The Shogh Sunday Bulletin Issue # 217 - October 15, 2023

ՇՈՂ - SHOGH ՀՈԿՏԵՄԲԵՐ 15 OCTOBER, 2023 – No. 217

ԿԻՐԱԿՆՕՐԵԱՅ ԹԵՐԹԻԿ - SUNDAY BULLETIN ԿԻՐԱԿՆՕՐԵԱՅ ԹԵՐԹԻԿ-SUNDAY BULLETIN

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿԻՐԱԿԻ ԽԱՉՎԵՐԱՑԻ ՃԱՇՈՒ ԸՆԹԵՐՑՈՒԱԾՆԵՐ

ԵՍԱՅԻԻ ՄԱՐԳԱՐԷՈՒԹԵՆԷՆ 19.1-11 ԳԱՂԱՏԱՑԻՆԵՐՈՒՆ ԳՐՈՒԱԾ ՆԱՄԱԿԷՆ 2.1-10 ՄԱՐԿՈՍԻ ԱՒԵՏԱՐԱՆԷՆ 2.35-44 Առաւօտեան Ժամերգութիւն Ժամը 9։30-Ին Սուրբ Եւ Անմահ Պատարագ Ժամը 10։30-ին Պատարագիչ եւ Քարոզիչ՝ ԱՐԺ. Տ. ԶԱՐԵՀ ԱՒ. ՔՀՆՅ. ԶԱՐԳԱՐԵԱՆ Փոխառաջնորդ Եւ Հոգեւոր Հովիւ

֎ FIFTH SUNDAY OF THE EXALTATION OF THE HOLY CROSS SYNAXIS READINGS Isaiah 19:1-11 Galatians 2:1-10 Mark 12:35-44

Morning Service at 9:30 am Divine Liturgy at 10:30 am Celebrated by REV. ARCHPRIEST FR. ZAREH ZARGARIAN Vicar and Parish Priest Choirmaster: Organist:

Dn. Shahe Altounian Mrs. Sona Artinian 2

ԳԱՂԱՏԱՑԻՆԵՐՈՒՆ ԳՐՈՒԱԾ ՆԱՄԱԿԷՆ 2.1-10 Յետոյ, տասնչորս տարի ետք, դարձեալ բարձրացայ Երուսաղէմ՝ Բառնաբասի հետ, Տիտոսն ալ միասին առնելով: Բարձրացած էի յայտնութեամբ, եւ անոնց ներկայացուցի այն աւետարանը՝ որ հեթանոսներուն մէջ կը քարոզեմ. բայց առանձին անոնց՝ որ երեւելիներ էին, որպէսզի ընդունայն չվազեմ կամ վազած չըլլամ: Բայց ո՛չ իսկ ինծի հետ եղող Տիտոսը, որ Յոյն էր, հարկադրուեցաւ թլփատուիլ՝ գաղտնի ներս բերուած սուտ եղբայրներուն պատճառով, որոնք ներս սպրդած էին՝ լրտեսելու համար Քրիստոս Յիսուսով մեր ունեցած ազատութիւնը, որպէսզի ստրուկ ընեն մեզ. անոնց տեղի չտուինք՝ նոյնիսկ քիչ մը ատեն՝՝ ենթարկուելով, որպէսզի աւետարանին ճշմարտութիւնը ձեր մէջ մնայ: Իսկ անոնք որ կը կարծուէին բա՛ն մը ըլլալ - ինչ որ էին՝ ատիկա ինծի հարց չէ, քանի որ Աստուած մարդոց աչառութիւն չ՚ըներ -, այնպէս կարծուածները աւելի ոչինչ հաղորդեցին ինծի. հապա՝ ընդհակառակը, երբ տեսան թէ անթլփատներուն աւետարանը ինծի վստահուած է, ինչպէս Պետրոսի ալ՝ թլփատուածներունը, (որովհետեւ ա՛ն որ ներգործեց Պետրոսի մէջ՝ թլփատուածներուն առաքելութեան համար, նոյնպէս ներգործեց իմ մէջս՝ հեթանոսներուն հանդէպ,) ու երբ Յակոբոս, Կեփաս եւ Յովհաննէս, որոնք սիւներ կարծուած էին, գիտակցեցան ինծի տրուած շնորհքին, իրենց աջ ձեռքը տուին ինծի ու Բառնաբասի՝ իբր նշան հաղորդակցութեան, որպէսզի մենք քարոզենք հեթանոսներուն, իսկ իրենք՝ թլփատուածներուն: Միայն թէ կ՚ուզէին որ աղքատները յիշենք, ինչ որ ես ալ փութացի ընել:

ՄԱՐԿՈՍԻ ԱՒԵՏԱՐԱՆԷՆ 2.35-44 Երբ Յիսուս կը սորվեցնէր տաճարին մէջ՝ ըսաւ. «Դպիրները ի՞նչպէս կ՚ըսեն թէ “Քրիստոս Դաւիթի որդին է”: Արդարեւ ի՛նք՝ Դաւիթ՝ Սուրբ Հոգիով կ՚ըսէ. “Տէրը ըսաւ իմ Տէրոջս. «Բազմէ՛ իմ աջ կողմս, մինչեւ որ քու թշնամիներդ պատուանդան դնեմ ոտքերուդ»”: 3

Ուրեմն ի՛նք՝ Դաւիթ՝ Տէր կը կոչէ զայն. ի՞նչպէս ան կ՚ըլլայ իր որդին»: Բազմութենէն շատեր հաճոյքով մտիկ կ՚ընէին անոր: Իր ուսուցումին մէջ կ՚ըսէր անոնց. «Զգուշացէ՛ք դպիրներէն, որոնք կ՚ուզեն երկայն հանդերձներով շրջիլ, կը փնտռեն բարեւները՝ հրապարակներուն վրայ, առաջին աթոռները՝ ժողովարաններու մէջ, եւ առաջին բազմոցները՝ ընթրիքներու մէջ. որոնք կը լափեն այրիներուն տուները, ու իբր պատրուակ՝ աղօթքը կ՚երկարեն: Ասոնք աւելի՛ խստութեամբ պիտի դատուին՝՝»: Յիսուս գանձանակին դիմաց նստած՝ կը նայէր թէ բազմութիւնը գանձանակին մէջ ի՛նչպէս դրամ կը ձգէ: Շատ հարուստներ՝ շատ բան ձգեցին: Աղքատ այրի մըն ալ եկաւ ու երկու լումայ ձգեց, որ նաքարակիտ մը կ՚ընէ: Իր աշակերտները կանչելով իրեն՝ ըսաւ անոնց. «Ճշմա՛րտապէս կը յայտարարեմ ձեզի թէ այս աղքատ այրին՝ գանձանակը դրամ ձգողներուն բոլորէն աւելի ձգեց. որովհետեւ բոլորը իրենց առատութենէն ձգեցին, բայց ան՝ իր կարօտութենէն՝ ձգեց իր ամբողջ ունեցածը, իր ամբողջ ապրուստը»:

GALATIANS 2:1-10 Then after fourteen years, I went up again to Jerusalem, this time with Barnabas. I took Titus along also. I went in response to a revelation and, meeting privately with those esteemed as leaders, I presented to them the gospel that I preach among the Gentiles. I wanted to be sure I was not running and had not been running my race in vain. Yet not even Titus, who was with me, was compelled to be circumcised, even though he was a Greek. This matter arose because some false believers had infiltrated our ranks to spy on the freedom we have in Christ Jesus and to make us slaves. We did not give in to them for a moment, so that the truth of the gospel might be preserved for you.

As for those who were held in high esteem—whatever they were makes no difference to me; God does not show favoritism—they added nothing to my message. On the contrary, they recognized that I had been entrusted with the task of preaching the gospel to the uncircumcised, just as Peter had been to the circumcised. For God, who 4

was at work in Peter as an apostle to the circumcised, was also at work in me as an apostle to the Gentiles. James, Cephas c and John, those esteemed as pillars, gave me and Barnabas the right hand of fellowship when they recognized the grace given to me. They agreed that we should go to the Gentiles, and they to the circumcised. All they asked was that we should continue to remember the poor, the very thing I had been eager to do all along.

