven maakt veel los, hebben we gemerkt. Het
met museum TwentseWelle voor de ge-
Saxion waarbij ze hebben geleerd hoe je naar ver-
is goed voor de sociaal-emotionele ontwikkeling
lijknamige expositie en de avonden met
halen van de kinderen kunt luisteren. Vervolgens
van kinderen en daarmee dus ook voor hun toe-
zijn ze met de kinderen het museum ingegaan.
komst. En het maakt ons onderwijs een stuk rijker.’
O’Hanlon in het museum. ......................................................................... ‘Televisie is een vluchtig medium. Je bent lang bezig met het maken van een programma, maar het is ook heel snel weer weg. Dankzij de expositie en andere activiteiten had de serie veel meer impact. De mensen konden spullen zien die te maken hebben met die negentiende-eeuwse avonturiers of ze konden Redmond O’Hanlon ontmoeten in het museum. Het onderwerp had daardoor een soort duurzaamheid die je bij tv normaal gesproken niet hebt. Dat maakte dit project voor ons interessant.’ ‘De samenwerking tussen culturele partijen is precies wat fondsen graag zien. Daarom was er geld om extra dingen te organiseren, eerst in de bibliotheek van Artis daarna in TwentseWelle.
Pagina tweeëntwintig
Museum gaf tv-serie meer impact
”
Het was goed voor ons om ook eens buiten de Randstad te komen. Mensen zijn daar toch iets minder blasé. Ze zijn geïnteresseerd en enthousiast als ze O’Hanlon in het echt kunnen zien. Redmond zelf vond het ook prachtig. Hij is een echte entertainer en geniet van alle aandacht.’ ‘Het was voor het eerst dat we hebben samengewerkt met een museum. Dat beviel goed en smaakt wat ons betreft naar meer. Nu zijn we bijvoorbeeld in gesprek met het Joods Historisch Museum met het oog op een nieuwe serie over het boek HhhH (dat zich afspeelt in de Tweede Wereldoorlog, red.). Het hangt af van het onderwerp wat we eventueel nog met TwentseWelle kunnen gaan doen. Kees van der Meiden en ik spreken elkaar regelmatig, dus wie weet…’
Toelichting op de exploitatierekening en de balans 2014 .........................................................................
Directe opbrengsten
Personeelslasten
............ In de begroting werd rekening gehouden met een 2e
............ De kosten voor het personeel waren € 77.000
Bestemmingsreserve vervangingsinvesteringen
grote expositie “Kadınlar”, welke is uitgesteld tot
hoger dan verwacht. Dit als gevolg van een grotere
............ Deze reserve is bedoeld om alle technische en
2015. Hiervoor in de plaats is “European Art Quilt”
formatie dan voorzien (later afscheid nemen van
ICT-onderdelen in het museum die door ons in
geweest waarvoor 10.000 bezoekers minder werden
een personeelslid en extra inzet voor commerciële
maximaal vijf jaar worden afgeschreven zonder
begroot. Hierdoor zijn de bezoekersaantallen lager
activiteiten) en hogere sociale lasten dan verwacht.
meer te kunnen vervangen. Hierdoor zijn wij in
dan verwacht.
staat om het museum continue goed operationeel te houden
WNT-verantwoording 2014 Stichting TwentseWelle
............ De onderwijsprogramma’s worden tegen een
Afschrijvingen
............ Onder deze post zijn de kosten verantwoord voor
............ Per 1 januari 2013 hebben wij de omvang van
Onze directeur/bestuurder, de heer drs. C.F. van der Meiden, was fulltime in dienst bij Stichting PersoneelsBelangen TwentseWelle (deze cijfers zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Stichting TwentseWelle) en werd van hieruit fulltime gedetacheerd bij de Stichting TwentseWelle. Hij is geen gewezen topfunctionaris en heeft geen fictieve dienstbetrekking.
............ De winkel heeft in 2014 voor bijna € 30.000
de daadwerkelijk uitgegeven vervangings-
deze reserve, alsmede de dotatie aan deze reserve
investeringen á € 289.944.
kritisch beoordeeld. We hebben daarbij de
vervangingsbehoefte t/m 2018 in ogenschouw
lagere vergoeding aangeboden dan begroot. positiever bijgedragen aan het resultaat dan
verwacht. ............ De arrangementen werden in het verleden en
Museumgebonden kosten
genomen. De conclusie uit dit onderzoek is dat wij
volgens de begroting geheel door museum
............ De verschillen t.o.v. de begroting worden veroorzaakt
zonder onze doelstellingen aan te passen, de
TwentseWelle afgerekend, dus inclusief horeca.
door het doorschuiven van de wisselexpositie
verwachte vervangingen uit deze reserve kunnen doen.
