Torontohye/Թորոնթոհայ #197

«ԻՍՊԱՌ ՄԵՆՔ ՀԱՆԵՆՔ ՓՈՔՐՈԳՈՒԹԻՒՆ ՄԵՐ ՍՐՏԷՆ» | Յունուար 2024 January

«Երնէկ թէ»-էն անդին

Չհամակերպինք Արցախի կորուստին Լուսարձակ → 3

Օտարացման փորձառութիւնը Էկոյեանի շարժապատկերին մէջ

Արուեստ եւ մշակոյթ → 14

Սուրբ ծնունդը. որո՞ւն մասին է եւ ի՞նչ է անոր նշանակութիւնը

եղած են դառն ու դժուարութիւններով լի. 2020 թուականի ահաւոր 44-օրեայ պատերազմի հազարաւոր զոհերը, Արցախի կորուստն ու հայաթափումը եւ Հայաստանի ու սփիւռքի պառակտումի խորացումը։ Այս իրադարձութիւնները ոչ միայն փոխած են մեր ֆիզիկական իրականութիւնը, այլ նաեւ` խորապէս ազդած մեր հաւաքական հոգեկանին վրայ: Ցաւօք սրտի, այս մարտահրաւէրներն ալ աւելի սրուած են Հայաստանի ներկայ վարչակազմի ապիկար գործունէութեան պատճառով: Ընտրուելով փտածութիւնը (կոռուպցիան) արմատախիլ ընելու եւ խօսքի ազատութեան իրաւունքները պաշտպանելու խոստումներով՝ ներկայ իշխանութիւնը կը ղեկավարէ

խաչբառ

vol. 18

Ռուբէն Ճանպազեան Դեկտեմբեր 2016-ին, յոյսերով լի ու անկատար երազներով հարբած խմբագրական մը գրեցի Armenian Weekly թերթի տարեվերջի թիւին մէջ: Գրութիւնը ներշնչուած էր Ռափայէլ Պատկանեանի «Նոր տարի» յուզիչ բանաստեղծութենէն, որ գրուած էր աւելի քան դար մը առաջ ու կ'արձագանգէր վիշտէ ու կռիւներէ զերծ Հայաստանի մը տենչը: Անոր խօսքերը՝ «Երնէկ թէ այս Նոր տարին», կ'ամփոփէր հայուն հաւաքական ցանկութիւնը, որ ազգը պիտի ազատուէր իր դժուարին պատմութեան կապանքներէն: Այսօր, երբ կանգնած ենք 2024 թուականի շեմին, համայն աշխարհը ու յատկապէս հայ ազգը լուրջ մարտահրաւէրներու դիմաց կը գտնուին։ Վերջին քանի մը տարիները

Կարծիք →16

երկիր մը, ուր անարդարութիւնը կը մոլեգնի, ուր համակարգուած կերպով կը լռեցուին կառավարութիւնը քննադատող ձայները, որուն արտաքին յարաբերութիւնները հիմնուած են զգացականին վրայ եւ, հաւանաբար, ամենէն ցաւալին ու կործարարը, ուր կը շարունակուի բոլորովին սխալ կառավարուիլ ժամանակակից հայոց պատմութեան ամենէն մեծ մարդասիրական ճգնաժամերէն մին: *** Երբ կ'ակնարկեմ «հայ ազգ»ին մասին, նկատի չունիմ միայն Հայաստանի Հանրապետութիւնը։ Թէեւ մեր ազգային պետութեան գոյութիւնը վճռորոշ է, սակայն հայ ազգը կը ներառէ ամբողջ հայ ժողովուրդը, ուր որ ալ ան

→ 21

→ 19

No 12[197]

Թորոնթոհայ ամսագիր

թորոնթոհայութեան ձայնը՝ 2005-էն ի վեր

Torontohye monthly

the voice of Toronto Armenians since 2005

416-491-2900 info@torontohye.ca 45 Hallcrown Place Toronto, Ontario M2J 4Y4

torontohye.ca © Torontohye Communications Inc.

CASSANDRA HEALTH CENTRE ARMENIAN MEDICAL CENTRE & PHARMACY Dr. Rupert Abdalian Gastroenteology

Dr. Mari Marinosyan Family Physician

Dr. Omayma Fouda Family Physician

Dr. I. Manhas Family Physician

Dr. Virgil Huang Pediatrician

Dr. M. Seifollahi Family Physician

Dr. M. Teitelbaum Family Physician

Physioworx Physiotherapy

Vartan (PharmD, RPh), Sarkis (BScPhm, RPh) & Maral Balian (PharmD, RPh)

Դեղագիրներու պատրաստութիւն՝ շաբաթական յատուկ տուփերու մէջ: Արեան ճնշման քննութիւն եւ հետեւողականութիւն՝ անվճար: Շաքարախտի քննութիւն: Դեղերը իրենց հասցէներուն առաքելու անվճար սպասարկութիւն: Տարեցներու 10% զեղչ: Կը յարգենք եւ սիրով կը կատարենք բոլոր ապահովագրական ընկերութիւններու պայմանները: Same day Clinic բաց է շաբաթը 5 օր: Կրնաք բժիշկներու ժամադրութիւն ստանալ եւ տեսնուիլ նո՛յն օրը, հեռաձայնելով՝ 416-331-9111

SAME DAY CLINIC ONSITE Call for an appointment 416-331-9111 Դիմեցէք մեզի եւ պիտի դառնաք մեր մնայուն յաճախորդը 2030 Victoria Park Ave. (south of Ellesmere) North York, ON M1R 1V2

Tel: 416-449-2040 Fax: 416-449-2048

3

Vol. 18, No. 12 [197] ◆ January 2024

ԼՈՒՍԱՐՁԱԿ

SPOTLIGHT

Չհամակերպինք Արցախի կորուստին. Թող Արցախը մեր կեանքի մէկ մասնիկը մնայ Սալբի Սաղտըճեան

լուսարձակ

1 spotlight

համայնք

4 community արուեստ եւ

12 մշակոյթ

arts & culture

Անցեալ տարուան հոկտեմբերի վերջը եւ նոյեմբերի սկիզբը կը գտնուէի Արցախ։ Անասելի ուրախութիւն էր, որ վերջապէս Արցախ եմ, 44-օրեայ պատերազմէն ետք առաջին անգամ, սակայն․․․ ցաւօք սրտի՝ վերջին։ Քանի մը օր տեւած այցելութեանս ընթացքին առիթը ունեցայ շփուելու մադոց հետ, որոնք կը խօսէին իրենց յուզող խնդիրներուն, սպասումներուն եւ ապագայի հանդէպ իրենց պատկերացումներուն մասին. մարդիկ մտահոգ էին, տակաւին կը կոտտար պատերազմի կորուստներուն ցաւը, խնդիրները շատ էին։ Մեծ դժուարութիւններով հանդերձ, կեանքը կը շարունակուէր․ արցախցին կը պայքարէր, կ’արարէր։ Այդ օրերուն մասնակցեցայ Ստեփանակերտի բազմամարդ հանրահաւաքին, երբ արցախահայութիւնը իր վճռական խօսքը ըսաւ՝ պայքարիլ եւ տէր ըլլալ հայրենի հողին։ Հայութեան այդ քաջարի տեսակը դժուար իրավիճակի մէջ իսկ չէր կորսնցներ ապագայի հանդէպ յոյսը։ Ո՜վ կը պատկերացնէր, որ ատկէ մէկ տարի ետք Արցախը ամբողջութեամբ պիտի հայաթափուի, հազարամեակներու կեանք ունեցող հայկական բնօրրանը պիտի յայտնուի Ազրպէյճանի ճիրաններուն մէջ։ 44-օրեայ պատերազմէն ետք արցախահայութիւնը հազիւ սկսած էր իր վէրքերը դարմանելու, աւերուածը վերաշինելու, այս անգամ դարանակալ թշնամին շրջապատեց Արցախը՝ կեղծ բնապահպանական պատրուակով եւ փակեց Արցախը արտաքին աշխարհի հետ կապող միակ ճանապարհը` ժողովուրդը մատնելով սովի։ Հայաստանէն Արցախ մտնող կազի եւ ելեկտրականութեան ընդհատումով, բնակավայրերու վրայ պարբերաբար կրակելով՝ ժողովուրդի կեանքը անտանելի դարձուց։ Այդ օրհասական վիճակին մէջ իսկ արցախահայութիւնը չվհատեցաւ, հազար ու մէկ հնարք գտաւ կեանքը շարունակելու հայրենի հողին վրայ։ Ազրպէյճանը այսքանով չբաւարարուելով՝ 19 սեպտեմբերին, 44-օրեայ պատերազմէն երեք տարի անց, լայնածաւալ յարձակում գործեց Արցախի ողջ երկայնքով։ Արցախը մենմենակ մնացած էր` սպառազինութեամբ

եւ թուաքանակով անհամեմատ աւելի հզօր Ազրպէյճանի բանակին դէմ։ 24 ժամ տեւած անհաւասար պատերազմէն ետք, մեծ կորուստներ կրելով, Արցախի իշխանութիւնը ստիպուած եղաւ ստորագրելու անձնատութեան համաձայնագիր․ լուծարել Արցախի պատական հաստատութիւնները։ Արցախի ժողովուրդին կը մնար կա՛մ ապրիլ թշնամիին լուծին տակ, կա՛մ հեռանալ իր բնօրրանէն։ Արցախահայութիւնը ընտրեց երկրորդը։ «Աշխարհը անտարբեր կը հետեւի, թէ ինչպէ՛ս տեղի կ’ունենայ հայոց այլ ցեղասպանութիւն մը ու հայերու բռնի տեղահանութիւն», արձանագրեց «Ճենըսայտ ուոթչ»-ը՝ Լեմքինի անուան ցեղասպանութեան կանխարգիլման հիմնարկը։ Միջազգային անհամաչափ դատապարտող կոչերը ոչինչով օգնեցին արցախահայութեան, իսկ Հայաստանի իշխանութիւնը Արցախը Ազրպէյճանի մաս ճանչնալով, վարած սխալ քաղաքականութեամբ հեշտացուց թշնամիին ծրագիրները ՝ պատճառ դառնալով Արցախի անկումին եւ աւելի քան հարիւր հազար հայերու բռնի տեղահանութեան։ Համազգային իմաստով նոյնպէս չկրցանք համարժէք հակազդել։ Ազգային աղէտին դիմաց մնացինք ականատեսի կարգավիճակին մէջ՝ լոկ ցաւելով ու ափսոսանք յայտնելով։ Հարիւր հազարէն աւելի տեղահանուած մեր հայրենակիցներուն օգնելու եւ անոնց առաջնային կարիքները հոգալու փութացին անհատներ եւ կազմակերպութիւններ՝ տրամադարելով սնունդ, առաջին անհրաժեշութեան ապրանքներ։ Գնահատելի ըլլալով հանդերձ, տրուած օգնութիւնները բաւարար չեն, իր հերթին՝ Հայաստանի կառավարութիւնը չունի համապարփակ ծրագիր գաղթականի կարգավիճակ տուած արցախահայութեան կենսական խնդիրները լուծելու։ Հարկաւոր է հայրենի պետութիւն ու սփիւռք, ամէն կարելիութիւններով շատ արագ լծուին Արցախի տեղահանուած բնակչութեան կեցութեան եւ աշխատանքի խնդիրները լուծելու, որպէսզի անոնք յուսահատութենէ մղուած չարտագաղթեն, այլ՝ մնան

Հայաստան եւ հայրենի Արցախ վերադառնալու հաւատքը չկորսնցնեն։ Օրեր առաջ Արցախի նախագահի խորհրդական Վլատիմիր Գրիգորեանը «Ազատութիւն» ձայնասփիւռի կայանին հետ զրոյցի ընթացքին յայտարարեց, որ Արցախը լուծարելու մասին նախագահի հրամանագիրը այլեւս գոյութիւն չունի։ Այս կը նշանակէ, թէ Արցախի Հանրապետութիւնը չէ լուծարուած, ան գոյութիւն ունի եւ վտարանդի կառավարութիւնը կը շարունակէ գործել արցախահայութեան իրաւունքները վերականգնելու եւ անոր վերադարձի ուղութեամբ աշխատանք տանելու։ «Ձմեռ պա՛պ, քեզ ուղարկուած հազարաւոր նամակներում տես իմ տարիքի երիտասարդները ինչ են ուզում, մի բան էլ ինձ բեր, բայց խնդրում եմ քեզ, որ իմ նուէրը տանես նորից նոյն հասցէով` Արցախ, քանի որ քեզ ու ամանորեայ հրաշքին հաւատացող մանուկը մնացել է այնտեղ, տար նուէրը թող նա երջանկանայ ու նորից հաւատայ, որ հրաշքներ լինում են աշխարհում, ու ասա նրան, թող հաւատով սպասի` մի օր հաստատ յետ եմ գալու…»։ Արցախցի Օֆելիա Անտոնեանի եւ բազմաթիւ արցախցիներու ցանկութիւնն ու մաղթանքն է կրկին վերադառնալ Արցախ։ *** «Թորոնթոհայ»-ը ինչպէս անցեալ տարի, այս տարի եւս շարունակեց շաբաթական դրութեամբ իրազեկել իր ընթերցողները Արցախի մէջ տեղի ունեցած իրադարձութիւններուն մասին։ Արցախի հայաթափումէն ետք, մենք որոշեցինք շարունակել մեր «Արցախն այս շաբաթ»-ուան ամփոփումները, որովհետեւ կը հաւատանք, որ Արցախի հարցը չէ փակուած, այնքան ատեն որ արցախցին կայ եւ Արցախը իր մէջ վառ կը պահէ։ Նոր տարուան սեմին կը ցանկանք, որ Արցախը միշտ մեր կեանքին մէկ մասնիկը մնայ, ապրի իւրաքանչիւրիս մէջ։ Չհամակերպինք Արցախի կորուստին, այլ՝ գործենք այնպէս, որ մօտ ապագային մեր հայրենի չքնաղ Արցախը դարձեալ իր բնիկներով լեցուի։ ֍

կարծիք

16 opinion սիւնակ

19 column

Հրատարակիչ Torontohye Communications Inc. info@torontohye.ca Խմբագիր Ռուբէն Ճանպազեան editor@torontohye.ca Ձեւաւորող Արա Տէր Յարութիւնեան ara@torontohye.ca Օգնական խմբագիր Տիրուկ Մարգարեան Կարապետեան diroug@torontohye.ca Օգնական խմբագիր Սալբի Սաղտըճեան salpy@torontohye.ca Վարչական ներկայացուցիչ Միսակ Գալւագեան missak@torontohye.ca Խորհրդատու Յարութ Մանուկեան harout@torontohye.ca Ծանուցումներ ads@torontohye.ca Նախագիծ Proper Company-ի proper.am

Publisher Torontohye Communications Inc. info@torontohye.ca Editor Rupen Janbazian editor@torontohye.ca Graphic designer/Layout editor Ara Ter Haroutunian ara@torontohye.ca Associate editor/Staff writer Diroug Markarian Garabedian diroug@torontohye.ca Associate editor/Armenia correspondent Salpy Saghdejian salpy@torontohye.ca Administrator Missak Kawlakian missak@torontohye.ca Advisor Harout Manougian harout@torontohye.ca Advertisements ads@torontohye.ca Branding Proper Company proper.am

4

ԺԸ տարի թիւ 12 [197] ◆ Յունուար 2024

ՀԱՄԱՅՆՔ

COMMUNITY

«Ձեռք երկարենք Արցախէն տեղահանուած ընտանիքներուն» . ձեռնարկին բացարձակ յաջողութիւնը Տիրուկ Մարգարեան Կարապետեան Հայոց պատմութեան խաւարամած տարիներն ու ամիսները, իրենց դժուարին անցուդարձով եւ մղձաւանջային առօրեայով, կը գրաւեն աշխարհասփիւռ հայերուն սրտերը, իսկ Արցախի հայաթափումն ու արցախահայութեան բռնի ուժով տեղահանումը յուզական պահերու առիթ կու տան, որոնց արդիւնքով ձեռնածալ չմնացող հայը ջանք ու ճիգ չի խնայեր ձեռք երկարելու եւ օժանդակ դառնալու իր արիւնակից արցախահայ քոյրերուն եւ եղբայրներուն։ Այս էր պարագան նաեւ օժանդակութեան ձեռնարկներով անմասն չմնացող գանատահայութեանը, որ Արցախի շրջափակման, ապա

ներս։ «Ձեռք երկարենք Արցախէն տեղահանուած ընտանիքներուն» խորագիրը կրող սոյն ձեռնարկին նպատակն էր ի մի բերել նուիրատուները, որոնց նուիրած լումաներով Հայաստան ապաստանած արցախահայը պիտի կարենայ արժանավայել կեանքի մը նախաքայլերը առնել։ Յանձնախումբի անդամները անխոնջ աշխատանք տարած էին գտնելու նուիրատուներ, որոնք ձեռնարկին ծախսերէն որոշ մաս մը իրենց ուսերուն վրայ կրած էին, եւ այդ գիշեր անոնք իրենց այս կեցուածքով մնացեալ նուիրատուներուն քաջալերող հանդիսացան, որպէսզի անոնք ալ իրենց քսակը լայն բանան եւ

տեղահանութեան առաջին իսկ օրերէն օժանդակող յանձնախումբեր կազմելով թեւ ու թիկունք կանգնեցաւ արցախահայութեան։ Հայ օգնութեան միութեան (ՀՕՄ) Թորոնթոյի «Ռուբինա» մասնաճիւղը, տեղահանութեան առաջին իսկ օրերէն մեղուջան աշխատանք կատարեց եւ օժանդակութեան նպատակով ձեռնարկներ իրագործելով՝ օգնութեան ձեռք մեկնեց արցախահայութեան։ Այդ յաջող ձեռնարկներէն մէկը, «Ռուբինա» մասնաճիւղի վարչութեան կազմակերպած ընտանեկան ընթրիքն էր, որ 8 դեկտեմբերին տեղի ունեցաւ Հայ կեդրոնի սրահէն