MARK 12:35-44 While Jesus was teaching in the temple courts, he asked, “Why do the teachers of the law say that the Messiah is the son of David? David himself, speaking by the Holy Spirit, declared: ‘The Lord said to my Lord: “Sit at my right hand until I put your enemies under your feet.”

David himself calls him ‘Lord.’ How then can he be his son?” The large crowd listened to him with delight. As he taught, Jesus said, “Watch out for the teachers of the law. They like to walk around in flowing robes and be greeted with respect in the marketplaces, and have the most important seats in the synagogues and the places of honor at banquets.

They devour widows’ houses and for a show make lengthy prayers.

These men will be punished most severely.” Jesus sat down opposite the place where the offerings were put and watched the crowd putting their money into the temple treasury. Many rich people threw in large amounts. But a poor widow came and put in two very small copper coins, worth only a few cents. Calling his disciples to him, Jesus said, “Truly I tell you, this poor widow has put more into the treasury than all the others. They all gave out of their wealth; but she, out of her poverty, put in everything—all she had to live on.”

֍ 5

ՏՕՆ ՍԲ. ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՉՆԵՐՈՒ ՄԱՏԹԷՈՍԻ, ՄԱՐԿՈՍԻ, ՂՈՒԿԱՍԻ ԵՒ ՅՈՎՀԱՆՆԷՍԻ Հոկտեմբեր 2-ին Հայաստանեայց եկեղեցին կը յիշատակէ տօնը Քրիստոսի կեանք1ն ու քարոզչութիւնը պատմող Սուրբ աւետա-րանիչներու՝ Մատթէոսի, Մարկոսի, Ղուկասի եւ Յովհաննէսի: Մատթէոսը եւ Յովհաննէսը 12 առաքեալներէն էին, իսկ Մարկոսն ու Ղուկասը՝ 72-էն:

ՄԱՏԹԷՈՍ ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՉԸ Գալիլիայէն էր՝ Կառափնիոյ բնակիչ եւ պաշտօնով մաքսաւոր էր: Իր հրէական անունը Ղեւի էր, որ թարգմանաբար կը նշանակէ Աստուածատուր: Երբ Յիսուս զինք իր 12 առաքեալներէն մէկը ըլլալու կանչեց, ան անմիջապէս Տէրոջը հետեւեցաւ եւ դարձաւ Անոր աշակերտը: Ան քարոզած է Պաղեստին եւ Պարթեւաստան: Հաւատացեալ հրեաներու խնդրանքով ան գրի առաւ իր բանաւոր քարոզները, որ հիմը դարձան իր Աւետարանին: Նահատակուած է Եթովպիայ, կամ՝ Պարթևաստան: Մատթէոսի խորհըդանիշը թեւաւոր մարդն է: 6

ՄԱՐԿՈՍ ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՉԸ Աւանդութեան համաձայն մէկն էր այն կոյրերէն, որ բժշըկւած էին Քրիստոսի ձեռքով: Այն վերնատունը, ուր Յիսուսի եւ Ա-նոր աշակերտներու համար ե-ղաւ իբրեւ օթեւան եւ աղօթատեղի, կը պատկանէր Մարկոսի ծնողներուն: Մարկոս աշակերտած է Պետրոս Պօղոս առաքեալներուն, եղած է անոնց քարտուղար եւ թարգմանիչ: Աւետարանը գրած է Պետրոս առաքեալի պատմածներու յիշողութեամբ: Մարկոսը կը համարուի Աղէքսանդրիոյ աթոռին առաջին եպիսկոպոսը: Նահատակուած է Եգիպտոս՝ հեթանոսներու ձեռքով: Ս. Մարկոս կը համարուի Ղըպտի Ուղղափառ Եկեղեցւոյ հիմնադիրը: Մարկոս աւետարանիչին խորհրդանիշն է թեւաւոր առիւծը։ ՂՈՒԿԱՍ ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՉԸ Ծագումով յոյն բժիշկ մըն էր, պատմաբան եւ նկարիչ՝ Սուրիոյ Անտիոք քաղաքէն: Աշակերտած է Պօղոս առաքեալին եւ դարձած անոր հաւատարիմ գործակիցը: Աւանդութեան համաձայն՝ իր Աւետարանը գրած է Անտիոք՝ Պօղոս առաքեալի քարոզչութեան համաձայն: Նահատակուած է Մակեդոնիա: Ղուկասի խորհրդանիշն է թեւաւոր ցուլը:

7

ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՉԸ Յիսուսի 12 Առաքեալներէն կըրտ-սերագոյնն է, բայց բոլոր առաքեալ-ներէն ամենէն երկարը ապրած եւ վախճանած է 94 տարեկանին: Ինքն էր, որ Յիսուսի ետեւէն գնաց Գեթսե-մանիէն մինչեւ Գողգոթա: Երբ արդէն շատ ծեր էր, շարունակ կ'ըսէր. «Զա-ւակներս սիրեցէք զիրար»: Այն հար-ցին թէ ինչու այդքան յաճախ ինք կր կրկնէ այդ խօսքերը, կը պատասխա-նէր. «Տէրոջը պատուիրանն է: Եթէ սէր ունիք, ուրիշ բանի մը կարիք չէք ունենար»: Իր Աւետարանը գրած է Եփեսոս: Գրած է նաեւ 3 ընդհանրական թուղթերը եւ Յայտնութիւնը: Յովհաննէսի խորհրդանիշն է արծիւը:

FEAST OF THE EVANGELISTS STS. MATHEW, MARK, LUKE AND JOHN On October 21 the Armenian Church commemorated the Feast of Holy Evangelists Matthew Mark, Luke and John, who wrote the 4 Gospels of Jesus Christ. The word Evangelist comes from the Greek Euaggelistes which means "one who brings good news.". Matthew and John were among the original twelve apostles of Christ; Mark and Luke were apparently amongst 72disciples.

ST. MATHEW was a tax collector in Capernaum, Galilee. He is the author of the first Gospel. The name of Matthew is the Greek version of his Hebrew name Levi, which means God-given. Following God’s will, he became one of the Christ's followers. He has preached the Word of God in Parthia and Palestine. His symbol is the winged man.

ST. MARK is believed to be one of the blind men that were healed by our Lord Jesus Christ. It was the house of his mother -Mary that was the place of prayer for the apostles. He has been the interpreter of St Peter, as well as the friend of St. Paul and Barnabas. He has preached the Word of God in Antioch, Cyprus, Rome and later in Egypt, where 8

he has been martyred. He is the founder of the Coptic Orthodox Church in 64 AC. His symbol is the winged lion.

ST. LUKE is the author of the third Gospel. He was of Greek descent and was born in Antioch. According to the tradition he is one of the seventy-two disciples of Jesus Christ. According to St. Paul he was a physician, a historian and an artist. He has preached the Word of God in Achaia, Dalmatia, Italy, Macedonian and was martyred at age 74. His symbol is the winged bull.

ST. JOHN is the author of the fourth Gospel, three letters and the Revelation. He was the son of the fisherman Zebedee and the brother of James. Together with James and Peter he witnessed the “transfiguration” of Jesus Christ on the mount Tabor. Together with St. Mary, Holy Godmother, he stood near the cross. After the Pentecost, John went to Ephesus, where he wrote his Gospel. He passed away at the age of 95. His symbol is the winged eagle. Ի՞ՆՉ ԿԸ ՆՇԱՆԱԿԷ ԱՒԵՏԱՐԱՆ Աւետարան բառը յունարէն evangelion բառի թարգմանութիւնն է, որ կազմուած է ev (բարի) եւ aggeleon (աւետել) բառերէն, այսինքն՝ բարի լուրը աւետել։ Առաջին դարուն, Աւետարաններ, այսինքն՝ Քրիստոսի երկրային կեանքին վերաբերող պատմութիւնները եւ Անոր վարդա-պետութեան հիմնական դրոյթները պարունակող գիրքեր շատ եղած են, սակայն անոնց ոչ բոլորն էին հաւաստիքի արժանի։ Հետեւաբար, եկեղեցւոյ հայրեր, սուրբ Հոգիի առաջնորդութ-եամբ ընտրեցին այն 4 գիրքերը՝ Մատթէոսի, Մարկոսի, Ղու-կասի եւ Յովհաննէսի Աւետարանները, որոնցմով կը սկսի Նոր Կտակարանը։ Ինչպէս անոնցմէ իւրաքանչիւրը առանձին, այն-պէս ալ չորսը միասին կը կոչուին Աւետարան։ Աւետարանել կը նշանակէ աւետիս՝ բարի լուր յայտնել։ Քանի որ Քրիստոսը, որուն կը սպասէին դարերէ ի վեր, ապա խօսիլ Անոր անձին, խօսքերուն, գործերուն եւ տնօրինութեան մասին՝ կը նշանակէ յայտնել փրկութեան եւ երկնքի արքայութեան մասին լուրը։ Ինքը Քրիստոս եկաւ այս լուրը Իր շրթունքնե-րուն՝ ըսելով՝ «ապաշխարեցէք, որովհետեւ երկնքի 9 արքայու-թիւնը մօտեցեր է» ։ Այնուհետեւ Ան իրագործեց այդ իր կեանքով։

