5. Schlesisches Nach(t)lesen 2013 by Touristbüro i-vent / Touristinformation Görlitz

Eintritt / Bilety : 7 €. Vorverkauf / Przedsprzedaż : 5 € Ermäßigung auf 5 € an der Abendkasse nur für Schüler, Studenten, Wehr- und Zivildienstleistende, Arbeitslose und Schwerbehinderte. Bilety ulgowe do kupienia tylko w kasie przed imprezą. Zniżki dla uczniów, studentów, żołnierzy i odbywających służbę zastępczą, bezrobotnych i osób o dużym stopniu niepełnosprawności. Vorverkauf / Przedsprzedaż : Schlesisches Museum zu Görlitz, Brüderstraße 8, 02826 Görlitz, 03581/8791-100 Touristbüro i-vent, Obermarkt 33, 02826 03581/421362, info@goerlitz-tourismus.de

Görlitz,

Impressum: Hrsg. Dr. Maximilian Eiden, Kulturreferent für Schlesien beim Schlesischen Museum zu Görlitz; Übersetzung: ab-lingua.net

5. Schlesisches Nach(t)lesen Bekannte Persönlichkeiten lesen an ungewöhnlichen Orten 23. März 2013, 19 Uhr – 23 Uhr 5. Śląski Wieczór Literacki Znane osobistości czytają literaturę w niezwykłych miejscach 23 marca 2013, godz. 19 - 23

Ungewöhnliche Orte laden Sie zu einem Literaturvergnügen der besonderen Art ein. In den Schwesterstädten Görlitz und Zgorzelec werden bekannte Persönlichkeiten Texte über Stadt und Region vortragen - von deutschen und polnischen, auswärtigen und einheimischen Autoren. Sie können einen literarischen Spaziergang durch die Stadt unternehmen. Immer zur vollen und halben Stunde werden die Vorführungen, die jeweils 5-10 Minuten dauern, wiederholt. Niezwykłe miejsca zapraszają Państwa na wyjątkową ucztę literacką. W siostrzanym mieście Zgorzelec-Görlitz znane osobistości zaprezentują fragmenty tekstów poświęconych miastu i regionowi, autorstwa polskich i niemieckich pisarzy lokalnych i nie tylko. Zapraszamy na literacki spacer po mieście. Odczyty, trwające od 5 do 10 minut, powtarzane będą o każdej pełnej godzinie i półgodzinie (19.00, 19.30, 20.00 itd.).

Haus zum Goldenen Apfel Dom pod Złotym Jabłkiem Neißstraße 24 Marius Winzeler zeigt in Zittau wie Kunst Grenzen überschreitet pokazuje w Zittau, jak sztuka przekracza granice Agnieszka Bormann macht als Managerin Kultur möglich stwarza przestrzenie dla rozwoju kultury dt./pol. Henryk Waniek, in Kattowitz aufgewachsen, spürt als Maler und Schriftsteller dem Geheimnis Schlesiens nach. Für ihn ist die Region einzigartig nicht nur wegen ihrer Menschen, ihrer Landschaft und ihrer Städte, sondern auch und gerade wegen der unvergleichlichen und rätselhaften Gedanken und Geschichten, die ihm als Reisendem und Suchendem auf Schritt und Tritt begegnen. Henryk Waniek spędził dzieciństwo i wczesną młodość w Katowicach. W swoich pracach malarskich i literackich zgłębia tajemnicę Śląska. Dla niego jest to region jedyny w swoim rodzaju, nie tylko z powodu żyjących tu ludzi, krajobrazów czy miast, ale przede wszystkim ze względu na niesamowite i zagadkowe myśli i historie, które nieustannie towarzyszą mu podczas śląskich wędrówek i poszukiwań. In den Episoden des Buchs „Ausverkauf der Geister“ geht es um die Berge (in Gestalt des schlesischen Riesengebirges) und um die Freundschaft (in vielerlei Gestalt). In die Berge

verschlägt es verschiedene Menschen auf der Suche. Sie alle sind beeindruckt von den Begegnungen mit dem rätselhaften J. Sein wahrer Name ist unbekannt, ja er sagt: „Eigentlich ist das ohne Bedeutung. Ich kann heißen, wie es dir gefällt. Du kannst mir einen Namen aussuchen, der dir passt.“ Der Unbekannte hat Einblick in die Rätsel der Welt und unergründliche Kräfte. Und er ist innigst mit den Bergen verbunden, ihrer Fremdartigkeit und Schönheit. Książka „Wyprzedaż duchów“ traktuje między innymi o górach, konkretnie o Karkonoszach, i o przyjaźni, w wielu jej formach i odmianach. Góry przyciągają różnych ludzi poszukujących sensu. Wszyscy oni są pod wrażeniem zagadkowego J. Nikt nie zna jego prawdziwego imienia, co więcej, on sam twierdzi, że „właściwie to nie ma znaczenia. Mogę mieć na imię, jak ci się podoba. Możesz mi nawet wybrać, co ci pasuje.” Nieznajomy ma wgląd w tajemnice tego świata i dysponuje niezbadanymi mocami. Głęboka jest jego więź z górami, ich egzotyką i pięknem. Leider ist keines der Bücher von Henryk Waniek ins Deutsche übersetzt worden. Waniek, Henryk: Wyprzedaż duchów. Sudety, jakich nie znamy. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2007, 196 S., ISBN: 978-83-7384-648-7