լիառատօրէն նուիրաբերեն։ Գէորգ Մանուկեանի ղեկավարած ՀՄԸՄ-ի փողերախումբի նուագած Գանատայի, Հայաստանի ու Արցախի քայլերգներէն ետք լսուեցաւ ՀՕՄ-ի քայլերգը եւ օրուան բեմավար, ընկերուհի Թամար Մաթոսեան ներկայանալով շնորհակալութիւն յայտնեց փողերախումբին եւ բարի գալուստ մաղթեց տէր Վարդան ծվ. Թաշճեանին, տէր Տաթեւ աւ. քհն. Միքայէլեանին, քոյր միութիւններու ներկայացուցիչներուն, ներկաներուն եւ նուիրատուներուն, ապա՝ ներկաները հրաւիրեց մէկ վայրկեան յոտնկայս՝ յարգելու յիշատակը Արցախի բոլոր նահատակներուն եւ

1988-ի երկրաշարժի զոհերուն։ Բեմավարը, արցախահայութեան դիմագրաւած չափազանց դժուարին պարագաներուն մասին խօսելով ըսաւ․ «Այսօր մենք հոս հաւաքուած ենք մեր օգնութեան ձեռքը երկարելով յոյս ներշնչելու մեր սիրելի արցախահայութեան, իրենց կեանքը շարունակելու ու գոյատեւելու։ Կամքն ու հայրենասիրութիւնը կը մնայ մեր բոլորին համար ներշնչման աղբիւր։ Մեր գաղութէն ներս զանազան միութիւններ օգնութեան ձեռք երկարեցին Արցախի կարիքաւոր ընտանիքներուն, ՀՕՄ-ը անոնցմէ մէկն է։ Ան ճիգ չխնայեց կազմակերպելու զանազան ձեռնարկներ, ինչպէս վերջերս ՀՕՄ-ի Գանատայի շրջանային վարչութեան կայացուցած ու յաջողութեամբ պսակուած առցանց աճուրդը ու մեր այսօրուան ձեռնարկը, որուն շահը ամբողջութեամբ պիտի նուիրուի Արցախէն տեղահանուած մեր քոյրերուն ու եղբայրներուն»։ Ձեռնարկին գեղարուեստական բաժինը սկսաւ հայկական «Քոչարի» պարով, մասնակցութեամբ՝ Համազգայինի «Էրեբունի» պարախումբին, որուն անդամները իրենց պարով մարմնաւորեցին մեր լեռներուն ու հայ գիւղացիին խրոխտութիւնն ու խոյանքը։ Տէր Վարդան ծվ. Թաշճեանը իր սրտի խօսքին մէջ շեշտը դրաւ ՀՕՄ-ականներուն անձնուրաց զոհողութեան, անոնց անփոխարինելի դերին ու նուիրումին՝ ի սէր հայուն ու հայրենիքին։ Տէր Տաթեւ աւ. քհն. Միքայէլեան աղօթքով օրհնեց սեղաններն ու ներկաները, որմէ ետք որոշ ժամանակ մը տրամադրուեցաւ ներկաներուն՝ վայելելու բազմապիսի համադամ ճաշերն ու քաղցրեղէնները։

Կլոր սեղաններու շուրջ հաւաքուած թորոնթոհայերը, ընթրիքի ընթացքին նուիրատւութիւն կատարեցին եւ գնեցին Արցախի խորհրդանիշ «Տատիկն-պապիկ»-ի («Մենք ենք մեր լեռները») եւ Սուրբ Ղազանջեցոց եկեղեցւոյ փորագիր պատկերներով ապակեայ զարդերը, որոնց վրայի նշուած թիւերու վիճակահանութեամբ, բախտաւոր շահոյթով արժէքաւոր նուէրներու տէրերը պիտի դառնային։ Գեղարուեստական ճոխ եւ նոյնքան իմաստալից բաժինը շարունակուեցաւ ընկերուհի Տիրուկ Մարգարեան Կարապետեանի՝ «Պիտի հաւատամ» երկարաշունչ չափածոյ առակի ասմունքով, ուր բանաստեղծուհին անցնող վերջին տարիներու դառն իրականութիւններն ու անոնց մէջէն յաղթական դուրս գալու տեսլականը ներկայացուց ազդեցիկ բանաստեղծական շունչով։ Մեներգողներ Անուշ Գալստեանն ու Պետիկ Տաւուտեանը հիանալի երգեցողութեամբ կատարեցին «Արցախի եղնիկ» եւ «Կռունկ, բարով դառնաս» երգերը, անոնց անզուգական երգեցողութեան դաշնամուրով նուագակցեցաւ տիկին Թալին Գլըպոզեանը։ Հայաստանէն վերջերս Թորոնթօ ժամանած կիթառահար Սամուէլ Խաչատրեան վարպետօրէն նուագեց «Արցախ»-ն ու «Սարդարապատ»-ը։ Գեղարուեստական յայտագիրը շարունակուեցաւ ՀՅԴ ԳՊՄ «Քրիստափոր» մասնաճիւղի պատանիներու «Արցախ» երգով, երբ նոր սերունդի մատղաշ շուրթերէն բիւրեղեայ հնչիւնով լսուեցաւ մեր սիրելի Արցախին նուիրուած երգը։ «Հայրենիքիս հետ, հայրենիքիս կարօտով» Հայաստանի մէջ նկարահանուած տեսերիզը, որ պատրաստուած է շնորհիւ գանատահայ համայնքին →5

5

Vol. 18, No. 12 [197] ◆ January 2024

ՀԱՄԱՅՆՔ

COMMUNITY

Sara Corning Centre for Genocide Education launches book featuring newsletters published by the Georgetown Boys

The cover of ‘Pages Armenian-Canadian History’ (Image courtesy of the Sara Corning Institute)

book. “The international search TORONTO—On Friday, Nov. 10, and Sunday, meant to help the boys for issues of the Ararat newsletters Nov. 12, 2023, the Sara Corning Centre for practice their English involved emailing, calling, and Genocide Education held a pair of book launch and Armenian visiting nearly a hundred people events in Cambridge and Toronto, Ontario. The and were sent to and institutions in five different occasion was the debut of its new book Pages from subscribers in more countries,” Ohanian explained.

Armenian-Canadian History: The Ararat Monthlies than 30 countries.

“Ultimately, we found 45 issues in (1926-1929). The events were attended by more Little was known about the Ararats Canada, Armenia, Austria, France, and than 150 community for many years. In 2012, the United States. Forty-five issues when members, including friends the newly formed Sara Corning we’d previously known of only about 30. All and descendants of the Centre for Genocide Education available in one place, which hasn’t been the case in a Georgetown Boys, and received about 35 sheets of the century.” featured readings from the English language version of the Financially, the project was made possible by grants book. newsletter from the Armenian and donations from the National Association for During the Armenian National Committee of Toronto Armenian Studies and Research (U.S.), the Knights of Genocide, over 100 years (ANCT). The ANCT had come Vartan (U.S.), the Levon Perouz Babayan Foundation, ago, 1.5 million people were to own these relics courtesy of and friends and descendants of the Georgetown Boys. killed, and more than half a Sonya Mackey, “The publication of this million were left as refugees, daughter of book is a way of preserving including tens of thousands Georgetown their stories, their thoughts, of orphaned children.

Boy Albert and their artwork,” said the Among these orphans Papazian, who Corning Centre’s co-chair, were more than 100 boys had donated Levon Sarmazian. “It is meant brought to Canada as part them for to introduce you, the reader, to of a humanitarian effort to safekeeping the Georgetown story and to give give them a new life in a new and to help you a sense of what the Ararats country. The organization commemorate contained. It is also meant to give that brought them over did so the history researchers some ideas about the Daniel Ohanian speaks at the book launch with the intention of teaching of the Boys. kinds of questions that can be event in Cambridge them agriculture and skills Thus began asked and answered using this (Photo courtesy of the Sara Corning Institute) that would help them flourish a decadematerial.”

Edgar Shahnazarian reads a story on their own. These child survivors—the Georgetown long hunt to learn more about Pages from Armenianby Georgetown Boy Vahe Alexanian Boys—were raised on a farm in Georgetown, Ontario, these publications and a mission to Canadian History can be (Photo courtesy of the Sara Corning centred in what is now known as Cedarvale Park. compile a full anthology. purchased from the Hamazkayin Institute) The boys formed a strong bond. Despite being sent This long and painstaking effort bookstore in Toronto and to farms across the province, they stayed in touch and, was spearheaded by the Corning Amazon. A digital copy can be with the help of their teacher Aris Alexanian, began Centre’s Director of Research, Daniel Ohanian, accessed for free through the Corning Centre’s website to publish a pair of newsletters called Ararat Monthly who partnered with Gabriella Batikian and Salpi at corningcentre.org/reference-materials/pages-fromand Արարատ ամսաթերթ. The publications were Garabedian to organize the newsletters into a single armenian-canadian-history/. ֍

←4

նիւթական օժանդակութեամբ, առաջին անգամ ըլլալով ցուցադրուեցաւ ձեռնարկի ընթացքին, երբ ներկաները ականատես դարձան մեր ժողովուրդի պատմութեան ամենէն մութ էջերէն մէկուն։ Տեսան, լսեցին եւ զգացին Արցախի ժողովուրդին ցաւն ու վիշտը, երբ անոնք տեղահանուեցան իրենց սեփական տուներէն, ետին ձգելով իրենց հայրենի հողը։ Այս տեսերիզին շնորհիւ թորոնթոհայութիւնը աւելի մօտէն ծանօթացաւ Հայաստանի մէջ

հաստատուած Արցախահայութեան տխուր իրավիճակին եւ իր քսակը աւելի լայն բանալով լումաները նուիրեց՝ նպաստելու ձեռնարկին հասոյթին եւ նպատակին իրագործմանը։ Համազգայինի «Էրեբունի» պարախումբի աղջիկներուն կատարած «Տաւիղ» հեզաճկուն պարով, ներկաները փոխադրուեցան հայրենի երկիր եւ հին ու խաղաղ օրերու երազանքը փայփայեցին իրենց բարձրորակ կատարողութեամբ։ Ձեռնարկի գեղարուեստական

յայտագիրը շարունակուեցաւ «Կիլիկիա» նուագախումբի մատուցած եւ իւրայատուկ ոճ ունեցող երաժշտական կտորներով․ երաժիշտներ Գէորգ Մանուկեան եւ Վրէժ Ղազարեան բացառիկ վարպետութեամբ ներկայացուցին հայկական բարձրաճաշակ մեղեդիները։ Ձեռնարկի աւարտին վիճակահանութիւն կատարուեցաւ եւ ներկաները գոհ մնացին իրենց բաժին ինկած նուէրները ստանալով։ Բարձրորակ ձեռնարկին նպատակն էր ՀՕՄ-ի եւ մեր

գաղութի քոյր միութիւններով ու ընտանիքներով հաւաքուիլ ու օգնութեան ձեռք երկարել տառապեալ արցախահայութեան, հետեւաբար, այս ձեռնարկը արդարացիօրէն յաջողութիւն արձանագրեց եւ ունեցաւ մօտաւորապէս 15 000 տոլարի հասոյթ, որ պիտի յատկացուի արցախահայութեան օժանդակելու սուրբ նպատակին։ ֍

6

ԺԸ տարի թիւ 12 [197] ◆ Յունուար 2024

ՀԱՄԱՅՆՔ

COMMUNITY

ՀՕՄ-ի «Ղեկավարներու պատրաստութիւն» դասընթացքի վկայագրերու յանձման հանդիսութիւն Տիրուկ Մարգարեան Կարապետեան ՀՕՄ-ի Թորոնթոյի «Ռուբինա» մասնաճիւղին կազմակերպած «Ղեկավարներու պատրաստութիւն» նախաձեռնութեան երկրորդը, աշխոյժ հեւքով եւ երեք հանդիպումներով, ընթացք առաւ այս տարի եւս: 25 նոյեմբեր 2023-ի, կէսօրուան ժամը 1-ին, Հայ երիտասարդական կեդրոնէն ներս, ջերմ եւ հարազատ մթնոլորտի մը մէջ տեղի ունեցաւ«Ղեկավարներու պատրաստութիւն» (Leadership Development Program) նախաձեռնութեան վկայագրերու յանձման հանդիսութիւնը։ Երեք ամիսներու ընթացքին, ամիսը մէկ` չորս ժամուան տեւողութեամբ, երեք հանդիպումներով եւ ինը ենթաբաժանումներու անուան տակ իրականացած էին դասընթացքները հետեւեալ կարգով. 23 սեպտեմբերին՝ Kick off - Passion and Purpose Values and Strengths, 21 hոկտեմբերին՝ Mentoring and Coaching - Personal Branding - Goal Setting and Life Planning եւ 25 նոյեմբերին՝ Resilience and Grit - The Art of Managing Up and Across - Inclusion and Belonging։ Դասախօսական կազմը կը բաղկանար եօթը դասախօսներէ՝ Յասմիկ Ծառուկեան, Ռինա Խոսրոֆ, Ժագլին Աճէմեան, Նաթալի Կէօքշէնեան, Ալիք Ֆարրա Գիրէջեան, Գաթրին Տորնա եւ Անի Հոթոյեան-Ժոլի։ Դասընթացքի մասնակիցներուն մեծամասնութիւնը ոչ ՀՕՄ-ականներ էին։ Նախաձեռնութեան հանդիսութեան ընթացքին մասնակիցները ստացան համազօր վկայագրեր (certificate of completion), ինչպէս նաեւ մէկական օրինակ «Արցախ» խորագիրը կրող եւ 2011-ին Արցախին նուիրուած «Տոհմիկ օր»-ուան առիթով հրատարակուած գիրքէն։ ՀՕՄ-ի Թորոնթոյի «Ռուբինա» մասնաճիւղի ատենապետ ընկերուհի Անի Հոթոյեան-Ժոլի շնորհակալութիւն յայտնեց դասախօսներուն, ներկաներուն եւ մասնակիցներուն ու զանոնք շնորհաւորելով վստահեցուց, որ դրական արդիւնքներ բովանդակող այս յաջողակ դասընթացքի մասնակիցները իրենց սորված եւ իւրացուցած գիտելիքները պիտի գործածեն իրենց անձնական կեանքի ընթացքին, ինչպէս նաեւ` աշխատանքի ծիրէն ներս։ Դասընթացքին իրենց մասնակցութիւնը բերած 15 անհատները ո՛չ միայն դասախօսներէն, այլեւ զիրար լսելու եւ իրարմէ սորվելու առիթը ունեցան։ Հոթոյեան-Ժոլի, սոյն նախաձեռնութեան ծրագրաւորման, նպատակին եւ յաջողութեամբ պսակուելուն մասին խօսեցաւ եւ շեշտեց, թէ մասնակիցները իրենց առօրեայ կեանքին, աշխատանքային միջավայրին եւ ՀՕՄ-ի յանձնախումբերուն մէջ գիտակցօրէն ծառայելու,

ղեկավարելու եւ վարչական աշխատանք ստանձնելու ատակ կը դառնան այսպիսի նախաձեռնութիւններու մասնակցելով, ինչպէս նաեւ՝ անոր միջոցաւ պատասխանատու ատենապետի, եւ այլ պաշտօններու տիրանալու հնարաւորութիւնը եւ յաջողութեամբ առաջ տանելու առիթը կը ստեղծեն։ Վկայականաց բաշխումէն առաջ, ՀՕՄ-ի շրջանային վարչութեան անդամ ընկերուհի Մարալ Միսիրեան ողջունեց նախաձեռնութեան կազմակերպիչներն ու մասնակիցները։ Ընկերուհին յաջողութիւն մաղթեց մասնակից անդամներուն եւ քաջալերեց զանոնք, այս դասընթացքի արդիւնքով աւելի ինքնավստահ քայլերով իրենց մասնագիտութիւնը շարունակելու։ Վկայագրերու տուչութեան արարողութենէն եւ այդ պահը անմահացնող խմբային նկարէն ետք, ընկերուհիները հատեցին հանդիսութեան կարկանդակը, համեղ հիւրասիրութեան եւ քաղցրեղէններով լի սեղանին շուրջ համախմբուած` բարեմաղթանքներով եւ հրաժեշտի խօսքերով ծաղկեցուցին խանդավառ մթնոլորտը։ Մտերմիկ մթնոլորտի մէջ հաւաքուած ներկաներուն հետ զրուցելու առիթը ունեցայ։ Leadership Development Program-ի դասախօսներէն՝ ընկերուհիներ Ալիք Ֆարրա Գիրէջեան եւ Նաթալի Կէօքշէնեան, անցեալ տարի մասնակցած էին այս դասընթացքին, ուր իրենց ուժերը գնահատել սորված էին եւ այսօր մտերմիկ ու անկեղծ մօտեցումով, մասնագիտական զրոյցներով, ինչպէս նաեւ իրենց անձնական փորձառութիւնները փոխանցելով, որպէս մասնագէտ դասախօս, օգտակար դարձան մասնակիցներուն։ Այդպիսով ներկաներուն գիտելիքներու օղակը ամրապնդեցին՝ «Ինչպէ՞ս կրնաս քու հմտութիւններդ օգտագործելով օգտակար դառնալ միջավայրիդ մէջ», հարցումին շուրջ զրուցելով ու ճիշդ պատասխանները գտնելով։ Անոնք, ծրագրի նիւթերու՝ ինքնաճանաչումի, ինքնագիտակցութեան, ինքնաարժեւորման, ինքնավստահութեան եւ ինքնագնահատման պահերու ճանաչողութիւնը եւ արժեւորումը կատարելով, մասնակից անհատին օգնեցինք աւելի գիտակցօրէն մօտենալու իր կեանքին, իսկ աշխատանքի մարզին մէջ՝ ճիշդ կողմնորոշմամբ նպատակասլաց եւ դրական քայլեր առնելու։ Մասնակիցներէն, մասնագիտութեամբ ուսուցիչ, Նարին Աթիկեան Պապօշեանի հետ զրուցի ընթացքին ան շնորհակալութիւն յայտնեց ՀՕՄ-ին եւ այս ծրագրի դասախօսներուն ու ըսաւ. «Այս նախաձեռնութեան ընթացքին բազմաթիւ կարեւոր գիտելիքներ ստացայ՝

