The Optimist NL 175 juli augustus 2017

Jörgen Raymann: ‘Het universum helpt je’ De genezende werking van uw adem

Word uw eigen goeroe Hoeveel zelfhulp kunnen we nog aan?

THEOPTIMIST.NL € 9,75 JULI/AUGUSTUS 2017 / NR. 175

BP

Spel kan ons bevrijden uit de sleur

VOOR CO-CREATIE! P. 64

EE N VOORH

welkom Medewerkers

Waardecreatie ‘We zijn ervan overtuigd dat u ons net zo goed iets te bieden heeft als wij u. In een proces van co-creatie willen we daarom het beste van onze talenten samenbrengen. We zijn immers samen op pad naar een optimistische beweging.’

Dat schreven we in onze uitgave van maart/april. Het was onze oproep aan u om van u te laten horen om ons tijdschrift verder te verrijken. Het bleken profetische woorden, want u liet nadrukkelijk van zich horen – en wij luisteren graag. In deze uitgave ziet u daar vele concrete resultaten van.

U ziet het onder meer aan onze uitdijende rubriek Dialoog (pagina 6), die steeds meer dient als uw prikbord. U ziet het aan onze nieuwe invulling van de rubriek achterin het blad (pagina 74), waarin we u, onder meer op basis van uw tips, wegwijs willen maken in het aanbod van cultuur en uitjes. U ziet het uiteraard aan onze achterpagina, waar we volgens een jonge traditie het laatste woord geven aan een van onze lezers.

En u ziet het in ons dubbeldikke omslagthema over zelfhulp (pagina 30).

Via onze dagelijkse e-mail, The Optimist Daily, hadden we u gevraagd naar de boeken en inzichten die voor u het meest waardevol waren. Dat hebben we geweten. Uit de vele prachtige inzendingen maakten we een selectie die nu ruim de aandacht krijgt in een pakket van verhalen die ‘ouderwets prikkelend’ zijn geschreven en samengesteld door Marco Visscher. Ik kan u garanderen dat u na lezing van dit thema nooit meer hetzelfde denkt over zelfhulp.

Dit is wat co-creatie volgens ons kán en móet zijn: niet een modeterm die suggereert dat vele handen licht werk maken, maar een optelsom van unieke talenten. Samenwerking is de basis van kracht. Als iedereen die wil bijdragen dat doet naar eigen inzicht, dan ontstaat er iets bijzonders dat van tevoren niemand had kunnen bedenken.

Om onze commitment aan co-creatie kracht bij te zetten, had Jurriaan Kamp voor deze uitgave een interview met Venkat Ramaswamy (pagina 64).

Hij ziet ‘oneindig veel gelegenheden’ voor gezamenlijke waardecreatie en spreekt van een nieuw paradigma. ‘We kunnen meer waarde voor onszelf creëren door het samen met anderen te verwezenlijken.’

Onze oproep om uw inbreng blijft dan ook van kracht. Voor de komende editie werken we aan een omslagthema over wildernis: we zijn benieuwd naar uw ervaringen met wildernis. Laat ons weten wat of wie u inspireert.

Wijs ons op initiatieven en trends die we niet mogen missen. Tip ons boeken, theatervoorstellingen en festivals die u interessant vindt. Vertel ons hoe u kunt bijdragen aan onze groei. Stuur een e-mail naar redactie@theoptimist. nl. Wij zien uit naar uw bericht.

• Karst Tjoelker Het begon met een enthousiaste e-mail. Karst tjoelker is schrijver, sociaal-psycholoog en meditatieleraar in groningen. Hij kreeg ons blad toegeschoven en was verkocht. in deze uitgave brengen wij u het artikel dat hij voor ons wilde schrijven: over het belang van een juiste ademhaling voor onze gezondheid.

Pagina 22 • Tijn Touber Zijn terugkeer na tien jaar in ons blad, middels een interview in het afgelopen nummer, werd positief ontvangen, vooral onder hen die zich de interviews en columns van tijn touber nog goed heugen. toen we ons omslagthema over zelfhulp aan het afronden waren, schoot ons ineens een essay van zijn hand te binnen. Hij schreef het tien jaar geleden en het bleek inhoudelijk perfect te passen. daarom stoften we het voor u af.

Pagina 52

foto: pieter de swart

Kennis delen redt baby’s.

Geef.

Gerieke deelt als VSO-kinderverpleegkundige haar kennis in Afrika om de kansen voor moeders en baby’s te verbeteren.

Roland pluut, uitgever • Zij zet zich in voor een lokaal salaris. Enthousiast en rp@theoptimist.nl vol jemaar mee meer vakdeskundigen PS: Zelfovergave. hadden we het ook Help niet gemist, we werden diverse malen gewezen op Jörgen Raymann, de televisiemaker die een boek schreef over een als Gerieke uit entein talkshows zenden?

KENNIS donkere periode in zijn leven vol trotsSMS meldde dat hij van nature een rasoptimist is. Zijn verhaal, opgetekend door onze eigen Brian de naar 3 het euro.

Mello, sluit4333 verrassenden goed geef aan op onséénmalig omslagthema. U treft interview op pagina 26.