„Meine Buttike“ Peterstraße 17 Jutta Blin erforscht Perspektiven des Miteinanders bada drogi i bezdroża międzyludzkich kontaktów Nikolaus Blin hat die Geheimnisse unserer Herkunft als Menschen erkundet zgłębił tajemnice pochodzenia gatunku ludzkiego dt./poln. Janusz Rudnicki, 1956 in Cosel in Oberschlesien geboren, saß während des Kriegszustands im Gefängnis und reiste 1983 in die Bundesrepublik aus, wo er nach einem Slawistikstudium als Schriftsteller lebt. Seine sprachmächtigen Texte rühren an den Grenzen der Ausdrucksfähigkeit und der Konventionen. Janusz Rudnicki, ur. 1956 w Koźlu na Górnym Śląsku, internowany w czasie stanu wojennego, wyjechał w 1983 r. do Republiki Federalnej Niemiec, gdzie ukończył studia slawistyczne i osiedlił się. Jego teksty charakteryzują się wyjątkową intensywnością językową na granicy konwencji i zdolności wyrażania myśli. In „Chodźcie, idziemy“ kehrt ein Schriftsteller aus der Emigration nach Polen zurück. Kaum angekommen, legt eine Gasexplosion das Hochhaus mit seiner Wohnung in Schutt und Asche. Mit den ebenfalls obdachlosen Nachbarn beschließt er, sich nach Deutschland aufzumachen. Unterwegs schließen sie sich einer Gruppe ehemaliger Zwangsarbeiter an, die von der deutschen Regierung höhere

Entschädigungen fordern wollen. Über die historischen Traumata des deutsch-polnischen Verhältnisses erzählt das Buch in sarkastisch-irrealer Weise. Ein Buch, das ständig zum Lachen reizt und ebenso oft erschreckt. W książce „Chodźcie, idziemy” pisarz powraca z emigracji do Polski. Wkrótce po powrocie eksplozja instalacji gazowej zamienia wieżowiec z jego mieszkaniem w górę gruzu. Wraz z sąsiadami, tak samo jak on bezdomnymi, postanawia wyruszyć do Niemiec. Po drodze przyłączają się do grupy byłych robotników przymusowych, którzy zamierzają domagać się od niemieckiego rządu wyższych odszkodowań. W taki to sarkastyczno-nierealny sposób książka opowiada o historycznych polsko-niemieckich traumach. Przy tym ciągle doprowadza czytelnika do śmiechu, ale i równie często przeraża go. Übersetzte Ausschnitte aus dem Roman finden sich unter dem Titel „Die Heimkehr“ in dem Sammelband Markiewicz, Aleksandra (Hg.): Landschaften und Luftinseln. Polnische Erzählungen der Gegenwart. München 2002, S. 57-82. Wir empfehlen die Sammlung Rudnicki, Janusz: Der Grenzgänger. Erzählungen. Herne 2007, 232 S., ISBN 3-933337-23-2. Rudnicki, Janusz: Chodźcie, idziemy. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. 2007, 187 S., ISBN: 978-83-7414-282-3.

Volkshochschule Görlitz, Töpferwerkstatt Uniwersytet ludowy, warsztat garncarski Hainwald 8 Joachim Otto, Wahlgörlitzer, Gastgeber und Autor Görliczanin z wyboru, gospodarz i autor Der Autor selbst liest, wegen des Erfolgs 2011, zum zweiten Mal aus seinem Buch „Görli und Gregorek“. Die zweisprachige Publikation mit Bildern von Andreas Neumann-Nochten erzählt humorvoll und spannend von deutsch-polnischer Katzenliebe und vierbeinigen Freunden in Görlitz und Zgorzelec. Po sukcesie podczas Śląskiego Wieczoru Literackiego w 2011 r. autor ponownie czyta fragmenty książki „Görli und Gregorek”. Dwujęzyczna publikacja opatrzona ilustracjami Andreasa Neumanna-Nochtena interesująco i z humorem opowiada o polsko-niemieckiej kociej miłości i czworonożnych przyjaciołach w Zgorzelcu i Görlitz. Otto, Joachim: Görli und Gregorek. Eine fabelhafte Katzenliebe an der Neiße. Görli i Gregorek. Bajeczna miłość nad Nysą. Berlin/Bonn: Westkreuz-Verlag 2011, 313 S., ISBN: 978-3-939721-25-3.