կեանքի փորձառութեան վերաբերեալ, ինչպէս նաեւ՝ խնդիրներու լուծման ձեւեր, որոնք անշուշտ պիտի օգտագործեմ ո՛չ միայն անձնական կեանքիս, այլեւ՝ աշխատանքի ասպարէզէս ներս։ Ուրախացայ նախկին ընկերուհիներս տեսնելով եւ նոր անձերու հետ ծանօթանալով եւ անոնց հետ մտերմիկ զրոյցներ ունենալով։ Դասընթացքը ինծի օգնեց բարելաւելու հմտութիւններս։ Այս նախաձեռնութեան ընթացքին ամբարած գիտելիքները մեր առջեւ պիտի բանան յաջողութեան նոր դռներ։ Դասընթացքին շնորհիւ մօտէն ծանօթացայ ՀՕՄ-ի վիթխարի առաքելութեան՝ համայն հայութեան, Հայաստանին եւ Արցախի մեր հայրենակիցներուն կատարած օժանդակութիւններուն մասին»։ Մասնակիցներէն ընկերուհի Մարինէ Ալեքսանեան համապարփակ ձեւով ամփոփեց ծրագրի յաջող երթը եւ ըսաւ. «Ես, որպէս նորագիր ՀՕՄ-ական, երախտագիտութեամբ շնորհակալութիւն կը յայտնեմ այս նախաձեռնութեան գաղափարը յղացող ընկերուհիներուն եւ դասախօսներուն, որոնց հետ ծանօթանալը եւ իրենցմէ քաղած գիտելիքներս շատ պիտի օգնեն ինծի կեանքիս եւ ապագայի քայլերուս ընթացքին։ Ինծի համար մեծ բախտաւորութիւն էր այս դասընթացքին մասնակցիլը, ուր առիթ ունեցայ իմ անձս աւելի լաւ ճանչնալու, ինչպէս նաեւ՝ ուրիշներ, որովհետեւ հոս բոլորս բազմապիսի փորձառութիւններու մասին զրուցելու առիթը ունեցանք։ Իսկապէս մեծ առաւելութիւն էր անկեղծ եւ յարատեւ օգնութեան ձեռք մեկնող ՀՕՄ-ական ընկերուհիներով շրջապատուիլը»։ ՀՕՄ-ի ջերմ յարկին տակ միատեղուած, մտերմացած եւ նոր գիտելիքներով զինուած հայուհիները՝ նոր տեսլականներու եւ լայնատարած հորիզոններու խանդավառութեամբ լիացած, հրաժեշտ տուին իրարու՝ իրենց անձնական եւ մասնագիտական կեանքը աւելի ծաղկեցնելու պատրաստակամութիւն յայտնելով։ ֍

Դիտեցէ՛ք ձեռնարկէն հատուածներ. տեսանիւթը՝ «Նոր հայ հորիզոն»-ի

Vol. 18, No. 12 [197] ◆ January 2024

ՀԱՄԱՅՆՔ

7 COMMUNITY

8

ԺԸ տարի թիւ 12 [197] ◆ Յունուար 2024

ՀԱՄԱՅՆՔ

COMMUNITY

Հոգելոյս Սուրէն արք. Գաթարոյեանի յիշատակին

Կիրակի, 17 դեկտեմբերի վաղ առաւօտեան ժամերուն, մեզմէ առ յաւէտ բաժնուեցաւ Բերիոյ թեմի նախկին առաջնորդ եւ Մոնթրէալի Ս. Յակոբ առաջնորդանիստ մայր եկեղեցւոյ հոգեւոր տեսուչ, համայնքին հոգեհարազատ տէր Սուրէն արք. Գաթարոյեանը։ Ստորեւ կը ներկայացնենք Գանատայի հայոց թեմի առաջնորդ տէր Բաբգէն արք. Չարեանի յիշտակի խօսքն ու Թորոնթոյի Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ տէր Տաթեւ աւ. քհն. Միքայէլեանի ձօնը նուիրուած Սուրէն սրբազանին: *** «Հայ եկեղեցին է, որ պայծառացաւ իր նուիրումով, Մեծի տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնն է, որ զօրացաւ եւ մեր ժողովուրդն է, որ հպարտացաւ իր ծոցէն ծնած հարազատ զաւակով»։

Ողջո՜յն քեզ Սեղան սրբութեան, Ողջո՜յն ձեզ դասք քահանայութեան, Ողջո՜յն ձեզ մանկունք եկեղեցւոյ, Ողջո՜յն ձեզ հաւատացեալ եղբարք իմ՝ ի Քրիստոս, Ես ճանապարհորդեցի առ Արարիչն իմ, առ Քրիստոս յոյսն ամենեցուն։ Հոգելոյս Սուրէն արքեպիսկոպոս Գաթարոյեան ինքն է, որ մեր շրթներով ողբաձայն երգեց այս «Ողջո՜յն»-ները ։ Հոգելոյս Սրբազանը հրաժեշտ կու տայ իր իսկ սիրելի ու պաշտելի հայ եկեղեցւոյ, հրաժեշտ կու տայ Սուրբ սեղանին, ուր վաթսուն տարիներ ծառայեց եւ որուն վրայ պատարագ մատուցեց։ Հրաժեշտ կու տայ իր հոգեւոր ծառայակից եղբայրներուն, եկեղեցւոյ զաւակներուն, հաւատացեալներուն, ըսելով՝ «ես կ՚երթամ իմ Արարիչիս մօտ, կ՚երթամ Քրիստոսի մօտ, որ յոյսն է բոլորիս»։ Հանգուցեալ Սուրէն սրբազանը վաթսուն երկու տարիներ ծառայեց։ Անխոնջ կերպով, անսակարկ նուիրումով ծառայեց։ Վաթսուն երկա՜ր տարիներ անսակարկ կերպով ծառայեց Հայ եկեղեցւոյ ճամբով մեր սիրելի ժողովուրդին։ Վաթսուն երկու երկա՜ր տարիներ մնաց հաւատարիմ Մեծի տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան, եւ մնաց պատնէշի վրայ որպէս զինուորը նոյն Միաբանութեան։ Վաթսուն երկու տարիներ առաջ իր ներքին ձայնը՝ կոչումը, առաջնորդեց զինք աստուածային օրհնութիւն ստանալու, Ս. հոգւոյ շնորհքներով զարդարուելու եւ պատրաստ ծառայելու, որպէս կուսակրօն քահանայ Հայ եկեղեցւոյ ծառայական անդաստանէն ներս։ Վաթսուն երկու տարիներ առաջ ծունկի եկաւ եւ ուխտեց Մեծի տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Մայրավանքի մայր տաճարի խորանին վրայ, դառնալու քարոզիչը Բանին ճշմարտութեան, աստուածային խօսքի, աստուածային սիրոյ եւ քրիստոնէական ճշմարիտ հաւատքի։ Եղաւ դպիր, սարկաւագ, կուսակրօն քահանայ, վարդապետ, ծայրագոյն վարդապետ,

եպիսկոպոս եւ արքեպիսկոպոս։ Հայ եկեղեցւոյ նուիրապետական կարգերը ստացաւ եւ իր ծառայութեամբ եւ գործով փաստեց, որ արժանի էր այդ աստիճաններուն։ Այդ աստիճաններով չհպարտացաւ երբեք, հանգամանքներն ու պաշտօնները չշեղեցին զինք իսկական ու սրբազան առաքելութենէն։ Հայ եկեղեցին է, որ պայծառացաւ իր նուիրումով, Մեծի տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնն է, որ զօրացաւ եւ մեր ժողովուրդն է, որ հպարտացաւ իր ծոցէն ծնած հարազատ զաւակով։ Հոգելոյս Սրբազանը, մեր սերունդին համար եղաւ Դպրեվանքի փոխտեսուչ, ուսուցիչ, միաբանակից եղբայր եւ սրտամօտիկ հարազատ։ Ան մեզի համար եղաւ օրինակելի տիպար եւ ներշնչման աղբիւր, առաւել գիտակցութեամբ կոչում ստանալու եւ ծառայելու Հայ եկեղեցւոյ ճամբով սիրեցեալ մեր ժողովուրդին։ Վաթսուն երկու տարիներու ընթացքին ստանձնեց հովուական, ուսուցչական, առաջնորդական պաշտօններ։ Վաթսուն երկա՜ր տարիներ հովուական, կրթական, թէ թեմական ծառայական դաշտին մէջ եղաւ արթուն պահակ, բարի ու քաջ հովիւ։ Արթուն պահեց իւրաքանչիւր հայ հաւատացեալ, հոգեւոր զգաստութեամբ մօտենալու Աստուծոյ, զգալու Աստուծոյ ներկայութիւնը իր ամենօրեայ կեանքին մէջ։ Արթուն պահեց իւրաքանչիւր հայ, մնալու հայութեան հետ եւ ըլլալու հայութեան համար։ Մէկ խօսքով՝ աննման էր իր նուիրուածութիւնը: Կարեկցութեամբ լեցուն սրտով եւ սիրոյ ոգիով Սուրէն Սրբազան իր կեանքը նուիրաբերեց Աստուծոյ եւ հայութեան ծառայութեան: Որպէս ուսուցիչ եւ քարոզիչ՝ սրբազանը լուսաւորեց արդարութեան ուղին՝ կիսելով սուրբ գրութիւններու իմաստութիւնը ողջամիտ հայեացքով եւ պարզութեամբ: Անոր քարոզները սոսկ խօսքեր չեղան, այլ վկայութիւն այն կեանքի

մասին, որ ապրեցաւ աստուածային կամքին համապատասխան: Հովիւ բարի, անձնդիր, առաքինի, մաքրակրօն, խոհեմազարդ ու զգօնամիտ, սրտեռանդ ազգասէր, աննկուն ու բազմաջան, ահաւասիկ իր բարեմասնութիւնները։ Այսօր, թէեւ մենք կը սգանք իր ֆիզիքական բացակայութիւնը, բայց եւ այնպէս կը մխիթարուինք քաջ գիտնալով, որ ան երկնային թագաւորութեան յաւերժական խաղաղութեան մէջ կը հանգչի՝ վերամիաւորուելով Տիրոջ հետ, որուն այդքան հաւատարմօրէն ծառայեց: Հանգչեցէք խաղաղութեամբ, հոգելոյս սիրեցեալ Սուրէն սրբազան։ Ձեր կեանքը հաւատքի, սիրոյ եւ ծառայութեան վկայութիւն դարձաւ: Ձեր յիշատակը յաւերժ պիտի մնայ, եւ ձեր տիպարը պիտի ճառագայթէ գալիք սերունդներուն: Այս առթիւ, յանուն Գանատայի Հայոց Թեմի հոգեւոր եղբայրներուս, կրօնական ժողովին եւ Ազգային վարչութեան, ազգային եւ եկեղեցական մարմիններուն, յատկապէս

→ 21

Ձօն՝ Սուրէն սրբազանի յիշատակին Ողջոյն քեզ Սուրէն սրբազան երկնաւոր Տիրոջ գթառատ ծառան, Ողջոյն քեզ մեր հայրերու խօսքով ով դու Աբրահամ Աստուծոյ ընծան: Եղար պատանի ու դպրոցական, դարձար ուսանող Կիլիկիոյ դպրատան: Եղար սարկաւագ ու եկեղեցական, դարձար անձնուրաց Կիլիկիոյ միաբան: Օծմանդ օրը, 1962-ին, Օծմանդ օրը, բոյրը միւռոնին երբ երկինք հասաւ, հայրդ լուսահոգի տէր Արսէն քահանան, Արցունքն աչքերուն աղօթեց .«Ո՜վ Տէր, դուն եղիր անոր օգնական, հզօր պահապան»: 1977-ին, Բերիոյ հայոց թեմի ժողովն Գաւառական, ձեզի յանձնեցին մականն առաջնորդական Դարձար Սրբազան: Ահարոնեան ծաղկեալ մականով, եղար տեսանող ու շինարար, խոպան դաշտերն ակօսեցիր, մինչեւ ծովեզերք ծաղկազարդեցիր: Վաստակդ բարի, դէպի երկինք սլացիր: Յիշատակդ յաւերժ ու անթառամ մեր մէջ միշտ մնայ, դուն ով Սրբազան յաւիտենական: Տաթեւ աւ. քհն. Միքայէլեան Ս. Աստուածածին եկեղեցի Թորոնթօ - 19 դեկտ. 2023

9

Vol. 18, No. 12 [197] ◆ January 2024

ՀԱՄԱՅՆՔ

COMMUNITY

Two Torontonians Making a Difference in Armenia Goharik Mirzaian: Engineering for Armenia's Future

With its rich history and vibrant culture, Armenia has always held a special place in the hearts of its diaspora. For Rosa Safarian and Goharik Mirzaian, two dedicated individuals and friends from Toronto, this connection to Armenia went beyond just being tourists. They decided to embark on a unique journey of volunteerism with the Armenian Volunteer Corps (AVC), driven by a deep desire to give back to the homeland that had always tugged at their hearts.

Rosa Safarian: Dedication to Education Rosa Safarian, a compassionate soul with a strong connection to Armenia, had visited the country as a tourist several times. However, her last visit marked a significant turning point in her life. She made a heartfelt decision that her next trip would be as a volunteer, driven by a desire to make a meaningful impact, no matter how small. Her journey led her to the Armenian Volunteer Corps, an institution known for its structured and organized approach to volunteering.

Rosa joined AVC’s Professional Corps for a month starting in mid-July.

Her placements included placements at Alliance Française and the European Institute of Armenia in Yerevan and Educational Bridge in Vanadzor. In Vanadzor, Armenia’s third-largest city, she found her true calling. Working with professional teachers and motivated students, Rosa's commitment to education soared. She poured her heart into her work, teaching French, knowing that her skills could significantly impact the regions outside Yerevan.

She decided to extend her stay in Vanadzor to ensure that the fruits of her labor would be tangible and long-lasting.

One of the highlights of Rosa's experience was her involvement with NorArar NGO, a well-established organization focused on curriculum development.

She was recommended to join their team, which added depth to her mission of improving education in Armenia. Through her dedication and hard work, she not only contributed to the community but also gained invaluable insights into the Armenian educational system and the work culture of teachers in the country. She plans to return in 2024 with a larger focus on developing curriculum and supporting French language teachers.

When asked about advice for future volunteers, Rosa emphasized the importance of Armenian specialists from the diaspora coming to Armenia to contribute to their country and people. Her journey, driven by a desire to help, ultimately enriched her own life, offering a unique perspective on Armenia's educational landscape and the warmth of its people.

After a seamless application process, Rosa recommended AVC to her friend, Goharik Mirzaian. She applied not too long thereafter and joined AVC’s Senior Corps in early September.

Goharik Mirzaian, a seasoned electronics engineer from Canada, joined AVC's Senior Corps for a one-month assignment.

Goharik's extensive experience in electronics engineering made her a valuable asset to Armenia's growing technical sector.

During her volunteer service, Goharik worked with three organizations: AIP Scientific, Arides, and YEA Engineering. At AIP, a company specializing in organic implants, Goharik played a crucial role in helping them prepare to apply for ISO certifications, bringing her expertise to an area that had previously lacked such efforts. Her next placement, at Arides, initially posed challenges; however, Goharik's determination prevailed, and she eventually provided a design for breath alcohol analyzer that could benefit the company in the future.

Goharik's final placement was at YEA Engineering, one of the companies residing in the Engineering City, where she collaborated with their lead designer to develop best practices templates. These templates aimed to streamline project categorization, resource availability, and the design and production phases of future products. She was impressed with YEA Engineering's organization and responsiveness, making her time there particularly enjoyable.

As a Senior volunteer, Goharik actively participated in excursions and community events and relished her experience of living with a host family. And even though her time in Armenia coincided with the challenging period of the Artsakh conflict, Goharik remained grateful. “I am very thankful for the work AVC does and optimistic about the future of Armenia because of it,” she said.

Goharik's dedication to Armenia extends beyond her initial assignment, as she plans to return and work on projects aimed at improving high schools in Armenia’s regions. Her passion for contributing to Armenia's technological advancement aligns perfectly with the country's aspirations to compete with Western organizations in developing state-of-the-art electronic products.

Rosa and Goharik's stories exemplify the power of volunteerism and the impact it can have on individuals and communities. They have become beacons of hope and inspiration through their dedication to Armenia and its people. Their journeys with AVC serve as a reminder that anyone, regardless of age or background, can make a positive difference in the world.

Rosa's advice to fellow Diasporan Armenians is simple: "Come to Armenia and do something for your country and your people,” she says. Rosa's and Goharik's stories remind us that the true beauty of volunteering lies not only in what you give but also in what you gain along the way. ֍

The Zoryan Institute

Dear Friends of the Zoryan Institute, This past year will be forever marked by great atrocity and suffering for so many. The invasion of Ukraine, the impunity, censorship, and global indifference to today’s world issues, including the 9 months of blockade of the Nagorno-Karabakh and ethnic cleansing of its indigenous population, the Israel/Palestine conflict, the civil war in Libya and the mass killings in Darfur, just to name a few, have brought the Institute to a turning point as we think about foundational questions that may shape the work which we may have to do moving forward.

How can the Zoryan Institute’s work be effective in a growing climate of censorship and political turmoil? How does the Zoryan Institute address the current issues of today, without blurring the lines between advocacy and academia? How does the world community hold perpetrators accountable when the standards of international law are being compromised and grossly violated? What would then be the goals of genocide and Human Rights education?

