Nepnieuws en verzonnen nieuws beoordelen

19 Nepnieuws herkennen

Lees de theorie Nepnieuws en verzonnen nieuws

Nepnieuws en verzonnen nieuws

Theorie

In een nieuwsbron kun je nieuwsberichten tegenkomen die niet waar zijn: nepnieuws. Soms kom je ook nieuwsberichten tegen die gedeeltelijk verzonnen zijn. Een schrijver kan de waarheid aanvullen met informatie die verzonnen is.

Er zijn verschillende redenen voor het verspreiden van nepnieuws, er kan bijvoorbeeld geld mee verdiend worden (via advertenties). Nepnieuws of verzonnen nieuws duikt regelmatig op. Het is belangrijk dat je echt nieuws kunt onderscheiden van nieuws dat niet waar is.

Zo bepaal je of een bericht waar is: a Een nieuwsbericht is niet altijd waar. b In wat voor soort bronnen vind je nieuws dat niet waar is? c Waarom is het belangrijk dat je kritisch naar de bron van een nieuwsbericht kijkt?

• Bekijk de bron. Ken je de bron niet? Bekijk op internet ook andere berichten van die bron.

• Is de informatie ook in andere bronnen te vinden? Dan is het waarschijnlijker dat het bericht waar is.

• Gaat het over een onderzoek? Controleer hoe en door wie het onderzoek is gedaan.

• Wees kritisch. Vraag jezelf af of het mogelijk is wat je leest of hoort.

• Controleer dingen die je vreemd of belachelijk vindt.

Geef twee voorbeelden van een nieuwsbericht dat niet waar is.

Geef twee redenen.

20 Inzicht krijgen in nepnieuws

Bekijk het fragment Wat is nepnieuws? en maak aantekeningen.

a Wat is volgens de spreekster de belangrijkste reden dat mensen nepnieuws maken?

b Welke twee tips geeft de spreekster voor het onderscheiden van nepnieuws en echt nieuws?

c Wat bedoelt de spreekster met op het verkeerde been zetten?

◯ Iemand beschuldigen van iets wat hij niet heeft gedaan.

◯ Iemand ergens een verkeerde indruk van geven.

◯ Iemand iets geven waar hij niets aan heeft.

◯ Iemand iets zeggen wat niet waar is.

d Wat willen Facebook en Google doen tegen nepnieuws?

21 Informatie voorspellen

Lees de titel en de lead en kijk naar de bron van de tekst Zeg nee tegen de klik-chip!

Zeg nee tegen de klik-chip!

Dikke kans dat je het er deze week op school of thuis al wel over gehad hebt: de tandsensor. Wil jij hem wel of wil jij hem niet? Veel ouders en tandartsen zijn blij met die nanochip die heel nauwkeurig de suikergraad in de mond meet. Maar sommige jongeren zijn juist boos en voeren actie tegen de 'klik-chip'.

De vernuftige technologie in het chipje kan aan de samenstelling van speeksel heel nauwkeurig de suikergraad in de mond meten. Als dat boven een bepaald maximum komt, bijvoorbeeld na het drinken van meer dan twee blikjes energiedrank, gaat er automatisch een waarschuwingsappje naar de ouders. Op termijn kunnen de suikerwaardes eventueel ook gekoppeld worden aan online schoolsystemen als Magister.

In eerste instantie krijgen alleen basisschoolkinderen de sensor achter op hun voortand. Na de zomer zijn ook middelbare scholieren aan de beurt. De chip is gratis en wordt betaald uit een speciaal obesitas-preventiefonds van de gezamenlijke verzekeraars.

Tandarts Garp le Panier is één van de bedenkers. Hij is heel blij dat de suikersensor er nu eindelijk echt komt. 'Dat gaat een heleboel gatjes en obesitas schelen. Het aanbrengen van de sensor doet geen pijn en gebeurt gewoon bij de eerstvolgende reguliere tandartscontrole. En de chip is zo klein dat je hem ook bijna niet voelt zitten.' Ouders moeten wel even mee, vertelt Le Panier. 'Hun smartphone moet gekalibreerd worden met het signaal van de sensor.' c Boven een nieuwsbericht staat meestal een duidelijke kop. d Welke informatie staat in de tekst, denk je?

Riane uit Elp (13) vindt het allemaal veel te ver gaan: 'Als ik een keer snoep koop, vind ik het echt niet nodig dat dat meteen wordt doorgeklikt naar mijn moeder. Wij hebben ook gewoon recht op privacy!' Ze is zó boos dat ze een actie is begonnen en zo veel mogelijk handtekeningen verzamelt van jongeren die ook tegen zijn. Ze wil al deze handtekeningen overhandigen aan minister De Jong van Volksgezondheid.

Vind je de kop duidelijk?

Bedenk ten minste drie vragen waarop je antwoord wilt hebben.

Denk aan de 5W+1H-vragen

22 Tekst kritisch beoordelen a Wat betekent het woord vernuftig? (regel 8) b Waarom zeg je 'ja' of 'nee' tegen de klik-chip? c Welke informatie vind je geloofwaardig en welke niet? geloofwaardig niet geloofwaardig d Een tussenkopje geeft aan waar de alinea over gaat. In de tekst ontbreken vier tussenkopjes. Bedenk een passend tussenkopje bij elke alinea.

Lees de tekst Zeg nee tegen de klik-chip! helemaal.

1 De vernuftige technologie in het chipje kan aan de hand van de samenstelling van speeksel heel nauwkeurig de suikergraad in de mond meten.

2 Er gaat automatisch een waarschuwingsappje naar de ouders.

3 De suikerwaardes kunnen ook gekoppeld worden aan online schoolsystemen als Magister.

4 De chip wordt betaald uit een speciaal obesitaspreventiefonds van de gezamenlijke verzekeraars.

5 De suikersensor gaat een heleboel gaatjes en obesitas schelen.

6 Riane uit Elp is een actie begonnen tegen de klik-chip.

Alinea 1:

Alinea 2:

Alinea 3:

Alinea 4: e Zoek op internet naar bronnen over het invoeren van de klik-chip. f Beoordeel of de informatie in de tekst Zeg nee tegen de klik-chip! waar is. Noem ten minste twee 'bewijzen' uit de tekst

23 Nepnieuwsbericht schrijven a Wat is het onderwerp van je tekst? b Wie is je publiek? c Welke informatie ga je in je nieuwsbericht brengen?

De redactie van de schoolkrant heeft je gevraagd om een nieuwsbericht te schrijven. Het moet een bericht zijn met nieuws dat niet waar is.

Gebruik de 5W+1H-vragen d Schrijf het nieuwsbericht. Gebruik ongeveer 100 woorden.

• Deel je tekst in: lead (inleiding), middenstuk, slot.

• Pas de stijlregels 1 en 2 toe (zie paragraaf 2.3).

• Controleer je spelling.

• Gebruik je fantasie!