ԿԻՐԱԿՆՕՐԵԱՅ ԹԵՐԹԻԿ- SUNDAY BULLETIN ՀՈԿՏԵՄԲԵՐ 13 OCTOBER, 2019 – No.9

ԿԻՐԱԿՆՕՐԵԱՅ ԹԵՐԹԻԿ-SUNDAY BULLETIN

THIS ISSUE OF “SHOGH” IS SPONSORED BY MR. & MRS. ZAREH & SETA MAHSEREDJIAN

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿԻՐԱԿԻ ԽԱՉՎԵՐԱՑԻ ՃԱՇՈՒ ԸՆԹԵՐՑՈՒԱԾՆԵՐ ԵՍԱՅԻԻ ՄԱՐԳԱՐԷՈՒԹԵՆԷՆ 19.1-11 ԳԱՂԱՏԱՑԻՆԵՐՈՒՆ ԳՐՈՒԱԾ ՆԱՄԱԿԷՆ 2.1-10 ՄԱՐԿՈՍԻ ԱՒԵՏԱՐԱՆԷՆ 12.35-44 ՍՈՒՐԲ ԵՒ ԱՆՄԱՀ ՊԱՏԱՐԱԳ Առաւօտեան ժամը 10։30-ին

Պատարագիչ եւ Քարոզիչ՝

ԱՐԺ. ՏԷՐ ՀԱՅԱՐԻ ՔՀՆՅ. ԹԱՆԱՇԵԱՆ Հոգեւոր Հովիւի Օգնական

FIFTH SUNDAY OF THE EXALTATION OF THE HOLY CROSS SYNAXIS READINGS ISAIAH 19:1-11 GALATIANS 2:1-10 MARK 12:35-44 Divine Liturgy at 10:30 AM Celebrated by:

REV. FR. HAYARI TANASHIAN Pastor’s Assistant Choirmaster: Mr. Shahe Altounian Organist: Mrs. Diana Wanes

2

ՃԱՇՈՒ ԸՆԹԵՐՑՈՒԱԾՆԵՐ SYNAXIS READINGS ԳԱՂԱՏԱՑԻՆԵՐՈՒՆ ԳՐՈՒԱԾ ՆԱՄԱԿԷՆ 2.1-10 Յետոյ, տասնչորս տարի ետք, դարձեալ բարձրացայ Երուսաղէմ՝ Բառնաբասի հետ, Տիտոսն ալ միասին առնելով: Բարձրացած էի յայտնութեամբ, եւ անոնց ներկայացուցի այն աւետարանը՝ որ հեթանոսներուն մէջ կը քարոզեմ. բայց առանձին անոնց՝ որ երեւելիներ էին, որպէսզի ընդունայն չվազեմ կամ վազած չըլլամ: Բայց ո՛չ իսկ ինծի հետ եղող Տիտոսը, որ Յոյն էր, հարկադրուեցաւ թլփատուիլ՝ գաղտնի ներս բերուած սուտ եղբայրներուն պատճառով, որոնք ներս սպըրդած էին՝ լրտեսելու համար Քրիստոս Յիսուսով մեր ունեցած ազատութիւնը, որպէսզի ստրուկ ընեն մեզ. անոնց տեղի չտուինք՝ նոյնիսկ քիչ մը ատեն՝՝ ենթարկուելով, որպէսզի աւետարանին ճշմարտութիւնը ձեր մէջ մնայ: Իսկ անոնք որ կը կարծուէին բա՛ն մը ըլլալ - ինչ որ էին՝ ատիկա ինծի հարց չէ, քանի որ Աստուած մարդոց աչառութիւն չ՚ըներ -, այնպէս կարծուածները աւելի ոչինչ հաղորդեցին ինծի. հապա՝ ընդհակառակը, երբ տեսան թէ անթլփատներուն աւետարանը ինծի վստահուած է, ինչպէս Պետրոսի ալ՝ թլփատուածներունը, (որովհետեւ ա՛ն որ ներգործեց Պետրոսի մէջ՝ թլփատւածներուն առաքելութեան համար, նոյնպէս ներգործեց իմ մէջս՝ հեթանոսներուն հանդէպ,) ու երբ Յակոբոս, Կեփաս եւ Յովհաննէս, որոնք սիւներ կարծուած էին, գիտակցեցան ինծի տրուած շնորհքին, իրենց աջ ձեռքը տուին ինծի ու Բառնաբասի՝ իբր նշան հաղորդակցութեան, որպէսզի մենք քարոզենք հեթանոսներուն, իսկ իրենք՝ թլփատուածներուն: Միայն թէ կ՚ուզէին որ աղքատները յիշենք, ինչ որ ես ալ փութացի ընել: ՄԱՐԿՈՍԻ ԱՒԵՏԱՐԱՆԷՆ 2.35-44 Երբ Յիսուս կը սորվեցնէր տաճարին մէջ՝ ըսաւ. «Դպիրները ի՞նչպէս կ՚ըսեն թէ “Քրիստոս Դաւիթի որդին է”: 3