Being an educational institute for contemporary research and documentation and a place to think, research, and analyze recent history so that we may understand the events that impact our lives today and in the future.

These big overarching questions require critical thinking from all the Friends of the Zoryan Institute and engagement of other scholars, institutions, individuals, and organizations to join us in these important discourse. Being an academic, research, and educational Institute that is a place to think, research, and analyze recent history, we aim to understand the events that impact our lives today and in the future. Therefore we encourage you to join this important discussion being by emailing or writing to us.

On this year's end, we extend our heartfelt gratitude to the Armenian community’s commitment to the Institute’s mission and work. With your support, we can work towards addressing some of these important questions with the goal of promoting equity, tolerance, reconciliation, and awareness through scholarship, for a more peaceful and just world for all.

- K.M. Sarkissian

President

202 3 P RO G RA M HIG H LIG H TS 2023 Genocide and Human Rights University Program The Genocide and Human Rights University Program (GHRUP) is an annual graduate-level program hosted at the University of Toronto which is taught by leading experts over a 2-week period.

The program has over 500 graduates from some 70 countries, including over 40 students from Armenia and 20 students from Turkiye.

Aurora’s Sunrise In 2022 Institute hosted several screenings of the award winning animated historical film, Aurora’s Sunrise. Aurora’s Sunrise is a story of humanity, generosity, and resilience, telling the incredible story of Armenian Genocide survivor Aurora Mardiganian. Aurora’s Sunrise is based on and features Zoryan Institute’s 1984 oral history testimony with Aurora Mardiganian which was collected as part of its Armenian Genocide Oral History Program.

Dispersion: Navigating Identity, Home & Belonging Dispersion is a podcast by the Zoryan Institute that analyzes and celebrates the both diverse and common experiences of Diasporas living away from their homelands.

The podcast navigates identity, home, and belonging through storytelling. You can listen to Dispersion through Spotify, Acast, Apple Podcasts, & Google Podcasts.

Nagorno Karabakh & the Lachin Corridor Crisis The Institute published a special issue of its peer-reviewed academic journal, Genocide Studies International on the NagornoKarabakh crisis. The issue critically analyses the Lachin Corridor blockade through exploring historical, political, and geo-political factors while examining the violation of international conventions.

Zoryan Delivers Genocide Education Program to Arizona Classrooms The Institute participated in the 11th annual Genocide Awareness Week hosted at Arizona State University. This is the largest event in the United States dedicated to genocide education and awareness.

As part of Genocide Awareness Week, the Institute delivered its genocide education program known as the Promoting Equity, Tolerance, Reconciliation, and Awareness Through Genocide Education Program to Arizona classroom. The program teaches students about the concepts of human rights and genocides, using the Armenian genocide as a point of reference. The Institute also hosted the first Arizona screening of Aurora’s Sunrise, an award winning historical animated documentary based on the Institute’s Armenian Genocide Oral History Collection.

Where Do We Go From Here: Genocide Education in the 21st Century In November, the Institute hosted the symposium: Where Do We Go From Here? Genocide Education in the 21st Century. The symposium touched on the foundational questions raised in the Institute President’s message above in search for what the goals of genocide education should be in the in the 21st century.

THIS IS A PAID ADVERTISEMENT

CO NNEC T W I TH A ND S U PPOR T Z OR YA N ZORYANINSTITUTE.ORG

@ZORYANINSTITUTE

ZORYAN INSTITUTE @ZORYANINSTITUTE

TORONTO

Zoryan Institute of Canada Inc. 310-255 Duncan Mill Rd., Toronto, ON, M3B 3H9

UNITED STATES

Zoryan Institute for Contemporary Armenian Research and Documentation 202-7 Central Street Arlington, MA 02476

ARMENIA

Zoryan Institute Armenia International Foundation for Research and Development 15 Pavstos Buzand St., Room 409, Yerevan 0010, Republic of Armenia

Your financial support allows us to continue making these programs a reality.

Please consider making a donation to help us continue to raise awareness on Armenian issues while defending truth, justice, and human rights. https://zoryaninstitute.org/donate

11

Vol. 18, No. 12 [197] ◆ January 2024

ՀԱՄԱՅՆՔ

COMMUNITY

Local 33 division police officers visit the Armenian Community Centre and St. Mary Armenian Apostolic Church TORONTO–On Dec. 5, representatives of the Armenian Community Centre and St. Mary Armenian Apostolic Church Parish Priests and Board of Trustees met with the local Toronto Police Service officers from 33 Division, including Inspector Hussein, Acting Staff Sergeant Peterson, and neighbourhood and community relations police officers. The Armenian Community delegation included the Right Rev. Fr. Vartan Tashjian and Archpriest Rev. Fr. Datev Mikayelian, parish priests of St. Mary Church, Vahan Ajamian, president of the Armenian Community Centre, Krikor Chitilian, Hamaz Tashjian, Arda Shahinian, Shant Paylian, Toros Mesrobian, Gacia Titizian, and Deacons Haig Hagopian, Garo Sarkissian, and Sarkis Kidanian.

During the visit, the community representatives provided the officers with a tour of the ARS Armenian Private School, the Armenian Community Centre of Toronto, and the St. Mary Church.

Following the tour, the delegation had lunch in the community center hall, where they discussed matters pertinent to the Armenian community.

Vahan Ajemian and Deacon Sarkis Kidanian, a member of the board of trustees of St. Mary Armenian Apostolic Church, thanked the present officers for the ongoing support and safety they have provided to the community over the years, in particular, their cooperation and assistance with the annual Good Friday parade in which more than 2,000 parishioners and guests participate annually.

Following the luncheon, the officers, alongside the Armenian community representatives, gathered at the sanctuary, where the ARS School students donated toys collected for the Toronto Police Toy Drive. ֍

ն ՛ւ ի թ ւ ո ր դ Ուշա ! n o i t n e t t A

Մի՛ մոռնաք մինչեւ իւրաքանչիւր ամսուան 15-ը ուղարկել թերթին մէջ լոյս տեսնելիք ձեր յօդուածները, ծանուցումները, յայտարարութիւնները, կամ սիրելիներու մահազդները։ Չմոռնաք զանոնք ղրկել info@torontohye.ca ե-հասցէին մինչեւ վերջաժամկէտը, որպէսզի անոնք ներառուին մեր յաջորդ թիւին մէջ։ Համայնքին հետ կիսուելու հնարաւորութիւնը մի՛ փախցնէք։

The 15th of every month is the deadline for submitting your newspaper articles, advertisements, classified ads, announcements, or obituaries. Make sure to send in your submissions to info@torontohye.ca before the deadline to ensure they are included in the upcoming edition.

Don’t miss out on the opportunity to share your message with the community!

12

ԺԸ տարի թիւ 12 [197] ◆ Յունուար 2024

ԱՐՈՒԵՍՏ ԵՒ ՄՇԱԿՈՅԹ

ARTS & CULTURE

«Յակոբ Յակոբեանի արուեստը անդադար քայլում է ժամանակի հետ, ժամանակի մէջ»․ թորոնթոբնակ Սիս Յակոբեան ամենաինքնատիպ մէջ կը ցուցադրուին Սալբի Սաղտըճեան արուեստագէտներէն արուեստագէտին վաղ՝ Հայաստանի ազգային պատկերասրահին մէջ հոկտեմբերին բացուեցաւ անուանի գեղանկարիչ Յակոբ Յակոբեանի հարիւրամեակին նուիրուած «Հոգու հայելի» ցուցահանդէսը։ Մինչեւ տարեվերջ արուեստասէրները

հնարաւորութիւն ունեցան վայելելու անոր հարուստ ստեղծագործութիւններու ընտրանին։ Ես ալ առիթը ունեցայ այցելելու եւ մօտէն ծանօթանալու յայտնի արուեստագէտին արուեստին։ Յակոբեանը (19232013) 20-րդ դարու հայ

մէկն է։ Ծնած է Եգիպտոս, մասնագիտական կրթութիւնը ստացած է Գահիրէի գեղարուեստի եւ Փարիզի «Կրան Շոմիէ» ակադեմիաներուն մէջ։ Յոբելինական ցուցահանդէսի համակարգող Մագարիտա Խաչատրեանը «Թորոնթոհայ»-ին հետ զրոյցի ընթացքին նշեց, որ այս ցուցադրութիւնը մինչ օրս յայտնի նկարիչին ամենամեծ եւ ամբողջական ցուցադրութիւնն է, որ կ’ընդգրկէ ոչ միայն անոր տարբեր ժամանակաշրջաններու յայտնի կտաւները, այլ նաեւ՝ քանդակները։ «Ներկայացուած են Ազգային պատկերասրահի, ժամանակակից արուեստի թանգարանի, մասնաւոր եւ ընտանիքի հաւաքածուներից հարիւրից աւելի աշխատանքներ։ Նման ծաւալի մեծ ցուցադրութիւն՝ գեղանկարի եւ քանդակի համադրութեամբ՝ մինչ օրս չէր եղել», նկատել կու տայ զրուցակիցս։ Ցուցահանդէսի մուտքի պաստառին ներկայացուած է Յակոբեանի «Մարդը եւ բոյսը» (1963) գործը, որ նկարիչին անցումային շրջանի աշխատանքներէն է. արուեստագէտը այս կտաւը սկսած է նկարել Եգիպտոսի մէջ եւ աւարտած` Հայաստան ներգաղթելէն ետք: Հոն ոսկրացած եւ կծկուած մարդու կերպարն է, անոր տառապանքը, իսկ ափերուն մէջ՝ ծլարձակած բոյսը, որպէս նոր կեանքի խորհրդանիշ․ Եգիպտոսէն` Հայաստան, դէպի երազանքի իրականացում։ Ցուցահանդէսի չորս սրահներէն առաջինին

եգիտպական շրջանի գործերը։ Աչքի կը զարնեն նաթիւրմորթներու (still life) «Սխտորներ» շարքը, ուր կը տեսնենք անոր առարկայական աշխարհի հանդէպ հետաքրքրութիւնը, իսկ թախծոտ հայացքով իր հերոսներուն միջոցով՝ ան կ’արտայայտէ մարդու խեղճ տեսակին հանդէպ իր կարեկցանքը։ «Առաջին անգամ մարդ նկարել եմ 20 տարեկանում։ Մարդու միջոցով զգացումներս էի ուզում արտայայտել, դրանք տխուր մարդու, տխուր զգացումներ էին: Մարդ, որ իրեն զգում է խեղճ, անկարող, պարտուած, վախկոտ, նուաստացած, վիրաւորուած։ Ես ուզում էի նկարել մարդու այդ խեղճ տեսակը, ես ուզում էի այդպիսիներին նկարել եւ դրանց միջոցով ինձ էի նկարում։ Հաւանաբար ուզում էի ուժեղների գութը շարժել խեղճերի հանդէպ, կամ պարզապէս յուսահատութիւնս էի նկարում», ըսած է արուեստագէտը։ Ըստ Խաչատրեանի՝ Յակոբեանի եգիպտական շրջանի գործունէութիւնը ինքնաճանաչողութեան, փնտռտուքի հանգրուան է, որ կ’աւարտի, բայց նոր սկիզբի ծիլեր կու տայ Հայաստանի մէջ։ Յակոբեանի գեղարուեստական աշխարհը կը բնութագրուի իւրայատուկ գոյներով, հայ նկարչութեան համար նոր ոճի նորամուծութիւններով: Առաջին հայեացքէն պարզ, հողեղէն գոյներով ստեղծագործութիւնները կ’արտացոլեն անոր մտահոգութիւնները, տրամադրութիւնը,

բնաւորութիւնն ու աշխարհընկալումը: Յակոբեանի հայկական բնաշխարհը արեւոտ, պայծառ եւ գունառատ չէ, ինչպէս՝ Սարեանինը, այլ՝ մռայլ ու դեղնաւուն։ «Ամէն նկարիչ իր գոյներով է ներկայացնում աշխարհը։ Իմը կանաչ Հայաստանը չէ, աւելի աշնանային Հայաստանն է։ Որոշ գոյների կամ ձեւերի հանդէպ յակումս ներսից է եւ, դժբախտաբար, չեմ կարող ազատուել դրանից։ Շատ կ’ուզէի կարմիր գոյն դնել, բայց ինչպէ՞ս, չգիտե՛մ։ Չգիտեմ կարմիր գոյնի նշանակութիւնը, իսկ մոխրագոյնը ինձ համար նշանակութիւն ունի», ըսած է արուեստագէտը։ Օտարութեան մէջ ապրելով ան միշտ երազած է հայրենիք վերադառնալու մասին, զոր կ’իրականացնէ 40 տարեկանին, երբ ընտանիքով Եգիպտոսէն կը ներգաղթէ Խորհրդային Հայաստան։ Վաթսունական թուականներուն անոր հետաքրքրութեան առարկան հայկական բնաշխարհն է․ «Վայոց ձոր», «Բնանկար Արենիից»,

13

Vol. 18, No. 12 [197] ◆ January 2024

ԱՐՈՒԵՍՏ ԵՒ ՄՇԱԿՈՅԹ

«Գառնիի ձորում», «Արարատ» կտաւներուն մէջ կը ներկայացուի վաղ գարնանային եւ աշնանային Հայաստանը․ «Այս փոքրիկ հողակտորը, ուր հազարամեակներ շարունակ ապրում է իմ ժողովուրդը, առաջին անգամ ինձ համար դարձաւ շօշափելի իրականութիւն։ Ես հայրենի բնաշխարհում էի, ուզում էի ճանաչել, տեսնել, նկարել Հայաստանը, ձուլուել նրան, ահա թէ ինչու հիմնականում տարուեցի բնանկարներով», իր վկայութիւններուն մէջ ըսած է Յակոբեան։ Ըստ տիկ․ Խաչատրեանին, «եօթանասունականներուն Յակոբեանի մօտ ներանձնական փոփոխութիւններ կը սկսին։ Եգիպտոսէն ետք ան կրկին կը վերադառնայ մարդու կերպարին, բայց այս անգամ այլ միջավայրի մը մէջ, աւելի պայմանական, վերացական վիճակ կը ստեղծէ անոր համար, ինչպէս «Հայելիով կինը», «Արտաւազդ Փելէշեանի դիմանկարը»։ Միաժամանակ

կ’անդրադառնայ իրերու աշխարհին՝ աթոռ, չորցած ծաղիկներ, ձեռնոցներ, կարծես իրերու միջոցով կը ներկայացնէ այդ ժամանակուան իր

ARTS & CULTURE ապրումներն ու ներաշարհը։ Աւելի ուշ իր կտաւներուն առարկան նաթիւրմորտներն ու համադրութիւններն (composition) են, ուր մարդը կարծես կը կորսնցնէ իր ուժը, հոգեւոր յատկանիշները, եւ անշունչ առարկաները կ’իշխեն մարդու վրայ։ 2000-ական թուականներուն կը նկարէ յունական քանդակներու և mannequinներու, աշխատանքային գործիքներու անուանական երկխօսութիւններ, որուն Յակոբեանը կու տայ «Սիրոյ պարտէզ» անուանումը: Ատիկա բանաստեղծական եւ խորհրդանշական, անցեալի ու ներկայի արտացոլումն է, հեղինակին ապրումներուն հայելին: Անսովոր են նաեւ Յակոբ Յակոբեանի քանդակները, որոնք ստեղծած է մեծ տարիքին։ Արուեստագէտը ինք կը խոստովանի, որ եթէ երկար չ’ապրէր, հաւանաբար հերթը քանդակին չէր հասներ։ «Նա ասում էր՝ չէր գալու ժամանակը, չէր հասունանալու այն պահը, որ ինքը տեղափոխուէր եռաչափ տարածութիւն: Աքցաններից, հարթաշուրթերից և այլ

գործիքներից Յակոբեանը քանդակներ էր ստեղծում՝ շունչ հաղորդելով անշունչ առարկաներին», նկատել կու տայ Մարգարիտա Խաչատրեանը: Արուեստագէտին

թորոնթոբնակ դուստրը՝ Սիս Յակոբեանը, «Թորոնթոհայ»-ին կը վկայէ, որ ինչպէս ամէն ցուցահանդէս, «Հոգու հայելի» ցուցահանդէսը նոյնպէս նոր «բացայայտում» է իր դուստրերուն համար եւս՝ աւելի լաւ ճանչնալու

Յակոբեան արուեստագէտը։ ««Հոգու հայելի» ցուցահանդէսը բացառիկ առիթ ընծայեց մէկ անգամ եւս մասնակից դառնալու աշխարհաընկալման բացառիկ զգացողութեամբ յագեցած ստեղծագործական կեանքի մը։ Ինչքան որ Յակոբ Յակոբեան հայրը իր դստրերի համար յաւերժ մնայուն կերպար է, իր արուեստը, իր «Հոգու հայելի»-ն առաւել եւս մնայուն է։ Արուեստ, որ ԱՆԴԱԴԱՐ քայլում է ժամանակի հետ, ժամանակի մէջ», հօր արուեստին մասին կը հաստատէ Սիսը։ Գեղանկարիչին ընտանիքին մեծ ցանկութիւնն է, որ Յակոբ Յակոբեանը Երեւանի մէջ ունենայ տուն-թանգարան, ուր ըստ արժանւոյն ներկայացուին անոր արուեստի գործերն ու ստեղծագործական հարուստ ժառանգութիւնը։ ֍ *** Բոլոր լուսանկարները տրամադրած է Հայաստանի ազգային պատկերասրահը:

14

ԺԸ տարի թիւ 12 [197] ◆ Յունուար 2024

ԱՐՈՒԵՍՏ ԵՒ ՄՇԱԿՈՅԹ

ARTS & CULTURE

Օտարացման փորձառութիւնը Աթօմ Էկոյեանի շարժապատկերին մէջ. «Արարատ»-էն առաջ, «Օրացոյց»-էն անդին* Ալեքսանդր Մելեան Ի՞նչ կը նշանակէ գաղթական ըլլալ: Արդեօք երկրորդ կամ երրորդ սերունդի գաղթականը տակաւին օտա՞ր է: Կարօտախտ, տան որոնում, կարօտ՝ կորսուած հայրենիքի նկատմամբ. արդեօք այդ ձգողութիւնը բնածի՞ն է` բնազդային, ծինային մակարդակի վրայ, թէ արհեստական կառոյց մը, բան մը, որ պարտադրուած է:

Աթօմ Էկոյեանի անդրանիկ լիամետրաժ (լրիւ չափ)` Next of Kin («Հարազատներ», 1984) գեղարկուեստական ֆիլմին հերոս Փիթըր Ֆոսթըրը գրեթէ պատահմամբ կը դառնայ հայ ընտանիքի մը տեսաժապաւէնով բուժման ականատեսը: Հաղորդակից ըլլալով անծանօթ մարդոց «գաղտնիքին» (տարիներ առաջ` երբ նոր Գանատա ժամանած էին, ամուսինները, ծանր իրադրութենէ մեկնած, ստիպուած էին հրաժարելու իրենց զաւակէն` զայն որդեգրման յանձնելով ), Փիթըրը կ’որոշէ ստանձնել «կորսուած» որդիին դերը: Կեղծ ընտանիքին հետ հանդիպելու պահէն ի վեր ամէն ինչ կը փոխուի: «Գտնելով» իր արհեստական ազգականներն ու պատմամշակութային ակունքները` տղան իր սեփական ես-ը կը բացայայտէ. Փիթըրը կը վերածուի Պետրոսի, իսկ կեանքը վերջապէս իմաստ եւ նպատակ կը ստանայ: «Հայր»-ը եւ «մայր»-ը առանց երկմտելու կ’ընդունին զինք` որեւէ պահ կասկածի տակ չդնելով իր ինքնութիւնը: Թերեւ անոնք ալ ենթագիտակցաբար ընդունած են խաղի կանոնները եւ նոյնպէս կը ձեւանան` անկարող ըլլալով դիմադրելու քաղցր սուտի հմայքին: Փիթըրի կերպարը կը մէկտեղէ ինքնզինք ժխտելու եւ ինքնաբացայայտուելու տենչանքը: Ինքնաճանաչման նպատակով` կը վերամարմնաւորէ ուրիշը, կը հագնի օտարի դիմակ: Կերպարի այսպիսի զուգակցումը Էկոյեան բեմադրիչի ոճին, անոր ֆիլմերու կառուցուածքին հետ կարելի է կապել: Ինչպէս գաղթականութեան ու օտարականութեան թեման, այնպէս ալ իրականի ու կեղծի անվերջանալի պարուրագիծը` ֆիլմի մէջ ֆիլմի, պատկերի մէջ պատկերի յղացքները, կենսական նշանակութիւն ունին հեղինակին՝ դէպի ինքնաբացայայտման եւ ինքնահաստատման ճանապարհորդութեան մէջ: Պատկերի վաւերականութիւնը հարցականի տակ կը դրուի, յիշողութիւնը կը նմանակեղծուի: Յետագայ ֆիլմերուն մէջ էկոյանական շարժապատկերի բուն էութիւնը կը շղարշուի գաղտնի սիրահարութեան կամ հոգեկան խանգարման ժանրային շերտերով: Նիւթը միտումնաւոր կերպով կը բարդանայ, ասպարէզ կը յայտնուին տարօրինակ կողմնակի կերպարներ, կը ստեղծուի խորհրդաւոր մթնոլորտ, դանդաղօրէն կը սաստկանայ լարուածութիւնը: Ընթացքին Էկոյեանը նաեւ այլազան ձեւեր կը կիրառէ` կինոժապաւէնային (film), տեսաերիզ եւ թուային պատկեր: Վաղ շրջանի իր ֆիլմերուն հերոսները կը ներկայացնեն Մքլուհընեան ապագան՝ ըլլալով հեռատեսիլի սերունդի ներկայացուցիչներ, որոնց իրականութեան ընկալումը կը ձեւաւորուի տեսաերիզի եւ հեռատեսիլի` օտարացնող մետիաներու ազդեցութեան տակ[1]: Անոնք մեծ նպատակ (ինչպէս, օրինակ, նախնիներու երազային հայրենիքի հետ կապի հաստատումը) ունեցող երիտասարդ ըմբոստներ են. Եթէ նոյնիսկ նպատակը խաբէական է, հիմնուած կատարեալ սուտի վրայ, ինչպէս Փիթըր-Պետրոսի պարագան։ Նոյն տեսաերիզի (video) միջոցով Փիթըրը առաջին անգամ կը տեսնէ իր ապագայ «հարազատները»: Էկոյեանի երկրորդ` Family Viewing («Ընտանեկան դիտում», 1987) ֆիլմին մէջ վերագտնուած տեսաերիզի մը միջոցով կը սկսի հերոսին` Վանի վերադարձը դէպի ակունքներ: «Բաց տան» մութ սենեակին մէջ փակուած պարոն Օտարեանը անդադար կը վերանայի ընտանեկան լուսանկարներէ կազմուած տեսաերիզը: Անվերջանալի նիստը կը համեմուի «բանտ»-ի մասին գովեստի խոսքերու ձայնագրութիւններով, որոնք ան ձեռքով կերտած է հօր հետ՝ իր փորձառութիւնը վերածելով առասպելի: Անհասկանալի է, թէ յիշողութիւնը հիմնուած է սեփական անցեալը յիշելո՞ւ, թէ այն նկարահանած լուսանկարի կամ տեսանիւթի վրայ: The Adjuster («Ապահովագրողը», 1991) ֆիլմին մէջ լուսանկարները կը ծառայեն իբրեւ վկայութիւն` այրուած ունեցուածքի փոխհատուցման

գործին մէջ: Ինչպէս ֆիլմին հերոսը կը նշէ. «Նկարը կ’օգնէ սկսելու վերյիշելու գործընթացը»: Նոյն տրամաբանութեամբ` անցեալի ստուերներէն ձերբազատելու լաւագոյն տարբերակը պատկերը ոչնչացնելն է: Ռոզ Սարգիսեանի կերպարը հետեւողականօրէն կ’այրէ նախորդ կեանքի վկայութիւնները` Պէյրութի հայկական թաղամասի լուսանկարները, զորս կը ղրկէ Լիբանան մնացած եղբայրը: Նոր հայրենիքը կարծես թէ կը փորձէ ջնջել պատմութիւնը, լիովին իրեն ենթարկել, ստիպել մոռնալ որեւէ այլ բանի պատկանելու մասին: Այդպէս Family Viewing ֆիլմին հերոս Սթենը կը ստիպէ որդիին` Վանին հրաժարիլ իր հայկական արմատներէն: Հեռաւոր հայրենիքը խորհրդանշող (Արմէն) տատիկը կ’ուղարկէ ծերանոց: Ան կ’արձանագրէ սեռական յարաբերությունները իր «նոր կնոջ» հետ ընտանեկան տեսանիւթերու միջոցով: Բայց այս գործողութիւնները, ի վերջոյ, կը հանգեցնեն անոր որդիին ապստամբութեանը (Վան անունը այս առումով նոյնպէս խորհրդանշական նշանակութիւն ունի): Պահպանուած տեսաերիզներուն մէջ երիտասարդը կը տեսնէ իր մանկութիւնը՝ մայրն ու տատիկը այգիին մէջ կը զրուցեն, իսկ երիտասարդ Վանը կը խօսի ու կ’երգէ հայերէն։ Երազային պատկերը կը խաթարէ հայրը՝ ստիպելով Վանին անցնիլ անգլերենի՝ ճնշելով ու վերահսկելով որդիին։ Արդիական ֆիլմին այդքան բնորոշ անհաղորդակցութիւնը այստեղ կը ստանայ ազգամշակութային բաղադրիչ: Հարազատներու միջեւ յարաբերութիւներուն կը խոչընդոտէ ոչ միայն սերունդներու յաւերժական խնդիրը, այլեւ ազգային ինքնանոյնականացման հարցը: Վանը ստիպուած է բռնելու ինքնաճանաչման ուղին. հայկականութիւնը չկորսնցնելը կամ աւելի ճիշդ` վերգտնելը համարժէք է սեփական անկախութեան համար պայքարին: Եթէ Next of Kin ու Family Viewing ֆիլմերուն մէջ գաղթականութիւնը նիւթի շարժիչ գաղափարն է, ապա արդէն The Adjuster-ի մէջ գաղթականի փորձառութիւնը ետին հարթութեան վրայ է: Հերոսներուն ազգութեան հարցը չի պարզաբանուիր, փոխարէնը «պատկանելիութեան» կամ «անարմատութեան» խնդիրները ձեռք կը բերեն անդրմշակութային

Vol. 18, No. 12 [197] ◆ January 2024

ԱՐՈՒԵՍՏ ԵՒ ՄՇԱԿՈՅԹ յատկանիշներ: Բոլորը` այս կամ այն կերպով «փախստական են»: Եթէ հայաստանեան հանդիսատեսին համար երգող խաղալիք «Բույ-Բույ» մկնիկը որոշ իմաստա-զուգորդական բովանդակութիւն կը պարունակէ, միջազգային լսարանի պարագային ան հանդէս կու գայ որպէս ֆիլմի չարագործզաւեշտական մթնոլորտը ձեւաւորող տարր: Մինչդեռ The Adjuster-ը կրկին ֆիլմ է օտարականութեան, շփոթութեան, ձուլման խնդիրներու մասին: Ապահովագրական կազմակերպութեան ներկայացուցիչ հերոսը կ’աշխատի հրդեհներէ տուժած մարդոց հետ, կը զբաղի ոչնչացած գոյքի ցուցակագրումով: Անտուն մնացածները ան կը տեղաւորէ փոքրհիւրանոց մը, այնտեղ ձեւաւորելով փախստականներու իւրօրինակ համայնք մը: Իսկ ինքը կ’ապրի հայ կնոջ, անոր որդիին եւ քրոջ հետ: The Sweet Hereafter («Լուսաւոր գալիք», 1997) ֆիլմին էութիւնը, որ ոչ մէկ կապ ունի գաղթի հետ, արտահայտուած է «Գոյնզգոյն սրնգահար Համըլըն»-ի առասպելին միջոցով։ Ինչպէս կաղ տղան, որ ողջ մնաց, ետ մնաց կախարդական սրինգի նուագով հմայուած երեխաներէն, դպրոցական հանրակառքի վթարը վերապրած աղջիկն ալ չի գտներ իր տեղն այս աշխարհի վրայ: Փրկութիւնը կ’ընկալէ որպէս պատիժ: Ցեղասպանութիւն կամ պատերազմ վերապրածի պէս կը տառապի «ողջ մնացածի» մեղքի զգացումէն: Էկոյանի հերոսներու օտարացումն ու խորթացումը նկատելի է արդէն պատկերային, խորհրդանշական մակարդակի վրայ: Բոլոր այս կերպարները իրենց տեղը չեն: Կը գտնուին առասպելական հայրենի տան կամ սեփական ես-ի որոնումներու մէջ: Վայրը, ուր անոնք կը բնակին, որեւէ կապ չունի տան գաղափարին հետ: Ապահովագրողին ընտանիքը կը բնակի այդպէս ալ չկառուցուած թաղամասի մը ցուցափեղկային առանձնատան մէջ: Վանի տան պատերը կ’առկայծեն սառն ճերմակութեամբ` յիշեցնելով ապագայապաշտական գրասեակի կամ ժամանակից արուեստի ցուցասրահի: Վարձով բնակարանը, հիւրանոցային սենեակը, նոյնիսկ

15 ARTS & CULTURE ծերանոցը տղային ճնշող, բանտի վախ առթող տունէն աւելի ջերմ եւ բարեյարմար տպաւորութիւն կը ձգեն: Ապահովագրողի տան գիրքերը նոյնիսկ կեղծ են. Next of Kin ֆիլմին մէջ Փիթըրը կը նուագէ անտեսանելի կիթառի վրայ, մինչ Իսաակ Ալպենիզի «Ասթուրիա»-ն կը հնչէ նուագարկիչի բարձրախօսէն: Family Viewing-ի բոլոր տնային տեսարանները նկարուած են հեռատեսիլային ձեւաչափով` ստեղծելով անբնական միջավայր, որ կը յիշեցնէ իրավիճակային կատակերգութիւն (sitcom): Երբ հերոսները դուրս կու գան իրենց բնակութեան վայրէն, ամէն ինչ կը փոխուի: Աշխարհը իրական կը դառնայ. հեռատեսիլային պատկերը կը վերածուի շարժապատկերի, խորութիւն եւ բազմերանգութիւն կը ստանայ: Կիթառը կ’առարկայանանայ, ձայնագրուածը` կը փոխարինուի կենդանի կատարումով: Երաժշտութիւնը չափազանց կարեւոր է Էկոյեան շարժանկարներուն մէջ․ ան որոշ երաժշտական կրթութիւն ունի. հեղինակած ու կատարած է իր վաղ ֆիլմերուն մէջ ժամանակ առ ժամանակ հնչող կիթառային գործերը, իսկ այժմ՝ պարբերաբար օփերաներ կը բեմադրէ: Համահունչ ըլլալով խճանկարային ու բազմաբովանդակ պատումին` երաժշտութիւնը Էկոյեանի ֆիլմերուն մէջ կ’օգնէ միաւորել նիւթին բեկորները: Ֆիլմերու հնչիւնային շարքը իւրօրինակ կերպով կը մէկտեղէ արեւելեան ու արեւմտեան մշակոյթները: Երգահան Մայքլ Տեննայի երաժշտութիւնը կը ներառէ աւանդական գործիքաւորման տարրեր աշխարհի տարբեր երկիրներէ: 1980-1990-ական թուականներուն համաշխարհային երաժշտութեան ժանրի օգտագործումը լայն տարածում գտաւ ամերիկեան և եւրոպական ֆիլմերուն մէջ։ Երբ սենարը դուրս եկաւ Միացեալ Նահանգներէն կամ Եւրոպայէն, կը ներկայացուէր օտար ժողովրդական երաժշտութեան մշակումներ, որոնք յաճախ արեւելեան ծագում ունին: Ասիկա հեռաւոր երկիրներու մարդոց որպէս տարաշխարհիկ ներկայացնելու եւս մէկ միջոց էր՝ գաղութատիրական աշխարհայացքի դիտանկիւնէն ներկայացնելով անոնց սովորոյթներն ու իւրայատկութիւնները: Էկոյեանի շարժանկարներուն մէջ այդ մեթոտը կը ծառայէ լրիւ այլ նպատակներու: Իրականութիւնը թեթեւակի կը շեղի: Երաժշտութեան հնչողութիւնը միեւնոյն ժամանակ խորթ է եւ՝ ծանօթ: Էկոյանական հերոսներու վարքագիծի եւ աշխարհընկալման պէս` հակասական է ու անորոշ: Անհամադրելի հնչիւններու կատարեալ ներդաշնակութիւնը կը ստեղծէ անիրական, անբնական մթնոլորտ: Շեշտը կը դրուի օտարութեան զգացողութեան վրայ. մարդիկ չեն կրնար գտնել իրենց տեղը, ամէն ինչ կը կատարուի կարծես երազի մէջ։ Exotica («Էկզոտիկա», 1994) շարժանկարին մէջ գիշերային ակումբին մէջ տարօրինակ տեսարանները կը դանդաղեցնեն կեանքի կշռոյթը՝ ազդելով ժամանակի ընթացքին վրայ։ The Sweet Hereafter-ի մէջ միջնադարեան արեւմտաեւրոպական գործիքաւորումը կը համադրուի ասիական փողայիններու հնչիւնաւորման հետ` ֆիլմը օժտելով անժամանակային եւ անտարածական բնոյթով: Հանդիսաւոր մեղեդին կը հնչէ մէկ այլ (անդրշիրիմեա՞ն) աշխարհէն: Շարժանկարի այս պատրանքային, երեւութական բնոյթին (ի հարկէ, միայն որոշ առումով ) կը հակադարձեն Էկոյեանի երկու «ամենէն հայկական» ֆիլմերը` Calendar-ը («Օրացոյց», 1993) ու Ararat-ը («Արարատ», 2002), ուր առեղծուածային հայրենիքի ներկայութիւնը կը դառնայ շօշափելի, առարկայական: Հայաստանը այլեւս միայն անցեալի ուրուական եւ աւետեաց երկիր չէ: Պատմութիւնը կը ստանայ իր մարմնացումը, առեղծուածը կը նիւթականանայ: ֍

Ծանօթագրութիւն.

[1] Գանատացի մշակութաբան եւ փիլիսոփայ Մարշալ Մքլուհընը 1964-ին համահեղինակած է «Ապագայի երեխան. ինչպէ՞ս կրնայ ան սորվիլ» (The Child of the Future: How Might He Learn?) գիտակրթական ֆիլմը, ուր կը հետազօտուի արհեստագիտութեան յառաջընթացի, մասնաւորապէս` նոր հաղորդակցութեան միջոցներու ազդեցութիւնը երեխաներու վրայ: * Սոյն յօդուածը լոյս տեսած է անգելէնով եւ արեւելահայերէնով EVN Report առցանց հարթակին մէջ. արեւմտահայերէնի թարգմանութիւնը կատարած է «Թորոնթոհայ»-ը։ Մեր խմբագրութիւնը յատուկ շնրհակալութիւն կը յայտնէ EVN Report-ի գլխաւոր խմբագիր, նախկին թորոնթոհայ Մարիա Թիթիզեանին համագործակցութեան համար: Ալեքսանդր Մելեանը ֆիլմաքննադատ է: Անդամ է Ֆիլմաքննադատներու միջազգային դաշնակցութեան (FIPRESCI): 2020-էն ի վեր Երեւանի «Ոսկէ ծիրան» միջազգային ֆիլմի փառատօնի յանձնախումբի անդամ է:

16

ԺԸ տարի թիւ 12 [197] ◆ Յունուար 2024

ԿԱՐԾԻՔ

OPINION

Սուրբ ծնունդը.

