Inleiding
17
ze over het algemeen pas laat verdienen, of althans zoveel verdienen dat alle verworvenheden van de volwassenheid te betalen zijn. Ook Arnett (2007) signaleert dat jongeren in westerse, geïndustrialiseerde landen steeds langer deelnemen aan het onderwijs en later gaan werken. Zij blijven langer thuis wonen en gaan ook steeds later een vaste relatie of huwelijk aan. In tegenstelling tot Moffitt meent hij niet dat dit tot spanningen hoeft te leiden. Het is eerder omgekeerd: de jonge twintigers lijken het niet onprettig te vinden dat zij nog geen volwassen rollen op zich moeten nemen. Het geeft ruimte om nog te experimenteren, voordat er keuzes met betrekking tot liefde en werk gemaakt worden. Men spreekt in dit verband weleens van een verlengde adolescentie. Arnett spreekt over ‘emerging adulthood’, ofwel ‘ontluikende volwassenheid’. Het idee dat de leeftijdsgrens van 18 jaar niet zonder meer betekent dat iemand volwassen is, wordt steeds breder geaccepteerd. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat in Nederland mannen tot de leeftijd van 23 jaar volgens het jeugdstrafrecht veroordeeld kunnen worden als er tekenen zijn dat zij nog niet echt op een volwassen niveau functioneren. Ook in de lichamelijke en geestelijke gezondheidszorg wordt in toenemende mate benadrukt dat er sprake moet zijn van ‘transitional care’, waarbij ‘jeugd’ wordt gedefinieerd als de periode tussen 15 en 24 jaar (Van Amelsvoort, 2013). De leeftijd van 18 wordt niet gehanteerd als een scherpe grens waarop een jongere bijvoorbeeld van de kinder- en jeugdpsychiatrie naar de volwassenpsychiatrie doorverwezen wordt. Deze verlengde adolescentie geldt echter zeker niet voor alle jongeren. Sommigen beginnen bijvoorbeeld al in de vroege adolescentie met experimenteren, terwijl anderen daar juist lang mee wachten. Er zijn jongeren die het zoeken van een baan wel erg lang uitstellen, terwijl anderen na een beroepsopleiding aan de slag gaan. Jongeren die onder risicovolle omstandigheden opgroeien, kunnen zich geen verlengde adolescentie veroorloven. Veel meisjes in justitiële instellingen bijvoorbeeld zijn al op zeer jonge leeftijd moeder en worden daarmee voor volwassen opgaven gesteld, temeer als er sprake is van armoede en een laag opleidingsniveau. Leeftijdsaanduidingen zijn dus altijd slechts benaderingen. De typering van een periode kan daarom het beste worden ontleend aan de aard en het karakter van de ontwikkeling die in deze periode plaatsvindt. Wat er gebeurt met de jongere zegt meer over de fase waarin hij zich bevindt dan de precieze leeftijd. Wanneer er om praktische redenen toch leeftijdsgrenzen moeten worden aangeven, is de periode van ongeveer 10 tot 22 jaar de adolescentieleeftijd. De vroege adolescentie ligt tussen 10 en 13 jaar, de middenadolescentie tussen 14 en 18 jaar en de late adolescentie tussen 19 en 22 jaar. De ‘emerging adulthood’ eindigt per definitie pas als volwassen rollen zijn opgenomen, hetgeen bij de meesten zo rond het 25e jaar wel gebeurd is.
1.2 Puberteit en adolescentie Het begrip puberteit heeft betrekking op het proces van geslachtsrijp worden, inclusief de hormonale ontwikkeling die de geslachtsrijping en tal van andere rijpings- en ontwikkelingsprocessen aanstuurt. Als gevolg van deze processen treedt er verandering op
14502_BW_HSAO_Boek.indb 17
21-06-13 12:35