Արդարեւ ի՛նք՝ Դաւիթ՝ Սուրբ Հոգիով կ՚ըսէ. “Տէրը ըսաւ իմ Տէրոջս. «Բազմէ՛ իմ աջ կողմս, մինչեւ որ քու թշնամիներդ պատուանդան դնեմ ոտքերուդ»”: Ուրեմն ի՛նք՝ Դաւիթ՝ Տէր կը կոչէ զայն. ի՞նչպէս ան կ՚ըլլայ իր որդին»: Բազմութենէն շատեր հաճոյքով մտիկ կ՚ընէին անոր: Իր ուսուցումին մէջ կ՚ըսէր անոնց. «Զգուշացէ՛ք դպիրներէն, որոնք կ՚ուզեն երկայն հանդերձներով շրջիլ, կը փնտռեն բարեւները՝ հրապարակներուն վրայ, առաջին աթոռները՝ ժողովարաններու մէջ, եւ առաջին բազմոցները՝ ընթրիքներու մէջ. որոնք կը լափեն այրիներուն տուները, ու իբր պատրուակ՝ աղօթքը կ՚երկարեն: Ասոնք աւելի՛ խստութեամբ պիտի դատուին՝՝»: Յիսուս գանձանակին դիմաց նստած՝ կը նայէր թէ բազմութիւնը գանձանակին մէջ ի՛նչպէս դրամ կը ձգէ: Շատ հարուստներ՝ շատ բան ձգեցին: Աղքատ այրի մըն ալ եկաւ ու երկու լումայ ձգեց, որ նաքարակիտ մը կ՚ընէ: Իր աշակերտները կանչելով իրեն՝ ըսաւ անոնց. «Ճշմա՛րտապէս կը յայտարարեմ ձեզի թէ այս աղքատ այրին՝ գանձանակը դրամ ձգողներուն բոլորէն աւելի ձգեց. որովհետեւ բոլորը իրենց առատութենէն ձգեցին, բայց ան՝ իր կարօտութենէն՝ ձգեց իր ամբողջ ունեցածը, իր ամբողջ ապրուստը»: GALATIANS 2:1-10 Then after fourteen years, I went up again to Jerusalem, this time with Barnabas. I took Titus along also. I went in response to a revelation and, meeting privately with those esteemed as leaders, I presented to them the gospel that I preach among the Gentiles. I wanted to be sure I was not running and had not been running my race in vain. Yet not even Titus, who was with me, was compelled to be circumcised, even though he was a Greek. This matter arose because some false believers had infiltrated our ranks to spy on the freedom we have in Christ Jesus and to make us slaves. We did not give in to them for a moment, so that the truth of the gospel might be preserved for you. 4

As for those who were held in high esteem—whatever they were makes no difference to me; God does not show favoritism— they added nothing to my message. On the contrary, they recognized that I had been entrusted with the task of preaching the gospel to the uncircumcised, just as Peter had been to the circumcised. For God, who was at work in Peter as an apostle to the circumcised, was also at work in me as an apostle to the Gentiles. James, Cephas c and John, those esteemed as pillars, gave me and Barnabas the right hand of fellowship when they recognized the grace given to me. They agreed that we should go to the Gentiles, and they to the circumcised. All they asked was that we should continue to remember the poor, the very thing I had been eager to do all along. MARK 12:35-44 While Jesus was teaching in the temple courts, he asked, “Why do the teachers of the law say that the Messiah is the son of David? David himself, speaking by the Holy Spirit, declared: ‘The Lord said to my Lord: “Sit at my right hand until I put your enemies under your feet.”  David himself calls him ‘Lord.’ How then can he be his son?” The large crowd listened to him with delight. As he taught, Jesus said, “Watch out for the teachers of the law. They like to walk around in flowing robes and be greeted with respect in the marketplaces, and have the most important seats in the synagogues and the places of honor at banquets. They devour widows’ houses and for a show make lengthy prayers. These men will be punished most severely.” Jesus sat down opposite the place where the offerings were put and watched the crowd putting their money into the temple treasury. Many rich people threw in large amounts. But a poor widow came and put in two very small copper coins, worth only a few cents. Calling his disciples to him, Jesus said, “Truly I tell you, this poor widow has put more into the treasury than all the others. They all gave out of their wealth; but she, out of her poverty, put in everything—all she had to live on.” 5

ՏՕՆԵՐ- FEASTS ՏՕՆ ՍԲ. ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ ՎԱՐԴԱՊԵՏՆԵՐՈՒ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐ 12 OCTOBER, 2019 Ս. Խաչի Դ Կիրակիին յաջորդող Շաբաթ օրը, այս տարի Հոկտեմբեր 12-ին, Հայ Առաքելական Եկեղեցին կը տօնէ Սբ. Թարգմանչանց յիշատակը՝ «Տօն Սրբոց Թարգմանչացն մերոց վարդապետաց Մեսրոպ Մաշտոցի, Եղիշէի, Մովսէս Քերթողի, Դաւիթ Անյաղթ փիլիսոփայի, Գրիգոր Նարեկացիի և Ներսէս Կլայեցիի (Շնորհալի)»: Ս. Թարգմանիչներու շնորհիւ նախ Աստուածաշունչ մատեանը հայերէնի թարգմանուեցաւ, եւ սոյն թարգմանութիւնը այնքան կատարեալ էր, որ Ֆրանսացի գիտնական Լա Քրոզը զայն կոչած է «Թարգմանութիւններու Թագուհի»: Առաջին նախադասութիւնը, որ թարգմանուած է հայերէն եւ գրուած աստուածատուր նո-րաստեղծ հայոց տառերով՝ Սողոմոն Իմաստունի «Գիրք Առակաց»-էն էր. «ՃԱՆԱՉԵԼ ԶԻՄԱՍՏՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԶԽՐԱՏ, ԻՄԱՆԱԼ ԶԲԱՆՍ ՀԱՆՃԱՐՈՅ»: Ս. Գրքի թարգմանութեան յաջորդեցին Եկեղեցւոյ Ս. Հայրերու եւ օտար հեղինակներու զանազան աշխատութիւններու հայերէն թարգմանութիւնները, որոնցմէ շատերու բնօրինակները այսօր կորստեան մատնուած են եւ անոնց հայերէն թարգմանութիւնները բնագրի արժէք ունին: Հայ Գիրերու գիւտով եւ Աստուածաշունչի հայերէն թարգմանութեամբ Հայ եկեղեցին Յունական ազդեցութենէ փրկուեցաւ, քըրիստոնէական գիրքերը հայերէնի թարգմանուեցան, եկեղեցական ծէսերը հայկականացուեցան եւ հայ դպրոցներ 6