որո՞ւն մասին է եւ ի՞նչ է անոր նշանակութիւնը Զոհրապ Սարգիսեան տօնախմբողները

Նորէն տարի մը անցաւ, եւ ահա կը դիմաւորենք նոր տարի մը ու կը պատրաստուինք տօնելու Ս. ծնունդը։ Սակայն ի՞նչ կը նշանակէ տօնել Ս. ծնունդ (Christmas). ի՞նչի մասին է, կամ աւելի ճշգրիտ արտայայտուելու համար, որո՞ւն մասին է եւ ի՞նչ է անոր նշանակութիւնը։ Մէկ կողմէն աշխարհը կ’առնչէ Ս. ծնունդը Կաղանդ պապային հետ։ Առասպելական հսկայ, գիրուկ, հարուստ, տարեց անձին հետ, որ ունի կարմիր հագուստ եւ ճերմակ մօրուք։ Ան, որ տարին միայն մէկ անգամ նուէր կը բաժնէ «բարիներուն», սակայն չի կրնար մեզի հետ ժամանակ անցնել, բացի շուկային մէջ նկարուելէ... եւ յետոյ կ’անհետանայ մէկ տարուան տեւողութեամբ։ Հիմնուելով այս մօտեցումին վրայ, շատերս կը վերագրենք Ս. ծննդեան օրը կամ տօնը նուէր գնելու հետ։ Այլ խօսքով, Ս. ծնունդը կը կապակցուի «առեւտրականութեան» (commercialization) հետ: Այս իմաստով, ան կը վերածուի գնումի եւ չափազանցուած ծախսելու բեռի մը։ Վերջինս կը դառնայ հիասթափութիւն, յոգնութիւն եւ պարտականութիւն։ Մեծ մասամբ, բոլորս ժամերով կը սպասենք շուկաներու կանգառներուն (parking lot) մէջ, որպէսզի կարենանք շուկայ մտնել եւ նուէրներ գնել, եւ կամ ժամերով համացանցի վրայ (online) ժամանակ կ’անցնենք լաւագոյն գնումը կատարելու։ Կարծես թէ Ս. ծնունդը դարձած է նիւթականի եւ ժամանակի սպառումի առիթ, եւ, հետեւաբար, շեղած է իր հիմնական իմաստէն եւ նպատակէն։ Միւս կողմէն, ուրիշներուն համար Ս. ծնունդը կ’առնչուի ընդունելի աւանդութիւններու հետ, օրինակ՝ ընտանիքներով, հարազատներով եւ կամ ընկերներով հաւաքուելու, արձակուրդի մեկնելու, հանգստանալու, նախասիրած ֆիլմեր դիտելու, ձիւն եւ սպիտակ փողոցներ տեսնելու, տօնածառեր զարդարելու եւ լուսաւոր տուներ եւ թաղեր պտըտելու։ Անշուշտ ասոնք յարգելի սովորութիւններ են, որ կը կատարենք Ս. ծնունդի եղանակին եւ անուան տակ։ Սակայն, վերոյիշեալ աւանդութիւնները Ս. ծնունդի երեւոյթային եւ արտաքին դիմագիծներն են, եւ պատեհ է որ պահենք։ Այսուհանդերձ, անոնք պէտք չէ փոխարինեն եւ կամ նսեմացնեն Ս. ծննդեան տօնին իսկական իմաստն ու նպատակը։ Յիշենք՝ ինչո՞ւ կը պահենք այս սովորութիւնները, ի՞նչ են շարժառիթները եւ խորհուրդը նուէր գնելու եւ ստանալու։ Պատասխանը՝ Յիսուս Քրիստոսի ծնունդն է։ Թոյլ տուէք օրինակով մը բացատրեմ տեսանկիւնս։ Երեւակայէ, որ քու ծննդեանդ տօնն է. տարեդարձդ է, սակայն հրաւիրուած

իրենց ուշադրութիւնը կը դարձնեն օդի վիճակին, սենեակի զարդարումին, սեղանի վրայի նուէրներուն, երգի նուագին, ճաշի տեսականիին եւ այլ հիւրերուն։ Այսինքն՝ անոնց կեդրոնացումը ամէն ինչի վրայ է՝ բացի քու տարեդարձէդ։ Այլ խօսքով, եկած են տօնելու քու տարեդարձդ, առանց քեզի։ Կարծես թէ ամէն ոք ներկայ է, բացի քեզմէ: Այնպէս թէ դուն ներկայ չես այս տօնակատարութեան եւ անոր կեդրոնացումը դուն չես, հապա, քեզմէ զատ ամէն ինչ։ Կիզակէտը դուն չես կամ քու ծնիլդ չէ, ոչ ալ քու ծնունդիդ նշանակութիւնը շուրջիններուդ համար։ Չնշենք տակաւին թէ «Բարի տարեդարձ» ալ չ’երգուիր քեզի, ոչ ալ շնորհակալութիւն կը յայտնուի, որ դուն իրենց զաւակը, ամուսինը, հայրը, մայրը, քոյրը, եղբայրը, ազգականը եւ կամ բարեկամն ես։ Միթէ մենք այսպէ՞ս կը տօնենք մեր տարեդարձները։ Վստահ եմ՝ ոչ։ Այս բոլոր երեւոյթները որ նշեցի, միջոցներ են տարեդարձ մը յիշելու եւ տօնելու, ոչ թէ նպատակը։ Յիշատակին նպատակը այդ անձն է, եւ անոր ծննդեան նշանակութիւնը։ Միջոցները տօնին արտաքին տուեալներն են, անոնք լրացուցիչ են։ Ցնծալի տօնակատարութեան հիմնական եւ կարեւորագոյն պատճառը որոշ անձի մը տարեդարձը յիշելու ուրախութիւնն է, անոր ծննդեան եւ կեանքին ուրախութիւնը։ Նոյնը կը վերաբերի Ս. ծննդեան տօնին նկատմանբ։ Ս. ծնունդը իրարու հետ հաւաքուելու, բնակարաններ զարդարելու, նուէրներ գնելու, եւ Կաղանդ պապային մասին չէ միայն, հապա ցնծութեամբ, հրեշտակներուն հետ՝ տօնելու եւ հռչակելու Աստուծոյ Աւետիսը, Բարի լուրը, Փրկչին՝ Յիսուս Քրիստոսի ծնունդը։ Ս. Ծննդեան եղանակը եւ օրը նախ եւ առաջ պէտք է ըլլայ Աստուծոյ սիրոյ արտայայտութեան յիշեցումը։ Իսկապէս, Ս. ծնունդով մենք կը մտաբերենք եւ կը տօնենք Էմմանուէլ (Աստուած մեր հետ)։ Ամենակարող յաւիտենական Աստուած, իր վսեմութեան մէջ, կամաւորապէս մարդացաւ եւ յայտնուեցաւ մեզի Իր միածին որդիին միջոցաւ՝ ծնելով Ս. կոյս Մարիամէն իբրեւ փոքրիկ մանուկ մը, համեստ մսուրի մը մէջ, որպէսզի ապրի եւ զոհուի եւ բանայ դրախտի դռները մեզի համար «Վասն զի

Աստուած այնպէս սիրեց աշխարհը, մինչեւ իր միածին Որդին տուաւ, որպէս զի ամէն ո՛վ որ անոր հաւատայ՝ չկորսուի, հապա յաւիտենական կեանք ունենայ» (Յովհաննէս 3։16)։ Ս. ծնունդը կը խորհրդանշէ Աստուծոյ անսահման սէրը, բարութիւնը, հաւատարմութիւնը, գուրգուրանքը, ողորմածութիւնը, բարեգթութիւնը մեզի հանդէպ։ Ս. ծնունդը սուրբ օր է. աւելին՝ ան մեր հաւատքի սրբազան օրն է, «Քանզի մեզի մանուկ մը ծնաւ... Ան Սքանչելի խորհրդակից, Հզօր Աստուած, Յաւիտենական հայր, եւ Խաղաղութեան իշխան» է։ Աւելի քան երկու հազար տարիներ առաջ, Դաւիթի քաղաքին մէջ, Փրկիչ մը ծնաւ, ան է Քրիստոս տէրը։ Այս է Ս. ծննդեան տօնին ցնծալի ճշմարտութիւնը։ Չկայ Ս. ծնունդ առանց Քրիստոսի (There is no Chirstmas without Christ): Սակայն այսօր ի՞նչ կը նշանակէ Ս. ծնունդը մեզի համար։ Ան Աստուծոյ Աւետիսն է, որ մեզի մանուկ մը ծնաւ, որովհետեւ՝ ա. Ան կը բերէ Աստուծոյ լոյսը մեր մտքերուն, հոգիներուն, սրտերուն եւ կեանքերուն մէջ՝ յաղթահարելու հոգեւոր խաւարը. Յիսուսն է աշխարհի լոյսը. Թող որ այս տարուան Ս. ծնունդը քեզի համար դառնայ բարի լոյս, որպէսզի լուսաւորուիս ճշմարտութեամբ եւ լուսաւորես շուրջիններդ։ բ. Ս. ծնունդը Աստուծոյ Աւետիսն է, թէ մեզի մանուկ մը ծնաւ, որ խաղաղութեան իշխանն է։ Ան է որ կրնայ ներքին խաղաղութիւն տալ մեր անհատական կեանքերուն եւ հայրենիքին։ Թող որ այս Աւետիսը տայ քեզի խաղաղութիւն՝ ընդունելով Խաղաղութեան իշխանը ու դուն ալ քու կարգիդ բերես խաղաղութիւն ուրիշներուն կեանքերուն մէջ՝ սփոփանքով, օրհնելով եւ կամ ականջալուր ըլլալով իրենց ցաւերուն կամ հոգերուն։ գ. Ս. ծնունդը Աստուծոյ Աւետիսն է թէ մեզի մանուկ մը ծնաւ, որ կը շնորհէ կենդանի յոյս եւ փրկութիւն։ Յիսուս (Եաշուայ) անունը կը նշանակէ «Աստուած կը փրկէ»։ Խոստացուած Մէսիան Քրիստոս ինքը փրկիչը ծնաւ. իրմով կայ յաւիտենական կեանք։ Խորհէ եւ խոկայ այս սքանչելի ճշմարտութեան վրայ։ Եւ եթէ ունիս այդ կենդանի յոյսը եւ փրկութիւնը, բաժնեկցիր ցնծութեամբ հռչակելով այդ։ Այս ձեւով դուն կը դառնաս Աստուծոյ Աւետիսի պատգամաբերը։ դ. Ս. ծնունդը Աստուծոյ Աւետիսն է թէ → 17

17

Vol. 18, No. 12 [197] ◆ January 2024

OPINION

ԿԱՐԾԻՔ ← 16

մեզի մանուկ մը ծնաւ որն է Աստուծոյ անպատում պարգեւը։ Մենք ի վիճակի չենք գնելու այս նուէրը, ոչ ալ կրնանք վաստակիլ կամ շահիլ զայն, սակայն կրնանք միայն ձրիօրէն ստանալ զայն։ Այս պարգեւը սուրբ է, անգին է, ձրի է, անթառամ եւ յաւիտենական։ Ուրեմն՝ ստացիր եւ բաժնեկցիր զայն։ Եւ վերջապէս, այո, Ս. ծնունդը տալու եւ նուիրելու մասին ալ է նաեւ։ Աստուածաշունչը կը սորվեցնէ, թէ «Աւելի երջանկաբեր է տալը քան առնելը»։ Տալու եղանակն է, որովհետեւ նախ Աստուած տուաւ Իր որդին մեզի։ Մենք կու տանք, որովհետեւ Աստուած տուաւ. Ան է նախաձեռնողը։ Ուստի տանք մեր ինչ որ ենք եւ ունինք։ Տանք մեր ընտանիքին, բարեկամներուն, դպրոցին, եկեղեցւոյ, կեդրոնին, ազգին, հայրենիքին եւ անշուշտ կարօտեալին։ Նուիրելը միայն ֆիզիքական նուէր տալուն մէջ չէ. մենք կրնանք տալ սէր, խաղաղութիւն, սփոփանք, յոյս, օգնութիւն, նիւթական դրամ, ժամանակ եւ կամ որեւէ բարի արարք կամ խօսք։ Ուստի, առատապէս տանք, որովհետեւ Աստուած առատապէս տուաւ ինքզինք՝ մղուած Իր սէրէն մեզի հանդէպ։ Եզրափակելով՝ կ'ուզեմ յիշեցնել, թէ Ս. ծնունդը մեր մասին կամ մեր չորս կողմի մասին չէ. Հապա Աստուծոյ Աւետիսին, թէ Աստուած ինչ կատարեց մարդկութեան համար Իր մարդեղութեամբ (Incarnation)։ Կը մաղթեմ, որ Ս. ծնունդը ցնծութեան եւ ուրախութեան տօն ըլլայ, յիշելով՝ թէ Աստուած ֆիզիքապէս մեր մէջ բնակեցաւ անցեալին եւ հիմա կը բնակի իր Սուրբ հոգիով։ Աղօթքս է, թէ Էմմանէուլը բերէ սէր, լոյս, յոյս, խաղաղութւին, խնդութիւն եւ փրկութիւն մեր անհատական եւ հաւաքական կեանքերուն մէջ, Իր որդիին միջոցով։ «Երկնքի բարձրութեան մէջ Աստուծոյ փառք, երկրի վրայ խաղաղութիւն, մարդոց մէջ հաճութիւն» (Ղուկաս 2:14) Շնորհաւոր Սուրբ ծնունդ. «Քրիստոս ծնաւ եւ յայտնեցաւ. Ձեզի մեզի մեծ Աւետիս»։ ֍ *** Զոհրապ Սարգիսեանը «Թինտէյլ» համալսարանի Աստուածաբանական բաժնի Մագիստրոսի թեկնածու է:

METRAS

SHIPPING & FORWARDING INC. 2175 Sheppard Ave. E. Suite 215 Toronto ON Tel.: 416-497-0377 Fax: 416-497-0783 info@metrasshipping.com www.metrasshipping.com

Your Most Reliable Transportation Partner To/From Armenia & Worldwide • Ocean, Air & Land International Transportation • Door to Door Services Available • 20', 40', LCL and Break-Bulk • Insurance Coverage • Export Documentation, Letters of Credit Handling and Banking Negotiations • Dedicated Agency Network Worldwide

Սփիւռքի Բաբախող Սիրտը՝ Չքնաղ Լիբանան

Կազմակերպութեամբ ՀՕՄ-ի Թորոնթոյի «Ռուբինա» Մասնաճիւղի

Տոհմիկ Օր

Ձօնուած Լիբանանի Հայ Գաղութին

Պէյրութ, Թրիփոլի, Զղարթա, Ժիպէյլ, Ճիւնի, Անթիլիաս, Զահլէ, Այնճար, Պուրճ Համուտ, Էշրէֆիէ

Տօնակատարութիւն եւ Խրախճանք

Մշակութային Ցերեկոյթ, Զրուցաշարք

Երեկոյեան Ժամը 7:00-ին

Կէսօրէ Ետք Ժամը 2:00-ին

Շաբաթ, 24 Փետրուար, 2024

Գեղարուեստական Ճոխ Յայտագիր Մասնակցութեամբ՝ Համբաւաւոր դաշնակահար, յօրինող

Սէրուժ Գրաճեան

Համազգայինի «Էրեբունի» պարախումբ Ցուցահանդէս, Վաճառք Լիբանանեան Խոհանոց Տօնակատարութիւն եւ Խրախճանք Երեկոն կը խանդավառեն

Արարատ Ահարոնեանն ու իր նուագախումբը

Հայ Կեդրոնի Սրահէն Ներս 45 Hallcrown Place, Toronto

Մուտքի Նուէր $125 Մինչեւ 12 Տարեկան $85

Կիրակի, 25 Փետրուար, 2024

Զրուցաբերներ` Ճարտարագէտ, գրող Րաֆֆի Աճէմեան Գրող Խաչիկ Տէտէեան Երաժշտագէտ Դոկտ. Արաքսի Ալթունեան Բանաստեղծ Յարութիւն Պէրպէրեան Գեղարուեստական բաժնին նուագով, ասմունքով եւ պարով իրենց մասնակցութիւնը կը բերեն Նշան Փափազեան, Գէորգ Մանուկեան, Վրէժ Ղազարեան, Լոռի Պէրպէրեան Համազգայինի «Էրեբունի» պարախումբ Կիրակի օրուան ձեռնարկի մուտքը՝ ազատ