Café Oriental, Nikolaistraße 14 Kinga Hartmann-Wóycicka, verwirklicht deutsch-polnische Bildungskooperation buduje polsko-niemiecką współpracę edukacyjną dt./poln. Olga Tokarczuk, 1962 in Züllichau geboren, ist eine der erfolgreichsten Nachwendeautorinnen Polens. Sie betört uns Leser mit ihrer Fabulierkunst, bis wir uns unversehens in schwindelerregende Fragen nach der Wirklichkeit, unserer Wahrnehmung und unserer Identität verstrickt sehen. Dabei lassen uns ihre Texte auch mit Humor und Leichtigkeit über solche Abgründe balancieren. Auf Deutsch erschienen bisher die Romane „Ur und andere Zeiten“, „Taghaus, Nachthaus“, „Letzte Geschichten“ und „Der Gesang der Fledermäuse“, außerdem drei Bände Erzählungen. Für „Unrast“ wurde Olga Tokarczuk 2008 mit dem Nike-Literaturpreis ausgezeichnet. Olga Tokarczuk, ur. w 1962 r. w Sulechowie, należy do czołówki współczesnych polskich pisarzy. Zachwyca, a wręcz omamia czytelnika świetnie opanowaną sztuką narracyjnego zmyślania opowieści, aż ten zatraca się w nich niespodziewanie, uwikłany w pytania na temat rzeczywistości, własnego postrzegania świata i własnej tożsamości. Teksty Tokarczuk pozwalają jednak czytelnikowi z humorem i lekkością wyjść z tej matni. Über „Unrast“ sagt die Autorin selbst: „Dieses Buch bemüht sich, loyal zu bleiben gegenüber der Kakophonie und Dissonanz unserer Welterfahrung, gegenüber der Unmöglichkeit ihrer Vereinheitlichung, gegenüber dem

Chaos dieser Welt, dem Auseinanderfallen und der Erschaffung neuer Konfigurationen. In diesem Buch bin ich den Peripherien, den unerzählten und verschwommenen Gegenden treu. Ich wiederhole in ihm meine eigenen Fehler und halte das für absolut notwendig.“ O „Biegunach” autorka mówi: „Ta książka stara się być lojalna wobec kakofonii i dysonansu naszego doświadczenia świata, wobec niemożliwości jego ujednolicenia, wobec jego chaosu, rozpadania się i ponownego tworzenia nowych konfiguracji. Jestem w niej wierna peryferiom, obszarom niedopowiedzianym, zamazanym. Powtarzam w niej własne błędy i wydaje mi się to absolutnie konieczne.” Tokarczuk, Olga: Bieguni. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2007, 456 S., ISBN 978-83-08-03987-8. Tokarczuk, Olga: Unrast. Aus dem Poln. von Esther Kinsky. Frankfurt am Main: Schöffling 2009, 456 S., ISBN: 978-3-89561-465-1.

Via-Regia-Buchhandlung księgarnia Via-Regia Brüderstraße 3 Willy Xylander und Andrzej Paczos verbinden als Biologe und Geograph Forschung und Vermittlung biolog i geograf, żywe połączenie badań z dydaktyką dt./poln. Steffen Möller ist ein Phänomen: Der sympathische Mann aus Wuppertal ist Polens bekanntester Gastarbeiter. Er hat es dort als Seriendarsteller und Kabarettist zu großer Bekanntheit gebracht und erklärt Polen nicht nur den Deutschen, sondern auch den Polen selbst - mit Sympathie und so viel Witz, dass die gut sitzenden Pointen nicht verletzen. Die beiden Bücher „Viva Polonia“ und „Expedition zu den Polen“ wimmeln von zugespitzten und virtuos erzählten Anekdoten und Abhandlungen zu unzähligen Themen des täglichen Lebens und der Nachbarschaftsbeziehungen. Steffen Möller to swoisty fenomen. Ten sympatyczny Niemiec z Wuppertal jest najbardziej znanym w Polsce gastarbeiterem. Dużą popularność zdobył dzięki roli w znanym serialu, dał się poznać również jako kabareciarz. Tłumaczy „zawiłości” bycia Polakiem nie tylko Niemcom, ale również samym Polakom. A robi to z sympatią, dowcipem i wyczuciem, tak aby trafne puenty nikogo nie uraziły. „Polska da się lubić” i kolejna książka dostępna na razie tylko w Niemczech są zbiorami świetnie i z wirtuozerią opowiedzianych anegdot i krótkich tekstów o tematyce życia codziennego i stosunków sąsiedzkich. Wer die Bücher kauft, erfährt mehr, als in die kurze Nach(t)lesung passt - etwa welche Klippen des Aberglaubens polnische Brautpaare umschiffen müssen, warum der heimliche Nationalsport der Polen das Sammeln von Pilzen