հիմնուեցան, ինչպէս նաեւ Պարսկաստանի իշխանութեան տակ գտնուող Արշակունիներու տկարացած գահի պաշտօնական գրագրութիւնը Յունարէնէ եւ Ասորերէնէ հայերէնի դարձաւ:

THE FEAST OF HOLY TRANSLATORS On October 12, the Armenian Church commemorates the Feast of the Holy Translators St. Mesrob Mashtots, Yeghishe, Moses of Khoronk, philosopher Davit Anhaght, St. Gregory of Narek and St. Nerses the

Gracious. These are the fathers of the Armenian Church, who, after the creation of the Armenian alphabet, started the translation of the Holy Bible, religious and other texts from Greek and Assyrian sources into Armenian, and some have created their own works. Later their translation of the Holy Bible was named the "Queen of Versions". The first verse translated and written in Armenian was from the Book of Proverbs of the Old Testament: “To know wisdom and instruction; to perceive the words of understanding…….”. The creation of the Armenian Alphabet generated the translations of many religious philosophical and scientific books and literature of various authors. Some of the original books written in their native language 7

disappeared and their translated Armenian copies remain and are used as originals. The work of Holy translators contributed to the spiritual and cultural awakening of Armenia. The schools were opened and the distinct national identity of Armenian church was shaped, free of foreign influences. It marked the beginning of the Golden Era of Armenian literature as well. The translators in the following centuries, who are commemorated during this Feast (St. Gregory of Narek and St. Nerses the Gracious), also contributed greatly to the core of Armenian church theology, through their numerous hymns, prayers, letters, philosophical thoughts and analyses.

ՍՐԲՈՑ ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՏՕՆԸ ՕՇԱԿԱՆԻ ՄԷՋ Սրբոց Թարգմանչաց տօնի առիթով Արագածոտնի թեմի առաջնորդանիստ Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցւոյ մէջ կը մատուցուի ուխտի Սուրբ Պատարագ: Մայր աթոռի տեղեկատուական համակարգին համաձայն, նոյն օրը, աւանդութեան համաձայն Մեսրոպ Մաշտոցի անուան Մատենադարանի պահոցէն դուրս կը բերուի եւ Օշական կը տարուի երկու հարիւր տարիներէ աւելի Աշտարակի սրբութիւն հանդիսացող Շուխոնց Ս. Աւետարանը, որպէսզի ուխտաւոր հայորդիները հնարաւորութիւն ունենան հաղորդակից դառնալու հրաշագործ Աւետարանին: Շուխոնց ձեռագիր Աւետարանը գըրւած է 1669 թ. Էսֆահանի Նոր Ջուղայի Ս. Ամենափրկիչ վանքի կրօնաւոր Բարսեղի ձեռքով եւ Խոջա Մանասի պատուէրով: Ս. Գիրքը նկարազարդ է եւ ունի տասներեք մանրանկար: 1750-60 թ. Ս. Գիրքն արդէն կը գտնուէր Աշտարակ եւ կը պատկանէր Շուխեան գերդաստանին, որոնք 1873 թ. զայն նուիրաբերեցին Աշտարակի Ս. Ամենափրկիչ եկեղեցւոյն: Ս. Աւետարանը երկար տարիներ հանգրուանած է Ս. Ամենափրկիչ 8

եւ Ս. Կարմրաւոր եկեղեցիներու մէջ եւ կոչուած է Շուխոնց Աւետարան: 20-րդ դարու առաջին կէսին Աշտարակի ու շրջակայքի եկեղեցիներէն պետութեան կողմէ հաւաքուած միւս գիրքերու հետ ան տեղափոխոխուած է Մ. Մաշտոցի անուան Մատենադարան:

Ս. ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑ (362-440) Ծնած է Տարօն քաղաքի Հացեկաց գիւղին մէջ, մօտաւորապէս 362 թուականին: Շատ լաւ գիտէր յունարէն, պարսկերէն, ասորերէն, եւ վրացերէն: Եղած է Արքունիքի ատենադպիր, անցած է զինուորական ծառայութեան, իսկ 394 թ. դարձած է վանական: Աղօթքի պահուն տեսիլքով ստացած է հայերէն լեզուի հնչիւններուն լիովին համապատասխանող 36 նշանագրերու պատկերները, ու ստեղծած է Հայոց Այբուբենը:

MESROB MASHDOTZ (438 AD) St. Mesrob was born in the village of Hatzegatz in the province of Daron. He was fluent in Greek, Persian, Syriac and Georgian. He served in the Armenian Royal Court, but later, he decided to enter the ranks of the clergy. While praying, he had a divine vision, where 36 luminous characters were shown by the hand of God. Those letters represented the range of sounds in the Armenian Language. He created the Armenian Alphabet in the year 405.

Ս. ՍԱՀԱԿ ՊԱՐԹԵՒ ՀԱՅՐԱՊԵՏ (348-439) Ս. Սահակ Հայրապետը, Ներսէս Մեծ կաթողիկոսի որդին էր, Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ հայրապետի տան վերջին ներկայացուցիչը: Փոքր տարիքին երանաշնորհ հայրապետը, զրկուելով մայրական խնամքէն, կը փոխադրուի Տարօն և դաստիարակութիւն կը ստանայ Մամիկոնեան իշխաններու հոգածութեան ներքոյ: 387 թ. Խոսրով Գ արքայի կամքով կը նշանակուի Ամենայն Հայոց հայրապետ: Հայկական գիրերու ստեղծումէն ետք Ս. Գիրքը

9

կը թարգմանէ հայերէնի, որը կը համարուի Աստուածաշունչի թարգ-մանութիւններու թագուհին:

ST. SAHAG BARTEV (348-439) Pontiff St. Sahak Partev was the elder son of Catholicos St. Nersess the Great, and the last Catholicos of the Armenian Church who descended from the lineage of St. Gregory the Illuminator. He became Catholicos of All Armenians in 387 A.D. He was the strongest advocate for the creation of an Armenian Alphabet, and became its chief patron. Following the creation of the Armenian Alphabet, he begins the translation of the Holy Bible into Armenian and did it so perfectly, that centuries hence the Armenian Translation is called the “Queen Translation of the Breath of God”.