Sedert 1 januari 2014 rekenen wij alleen het
“Kadınlar” naar 2015, welke in de begroting 2014
............ In 2014 is voor een bedrag van € 290.000
museum TwentseWelle deel af. De bruto
was opgenomen voor een bedrag van € 841.000.
onttrokken aan deze reserve voor het doen van
opbrengsten nemen daardoor af. Ook de
vervangingsinvesteringen. De dotatie is € 200.000
De totale bezoldiging (werkgeverslast) in 2014 bedroeg € 130.515. Er zijn geen belastbare onkostenvergoedingen uitgekeerd en er is geen beloning betaalbaar op termijn. De leden van de Raad van Toezicht verrichten hun werkzaamheden zonder hier een vergoeding voor te krijgen (“onbezoldigd”).
inkoopkosten arrangementen neemt hierdoor af.
geweest, zodat per saldo € 90.000 in 2014 wordt
onttrokken aan de bestemmingsreserve.
Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT
Overige subsidies en bijdragen
Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen die in 2014 een bezoldiging boven het toepasselijke WNTmaximum hebben ontvangen, of waarvoor in eerdere jaren een vermelding op grond van de WOPT of de WNT heeft plaatsgevonden of had moeten plaatsvinden. Er zijn in 2014 geen ontslaguitkeringen aan overige functionarissen betaald die op grond van de WNT dienen te worden gerapporteerd.
rekening. De opbouw van het Paviljoen is gestart in
2013 en is afgerond in 2014. In 2013 is het Paviljoen
als onderhanden project in de jaarrekening verwerkt.
Pagina vierentwintig
Exploitatiebijdragen ............ De bijdrage van de provincie is € 20.000 lager dan
verwacht (€ 100.000) als gevolg van beleids-
aanpassingen. Dit is nu een projectsubsidie in plaats
van de exploitatiesubsidie tot en met 2013.
............ Het Paviljoen is in 2014 verwerkt via de exploitatie-
............ De wisselexpositie “Kadınlar” stond begroot in
2014 doch is doorgeschoven naar 2015. De reeds
gemaakte kosten zijn als onderhanden werk in de
jaarrekening verwerkt.
Geconsolideerde exploitatierekening Stichting TwentseWelle 2014
€
€
€
Rekening 2014
Begroting 2014
Rekening 2013
Directe opbrengsten Publieksinkomsten Sponsorinkomsten Indirecte opbrengsten Totaal opbrengsten
275.498 40.200 10.036 325.734
309.250 40.000 0 349.250
222.471 35.150 6.010 263.631
Subsidie gemeente Enschede Subsidie provincie Subsidies overige gemeenten Totaal exploitatiebijdragen
2.046.767 80.082 4.031 2.130.880
2.024.500 100.000 5.000 2.129.500
2.024.522 117.900 7.204 2.149.626
Subsidies en bijdragen exposities Overige bijdragen Totaal overige subsidies/bijdragen Totaal subsidies/bijdragen
50.000 483.191 533.191 2.664.071
100.000 1.035.160 1.135.160 3.264.660
125.000 435.454 560.454 2.710.080
Totaal baten
2.989.805
3.613.910
2.973.711
....................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................... Personeel Afschrijvingen Huisvesting Museumgebonden kosten Inkoopwaarden Algemene kosten Onvoorzien Totaal lasten
1.319.657 309.991 753.319 485.173 37.355 177.860 3.083.354
1.222.381 212.500 725.000 1.219.661 54.000 169.000 21.368 3.623.910
1.344.536 187.968 715.180 327.506 33.578 212.278 2.821.046
.................................................................................................................................................... Saldo uit gewone bedrijfsuitoefening
-93.550
-10.000
152.665
Rentebaten (per saldo)
5.735
10.000
12.314
Exploitatieresultaat
-87.814
0
164.979
Bestemming exploitatieresultaat Bestemmingsreserve vervangingsinvesteringen Dotatie t.l.v. resultaat Vervangingsinvesteringen
200.000 -289.944 -89.944
200.000 -200.000 0
200.000 -171.119 28.881
2.129 2.129
0 0 0 0
155.124 135.121 -154.147 136.098
-87.814
0
164.979
Overige reserves Minder dotatie bestemmingsreserve Extra bijdrage vervangingsinvesteringen Overig resultaat
....................................................................................................................................................
Pagina zesentwintig