ist, außerdem fünfzehn einzigartige Sehenswürdigkeiten und sieben eiserne Regeln für jede deutsch-polnische Podiumsdiskussion. Kto kupi książki Steffena Möller ten dowie się znacznie więcej, niż uda się zmieścić podczas krótkiego Ślaskiego Wieczoru Literackiego. Na przykład jakie przesądne zasadzki czyhają na polskich nowożeńców, dlaczego zbieranie grzybów jest nieoficjalnym sportem narodowym Polaków, ponadto można poznać piętnaście jedynych w swoim rodzaju zabytków oraz siedem żelaznych reguł każdej dyskusji polsko-niemieckiej. Möller, Steffen: Viva Polonia. Als deutscher Gastarbeiter in Polen. Frankfurt am Main: Scherz 2008 (8. Auflage!), 367 S. ISBN: 978-3-502-15155-5; ders.: Expedition zu den Polen. Eine Reise mit dem Berlin-Warszawa-Express. München: Malik 2012. Möller, Steffen: Polska da się lubić. Mój prywatny przewodnik po Polsce i Polakach. Poznań: Wydawnictwo Publicat 2006, 128 S., ISBN: 978-83-245-1062-7.

Zigarettenladen Sklep z papierosami ul. Lubańska 46/4 Andreas Neumann-Nochten zeichnet stets aufs Neue das Bild der Europastadt und ihrer Menschen wciąż na nowo rysuje obraz Europamiasta i jego mieszkańców Grzegorz Żak fördert mit virtuosen Texten Kurioses und Lustiges zutage lekkim piórem kreśli teksty pełne brawurowego humoru dt./poln. Die beiden Leser, die zu Füßen der historischen polnischsächsischen Postmeilensäule auf der Zgorzelecer Seite der Altstadtbrücke auf Neugierige warten, muss man ihren Landsleuten nicht vorstellen. Sie sind im kulturellen Leben von Görlitz und Zgorzelec sehr aktiv. Höchste Zeit, dass man sie auch auf dem jeweils anderen Ufer der Neiße kennenlernt. Warum nicht von einer ihrer besten Seiten: Als Popularisatoren ihrer Stadt und ihrer Region. Sie präsentieren Ausschnitte aus eigenen Texten: Grzegorz Żak die launigen Schelmenstreiche seines regionalen Eulenspiegels, des „Lauzicer“ (ein Name, den man auf Deutsch mit „Luschytzanin“ nachmachen könnte), Andreas Neumann-Nochten Auszüge aus seinem Türme-Bilderbuch „Vier echte Görlitzer zeigen euch die Altstadt“, das nach einer Idee seines Onkels Herbert Neumann entstand. Einige der Lausitzer-Texte sind übersetzt und können zweisprachig vorgelesen werden. Doch Vorsicht: Bei den beiden kreativen Köpfen ist es durchaus möglich,

A IG R IK O LA N NIKOLAIVORSTADT

TR.

LER-S

H.-KEL

R. GENST

Touristb端ro i-vent

LAN

Weltladen

DEMIANIPLATZ

Alts

MAR

R OBE Antikhaus Leonhardt

via regia Buchhand

Offkino Klappe die Zweite

AB EN

PETERSKIRCHE

Zigarettenladen

Volkshochschule

ZGORZELEC

CafĂŠ Oriental Jugendherberge

Fortbildungszentrum

E SS EI

Meine Buttike UNTERMARKT

Haus zum Goldenen Apfel

dlung

stadt-Krone

STR.

BETH

A ELIS

dass Sie spontan etwas anderes vorlesen. Lassen Sie sich überraschen! U stóp historycznego słupa dystansowego poczty polskosaskiej, po polskiej stronie Mostu Staromiejskiego, na słuchaczy czeka dwóch czytających, których nie trzeba przedstawiać ich rodakom. Są bardzo aktywni w życiu kulturalnym Görlitz i Zgorzelca. Najwyższy czas, aby przedstawić każdego z nich też po drugiej stronie Nysy, i to od ich najlepszej strony, jako popularyzatorów miasta i regionu. Grzegorz Żak czyta o psotnych figlach Lauzicera – regionalnego odpowiednika Sowizdrzała, czy też, jak twierdzi sam autor, lokalnej odpowiedzi na Wiedźmina. Andreas Neumann-Nochten czyta fragmenty swojej książki opowiadającej o spacerze wieży miasta Görlitz, która powstała wedle pomysłu jego stryja, Herberta Neumanna. Niektóre teksty o Lauzicerze zostały przetłumaczone na język niemiecki i będą czytane w obu wersjach językowych. Ale uwaga, może się też okazać, że w przypływie spontanicznej kreatywności autorzy postanowią czytać inne teksty. Przy tym duecie najlepiej od razu nastawić się na niespodzianki!