Ս. ԵՂԻՇԷ ՊԱՏՄԻՉ (410- 470) Հայ մեծ պատմիչ, Վարդապետ եւ աշակերտ Ս. Սահակ Պարթեւի եւ Ս. Մեսրոպ Մաշտոցի: 434-441 կ’ուսանի Աղեքսանդրիոյ մէջ ապա կը վերադառնայ Հայաստան եւ կը ծառայէ Վարդան Մամիկոնեանին, որպէս զինուոր եւ դպրապետ: Կը մասնակցի 450-451 Վարդանանց պատերազմին: Ապա կը լքէ զինուորական ասպարէզն ու աշխարհական կեանքը եւ կը դառնայ մենակեաց: Կը ճգնի Մոկաց լեռներուն մէջ եւ Տէրոջմէ կը ստանայ բժշկութեան շնորհը: Յայտնի աշխատութիւններէն են «Վարդանի և Հայոց Պատերազմի Մասին» եւ «Արարածոց Մեկնութիւնը»:

YEGHISHEH (410- 470) Was one of the most renowned of the students of St. Sahag and St. Mesrob and served as secretary to St. Vartan. He wrote the great history of the 'Battle of Vartanantz'. After the Battle of Avarayr in 450, he retired to the mountains. He was also graced with the power of healing.

10

ՄՈՎՍԷՍ ԽՈՐԵՆԱՑԻ (410-490) Հայ մեծ պատմիչ, Պատմահայր եւ Քերթողահայր, ծնած է Տարօն գաւառի Խորոնք գիւղը: Եղած է աշակերտը Ս. Մեսրոպ Մաշտոցի եւ Ս. Սահակ Պարթեւի: Ան զբաղած է թարգմանութեամբ եւ գրած է եկեղեցական տօներուն նուիրուած բազմաթիւ շարականներ: Արդէն պատկառելի տարիքին Սահակ Բագրատունիի խնդրանքով կը գրէ «Հայոց Պատմութիւն» աշխատութիւնը, որը դարձաւ մեր ժողովուրդի հին պատմութեան կարեւոր սկզբնաղբիւրը:

MOVSES OF KHORONK (410-490) The fath er of Armenian history, was also one of the important students of St. Sahag and St. Mesrob. He was born in the village of Khoronk, Daron province. He had written many works and church hymns poems, orations, and chants. At a later age, by the request of Sahag Bagradouni, he started to write his most prominent work "History of Armenia", which contains the historical facts and events starting from the beginnings of the Armenian nation till his day. ԳԻՏԷԻ՞Ր ԹԷ, Ս. Գիրքը միայն հայերը «Աստուածաշունչ» կ'անուանեն: Երբ գիրերու գիւտէն յետոյ Ս. Սահակ Պարթեւի եւ Ս. Մեսրոպ Մաշտոցի առաջնորդութեամբ Ս. Գիրքը առաջին անգամ թարգմանուեցաւ հայերէնի. Ս. Թարգմանիչները զայն «Աստուածաշունչ Մատեան» կոչեցին: Այս անունի ընտրութեան հիմքը Ս. Պօղոս առաքեալի հետեւեալ խօսքը հանդիսացաւ. «Աստուծոյ շունչով գրուած ամէն գիրք օգտակար է ուսուցման, յանդիմանութեան, ուղղելու եւ արդարութեան մեջ խրատելուն համար, որպէսզի կատարեալ ըլլայ Աստուծոյ մարդը եւ պատրաստ` բոլոր բարի գործերու համար» (Բ Տիմ. 3. 16-17): Այլ ազգերը Ս. Գիրքը կը կոչեն Բիբլիա՝ յունարէն «Տա Բիբլիա» բառէն, որ կը նշանակէ գիրքեր: Հոս գիրք բառի յոգնակին կը 11

գործածուի, քանզի թէեւ ըլլալով մէկ գիրք` Աստուածաշունչը բաղկացած է 66 առանձին գիրքերէ: DID YOU KNOW? The Bible is called 'Asdvadzashounch' (God-breathed) only in Armenian. This name was given to the Bible by Holy Translators, right after it was translated into Armenian, and was inspired by the following passage from the Bible: "All Scripture is God-breathed and is useful for teaching, rebuking, correcting and training in righteousness, so that the servant of God may be thoroughly equipped for every good work" (2 Timothy 3:16-17) Following the invention of the Armenian alphabet, it took Sahak Bartev, Mesrop Mashtots and a group of translators more than twenty years of collective work to finish the full translation of Holy Bible. In other languages Asdvadzashounch is called the Holy Bible. This name is derived from the Greek word 'ta biblia', meaning books. The plural form of word book was used, because even though the Holy Bible is one book, but it consists of the collection of 66 books, written by prophets, kings, apostles… Ա՜խ լեզուն. լեզուն որ չըլլայ, մարդ ինչի կը նմանի: Ազգը պահողն ու իրար հետ միացնողը անոր լեզուն է եւ հաւատքը: Եթե լեզուդ փոխես ու հաւատքդ ուրանաս, ալ ինչով կրնաս ըսել, թէ որ ազգէն ես: Ձե'զի կ'ըսեմ, հայոց նորահաս երիտասարդներ,ձեր անունին մեռնիմ, ձեր արեւուն մատա'ղ, տասը լեզու սորվեցէք, բայց ձեր լեզուն եւ հաւատքը ամու'ր պահեցէք:

(Խաչատուր Աբովեան) Ah one's language: who would we be without it. The language and the faith are the forces, that define a nation and keep it unified. If you chose to speak in a foreign language over your mother tongue and deny your faith, how you can say which nation you belong to. Here is my plea to our young Armenians, go ahead and learn ten languages, if you wish, but please do not forget to always keep your Armenian language and your Christian faith strong.

