8
Algemene anatomie
Algemene anatomie
Weefsels Weefsels zijn verzamelingen van gelijk gedifferentieerde cellen en hun dochtergeneraties, gericht op overeenkomstige levensfuncties. Verschillende weefsels zijn verbonden tot een orgaan. Weefsels zijn te onderscheiden op basis van de onderlinge samenhang tussen cellen. Een meer gebruikte indeling berust op de opbouw en de fysiologische functie. In deel 1 worden besproken: epitheel-, steun- en spierweefsel. Het zenuwweefsel wordt behandeld in deel 3.
Epitheelweefsel (A-G) Epitheelweefsel is een verzameling dicht bijeenliggende cellen. Het kan worden ingedeeld naar zijn functie, of naar rangschikking en vorm van de epitheelcellen. Op grond van de functies onderscheiden we oppervlakte-epitheel, klierepitheel en zintuigepitheel. Het oppervlakte-epitheel is allereerst een beschermingsepitheel dat uitwendige en inwendige lichaamsoppervlakken afdekt en daarmee verhindert dat bacterie¨n het lichaam kunnen binnendringen of dat het lichaam uitdroogt. Bovendien zorgen de epitheelweefsels, zoals het secretie- en resorptie-epitheel, voor de stofwisseling, d.w.z. enerzijds kunnen stoffen van buiten worden opgenomen (resorptie) en anderzijds kunnen stoffen worden uitgescheiden (secretie). Het epitheelweefsel is ook in staat prikkels op te nemen. Deze prikkelopname vindt plaats door middel van het oppervlakte-epitheel wanneer dat bijzondere epitheelcellen bevat. Het klierepitheel omvat alle epitheelcellen die een secreet produceren en dit aan een uitwendig of inwendig oppervlak afgeven door een afvoersysteem (exocriene klieren) of het rechtstreeks aan een vaatsysteem afgeven (endocriene klieren). Bij de exocriene klieren onderscheidt men in de oppervlakkige laag het endo- en exo-epitheel. De klieren kunnen ook naar de hoeveelheid en de aard van de afscheiding worden verdeeld in eccriene, apocriene en holocriene klieren. Eccriene kliercellen zijn in staat tot continue secretie en komen voor
in het ademhalings-, spijsverterings- en geslachtskanaal (zie dl. 2). Apocriene klieren zijn bv. de melk- en de geurklieren; holocriene klieren zijn bv. de talgklieren.
Het zintuigepitheel als gespecialiseerd epitheel wordt uitvoerig besproken bij de zintuigorganen. Alle epitheelweefsels zijn bedekt met een basale membraan, membrana basalis, die de grenslaag vormt met het bindweefsel eronder.
Op basis van de rangschikking onderscheiden we eenlagig (A-C) of meerlagig (D) epitheel. Bovendien zijn er meerrijige (F) epitheelweefsels. Bij de meerlagige weefsels staat alleen de onderste laag van de cellen in contact met de basale membraan, terwijl bij de meerrijige epitheelweefsels alle cellen weliswaar contact hebben met de basale membraan, maar niet alle cellen de oppervlakte bereiken. Op basis van de vorm van de epitheelcellen kan men spreken van plaat- of plaveiselepitheel (A), isoprismatisch epitheel (B) of van hoogprismatisch (cilinder)epitheel (C). Het plaatepitheel, dat speciaal dient voor bescherming, kan al of niet verhoornd zijn. Het oppervlakte-epitheel van de huid is een verhoornd plaatepitheel, terwijl bij veelgebruikte delen van de inwendige lichaamsoppervlakken, zoals de mondholte, de huid een onverhoornd plaatepitheel vertoont (E). Eenlagig onverhoornd plaatepitheel bestaat uit cellen die gevormd zijn als de kleine steentjes van een mozaı¨ek (puzzelachtig) en is o.a. te vinden als epitheel van de sereuze huid (mesotheel) of als bekleding van bloed- en lymfevaten (endotheel). Cilinderepitheelcellen kunnen uitsteeksels (trilharen) bezitten. Men spreekt dan van trilhaarepitheel (F), zoals dat in de ademhalingswegen te vinden is. Iso- en hoogprismatisch epitheel zijn van nut bij de secretie en de resorptie. Het is te vinden in de niertubuli (isoprismatisch) en in het darmkanaal (hoogprismatisch). Een bijzondere vorm is het zgn. overgangsepitheel (G), waarvan de cellen de eigenschap bezitten zich aan verschillende spanningstoestanden te kunnen aanpassen. Overgangsepitheel bekleedt de afvoerende urinewegen.