Kino „Klappe die Zweite“ Nonnenstraße 18/19 Brigitte Pyerin, Wienerin, entdeckte in Görlitz die Wurzeln der vermeintlichen Wienerin Mira Lobe wiedenka, który odkryła korzenie innej wiedenki, Miry Lobe, w Görlitz Görlitz feiert im Jahr 2013 eine seiner bekanntesten Töchter. Mira Lobe wurde als Hilde Miriam Rosenthal 1913 in Görlitz geboren. 1936 musste sie als Jüdin nach Palästina emigrieren. Später fand sie in Wien eine neue Heimat. Ihre ersten Kinderbücher verfasste sie in den 1940er Jahren. Insgesamt entstanden mehr als 100 Kinder- und Jugendbücher; am bekanntesten ist vielleicht der Klassiker „Das kleine Ich bin Ich“. Mit ihren phantasievollen, frechen und lehrreichen Geschichten, beispielsweise „Die Omama im Apfelbaum“ oder „Die Geggis“, begeistert sie bis heute Generationen von Kindern, Jugendlichen und Erwachsenen. Mira Lobe thematisiert mit viel poetischer Phantasie und Sprachwitz auch gesellschaftliche Missstände. Immer steht sie dabei auf der Seite der Kinder, der Schwachen, der Ausgegrenzten. Ihre Werke sind auf der ganzen Welt bekannt und in viele Sprachen übersetzt und in allen Künsten adaptiert worden. In Görlitz wird am 13./14. September ein Symposium zu ihren Ehren veranstaltet; geplant sind eine Inszenierung von „Insu Pu. Die Insel der verlorenen Kinder“ am Theater Görlitz und eine Puppentheaterversion von „Das kleine Ich bin Ich“, eine Mira-Lobe-Stadtführung und die Vorleseaktion „Görlitzer lesen Mira Lobe für Kinder und Erwachsene“. Außerdem wird am Geburtshaus in der Struvestraße 9 eine Gedenktafel für Mira Lobe enthüllt. Brigitte Pyerin, Mitinitiatorin dieser

Bemühungen, gibt mit kurzen Ausschnitten aus verschiedenen Werken der Autorin einen Einblick in ihr Schaffen. Görlitz wspomina w 2013 r. jedną z najsławniejszych cór miasta. Mira Lobe urodziła się w 1913 r. w Görlitz jako Hilde Miriam Rosenthal. Jako Żydówka zmuszona była w 1936 r. opuścić Niemcy i wyemigrowała do Palestyny. Po latach znalazła w Wiedniu swoją nową ojczyznę. Pierwsze książki dla dzieci napisała w latach 40. ubiegłego stulecia. W sumie spod jej pióra wyszło ponad 100 książek dla dzieci i młodzieży, z których najbardziej znaną jest bodajże „Das kleine Ich bin Ich”. Polskim czytelnikom Mira Lobe znana jest jako autorka „Babci na jabłoni”. Jej opowiadania, pełne fantazji, zuchwałych bohaterów i mądrych przesłań, po dziś dzień zachwycają coraz to nowe pokolenia dzieci, młodzieży i dorosłych. Mira Lobe podejmuje również trudne tematy społeczne, a czyni to z dużą dozą poetyckiej fantazji i językowym dowcipem. Zawsze stoi przy tym po stronie dzieci, po stronie słabych i wykluczonych. Jej dzieła zostały przetłumaczone na wiele języków, są znane na całym świecie i posłużyły jako materiał do adaptacji teatralnych, muzycznych i innych. 13/14 września 2013 r. odbędzie się w Görlitz sympozjum poświęcone autorce. W programie jest również inscenizacja na podstawie książki „Insu Pu. Die Insel der verlorenen Kinder“ w Görlitzkim Teatrze, teatrzyk lalkowy na podstawie „Das kleine Ich bin Ich“, tematyczne oprowadzanie po mieście śladami Miry Lobe jak również akcja czytelnicza „Görliczanie czytają książki Miry Lobe dla dzieci i dorosłych“. Ponadto zostanie odsłonięta tablica pamiątkowa przy domu rodzinnym Miry Lobe na ulicy Struvestraße 9. Brigitte Pyerin, współinicjatorka tych akcji, czyta fragmenty różnych książek Miry Lobe. Mira Lobe: Das kleine Ich-bin-ich. Illustrationen: Susi Weigel. Limitierte Jubiläumsausgabe mit Audio-CD. Wien: Jungbrunnen-Verlag 2012, 32 S. mit CD, ISBN: 978-3-7026-5835-9