(Khachadour Abovyan) 12

HAPPY THANKSGIVING October 14, 2019 Give thanks to the Lord, for he is good; his love endures forever. (Psalm 118:1) Thanksgiving in Canada is celebrated on the second Monday of October, this year October 10, and it is an official statutory holiday - except for the Atlantic provinces (New Brunswick, Newfoundland and Labrador, Nova Scotia, and Prince Edward Island). However, in those provinces federally regulated institutions do observe Thanksgiving. In the US, Thanksgiving is celebrated on the fourth Thursday in November. The families celebrate Thanksgiving with a special dinner with the family and friends, giving their thanks to God for everything they have been blessed with. Thanksgiving in Canada actually goes back to 1578 in Newfoundland, when explorer Martin Frobisher held a ceremony of gratitude for surviving the journey from Europe. Americans, led by the Puritans and the Mayflower, didn’t begin their annual tradition until 1621 – 43 years later. The first Thanksgiving holiday was held in Canada in April 1872, to celebrate the recovery of the Prince of Wales and future King Edward VII from a serious illness. Over the years this holiday was celebrated on different dates, mainly in October and November. In fact, Canada didn’t actually settle on a Thanksgiving Day until 1957, when Parliament finally fixed the date as the second Monday of October, to be "A Day of Thanksgiving to Almighty God for the bountiful harvest with which Canada has been blessed". 'Rejoice always, pray continually, give thanks in all circumstances; for this is God’s will for you in Christ Jesus'.(1 Tess. 5:16-17) THANKSGIVING PRAYER We thank you, Lord our God, that with Your glorious light you exhilarated all Your creatures, and with the conceivable light of Your Commandments You enlightened all those, who believe in You. Give us strength, O Lord, to keep Your commandments today and all the time, so with our enlightened minds we may fulfill Your will, and may attain the coming good things along with all thy saints by the grace and humanity of our Lord and Savior Jesus Christ, to Whom is befitting glory, power and honor, now and always and forever and ever. Amen. 13

ՀՈԳԵՀԱՆԳՍՏԵԱՆ ՊԱՇՏՕՆ REQUIEME SERVICE

Requesters

Mr. & Mrs. Arthur Harutyunyan and Nune Zohrabyan and son, Ara Harutyunyan In Memory of

The Late Edik Zohrabyan - 7th day of his passing

Requesters Mr. & Mrs. Zareh & Seta Mahseredjian Mr. & Mrs. Vache & Stephanie Hagopian and son, Stefen Mr. & Mrs Chahe & Darina Dekirmendjian and children, Adriana & Andre Mr. & Mrs Vahe & Susan Dekirmendjian and children, Gianni & Katrina Ara & Takouhi Torossian, Dr. K. and Mrs. Greta Ebert Mr. & Mrs. Hagop and Anita Bedrossian and children, Daniel & Claudia Mr. & Mrs. Stephan & Nora Abajian Mr. & Mrs. Roger and Arda Tchakmakian and sons, Louis and Johnny Mrs. Anahid Berberian and children Mrs. Marie Dekirmendjian Tony and Silva Dekirmendjian and sons, Sako and Alec Apraham & Marlene Kalachian and son, Hagop Garo & Arous Dekirmendjian and children George & Lyanne Dekirmendjian and children Dekirmendjian, Mahseredjian, Hagopian, Torossian, Abajian, Bedrossian, Berberian, Habboush, Valtchev, Cialone Families In Memory of

The Late Anahid Dekirmendjian – on 40th day of her passing 14

Requesters Mr. & Mrs. Nshan Shishmanoglu Mr. & Mrs. Andre & Ani Chokue In Memory of

The Late Vahan Shishmanoglu – 1st anniversary of his passing

Requesters Dr. and Mrs. Hovsep and Maral Baghdadlian and children In Memory of

The Late Hrant Baghdadlian - 7th anniversary of his passing The Late Hovhannes Terzian - 9th anniversary of his passing The Late Nounia Baghdadlian - 13th anniversary of her passing

Requesters Mr. & Mrs. Vahram Derian Mr. & Mrs. Sarkis & Anoush Vartanian & children Margo and Caroline Mr. & Mrs. Haig & Natalie Derian and children Mr.& Mrs. Mesrob & Margo Vartanian Mr.& Mrs. Harout & Elmas Dargounian In Memory of

The Late Shehran Derian -23rd anniversary of her passing

15

ՑԱՒԱԿՑԱԳԻՐ Ս. Երրորդութիւն Հայց. Առաք. Եկեղեցւոյ Հոգեւոր Հովիւը, Հովիւի Օգնականն ու Ծխական Խորհուրդը խորին ցաւակցութիւններ կը յայտնեն ննջեցեալ՝

Էդիկ Զոհրաբյանի եւ Գրիգոր Պրունսուզեանի Ընտանիքներուն եւ Հարազատներուն

CONDOLENCES The Pastor, Pastor’s Assistant and the Parish Council of the Holy Trinity Armenian Church extend their condolences to family members and ask faithful parishioners to pray for the departed souls of the late

Edik Zohrabyan & Krikor Brounsuzian

ՀՈԳԵՀԱՆԳՍՏԵԱՆ ՊԱՇՏՕՆ Հոգեհանգստեան պաշտօն խնդրելու համար (եօթնօրէք, քառասունք կամ տարելից) հաճեցէք հեռաձայնել եկեղեցւոյ գրասենեակ, Երկուշաբթիէն Հինգշաբթի, առաւօտեան ժամը 9։00-էն մինչեւ երեկոյեան 4։00, հետեւեալ թիւին 416. 431. 3001

