นาฏศิลป์ไทย : การสังเคราะห์องค์ความรูจ้ ากวิทยานิพนธ์ดา้ นนาฏศิลป์ไทย
7.2.6 ละครพันทางของเสรี หวังในธรรม ผูใ้ ห้กาเนิดละครพันทาง เกิดขึน้ ในปลายสมัยรัชกาลที่ 4 โดยเจ้าคุณมหินทรศักดิธ์ ารงจัดให้ละครผูห้ ญิงของ ท่านแสดงละครออกภาษา ดาเนินเรื่องรวดเร็ว เจือปนตลกขบขัน โลดโผน การร่ายราทีม่ ที ่าว่องไวกระฉับกระเฉง เป็ น ความรูส้ กึ เด่นชัดเป็ นจริงเป็ นจัง ใช้ถ้อยคาเรียบง่าย มีการเจรจาสด ต่อมาสืบทอดไปยังนายบุศย์ บุตรชาย เปลีย่ นชื่อ เป็ นละครบุศย์มหินทร์และภายหลังคุณหญิงเลื่อนฤทธิได้ ์ รบั อุปการะคณะละครไว้ โดยใช้ช่อื ละครผสมสามัคคีในที่สุด เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ พระสนมเอกในรัชกาลที่ 5 เป็ นผูส้ บื ทอด สมัยรัชกาลที่ 5 หม่อมหลวงต่ วน พระชายาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันพงศ์ นาเรื่อง พระลอตามกวางมาจัดแสดงแนวละครเจ้าคุณมหินทรศักดิธ์ ารง เล่นแบบละครพันทาง มีการแต่งกายตามเชือ้ ชาติลาว มี เพลงออกภาษาลาว และการร่ายราแบบลาวโดยเจ้าจอมมารดาเขียนเป็ นผูฝ้ ึกหัดท่ารา นายเสรี หวังในธรรม ข้าราชการกองการสังคีต กรมศิลปากร ได้มีประสบการณ์เกี่ยวกับนาฏศิลป์ประเภท ต่างๆ รวมถึงละครพันทางด้วย ได้หยิบบทประพันธ์ของยาขอบเรื่องผูช้ นะสิบทิศ มาเป็ นละครพันทางแนวใหม่ ลักษณะการแสดงละครพันทางเรือ่ งผูช้ นะสิ บทิ ศของเสรี หวังในธรรม บทละคร เป็ นกลอนบทละครทีเ่ สรี ถอดความหมายจากร้อยแก้วจากบทประพันธ์เดิมมาประพันธ์เป็ นกลอนบท ละคร ผูแ้ สดง เป็ นศิลปิ นกรมศิลปากร ชายจริงหญิงแท้ ทีม่ าจากการคัดเลือกผูแ้ สดงให้มคี วามเหมาะสมกับบทบาท แล้วสามารถถ่ายทอดอารมณ์ของตัวละครได้ดี ฉาก มักใช้ฉากเดิมทีม่ อี ยู่แล้ว แล้วนาเทคโนโลยีเสริมให้เกิดความสมจริงมีการแบ่งบทเป็ นตอนๆ เพลง มีการบรรจุเนื้อร้องลงในทานองเพลง เพลงออกภาษา เครื่องแต่งกาย ยึดตามแบบกรมศิลปากรในการแต่งกายตามเชือ้ ชาติ แต่มกี ารเพิม่ ความหรูหราด้วยการปกั ดิน้ เครื่องประดับและสีสรรตามฐานะตัวละคร วิธกี ารแสดง มีบทพูดและเน้นการบอกบท การเจรจาของตัวละครชาติต่างๆ เจรจาเป็ นสาเนียงภาษาไทย ธรรมดา นาฏยลักษณ์ของละครพันทางของเสรี หวังในธรรม ทีแ่ ตกต่างจากละครพันทางของเจ้าพระยามหินทรและพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ คือ นอกจากมุ่งหมายให้เกิดความสนุ กสนาน การแสดงรวดเร็ว ผสมผสานท่ารา ดนตรี การแต่งกายเลียนแบบชาติต่างๆ การแบ่งฉาก แบ่งตอน แล้วละครพันทางของเสรี เป็ นบทเจรจาประกอบท่าธรรมชาติ สร้างตัวตลกขึน้ มาใหม่ แทรกบท ตลกในตัวละครเดิมคือมหาเถรกุโสดอ แทรกปรัชญาชีวติ และคุณธรรมในเนื้อเรื่องแต่ละตอน ปัจจัยที่ทาให้ละครพันทางของเสรี หวังในธรรม ประสบความสาเร็จและเป็ นที่ยอมรับ 1. แนวคิดและวิธกี ารเขียนบท มีหลักคือลดความเครียด กล้าคิดกล้าทา มีวธิ กี ารเขียนบทคือ อ่านบทให้ถ่อง แท้, ใช้ตวั ตลกเดินเรื่องโดยไม่ให้กระทบกระเทือนเนื้อเรื่อง ใช้ตวั ละครสาคัญเปิ ดเรื่อง ดาเนินเรื่องรวด เร็ว ใช้วธิ กี าร เปลีย่ นฉากทีไ่ ม่ตอ้ งหยุดพักการแสดง ปิ ดเรื่องให้น่าติดตาม 2. การกาหนดบุคลิกลักษณะจากการอ่านบทประพันธ์เดิมแล้วจับอารมณ์ของตัวละคร จึ งทาให้มองเห็นว่า บุคลิกลักษณะของตัวละครเป็ นเช่นไร 3. การวางตัว ผู้แ สดง โดยมาจากความใกล้ชิด ศิล ปิ น ของกรมศิล ปากร จึ ง สามารถเลือ กผู้ แ สดงที่มี บุคลิกลักษณะและอุปนิสยั คล้ายคลึงกับตัวละครได้ 4. การสร้างตัวตลกในเรื่องอย่างเหมาะสมและไม่เสียเนื้อเรื่อง 148