Տոմսերու Համար՝ Քրիսթին Աւետիսեան Օսիկ Մխսիարթինեան Լիւսի Ղարիպեան

905-626-2597 416-315-7310 647-435-0065

Սփիւռք՝ Հայեացքով Միշտ Դէպի Երկիր

18

ԺԸ տարի թիւ 12 [197] ◆ Յունուար 2024

ԿԱՐԾԻՔ

OPINION

Անխափան եթեր դէպի նորանոր 30-ամեակներ Վահան Աճէմեան 1993 թուականին, Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան (ՀՅԴ) «Սողոմոն Թեհլիրեան» կոմիտէն առաւ հեռատեսիլի հայկական ծրագիր մը հիմնելու խիզախ քայլը, որուն միտքը, կամքն ու խիղճը հանդիսացաւ հանգուցեալ ընկեր Սուրէն Չէքիճեանը: Այդ օրերուն, ցնորական կը թուէր այս աշխատանքին յարատեւումը: Բայց կար յամառօրէն յարատեւելու կամքը: Եւ ահա այսօր, 30 տարիէ ի վեր «Նոր հայ հորիզոնը» կայ ու պատնէշի վրայ է: Հեզասա՞հ էր ընթացքը: Բնականաբար ոչ: Դիւրին աշխատանք չէ: Canadian Radio-television and Telecommunications Commission-ի օրէնքներ, հեռատեսիլի կայանի պայմաններ, ծանուցումներու փնտռտուք, նպաստներու դիմում, նիւթականի աղբիւրի որոնում: Այս նշածներս միայն վարչական բաժիններն են: Ասոնց վրան կ'աւելնայ «Նոր հայ հորիզոն»-ի բովանդակութիւն պատրաստելու աշխատանքը: Օրը 24 ժամ, շաբաթը 7 օր, անընդհատ խմբակը կ'աշխատի մեզի ներկայացնելու համար շաբաթական յայտագիրներ: Պէտք է ստեղծել, որոնել, պատշաճեցնել, հիւրեր գտնել, թեմաներու շուրջ զրուցել: Մէկ ժամուան յայտագիրը շաբաթներու տքնաջան աշխատանքի արդիւնք է: Մեր գնահատանքը այս առումով բառերով չենք կրնար արտայայտել: Անդրադառնանք նաեւ թելեթոններուն: «Նոր հայ հորիզոն»-ը արտադրած է ՀՕՄ-ի ամէնօրեայ վարժարանին ի նպաստ տարեկան թելեթոնները, ինչպէս նաեւ հանգանակային տարբեր թելեթոններ, պարբերաբար, երբ կարիքը եղած է հասնելու հայրենի թէ սփիւռքեան տարբեր գաղթօճախներու մեր հայրենակիցներու կարիքներուն: Թելեթոններու աշխատանքն ալ կ'աւելնայ քիչ առաջ նշած բոլոր աշխատանքներուն: Ինչպէ՞ս չանդրադառնամ, թէ ո՞ւր եւ ինչպէ՞ս կ'արտադրուին յայտագիրները: Սկզբնական շրջանին, սթիւտիօ (արուեստանոց)

չկար, յայտագիրները կը պատրաստուէին Սուրէն Չէքիճեանի տան ներքնայարկին մէջ: Ապա ժամանակաւոր սթիւտիօ մը տրամադրուեցաւ Հայ երիտասարդական կեդրոնի երկրորդ յարկին վրայ: Իսկ COVID-19-ի համավարակի օրերուն, ամէն բան դարձաւ առցանց: Պաշտօնէութիւնը առանց տատամսելու, առանց գանգատելու եւ անմիջապէս կրցաւ յայտագիրներ մշակել առցանց, առանց նոյնիսկ մեզի զգացնելու, թէ ինչ դժուարութիւններէ անցաւ, որպէսզի Եթերը պահէին անխափան: Եւ ոչ միայն այդ. համավարակի շրջանին, գիտարուեստի յարափոփոխ զարգացումին հետ համահունչ ընթանալու համար խմբակը զարգացուց «Նոր հայ հորիզոն»-ի թուային բնագաւառը եւ յատկապէս ընկերային ցանցերու իր կարողականութիւնը եւ այդպէս հասանելի դարձուցին աշխարհի չորս կողմը գտնուող հայ հեռուստադիտողին: «Նոր հայ հորիզոն»-ը այսօր կը հիւրընկալէ ոչ միայն տեղական հիւրեր, այլ՝ հիւրեր հայրենի թէ սփիւռքի բոլոր համայնքներէն: Այսօր, հպարտ ենք ըսելու, որ «Նոր հայ հորիզոն»-ը ունի արդիական սթիւտիօ, արդիական սարքաւորումներով, Հայ կեդրոնին մէջ եւ մեծ դերակատարութիւն կ'ունենայ լրատուական-քարոզչական մարզին մէջ, Անվարան կրնաք հաստատել, որ անցնող 30 տարիներու ընթացքին «Նոր հայ հորիզոն»-ը հանդիսացաւ թորոնթոհայութեան գործունէութիւնն ու առօրեան արտացոլացնող լրատուամիջոցը: Եւ վստահ ենք, որ հաւատարիմ ակնդիրներու, բարեկամներու եւ աջակիցներու շնորհիւ «Նոր հայ հորիզոն»-ը պիտի գոյատեւէ: ՀՅԴ «Սողոմոն Թեհլիրեան» կոմիտէի անունով, այսու կը յայտնեմ, որ մենք նեցուկ ենք «Նոր հայ հորիզոն»-ին եւ անոր տնօրէնութեան ու անձնակազմին մնայուն կերպով նոր ծրագիրներ մշակելու, նոր աշխատանքներու ձեռնարկելու եւ իր յարկին տակ աշխատակիցներու ու երիտասարդներու ներկայութիւնը ապահովելու իր ձգտումներուն: Շնորհաւոր՝ «Նոր հայ հորիզոն». անխափան եթեր դէպի նորանոր 30-ամեակներ: ֍ *** Վահան Աճէմեանը ՀՅԴ «Սողոմոն Թեհլիրեան» կոմիտէութեան ներկայացուցիչն է։

Դիտեցէ՛ք «Նոր հայ հորիզոն»-ի 30-ամեակի տեսանիւթը

19

Vol. 18, No. 12 [197] ◆ January 2024

ՍԻՒՆԱԿ

COLUMN

Տիրուկին հետ Արքայութեան ծնծղաները կը զնգզնգան Տիրուկ Մարգարեան Կարապետեան Ֆեյսպուքը կը բանամ, պարոն Լեւոն Շառոյեանի էջին վրայ մեր շատ սիրելի Սուրէն սրբազան հօր նկարը կը տեսնեմ, անոր դէմքին գծուած հրեշտակային ժպիտը, ինչպէս միշտ, կը խաղաղեցնէ առօրեայ հոգերով խռոված հոգիս. գրառումը կը սկսիմ կարդալ. «Իր աչքերը լոյսին փակած է Բերիոյ հայոց թեմի նախկին երկարամեայ առաջնորդը` Սուրէն արք. Գաթարոյեանը։Վարագոյր կ'իջնէ հալէպահայոց կեանքին փառաւոր պատմութեան անմոռանալի մէկ ժամանակահատուածին վրայ, որ լի էր ազգային֊եկեղեցական անհամար իրագործումներով»։ Վիշտս կը խեղդէ ձայնս եւ արցունքներս անզուսպ կը հոսին։ Ամուսինս կը նկատէ ու հեռաձայնիս նայելով գլուխը կախ կը նստի դէմս՝ «Նուիրեալ կղերական, բիւր յարգանք իր անսահման ծառայութիւններուն։ Աստուած հոգին լուսաւորէ», կ'ըսէ եւ կը յիշէ, թէ ինչպէ՛ս տարիներ առաջ Սուրէն սրբազանի ձեռամբ ստացած էր Հալէպի պետական համալսարանի լաւագոյն հայ ուսանողի տիտղոսը կրող շքանշանը։ Լռութիւն։ Որբացած ենք երկուքս ու մեզի հետ որբացած են հազարաւոր հալէպահայ հայորդիներ, որոնք կորսնցուցած են իրենց հոգեւոր սրբակեաց ու նուիրեալ կղերական հայր Սուրէն Գաթարոյեանը։ Անոր երկարամեայ անձնդիր ծառայութիւնը, սուրիահայութեան եկեղեցական-ազգային կեանքի պայծառացման վաստակը, վսեմաշուք անունն ու բիւրեղեայ կերպարը զուգորդուած էին հալէպահայութեան անուան հետ։ Գոյժը կը տարածուի՝ «կիրակի, 17 դեկտեմբեր 2023-ին, ԳԵՐՇ. Տ. ՍՈՒՐԷՆ Ս. ԱՐՔ. ԳԱԹԱՐՈՅԵԱՆ վախճանած է Գանատայի մէջ», ու ֆեյսպուքի էջերը կը յորդին վախճանեալ Սրբազան հօր նկարներով, անոր կորստեան արձագանգը կը տարածուի Հալէպէն մինչեւ Լիբանան ու Գանատա, իսկ զինք յարգող ու սիրող զաւակներուն գրառումներն ու սրտաբուխ արտայայտութիւնները կը յիշատակեն անոր 62 տարիներու նուիրումին եւ հոգեւոր, մտաւոր ու շինարարական աշխատանքով լի փառաւոր շրջանին անբասիր պսակին արժանացած ըլլալուն պանծալի իրականութիւնը։ Մարդոց Սուրէն սրբազանին հետ ունեցած յիշատակելի պահերու գրառումները կը կարդամ ու անոնց տեղադրած նկարները կը դիտեմ, ու ես ալ իմ կարգիս, 2022 նոյեմբերին, սուրիահայ գաղութին նուիրուած Տոհմիկ օրուան առիթով, Սրբազան հօր հետ նկարուած նկարս կը տեղադրեմ ֆեյսպուքի պատմութեան բաժինին մէջ։ Այդ երեկոյ Սրբազան հայրը, որպէս պատուոյ հիւր, հրաւիրուած էր Տոհմիկ օրուան տօնակատարութեան, բայց հիւանդութեան պատճառով պիտի չկարենար բեմ բարձրանալ ու սրտի խօսքը փոխանցել ներկաներուն, սակայն ճիշդ հակառակը եղաւ՝ պահի ազդեցութեան տակ ու իր սիրելի սուրիահայերով շրջապատուած ըլլալուն շնորհիւ, ուժ գտաւ ան եւ հին օրերու նման հոգեպարար խօսքերով դիմեց հալէպահայերուն եւ անոնց սրտերուն ծարաւը յագեցուց։ Այդ գիշեր՝ «Տիրո՛ւկ, այս նկարը անպայման հօրդ կը ղրկես», եղած էր անոր՝ ինծի ուղղած վերջին նախադասութիւնը։ Սուրէն սրբազանին հետ ունեցած հոգեւոր կապս նոր չէր անշուշտ։ Հայրս Ազգային Հայկազեան վարժարանի հոգաբարձուներէն մէկն էր, ապա՝ առաջնորդարանի խորհուրդի եւ Գաւառական ժողովի անդամ ու բարերար, հետեւաբար, Սրբազան հօր հետ յաճախ կը հանդիպէր եւ Սուրէն սրբազանը, գրեթէ երկու շաբաթը մէկ, ժողովներէն ետք, հօրս հետ հիւր կու գար մեր տունը. Հայրս, իրենց ներս մտած ժամանակ, անունս կը կանչէր, իսկ ես կաշիէ սեւ հողաթափերը ձեռքիս կու գայի եւ զանոնք կը տեղաւորէի Սրբազան հօր ոտքերուն դէմ։ «Ապրի՛ս, աղջիկս», կ’ըսէր ան ու գլուխս կը շոյէր, ապա՝ փոքր եղբայրս կը մօտենար, եւ երկուքս անոր աջը կը համբուրէինք։ Ես գիտէի, որ Սրբազան հայրը բազկաթոռին նստելէն անմիջապէս ետք անունս պիտի տար եւ սորված արտասանութիւններէս մէկը լսել պիտի ուզէր։ Հետեւաբար, դպրոցը սորված բոլոր ոտանաւորներս շատ գեղեցիկ առոգանութեամբ, օրերով, արտասանել կը փորձէի, որպէսզի Սրբազան հօր գովասանքին արժանանայի։ Ասմունքելէս ետք, ան կը սկսէր վերլուծական հարցումներ հարցնել եւ բացատրութիւններ տալ։ Ահաւասի՛կ, հոսկէ կու գայ

ոտանաւորներու հանդէպ սէրս, ասմունքելու մարմաջս եւ բանաստեղծական զգացողութիւնս։ Կիրակի օրերը, հալէպահայերը, անհամբեր կը սպասէին Սուրէն սրբազանին քարոզին, իսկ ես՝ հակառակ անոր որ փոքր էի ու քարոզը ամբողջութեամբ չէի հասկնար, սակայն Սրբազան հօր ձայնին, ոճին եւ պատմելու ճկուն կարողականութեան հետեւելով կը փորձէի Յիսուս Քրիստոսի կեանքի ու գործած հրաշքներու պատկերները գծել մտքիս մէկ անկիւնը։ Պսակադրութեանս ժամանակ այդ ի՜նչ հիանալի զգացում էր, երբ մեզ պսակող Սուրէն սրբազանը մօտեցաւ ամուսնոյնս եւ՝ «Տիրուկը աղջիկս է, հոգատար կ'ըլլա՛ս» պատուիրեց անոր։ Ամուսնոյս եւ իմ ուրախութիւնս կրկնապատկուեցաւ երբ Սրբազան հօր ձեռամբ մկրտուեցան մեր զաւակները։ Սրբազան հօր՝ զաւակներուս նուիրած Յիսուսի դիմանկարը կրող նկարները տեղադրած էինք Անգինիս ու Սեդրակիս մահճակալներուն գլխուն։ Տարիները թաւալեցան եւ Սրբազանը Գանատա մեկնեցաւ։ Երբեմն կը մտածէի, թէ այլեւս պիտի չտեսնենք զինք, սակայն արեւոտ օր մը Հայաստանի մէջ ծնողքիս տունը հանդիպեցանք։ Հին օրերու յիշատակներով ողողուն զրոյցներէ ետք Էջմիածնի Վեհարան տարինք զինք եւ բախտը ունեցանք վեհարանը ներսէն տեսնելու, անշուշտ Սրբազան հօր ուղղորդութեամբ։ Գանատայի մէջ ալ քանի մը առիթով հանդիպեցանք եւ բազմիցս անոր հայրական օրհնութիւնները ստացանք։ Եւ հիմա վաթսուներկու տարուան բեղուն գործերով լի գոհարազարդ գիրքը դժբախտաբար փակուեցաւ։ Հինգշաբթի, 21 դեկտեմբեր 2023-ին, Ս. Յակոբ առաջնորդանիստ եկեղեցւոյ մէջ տեղի ունեցաւ տէր. Սուրէն արք. Գաթարոյեանի վերջին օծման արարողութիւնը, հանդիսապետութեամբ՝ տէր Բաբգէն արք. Չարեանի, առաջնորդ՝ Գանատայի հայոց տիրախնամ թեմի, իսկ ողջ սփիւռքին պատկառանքը շահող Սրբազանին մարմինը իր վերջին հանգիստը գտաւ Անթիլիասի արքեպիսկոսաց դամբարանին մէջ։ Ամենայն սրտով ու հոգիով կը խոնարհիմ Բերիոյ թեմի ամենէն երկարամեայ թեմակալ առաջնորդին, անոր քսանհինգ բեղուն տարիներու պատկառելի վաստակին, անմար յիշատակին եւ ճառագայթող անձին ու գործին առաջ։ Աստուած հոգիդ լուսաւորէ, Սրբազան հա՛յր: Վարձքդ կատար ու վաստակդ արդար: Ահաւասի՛կ, հոգւոյս դրախտի անկիւններէն կը լսեմ հրեշտակներու ծնծղաներու մեղեդին, որմով դիմաւորեցին արքայութեան մէջ ննջող ու բոլորիս շատ սիրելի Սրբազան հայրը։ ֍

In the spirit of the season, we extend warm wishes to you and yours! As we approach the end of the year, we're filled with gratitude for the incredible support you've shown during Telethon this year.

Your generosity has set the stage for another year of giving for Telethon 2024, and we're excited about the opportunities that lie ahead. Together, let's make a positive impact and continue the 45year legacy of A.R.S. Armenian Private School.

May the magic of the season fill your hearts with love, peace, and endless joy. Wishing you a Merry Christmas and a New Year filled with blessings.

With gratitude, Telethon 2024 Committee A.R.S. Armenian Private School

Sending holiday cheer and good tidings to our community! Ցնծութիւն եւ բարի Աւետիս՝ մեր համայնքին: Տօնական այս օրերուն, մեր ջերմ բարեմաղթանքները կը փոխանցենք ձեր բոլորին: Տարեվերջի սեմին, երախտագիտութեամբ պարուրուած են մեր հոգիները, ի տես այս տարուան թելեթոնին ձեր ցարդ ցուցաբերած աներեւակայելի աջակցութեան: Ձեր առատաձեռնութիւնը հիմը դրաւ նոր «նուիրելու տարի»-ի մը՝ Թելեթոն 2024-ի միջոցով: Ոգեւորուած ենք մեզ սպասող հնարաւորութիւնները ըմբոշխնելու առիթէն: Եկէք, միասին մեր դրոշմը դնենք եւ շարունակենք ՀՕՄ-ի ամէնօրեայ վարժարանի 45-ամեայ ժառանգութիւնը: Թող տօնական օրերու խորհուրդը ձեր սիրտերը լեցնէ սիրով, խաղաղութեամբ եւ անսահման ուրախութեամբ: Ձեզի կը մաղթենք օրհնաբեր ամանոր եւ բարի Սուրբ ծնունդ: Երախտագիտութեան ջերմ զգացումներով՝ Թելեթոն 2024-ի յանձնախումբ ՀՕՄ-ի ամէնօրեայ վարժարան

«Թորոնթոհայ»-ը Գանատայի ←3

միակ հայկական ամսագիրն է. ծանուցումներու համար գրեցէ՛ք՝ ads@torontohye.ca ե-հասցէին:

To advertise in Canada’s only Armenian monthly newspaper, email ads@torontohye.ca!