Յաւարտ Ս. Պատարագի, Տեղի պիտի ունենայ հիւրասիրութիւն, ի յիշատակ ննջեցեալ Էդիկ Զոհրաբյանի՝ եկեղեցւոյ ներքնասրահը։ Following the Divine Liturgy reception will be held by the loved ones in memory of

The Late Edik Zohrabyan at the lower level of the church. 16

ՇԱԲԹՈՒԱՆ ԱՂՕԹՔԸ PRAYER OF THE WEEK Բարերար Տէր, որ Քու մեծ գթութեամբդ յաւիտենական հանգիստը պատրաստեցիր առաքինութեամբ վաստակածներուն համար, եւ քաղցր հրաւէրով Քեզի կանչեցիր մեղքով ծանրաբեռնուածներն ու տառապողները: Շնորհէ՛, Տէր, որ մենք եւս անխռով խաղաղութեամբ անցընենք այս գիշերը, եւ մեղքերու ծանրութենէն յոգնածներս Քու ողորմութեամբդ հանգստացուր, եւ արժանի ըրէ մշտնջենաւոր հանգիստին, բոլոր սուրբերուն հետ միասին: Եւ տուր որ շնորհակալութիւն յայտնենք ու փառաւորենք Քեզ՝ Հօրը եւ Սուրբ Հոգիին հետ միասին. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից: Ամէն: Օգնէ՛ մեզի, Տէ՜ր, օգնէ՛ մեզի, ո՜վ մեր փրկիչ Աստուածը, Քու մեծ անունիդ փառաւորութեան համար. Տէ՜ր, փրկէ՛ մեզ եւ քաւէ՛ մեր մեղքերը, Քու սուրբ անունիդ համար: Սուրբ եւ պատուական խաչիդ հովանիին տակ պարսպուած եւ խաղաղութեան մէջ պահէ Քեզի ապաւինած եւ Քեզի յուսացող ժողովուրդդ: Փրկէ՛ մեզ տեսանելի եւ անտեսանելի թշնամիներէն: Արժանի ըրէ՛ որ գոհութեամբ փառաւորենք Քեզ՝ Հօրդ եւ Սուրբ Հոգիին հետ միասին, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից: Ամէն: 17

ՀԱՅ ԵԿԵՂԵՑՒՈՅ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ARMENIAN CHURCH HISTORY ՔՐԻՍՏՈՆԷՈՒԹԻՒՆԸ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿՐՕՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄԷՋ (շարունակութիւն ՇՈՂ թիւ 8-էն) 287 թուականին Տրդատ հռոմէական զօրքի օգնութեամբ կը վերադառնայ Հայաստան վերագրաւելու համար իր հօր գահը: Ճանապարհին՝ Կեսարիոյ մէջ կը ծանօթանայ Գրիգորի հետ եւ հիանալով անոր իմաստութեամբ, զայն արքունիքի քարտուղար կը նշանակէ: Տրդատին կը միանան բազմաթիւ հայկական զինեալ ջոկատներ: Հայ-հռոմէական միացեալ ուժերը կարգ մը յաղթանակներ կը տանին պարսիկներու դէմ, եւ այդ առթիւ Տրդատ Եկեղեաց գաւառի Երզնկայ աւանին մէջ, մեծ հանդիսութիւններ կը կազամակերպէ: Ամբողջ զօրքը, աւագանին եւ Թագաւորին ուղեկցող շքախումբը ծաղկեպսակներ եւ գոհաբանական զոհեր կը մատուցեն Անահիտ դիցուհիին: Իր զինակիցներէն միայն Գրիգորը (Սուրէնը), քրիստոնեայ ըլլալով կը հրաժարի զոհ մատուցելէ, այդ ժամանակ Գրիգորի քրիստոնեայ ըլլալու կողքին, Տրդատին յայտնի կը դառնայ նաեւ, որ ան իր հօր՝ Խոսրով Բ-ին սպաննող Անակ իշխանի որդին է: Եւ որովհետեւ Տրդատ մոլի էր իր հայրենական աստուածներու պաշտամունքին մէջ, կարծելով թէ անոնցմէ են իր թագաւորական յաջողութիւնները, կը հրամայէ բազմաթիւ տանջանքներու ենթարկելէ ետք Գրիգորը նետել Արտաշատի մահապարտներու խոր վիրապին մէջ: Ապա հրովարտակ մը հանելով կը հրամայէ անխափան կերպով պաշտել չաստուածները եւ հալածել քրիստոնեաները: Նոյն աւանդութիւնը Հայաստանի մէջ Քրիստոնէութեան պետական կրօն դառնալը սերտօրէն կը կապէ Ս. Հռիփսիմեանց կոյսերու նահատակութեան հետ, որ տեղի կʼունենայ 300 թուականին: Անոնց 18

նահատակութիւնը հոգեւոր ցնցում կը պատճառէ թագաւորին, եւ երբ օր մը Տրդատ որսի ելած էր կառքէն իյնալով, կը մոլեգնի ու խոզի կերպարանք ստանալով, կը թափառի անտառներու եւ եղէգնուտներու մէջ: Թագաւորին քոյրը Խոսրովադուխտ երազ մը կը տեսնէ, որ միայն 15 տարիներ առաջ Խոր Վիրապի մէջ բանտարկուած Գրիգորը կարող է բուժել Տրդատը: Խոսրովադուխտի երազը արքունիքի մէջ թերահաւատութեամբ կʼընդունուի, ոչ ոք չէր հաւատար, թէ Գրիգորը կարող էր ողջ ըլլալ: Սակայն Խոսրովադուխտի պնդումով իշխանները կը մեկնին Խոր Վիրապ եւ ի զարմանս բոլորին, կը տեսնեն թէ Գրիգոր ողջ է տակաւին: Կ’ըսուի թէ բարեպաշտ կին մը ամէն օր հաց կը նետէր վիրապին մէջ, հաւանաբար Տրդատի քրոջ Խոսրովադուխդի թելադրութեամբ, եւ կամ Խոսրովադուխտ ինքն էր որ հաց կը նետէր, որովհետեւ ներքնապէս ան համակիր էր քրիստոնէութեան, բայց գաղտնի կը պահէր իր այս համոզումը: Գրիգոր կʼազատւի բանտարկութենէն եւ հանդիսաւորապէս Վաղարշապատ կը բերուի: Ան նախ նահատակ կոյսերուն աճիւնները կʼամփոփէ, ապա 66 օր կը քարոզէ քրիստոնէութեան լոյսը: Թագաւորը կը զղջայ իր կատարած դաժանութիւններուն համար, ու կը բժշկուի Գրիգորի ձեռքով, ապա կը դադրեցնէ քրիստոնեաներու դէմ տարուած հալածանքներոը: Հրաժարելով հեթանոսութենէն՝ Տրդատ երրորդը արքայական հրովարտակով 301 թուականին Քրիստոնէութիւնը պետական կրօն կը հռչակէ, եւ այսպիսով Հայաստանը կը դառնայ աշխարհի առաջին քրիստոնեայ պետութիւնը:

(շարունակելի) 19

(շարունակութիւն ՇՈՂ թիւ 8-էն)

Ուրիշ ի՞նչ արարողութիւններ կը կատարուին եկեղեցւոյ մէջ։ - Կը կատարուին սրբազան խորհուրդներ, այսինքն՝ կը մատուցուի Պատարագ, կը կատարուին Մկրտութիւն, Պսակ եւ այլն՝ իրենց յատուկ ծիսակարգով։

Ի՞նչ կը նշանակէ արարողութիւն եւ ծէս։ - Արարողութիւն եւ ծէս գրեթէ միևեւնոյն նշանակութիւնը ունին, այսինքն՝ խորհրդաւոր պաշտամունք ընել՝ որոշուած կանոննրու եւ ձեւերու համաձայն ։

Մեր Եկեղեցւոյ մէջ ինչպիսի՞ գիրքեր կը գործածուին ՝ աստուածային պաշտամունք կատարելու համար։ - Մէկէ աւելի գիրքեր.1- ԺԱՄԱԳԻՐՔ, որ կը բովանդակէ օրուայ ժամերգութիւններու կարգը։ 2- ՇԱՐԱԿՆՈՑ, որ կը բովանդակէ Հայ Եկեղեցւոյ հոգեւոր երգերն ըստ կանոններու։ 3- ՃԱՇՈՑ ԳԻՐՔ, քանի որ մեր Եկեղեցւոյ Սուրբ Գիրքի ընթերցում կը կատարուի է ճաշի ժամուն, այսինքն՝ կէսօրուայ մօտ, այդ պատճառով այդ գիրքը Ճաշոց կը կոչուի, որ կը բովանդակէ Հին և Նոր Կտակարաններէն ընտրուած ընթերցումները ամբողջ տարուայ իւրաքանչիւր օրուայ համար։ 4- ՏՕՆԱՑՈՅՑ, որ ցոյց կու տայ տօնական օրերու շարքը մեր Եկեղեցւոյ մէջ եւ աստուածային պաշտամունքի ամենօրեայ կարգը, այսինքն՝ օրուայ ընթերցւածները, շարականները, աղոօթքները եւ այլն։ Հայաստանյայց Եկեղեցւոյ Տօնացոյցը աստուածային պաշտամունքի ընդհանուր ուղեցոյցը կամ յայտագիրն է։ 20

5- ՄԱՇՏՈՑ, որ կը բովանդակէ խորհուրդներու եւ այլ սրբազան արարողութիւնների կատարման կարգաւորութիւնը եւ արարողական ու ծիսական խրատները։ Այս է պատճառը, որ Մաշտոցը կը կոչուի նաեւ Ծիսարան։ 6- ՊԱՏԱՐԱԳԱՄԱՏՈՅՑ կամ ԽՈՐՀԸՐԴՏԵՏՐ՝ սուրբ Պատարագի խորհուրդի գիրքը, որ Պատարգի ժամուն սուրբ Սեղանի վրայ կը դրուի։ 7- ՏԱՂԱՐԱՆ, որ կը բովանդակէ բազմթիւ տաղեր կամ երգեր, ինչպէս նաեւ սուրբ Պատարագի երգեցողութեան մասը։

Ինչու՞ համար կը պատրաստուին այս գիրքերը։ - Որպէսզի Հայաստնեայց Եկեղեցւոյ աստվածային պաշտամունքն ամենուր միանման ծիսակարգով կատարւի։

Ինչն է՞ հաւատացեալներուն պարտքը հրապարակային աղօթքին մէջ։ - Հաւատացեալները պէտք է որոշուած ժամուն ներկայ գտնուին եկեղեցւոյ մէջ, ջերմեռանդութեամբ մասնակցին ժամերգութեան եւ ամփոփ միտքով աղօթեն, պաշտամունքը խանգարող որեւէ բան չʼընեն զիրար հետ չխօսին, հազի եւ այլ արտառոց ձայներ չհանեն, չերթեւեկեն այս ու այն կողմ, պաշտմունքը կիսատ չթողեն՝ դուրս գալու համար եւ այլն։ (շարունակելի)

21

ՆՈՒԻՐԱՏՈՒՈՒԹԻՒՆՆԵՐ DONATIONS In Memory of The Late Ara Movsesian: Mrs. Payloun Movsesian $30 In Memory of The Late Serpouhi Minassian: Mr. & Mrs. Hratch & Shoushig Minassian$ 150 In Memory of The Late Krikor Brounsuzian: Mr. Aram Stamboulian $100, Mr. Antoine Hannaian $50, Mr. Raffi Berberian $50, Mr. & Mrs. Sarkis & Aida Karakashian $50, Mr. & Mrs. Maria & Garo Abadjian $50 Visitaion Committee: Kadar Bozoyan $70, Mrs. Payloun Movsessian $30 Altar Flowers: A Faithful Parishioner General: Mr. Edward Hambarchian $20 Louma: Mr. & Mrs. Bedros & Sonia Kokorian $50, Mrs. Sirvart Mikaelian $40, Mr. & Mrs. Rostom & Vivian Mirzoian $ 50 Funeral: Brounsuzian Family Baptism: Nalbandian Family Wedding: Matoosian & Di Federico / Kurkjian & Aksu Families “Shogh” Sunday Bulletin: Mr. & Mrs. Zareh & Seta Mahseredjian $200