Jugendherberge Görlitz (Eingangshalle) Schronisko Młodzieżowe (hala wejściowa) Peterstraße 15 Axel Krüger, erfrischt Görlitz mit Wortartistik und Wein raczy słowem i winem Die Freuden des Gaumens und die Freuden der Liebe gehörten schon immer sehr eng zusammen. Gefeiert wurde diese Verbindung auch in dem unwahrscheinlich reichhaltigen Schaffen der zahlreichen ausgezeichneten schlesischen Dichter der Barockzeit. Obwohl immer wieder Reflexionen über die Vergänglichkeit aller irdischen Freuden eingeflochten werden, sind diese Verse prall von Lebensgenuss - mal verfeinert und delikat, mal handfest und zupackend. Und immer wieder begegnen sich Bacchus, Gott des Weins und der Festmähler und Venus, Göttin der Liebe, mal versöhnlich, mal im Streit... Axel Krüger verköstigt diese pikanten literarischen Kleinodien mit der gewohnten Virtuosität. Was wird er dazu reichen? Wir lassen uns überraschen. Radości podniebienia i miłosne uniesienia są od zawsze bardzo mocno ze sobą powiązane. To połączenie było też ulubionym tematem wyśmienitych i literacko niezwykle płodnych śląskich poetów epoki baroku. Choć tu i ówdzie pojawiają się refleksje na temat przemijania wszelkich ziemskich przyjemności, to jednak wiersze te, w sposób delikatny, a to znów rubaszny, przepełnione są afirmacją radości życia i ziemskich rozkoszy. I wciąż spotykają się w nich Bachus, bóg wina i zabaw, i Wenus, bogini miłości. I albo się lubią, albo czubią...

Axel Krüger z typową dla siebie wirtuozerią serwuje te pikantne literackie przysmaki. Z czym je poda? Dajmy się zaskoczyć! Die Gedichte sind verschiedenen Sammlungen entnommen und stammen von Andreas Gryphius, Martin Opitz und Christian Hoffmann von Hoffmannswaldau. Polnische Übersetzungen dieser - meist weniger bekannten - Gedichte konnten wir nicht ermitteln. Prezentowane wiersze pochodzą z różnych zbiorów i antologii. Ich autorzy to Andreas Gryphius, Martin Opitz i Christian Hoffmann von Hoffmannswaldau. Nie udało nam się znaleźć polskich tłumaczeń tych (najczęściej) mało znanych wierszy.

Monika Taubitz

Weltladen Obermarkt 33 sklep z produktami fair trade Friedrich Albrecht, Heilpädagoge und Hochschulrektor Rektor Szkoły Wyższej Zittau/Görlitz i pedagog Die 1937 in Breslau geborene, am Bodensee lebende Autorin Monika Taubitz hat eine bemerkenswerte Auseinandersetzung mit ihrem Schicksal geführt. Ihre erste Wiederbegegnung mit der verlorenen Heimat führte zu ihrer Kindheitsbeschwörung „Durch Lücken im Zaun“ (1977). In „Treibgut. Eine Kindheit zwischen 1933 und 1946” reflektierte sie 1983 auch die Erfahrung der Ausgeschlossenheit, die viele Vertriebene in Westdeutschland machen mussten. In ihren Gedichten und in ihrem neuen Prosawerk „Winteralbum“ findet sie schließlich zu einem Ton, der den Schrecken des Erfahrenen, die glücklichen, aber zunehmend verschwommenen Erinnerungen an die Kindheit und viele hoffnungsvolle neue Begegnungen im heute polnischen Schlesien miteinander in ein Gleichgewicht bringt. Urodzona w 1937 r. we Wrocławiu, mieszkająca nad Jeziorem Bodeńskim Monika Taubitz w sposób godny uwagi wzięła swoją biografię na literacki warsztat. Jej pierwsze spotkanie z utraconą ojczyzną zaowocowało powieścią autobiograficzną „Durch Lücken im Zaun” (1977), której polski przekład „Przez dziurę w płocie. Opowieść z dzieciństwa 1944-1946” ukazał się w 2007 r. w przekładzie Justyny Kubocz i Jana Pachlowskiego. W wydanej w 1983 r. książce „Treibgut. Eine Kindheit zwischen 1933 und 1946” opisuje doświadczenie wykluczenia, które było udziałem wielu wypędzonych w Niemczech zachodnich. W swoich wierszach i nowej powieści „Winteralbum” znajduje wreszcie poetycki język, który zaprowadza emocjonalną równowagę między strasznymi