«Էրնեկ թէ»-էն անդին ← 1 բնակի: Մեր ազգութեան այս աւելի լայն ըմբռնումը կենսական նշանակութիւն ունի. այն կ'ընդգծէ համաշխարհային մասշտաբով հայերու փոխկապուածութիւնը եւ այդ կապի պահպանման կարեւորութիւնը: Նախակրթարանի իմ սիրելի ուսուցիչներէս մէկը յաճախ կ'ըսէր՝ «Կարծելով փիլաւ չ’եփուիր», դիպուկ կերպով ցոյց տալով սոսկ ցանկութիւններու անիմաստութիւնը դաժան իրականութեան դիմաց։ Նոյն սկզբունքով, «Երնէկ թէ»-ն ճամբայ պիտի չբանայ հայ ազգին համար ապահով եւ բարգաւաճ ապագայի մը: Այս խօսքերը, թէեւ մխիթարական են, նման են օդացոլութիւններու (միրաժ), որոնք միայն պատրանքային մխիթարութիւն կ'առաջարկեն: Ժամանակը եկած է, որ հայ ազգը հաստատապէս ինքնիրեն վստահի։ Այս դարաշրջանը կը պահանջէ գործողութիւն, ձեռներիցութիւն եւ մեր հնարաւորութիւններու հանդէպ իրատեսութիւն: Թէեւ դաշինքները ռազմավարական անհրաժեշտութիւններ են, հարկ է ընդունիլ կոշտ ճշմարտութիւն մը. ոչ մէկ ժողովուրդ ընկերներ չի փնտռեր զուտ այլասիրական (altruistic) սկզբունքներով: Մեր գործընկերութիւնները պէտք է ըլլան ռազմավարական եւ հիմնուած փոխշահաւէտութեան ու յարգանքի վրայ. այլապէս, Հայասատնը կը դառնայ ոչ թէ խաղաղութեան, այլ պատերազմի խաչմերուկ անգամ մը եւս: *** Հայկական սփիւռքը որ իրար կապուած է ընդհանուր ժառանգութեան եւ պատմութեան մը շնորհիւ, վճռորոշ դեր խաղցած է մեր ազգի պատմութեան մէջ: Եւ հայկական սփիւռքը դեռ վճռորոշ դեր ունի խաղալիք մեր ազգի ներկայի ու ապագային մէջ: Նոյն ժամանակ Հայաստանէն դուրս «հայկականութեան» գոյատեւումը ապահովելու համար

Հոգելոյս Սուրէն արք. ...

սփիւռքահայութիւնը ու աշխարհասփիւռ համայնքները պէտք է կապեր մշակեն ու զարգացնեն Հայաստանի հետ, իրական ու շօշափելի կապեր: Այնուամենայնիւ, որպէսզի հայրենիքի եւ սփիւռքի յարաբերութիւնները արգասաբեր ըլլան, անոնք պէտք է զարգանան խորհրդանշական ժեստերէ եւ պատահական ներգրաուածութիւններէ անդին: Սփիւռքը պէտք է շօշափելի կապեր հաստատէ հայրենիքի հետ, եւ իր հերթին, Հայաստանը պէտք է խորացնէ իր ըմբռնումն ու արժեւորումը սփիւռքի բազմազան փորձառութիւններու եւ հեռանկարներու վերաբերեալ: Այս կապը միայն մշակութային փոխանակումներու կամ տնտեսական կապերու մասին չէ. սփիւռքի հետ Հայաստանի ներգրաւուածութեան աւելի ընդգրկուն, վարէն վեր մօտեցումը (bottom-up approach) կրնայ ճանապարհներ բանալ աւելի հարուստ, աւելի համագործակցական յարաբերութիւններու համար: Այս կը նշանակէ դուրս գալ աչք ծակող միջոցառումներ կազմակերպելէ կամ շքեղ գրասենեակներ հիմնելէ, խթանել ազնիւ երկխօսութիւն, որ կը յարգէ եւ կը գնահատէ սփիւռքի տեսակէտները, նոյնիսկ եթէ անոնք կը շեղուին պաշտօնական Երեւանի հայեցակէտէն: Երբ կը նայինք եկող ապագային, փորձենք մոռնալ «Երնէկ թէ»-երը: Աս կոչ չէ հրաժարուելու մեր երազանքներէն ու նկրտումներէն, այլ զանոնք հիմնաւորելու իրականութեան մէջ, նախաձեռնողական քայլերով եւ գործնական լուծումներու անողոք հետապնդման մէջ: Հայ ազգի եւ յատկապէս Արցախէն տեղահանուած մեր քոյր-եղբայրներու առջեւ ծառացած մարտահրաւէրները ահաւոր են, բայց անյաղթահարելի չեն։ Լուծումը կը կայանայ մեր հաւաքական կամքի եւ գործողութեան մէջ՝ «Երնէկ թէ»-երը

շօշափելի ռազմավարութիւններու եւ չափելի արդիւնքներու վերածելու մեր կարողութեան մէջ: Բայց որպէսզի իրական լուծումներ ըլլան մեր շատ իրական խնդիրներուն համար, Հայաստանի կառավարութիւնը նոյնպէս պէտք է ընդունի կտրուկ փոփոխութիւն՝ վերէն վար մօտեցումէն անցնելով կառավարման եւ սփիւռքի ներգրաւուածութեան աւելի ընդգրկուն, համագործակցական մոդելի: Այս կ'ենթադրէ ոչ միայն լսել, այլ աշխուժօրէն ներառել սփիւռքի պատկերացումներն ու փորձը ազգային որոշումներու կայացման գործընթացներուն մէջ: Հայաստանի եւ սփիւռքի միջեւ կամուրջը ցաւօք դեռ կառուցման փուլին մէջ է: Այդուհանդերձ, ճիշտ մօտեցումներով, յանձնառութիւնով եւ գործողութիւններով կամուրջը կրնայ ամուր հիմքը դառնալ աւելի ուժեղ հայ ազգի մը համար: *** Հերթական «Երնէկ թէ»-երուն ընդմէջէն Պատկանեան իր բանաստեղծութիւնը կ'եզրափակէ դիպուկ եւ շատ այժմէական հրահանգ մը փոխանցելով. «Հայեր, երբեք չերկմտիք, կը կատարուի այդ ամէն, եթէ իսպառ մենք հանենք փոքրոգութիւն մեր սրտէն»։ Այս յուզիչ յիշեցումը պարզ կոչ է բոլոր հայերուն, որտեղ ալ որ անոնք կը բնակին, անցնելու նեղ մտածողութեան սահմանները: Հայ մարդը՝ Թորոնթոյէն մինչեւ Երեւան, պարտաւոր է ընդունիլ Պատկանեանի խօսքերը ու աւելի լայն հեռանկարներու եւ համագործակցութեան ոգիի այս յանձնառութիւնը այն հիմնաքարն դարձնել, որուն վրայ կարելի է կառուցել տոկուն եւ ծաղկող հայկական ապագան: Մեր պատմութեան այս առանցքային պահին եկէ՛ք «Երնէկ թէ»-ն փոխարինենք «Մենք կրնանք»-ով: ֍

←8

Մոնթրէալի Սուրբ Յակոբ առաջնորդանիստ մայր եկեղեցւոյ հովիւին եւ հոգաբարձութեան, Հայ կեդրոնի մէջ գործող ազգային-քաղաքական եւ միութենական կառոյցներուն, Սուրբ Յակոբ ազգային վարժարանի մեծ ընտանիքին եւ ողջ ժողովուրդին՝ խորազգաց ցաւակցութիւններ կը յայտնենք Մեծի տանն Կիլիկիոյ գահակալ՝ ՆՍՕՏՏ Արամ Ա. կաթողիկոսին, ողջ միաբանութեան, իր ընտանիքին եւ քրոջ՝ Նուարդ Թաշճեանին, տէր եւ տիկին Յովհաննէս եւ Սեդա Գաթարոյեանին եւ Գաթարոյեան, Պոյաճեան եւ Թաշճեան ընտանիքներուն ու բոլոր հարազատներուն։ Հոգելոյս Սրբազանին փափաքն էր՝ վերադառնալ իր հոգւոյն ծծդավայր՝ Անթիլիասի Մայրավանք, որպէսզի հոն ննջէ ՝ յարութեան յոյսի սպասումով։ ՆՍՕՏՏ Արամ Ա. կաթողիկոսի օրհնութեամբ, հոգելոյս Սրբազան հօր միւռոնուած մարմինը, արժանաւորապէս պիտի հանգչի Անթիլիասի Մայրավանքի միաբանական դամբարանին մէջ, իր վախճանեալ միաբանակից եղբայրներուն կողքին։ Յիշատակն արդարոյն՝ օրհնութեամբ եղիցի։ ֍ Բաբգէն արքեպիսկոպոս Առաջնորդ Գանատայի հայոց թեմի

«Թորոնթոհայ»-ի խմբագրութեան եւ անձնակազմի անունով սրտանց կը շնորհաւորենք ձեր Նոր տարին եւ Սուրբ ծննունդը:

On behalf of everyone at Torontohye, we would like to wish you and yours a Happy 2024 and a Blessed Christmas!

22

ԺԸ տարի թիւ 12 [197] ◆ Յունուար 2024

ԱՅԼԱԶԱՆ

ն ի յ ա ն Լե կան ա ցը կ յ հա անո հ ո խ

ETC.

an] [veg

Տարեհաց (6-8 հոգիի համար)

Ինչպէս անուշապուրը, այնպէս ալ տարեհացը, որ կը նշանակէ «Նոր տարուան հաց», կը պատրաստուի հիմնականօրէն Ամանորի տօնին: Տարեհացի պարագային, սակայն, ամէն ինչ պատահականութեան չի ձգուիր, փոխարէնը բախտը ձեռք կը բերուի մետաղադրամի մը կամ պտուղի հունտի մը միջոցով: Բացի բարի ցանկութիւններով ու մտքերով խմոր շաղելէն, հաց պատրաստողը, տարեհացը կնքելէն առաջ, միջուկին վրայ մետաղադրամ կամ սերմ կ’աւելացնէ, կը կնքէ` մնացածը ձգելով բախտին։ Թխելէն ետք հացը կը կտրտուի այնքան կտորներու, որքան հիւրեր կան եւ ով որ կը վերջացնէ այն կտորը, որ կը պարունակէ մետաղադրամը կամ կուտը, մեծ հարստութիւն կ’ունենայ գալիք տարին: Ինծի համար անսպասելի, բայց հաճելի անակնկալ էր այն, որ յայտնաբերեցի, թէ տարեհացը սովորաբար կը պատրաստուի պահքի համար, առանց կենդանական բաղադրութիւններու, ուրեմն՝ ոչինչ պէտք է փոխարինուի այս բաղադրատոմսին մէջ։ Տարեհացը հարուստ բովանդակութեամբ ուտելիք մըն է, քան միւս խմորեղէնները։ Ինծի ըսին, որ ան նախատեսուած է մատուցելու թէյի հետ, որ կը հալեցնէ հացը ձեր բերնին մէջ, երբ դուք կում-կում թէյը կը խմէք: Անկախ անկէ, տարեհացը համեղ կարկանդակ է անուշաբոյր միջուկով, եւ անկախ այն բանէն՝ մետաղադրամը կամ հունտը ստանաք, թէ ոչ, դեռ դուք յաղթող կը զգաք, երբ այս աղանդերը կը վայելէք: Բաղադրութիւնը • 3,5 գաւաթ ալիւր • 2 թէյի դգալ սոտա • 3/4 գաւաթ շաքար • 1 գաւաթ քանոլայի ձէթ (canola oil) • 3/4 գաւաթ տաք ջուր • 1 գաւաթ կտրատած չիրեր (օրինակ՝ չամիչ, թուզ, ծիրան) • 1 գաւաթ մանրուած ընկուզեղէն (օրինակ՝ ընկոյզ եւ նուշ) • 1 ճաշի դգալ կասիա • 2-3 ճաշի դգալ շաքարի օշարակ • Ափ մը ճերմակ կամ սեւ շուշմայի, կամ կանեփի սերմեր • մետաղադրամ կամ պտուղի հունտ

Զուլալին

Պատրաստութեան եղանակը Խառնել ալիւրը, սոտան եւ շաքարը մեծ ամանի մէջ։ Աւելցնել ձէթն ու ջուրը եւ լաւ խառնել, շաղել խմորը։ Եթէ կ’ուզէք զարդարել հացը, պզտիկ կտոր մը խմոր մէկ կողմ դրէք։ Խմորը բաժանել երկու հաւասար մասերու։ Մէկ այլ ամանի մէջ խառնել չիրերը, ընկոյզը եւ կասիան, այնուհետեւ աւելցնել շաքարի օշարակը եւ լաւ խառնել, որպէսզի բոլորը իրարու միանան։ 2 մատնաչափ (inch) տրամագիծով եւ 4 մատնաչափ բարձրութեամբ իւղապատ ամանի մը մէջ տափակցնել խմորին կէսը։ Վրան տարածել ընկոյզի եւ չիրերու խառնուրդը, տեղադրել մաքուր մետաղադրամը կամ հունտը խառնուրդին մէջ տեղ մը: Վրան տեղաւորել խմորին միւս մասը եւ հարթեցնել, համոզուիլ, որ բոլոր ծայրերը փակուած են: Եթէ մէկ կողմ դրած խմոր ունիք, պատրաստեցէք ձեր ընտրած ձեւը, որպէսզի զարդարէք հացը: Խմորին վրայ քիչ մը ջուր քսել եւ ցանել շուշմայի կամ կանեփի սերմերը։ Եփել 350°F (175°C) ջերմաստիճանի տակ 35-40 վայրկեան, այնուհետեւ ցացնել կրակը եւս 1-2 վայրկեան, մինչեւ վրան լաւ ոսկեգոյն ըլլայ: Կտրել զայն կտորներու, որքան որ կը ցանկաք կամ հաշուի առնելով հիւրերու թիւը: Յիշեցում․ ուտողին նախապէս տեղեակ պահեցէք, որ իրենց կտորին մէջ կրնայ մետաղադրամ կամ կուտ ըլլալ, որպէսզի ոեւէ մէկը չխեղդուի կամ ակռան չկոտրուի: Առաջարկ․ կրնաք զայն վայելել անանուխի թէյի հետ։

առանձնատառը (հայերէն sudoku)

23

Vol. 18, No. 12 [197] ◆ January 2024

ԱՅԼԱԶԱՆ Հորիզոնական 2. (գոյ.) Նոր տարուան նուէր 3. (գոյ.) յունուար մէկ, կաղանդ 4. (գոյ.) տարուան ցուրտ եղանակը, ծերութիւն 7. (գոյ.) յունուար մէկ, ամանոր (2 բառ) 10. (գոյ.) սիրամարգի եւ հաւի միջեւ հաւազգի մը 12. (գոյ.) խաղողի հիւթէն յառաջ եկած ոգելից ըմպելի 15. (գոյ.) պատարագող եկեղեցական (առաքելական) 19. (գոյ.) աղօթատեղի, տաճար 20. (գոյ.) ընծայ, պարգեւ 21. (գոյ.) Քրիստոսի ծնանելուն տօնը (2 բառ) 22. (գոյ.) աստղագէտ, քուրմ (Քրիստոսի ծնունդի ժամանակ կային 3 հատ)

ETC.

չ ա Խ բառ

sw Cros

ord

Ուղղահայեաց 1. (գոյ.) ձիւնէ շինուած մարդու արձան 3. (գոյ.) Քրիստոսի աշակերտ, քարոզիչ, դեսպան 5. (գոյ.) ծխնելոյզ, կրակարան 6. (գոյ.) չորցուած պտուղ 8. (գոյ.) ձիւնէ շինուած գունդ 9. (գոյ.) մեծ տօներու ճրագալոյց, նախատօնակ 11. (գոյ.) ձիւնախառն փոթորիկ 13. (գոյ.) յունուար մէկ, ամանոր 14. (գոյ.) սուրբ սեղանի վրայ մատուցուող զոհ, քրիստոնէական եկեղեցիներու կիրակնօրեայ արարողութիւն 16. (գոյ.) Յիսուս, փրկիչ, մեսիա, օծեալ 17. (բայ) յիշատակել, պատուել, ցնծալ 18. (գոյ.) ձմեռնային բիւրեղացած կաթիլ, փաթիլ

շնորհաւոր Նոր տարի եւ Սուրբ ծնունդ

խաչբառի պատասխանները

Senior problem

:

Sr. prob.: 68 & 4

48 ÷ 8 x ( 9 + 5 – 8 ) = ?

Answers

A rmen’s Math Corner

Three friends, Tamar, Talin, and Maral, are debating the correct value of the mathematical expression below. Each of them has a different opinion on what the final answer should be.

Tamar believes the answer is one, Talin is convinced it's 36, while Maral has a different view altogether. What do you think is the correct answer?

Jr. Prob.: 36

Junior problem:

R af fi st ar t cons tr uc ti ng a nu mbe r-sequence of si nu mbers . T he ru x le that he used w as that each of the la st four nu mbers in the se quence were the aver age of thei r prev ious two nu mbers . On New Years 2024 , he re vealed that the fo ur th and si xt h nu mbers were 20 and 24 , respec ti vely. Can you determ ine the fi rst two nu mbers R af fi chose to st ar t his sequen ce?

Canadian Armenian Private Garden Section Planning Ahead Is Simple Exclusively for The Armenian Community.

Customized Options and Plans available to suit each Family’s Individual Needs.

In Tribute to Armenia, as symbolized by Holy Mt. Ararat, and to the Armenian people who were the first to embrace and adopt Christianity as a State religion in 301, and the first nation to be crucified in 19151923 falling victim to the first genocide of the 20th century. For the glory of a reborn free Armenia world-wide, whose generations of sons and daughters continue to believe in justice world-wide.

Canadian Armenian Sponsorship

Canada

Mount Pleasant Group of Cemeteries

For Your Personalized Appointment Contact: Rosa Crognale Tel: 416-990-6516 Email:

rcrogn@mountpleasantgroup.com

4164 Sheppard Avenue East Scarborough, Ontario MIS 1T3 Contact: Tracy Burton Tel: 416-293-5211 Email: directors@ogdenfh.com

42 Goodmark Place Toronto ON M9W 6S2 Contact: Fabian Di Maria Tel: 416-566-6486

Email: orders@thefabhavengroup.com

Gary Palmer has been serving the Armenian Community for 30 years.

To Register Call Private Consulting Ltd. 416-346-7256 Email: garypalmer0348@gmail.com

Armenian families are invited to strengthen their preferred local church.

By contacting your local church representative about all cemetery, funeral and monument related products, the associated providers Co-Contribute Donations & your family's preferred local Armenian Church.

The Client Direct Introduction

Information Pre-Planning Universal Kit

The direct client projects financing available Bank • Investment Group • Private Lender • Sponsership • Angel Investor The Central Administration • Government Regulated Program Contact: Sako Marketlink call: 416-770-8191