Requested by Mr. & Mrs. George & Sis Abajain Mr. & Mrs. Harout & Maria Abajian In Memory of THE LATE MARIE ABEDJIAN On 40th day of her passing (passed away in Aleppo)

Requested by Mrs. Afsaneh Hadad Babakhanian Family In Memory of THE LATE ANDRE SIMONIAN On the 40th day of his passing

Requested by Mrs. Mari Eglence Mr. Garabet Eglence Mr. & Mrs. Krikor and Alis Aksu Mr. & Mrs. Saro and Serena Aksu Mr. Alessandro Eglence 10

Mr. Sevag Aksu Miss. Stephanie Eglence In Memory of Their beloved Husband, Father and Grandfather THE LATE ISKENDER EGLENCE On the 1st Anniversary of his passing

Requested by Ms Rita Manjosonian In Memory of THE LATE NAZAR, ANNIG & SARKIS MANJOSONIAN THE LATE AVEDIS ARMAGHANIAN THE LATE VARTOUHI KALANDJIAN

Following the Divine Liturgy Memorial Reception will be hosted by the family of THE LATE ANDRE SIMONIAN In lower level of the church

11

List of Donations October 7-13, 2023 In Memory of THE LATE ANDREH SIMONIAN Ms Karoulin Babakhanian $200 (Womens' Guild) THE LATE DR. RAYMOND KEVORK Mr. & Mrs. Dicran & Vera Davidian $100 (Sunday School) Mr. George Paraghamian $100 THE LATE ARMOND HAMBARCHIAN Ms Adrineh Hambarchian $50 THE LATE MARIE ARTINIAN Mrs. Keghanouch Belaougian $50 Tamar Pilavdjian $150 Mr. & Mrs. Sarkis & Seta Balian $100 THE LATE ARIS VARTANIAN Mr. & Mrs.Thomas & Alvart Siraki $100 General Ms Narine Artinian $200 (Womens' Guild) Altar Flowers Artinian Family $100 / (October 8, 2023) Annual Bazaar Ms Ivet Panosian $150 (Womens'Guild) ֍ 12

Սուրբ Խորանի Ծաղիկների Նուրիատու՝ ՏԷՐ ԵՒ ՏԻԿԻՆ ԳՐԻԳՈՐ ԵՒ ԱԼԻՍ ԱՔՍՈՒ Ի յիշատակ՝ ԻՍԿԵՆՏԷՐ ԷՅԼԵՆՃԷԻ ***** The Altar Flowers are sponsored by MR. & MRS. KRIKOR AND ALIS AKSU In Memory of THE LATE ISKENDER EGLENCE Arrangement by Ann's Flowers

APPRECIATION We thank all our donors for supporting Holy Trinity Armenian Church through their heartfelt donations. If you prefer to stay anonymous, please contact the Church office and inform the administration.