życiowymi doświadczeniami, szczęśliwymi, ale coraz bardziej zamazanymi wspomnieniami z dzieciństwa i pełnymi nadziei spotkaniami z dzisiejszymi mieszkańcami Śląska. In der Erzählung „Dort geht Katharina“ näherte sich Monika Taubitz einem ganz anderen Thema: Den „Euthanasie“Morden der NS-Zeit. Die Erzählung folgt der Perspektive einer jungen Frau, die als Ordensschwester behinderte Kinder betreut und im konsequenten Mitleiden versucht, trotz vollkommener Hilflosigkeit Widerstand zu leisten. W opowiadaniu „Oto idzie Katarzyna” autorka podejmuje zupełnie inny temat, mianowicie zbrodni „eutanazji” w czasach Trzeciej Rzeszy. Narracja toczy się z perspektywy młodej kobiety, siostry zakonnej opiekującej się niepełnosprawnymi dziećmi, która przepełniona współczuciem mimo całkowitej bezsilności próbuje stawiać opór. Monika Taubitz: Dort geht Katharina oder Gesang im Feuerofen. Eine dokumentarische Erzählung. Sigmaringen: Thorbeke 2002 (Erstauflage 1984), 132 S., ISBN: 3-7995-1644-1 Po polsku ukazały się niektóre tomy poezji Moniki Taubitz w tłumaczeniach młodych germanistów. Książki „Oto idzie Katarzyna albo Pieśń w piecu” niestety nie przetłumaczono na język polski.

Görlitzer Fortbildungszentrum für Handwerk und Denkmalpflege e. V. Görlitzkie Centrum Doskonalenia Zawodowego dla Rzemiosła i Konserwacji Zabytków Waidhaus, Bei der Peterskirche 8 Gottfried Semmling, setzt sich als Bauingenieur, Restaurator und Stadtrat für eine lebenswerte Umgebung ein stara się jako inżynier, restaurator i radny o przyjazne dla życia otoczenie Die 1968 in Waldenburg geborene Joanna Bator lebt in Warschau. Ihr Roman „Sandberg“ war bei Kritik und Publikum erfolgreich. In ihren neuen, noch nicht übersetzten Büchern „Chmurdalia” und „Ciemno, prawie noc” setzt sie die Auseinandersetzung mit ihrer Herkunft aus der niederschlesischen Provinz fort. Urodzona w 1968 r. w Wałbrzychu Joanna Bator mieszka w Warszawie. Jej książka „Piaskowa Góra” została bardzo życzliwie przyjęta zarówno przez czytelników jak i przez krytykę literacką. W kolejnych książkach, „Chmurdalia” i „Ciemno, prawie noc”, autorka kontynuuje rozważania dotyczące własnego pochodzenia z dolnośląskiej prowincji. Sandberg, Piaskowa Góra, heißt ein Plattenbauviertel in Waldenburg, zu Zeiten der Volksrepublik aus dem Boden gestampft und Behausung von Entwurzelten, vom kommunistischen Staat um ihr Leben betrogenen Menschen. Hier treffen sich Stefan, ehrgeiziger junger Bergmann, Sohn von Umsiedlern aus der zur Sowjetunion gekommenen

Gegend von Grodno und Jadzia aus Zentralpolen. Anhand der unglücklichen Ehe der beiden und des Wegs ihrer Tochter offenbart der Text die Lebenslügen einer Generation und das Beschweigen der Kriegstraumata, die den sandigen, trügerischen Untergrund ihres Lebens bildeten. Fragen nach Herkunft, Identität, Schuld und Verantwortung drängen mit jahrzehntelanger Verspätung an die Oberfläche. Bissig, grotesk und voller lächerlicher, wilder, zärtlicher und schmerzlicher Geschichten zeichnet das Buch ein ungeschminktes Bild des real existierenden Sozialismus im polnisch gewordenen Niederschlesien. Piaskowa Góra to wałbrzyska dzielnica wielkopłytowych bloków, zbudowana w czasach PRL, schronienie wykorzenionych, ludzi oszukanych przez komunistyczny system. Tu spotykają się Stefan, młody ambitny górnik, syn przesiedleńców z okolic Grodna, które po wojnie znalazły się na terytorium Związku Radzieckiego, i Jadzia z centralnej Polski. Na przykładzie ich nieszczęśliwego małżeństwa i perypetii ich córki książka wydobywa na światło dzienne kłamstwa całego pokolenia i przemilczanie wojennych traum, które to tworzyły chwiejny – zbudowany na piasku – fundament ich życia. Pytania o pochodzenie, tożsamość, winę i odpowiedzialność, tłumione przez dziesiątki lat, z wzmożoną siłą wydostają się na powierzchnię. Książka jest pełna ostrych, zjadliwych, groteskowych, śmiesznych, czułych i bolesnych historii, które w sumie składają się na prawdziwy obraz realnego socjalizmu na powojennym, polskim Dolnym Śląsku. Bator, Joanna: Sandberg. Aus dem Polnischen von Esther Kinsky. Berlin: Suhrkamp 2011, 492 S., ISBN: 978-3-518-42222-9 Bator, Joanna: Piaskowa Góra. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. 2009, 442 S., ISBN: 978-83-7414-553-4