Ս. Սեղանի ծաղիկներու նուիրատու՝ Բարեպաշտ Հաւատացեալ մը The Altar Flowers are sponsored by A Faithful Parishioner

22

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼԻՔ Ս. Երրորդութիւն Հայց. Առաք. Եկեղեցւոյ Հոգեւոր Հովիւն ու Ծխական Խորհուրդը շնորհակալութիւն կը յայտնեն բոլոր նուիրատուներուն։

Thank you for supporting your Church through your heartfelt donations. If you prefer to stay anonymous please contact the church office at 416-431-3001

ALTAR FLOWERS Parishioners, who would like to donate Altar flowers in memory of their loved ones or for a special occasion, please contact the church office at 416-431-3001 or mark your name & contact info on the calendar stand located at Church lobby. Բարեպաշտ հաւատացեալներ, որոնք կը փափաքին ստանձնել Ս. Խորանի կիրակնօրեայ ծաղիկի նուիրատուութիւնը, ի յիշատակ իրենց ննջեցեալ հարազատներուն կամ այլ ուրախ առիթներու համար, կը խնդրենք կապ պահել, հեռաձայնելով եկեղեցւոյ գրասենեակ.- 416-431-3001

23

ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ ANNOUNCEMENTS Ս. ԵՐՐՈՐԴՈՒԹԻՒՆ ՀԱՅՑ. ԱՌԱՔ ԵԿԵՂԵՑՒՈՅ ՍՈՒՐԲ ԳԻՐՔԻ ՍԵՐՏՈՂՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՅՑ Ամէն Երեքշաբթի երեկոյեան Ժամը 8։00-ին Ներկայացմամբ՝ Տարիուս Սրկ. Կիւմիւշճեանի Ամէն Հինգշաբթի առաւօտեան ժամը 10։30-ին Ներկայացմամբ՝ Օրդ. Սրբուհի Էվրանի Bible Study Sessions in English Every Tuesday at 8:00pm Led by Deacon Darious Gumushdjian Bible Study Sessions in Armenian Every Thursday at 10:30 am Led by Miss Surpuhi Evran

HOLY TRINITY ARMENIAN CHURCH & BAREV CENTRE’S EVENTS SATURDAY SCHOOL Classes take place every Saturday at Forest Manor Public School: 25 Forest Manor, Toronto, ON, M2J 1M4

www.ArmenianSchool.ca SUNDAY SCHOOL Throughout the academic year the classes take place every Sunday from 10:30am-12:45pm in 'Maral Ishkanian' Hall in the lower level of our church. At Holy Trinity Church - 920 Progress Ave., Toronto, ON M1G 3T5 24

25

26

27

28

29

ՇՆՈՐՀԱՒՈՐԱՆՔ Ս. Երրորդութիւն Հայց. Առաք. Եկեղեցւոյ Հոգեւոր Հովիւը, Հովիւի Օգնականն ու Ծխական Խորհուրդը կը շնորհաւորեն նորապսակ Տէր Եւ Տիկին Նաթանիէլ Եւ Անի Սլաթըրիները Որոնք արժանացան Ս. Պսակի խորհուրդին, 5 Հոկտեմբեր, 2019-ին։ Ինչպէս նաեւ կը շնորհաւորեն Սլաթըրի եւ Օհանյան ընտանիքները իրենց եւ երեխայի Ս. Մկրտութեան առթիւ: Տիար Նաթանիէլ Տէյվիտ Սլաթըրի 3 Հոկտեմբեր, 2019 Տիար Արթուր եւ զաւակը՝ Վլատիմիր Օհանյան 5 Հոկտեմբեր, 2019

CONGRATULATION The Pastor, Pastor’s Assistant and the Parish Council of the Holy Trinity Armenian Church congratulate and extend their best wishes to Mr. & Mrs. Nathaniel And Ani Slattery On the occasion of their Holy Matrimony – October 5, 2019 Congratulations to the Baptized and Confirmed children and their parents: On the occasion of their and their child’s Baptism. Mr. Nathaniel David Slattery – October 3, 2019 Mr. Artur & his son Vladimir Oganyan – October 5, 2019

30

Holy Trinity Armenian Church’s Parish Council 2019-2020

31

Ս. ԵՐՐՈՐԴՈՒԹԻՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԵԱՅՑ ԱՌԱՔԵԼԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑԻ HOLY TRINITY ARMENIAN APOSTOLIC CHURCH Գանատահայոց Թեմի Փոխառաջնորդ Հոգեւոր Հովիւ Տ. Զարեհ Աւագ Քհնյ. Զարգարեան

Vicar of Armenian Church Canadian Diocese and Parish Priest Rev. Archpriest Fr. Zareh Zargarian

Հոգեւոր Հովիւի Օգնական Տ. Հայարի Քհնյ. Թանաշեան

Pastor’s Assistant Rev. Fr. Hayari Tanashian

Church Office Hours: Monday to Friday - 9:00 AM to 4:00 PM Executive Secretary, Ani Sarvarian Ani@TorontoArmenianChurch.com Administrative Secretary, Betty Panossian Betty@TorontoArmenianChurch.com

920 Progress Ave. Toronto, ON, M1G 3T5 Tel: 416 431 3001 www.TorontoArmenianChurch.com info@TorontoArmenianChurch.com 32