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼԻՔ Շնորհակալութիւն ձեր սրտաբուխ նուիրատուութիւններուն համար։ Եթէ կը նախընտրէք ձեր անունը չյիշել կատարած նուիրատուութեան համար, կը խնդրենք նախօրօք կապուիլ Donationsգրասենեակ: may be made: եկեղեցւոյ Over the phone: 416 431 3001 E-transfer via: info@TorontoArmenianChurch.com 13

Cheques payable to: HTAC Սիրելիներ, 1928 թուականէն սկսեալ Սուրբ Երրորդութիւն Հայց. Առաք. Եկեղեցին կը շարունակէ մատուցել հոգեւոր, կրթական, մարդասիրական, մշակութային, ընկերային եւ այլ ծառայութիւններ մեր սիրելի հայրենակիցներուն: Հաճեցէք կապ հաստատել եկեղեցւոյս գրասենեակին հետ վերոյիշեալ ծառայութիւններու համար: Since 1928, the Holy Trinity Armenian Church proudly offers a range of services that cater to the needs of our vibrant community!

Contact us to discover a welcoming sanctuary where traditions thrive, hearts are nourished, and souls find solace.

14

Tel: 416 431 3001

Email: info@TorontoArmenianChurch.com

15

16

17

18

19

20

21

22

Ո՜վ գթած Հայր, բարեխնամ արարիչ բոլոր արարածներու, ընդունէ՛ Քու ծառաներուդ պաղատանքը այս երեկոյեան ժամուն, Դուն, որ առատաձեռն ես ամենուն հանդէպ, Քու բարի պարգեւներովդ ողորմէ, Տէր, ամբողջ աշխարհին Քու սուրբ եկեղեցիիդ. հիւանդներուն, խոստովանողներուն, ապաշխարողներուն եւ ննջեցեալներու հոգիներուն, որովհետեւ Դուն ամենակալ Տէր, գիտես մեր պէտքերը եւ կարիքները մեր խնդրածէն եւ հասկցածէն աւելի, եւ քեզի, Որդիիդ եւ ամենասուրբ Հոգիիդ հետ, կը վայելէ փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից: Ամէն: Գիշեր ու ցերեկ եւ ամէն ժամ կ’աղաչենք քեզի եւ կը խնդրենք, մարդասէ՛ր Տէր: Լսէ՛ մեզ, ո՜վ Աստուած, մեր Փրկիչը. ականջդ մեզի խոնարհեցուր, որպէսզի զուր տեղ չյոգնինք. այլ՝ մեր ճիգը արդարութեան գործ եւ աստուածպաշտութեան պտուղ նկատէ: Ընդունէ՛ մեր աղօթքն ու երկրպագութիւնը, ո՜վ Տէր, եւ Քու ողորմութեամբդ հատուցանէ մեզի, առատապէս: Քու ամենազօր աջիդ հովանիին տակ ծածկէ մեզ, եւ Սուրբ Հոգիիդ զօրութեամբը զօրացուր մեզ, ո՜վ Տէր: Աչքի բիբի պէս պահէ մեզ, եւ Քու բարութիւնդ ցոյց տուր մեզի, որպէսզի Քու սուրբ անունդ գովուի եւ փառաբանուի: Որովհետեւ բոլոր արարածները մշտնջենաւոր փառաբանութեամբ Քու փառքդ կը հիւսեն բարձունքներուն մէջ, Հայր, Որդի եւ Սուրբ Հոգի, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից: Ամէն: 23

Ս. ԵՐՐՈՐԴՈՒԹԻՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԵԱՅՑ ԱՌԱՔԵԼԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑԻ HOLY TRINITY ARMENIAN APOSTOLIC CHURCH

Գանատահայոց Թեմի Փոխառաջնորդ Հոգեւոր Հովիւ Տ. Զարեհ Աւ. Քհնյ. Զարգարեան

Vicar of Armenian Church Canadian Diocese and Parish Priest Rev. Archpriest Fr. Zareh Zargarian

Հոգեւոր Հովիւի Օգնական Տ. Հայարի Քհնյ. Թանաշեան

Pastor’s Assistant Rev. Fr. Hayari Tanashian

Church Office Hours: Monday to Friday - 9:00 AM to 4:00 PM Executive Secretary, Ani Sarvarian Ani@TorontoArmenianChurch.com Administrative Secretary, Betty Panossian Betty@TorontoArmenianChurch.com 920 Progress Ave. Toronto, ON, M1G 3T5 Tel: 416 431 3001 www.TorontoArmenianChurch.com info@TorontoArmenianChurch.com @TorontoArmenianChurch.com 24