Café „Altstadt-Krone”, Brüderstraße 6 Rainer Müller streitet für die Wiederbelebung des Kaufhauses „Zum goldenen Strauß“ walczy o nowe życie dla Domu Towarowego Karstadt, niegdyś Pod Złotym Strusiem Małgorzata Kajkowska gospodyni lokalu dt./poln. Dass Goethe 1790 nach Schlesien gereist ist, wissen viele. Einige seiner Bemerkungen über Land und Leute sind sehr bekannt. Der gesamte Kontext seiner Reise und die Bedeutung, die dieser Besuch in der Zeit danach für die Schlesier gewonnen hat, weniger. Zwei Autoren haben sich eingehend damit beschäftigt und zwei reportagehafte Bücher darüber verfasst, die zu Unrecht vergessen sind. Aus einer bundesrepublikanischen und aus einer DDR-Perspektive spiegeln sie die Auseinandersetzung mit Schlesien und dem deutsch-polnischen Verhältnis und zeigen, wie man sich der Ikone der deutschen Klassik in einer ihrer weniger beobachteten Stunden mit detektivischem Spürsinn und Sinn für die wandelbare, sich stets aktualisierende Bedeutung von Literatur und Weisheit nähern kann. Podróż Goethego na Śląsk w 1790 r. znana jest wielu, tak jak i uwagi wielkiego poety na temat kraju i jego mieszkańców. Mniej znany jest natomiast ogólny kontekst tej podróży i znaczenie, jakiego ta wizyta nabrała dla Ślązaków znacznie później. Dwóch autorów zajęło się tym tematem i wydało książki, które niezasłużenie popadły w niepamięć. Z dwóch punktów widzenia, z perspektywy Niemiec zachodnich i wschodnich,

odzwierciedlają dyskurs na temat Śląska i stosunków polskoniemieckich i pokazują, w jaki sposób można się zbliżyć do ikony niemieckiego klasycyzmu i wykorzystać ją do ideologicznych interpretacji z detektywistycznym wyczuciem zmiennego i ciągle na nowo uaktualniającego się znaczenia literackiego przekazu. Hartmut Zenker, 1922 in Zittau geboren, war in den 1960er Jahren Leiter der Görlitzer Stadtbibliothek und nebenbei als Schriftsteller tätig. 1991 starb er in Dresden. Sein Buch „Mit Goethe in Polen. Eine Reiseerzählung” (Berlin: Verlag der Nation 1986) nimmt die Auseinandersetzung mit der Reise des Klassikers als Gelegenheit, sich dem damaligen Polen, dem belasteten deutsch-polnischen Verhältnis und dem schwierigen Erbe Schlesiens zu nähern. Viel selbstverständlicher nimmt Heinz Piontek in „Goethe unterwegs in Schlesien: Fast ein Roman” (Würzburg: Korn 1993) Schlesien als Hintergrund und entwickelt den Ehrgeiz, eine große Liebe des Dichters in Schlesien zu erklären. Hartmut Zenker, ur. w 1922 r. w Zittau, był w latach 90. ubiegłego stulecia dyrektorem Görlitzkiej Biblioteki Miejskiej, jak również pisarzem. Zmarł w 1991 r. w Dreźnie. W książce „Mit Goethe in Polen. Eine Reiseerzählung” (Berlin: Verlag der Nation 1986) podróż poety jest pretekstem do podjęcia tematów współczesnych: Polska, obciążone historycznie stosunki polskoniemieckie, trudny temat Śląska. Inaczej Heinz Piontek. W jego książce „Goethe unterwegs in Schlesien: Fast ein Roman” (Würzburg: Korn 1993) Śląsk jest oczywistym tłem dla ukazania wielkiej miłości wielkego poety

Antikhaus Leonhardt antykwariat Leonhardt Steinstraße 14 Marianne Scholz-Paul Bekennendes Tippelweib Śląska przekupka z przekonania In der angenehmen Gesellschaft feiner, liebevoll restaurierter Möbel, ausgesuchten Porzellans und von Bildern, unter denen so manche Ansicht des Riesengebirges sich findet, tischt Marianne Scholz-Paul wieder volkstümliche Geschichten und Gedichte aus Schlesien auf, viele davon in authentischer Mundart. In diesem Jahr bietet das „Schlesische Tippelweib“ auch Gedichte Josephs von Eichendorff dar. Dieser menschlich bescheidene schlesische Dichter und Schriftsteller gilt als einer der herausragendsten Romantiker des deutschen Sprachraumes. W miłym towarzystwie wytwornych i pięknie odrestaurowanych mebli, wyszukanej porcelany i obrazów, wśród których znajdzie się zapewne kilka widoków Karkonoszy, Marianne Scholz-Paul znów serwuje ludowe opowieści i wiersze ze Śląska, wiele z nich w autentycznym, śląskim dialekcie. W tym roku śląska przekupka sięgnie również po wiersze Josepha von Eichendorffa (1788-1857). Ten skromny śląski poeta i pisarz uchodzi za jednego z najwybitniejszych twórców literatury epoki romantyzmu w krajach niemieckiego obszaru językowego.