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 1

Optimaliseer je ervaar dagelijks de voordelen van een abonnement. nog geen lid? Meld je dan nu aan via www.theoptimist.nl/nu

Tantra: de weg naar vervulling In gesprek met Kyo Verberk, die trainingen geeft aan het Centrum voor Tantra in Amsterdam, over de verbinding met het hart.

nu wel of niet seksuele verlangens zijn, is minder belangrijk. Wij zeggen niet dat je leven beter wordt als je seks hebt. Wel zien we dat seksuele energie noodzakelijk is voor een goed leven. Maar seks hebben met iemand anders is niet noodzakelijk om je seksueel vervuld te voelen. Dat kan ook als je alleen bent.’

Wat verstaat u dan onder seksuele vervulling?

mensen die lang bij elkaar zijn, klagen vaak dat de opwinding weg is. er is wel liefde, maar het is niet meer spannend.

‘Precies. Onze instinctieve, hormonaal gestuurde seks is een tijdelijke zaak. Het verandert wanneer we kinderen krijgen, of zelfs al wanneer we ons met een ander verbinden en gaan samenleven.

Seks komt niet meer zo makkelijk op gang. Als je samen kinderen en een huishouden hebt, deel je veel zorg. Dat is niet zozeer seksueel opwindend. De lichamelijke drive is bedoeld om mensen bij elkaar te brengen en als ze bij elkaar zijn, is het klaar. Maar dat betekent niet dat seks niet meer vervullend zou kunnen zijn. Er is veel groei mogelijk. Juist in deze fase kan seksualiteit een uitdrukking worden van liefde. In tantra gaan we ervan uit dat seksualiteit ook een uitdrukking kan worden van de openheid en ruimte van ons bewustzijn.’

Wat is daarvoor nodig?

‘Gevoeligheid in onze seksuele organen en eerlijkheid in het contact. Pas als er verbinding kan zijn tussen seks en hart ervaren veel mensen dat als bevredigend. Liefde kan ook bestaan als lustvol.

Dan stroomt je seksuele energie door je hele lichaam. Het voelt meer als vrijen. Je kunt dat woord, vrijen, ook opvatten als: elkaar vrijlaten in het moment. Dus niet bepalen wat de uitkomst moet zijn, wat er moet gaan gebeuren.’

Dat klinkt niet eenvoudig.

‘Tantra is geen gemakkelijk pad. Vroeger werden mensen pas geïntroduceerd in tantrische technieken als ze in staat waren hun hele ervaring te omarmen, dus als ze alle gevoelens en ervaringen in zichzelf konden verwelkomen zonder oordeel. Daaraan ging een hele periode van mediteren en beoefening vooraf. Tegenwoordig ligt de kennis op tafel. Tantrische technieken kun je overal op internet of in cursussen vinden. Daardoor realiseren mensen zich soms niet de waarde ervan. Je kunt daardoor gaan denken dat tantra een manier is om seks te hebben. Zo kijken wij er niet naar.’

‘Dat je je een seksueel wezen voelt. Dat je geniet van je vrouwelijkheid, je mannelijkheid, of je vermogen om je vrouwelijk én mannelijk te voelen. Dat je seksuele organen betrokken zijn bij je hele leven, ook bij het drinken van een kopje thee. Dat geeft het leven een bepaalde erotische, sensuele aantrekkelijkheid.’ hoe krijgen we onze seksuele organen ‘aan’?

‘Daar zijn veel manieren voor. Wij werken veel met bioenergetica, met ademen, met beweging en geluid. We doen oefeningen om de levenslust en vitaliteit op gang te brengen en dat kan sensueel of zelfs seksueel aanvoelen. We leren mensen dat in zichzélf te herkennen. Als je de stroom van levenslust leert reguleren en die in jezelf wakker te maken, kun je lust ook delen in afstemming met een ander. Dat is mogelijk, maar niet noodzakelijk.’ en waar komt die hartsverbinding erin?

‘Als er geen hart is, is er geen liefde, geen sensitiviteit, geen afstemming, geen vriendelijkheid, dus geen seksueel plezier. Als het hart mist, is het niet makkelijk om echt te voelen. Wanneer we onszelf opsplitsen in liefde en lust zijn we destructief naar onszelf: het ene deel vecht tegen het andere deel. Tantra verbindt die verschillende delen in onszelf. Als we de seksuele impuls weten op te wekken, kunnen we intenser genieten van alles, wát het ook maar is waarvan je houdt. Je kunt bijvoorbeeld luisteren naar je lievelingsmuziek met seksuele energie, alsof je seksuele organen en je hele lichaam meeluisteren. Je hoort de muziek niet alleen met je oren, maar ook met je huid. De meeste mensen openen zich gemakkelijker voor muziek of voor andere dingen waar ze van houden, dan voor een ander mens. Dus leren we ze luisteren met hun hart en hun hele lichaam. Tantrische oefeningen kunnen een grote openheid teweegbrengen. Het is een kwestie van subtiel aanvoelen van geven en nemen, ofwel om wat je doet en wat je laat gebeuren.’ hoe kun je geven en nemen in je eentje?

Dat klinkt vreemd: tantra draait niet om seks?

‘Mensen die bij ons centrum komen, zijn vaak verbaasd dat wij helemaal niet zo gericht zijn op seks. Wij vinden seks helemaal oké, maar tantra is een spiritueel pad. Wij vragen mensen bijvoorbeeld: wat mis je? Is het de lichamelijkheid, de intimiteit, de vitaliteit? We zeggen nooit: “doe dit” of “doe dat”. Wij helpen mensen om contactvol te zijn met alles wat ze ervaren en voelen. Of dat

‘Je kunt inademen met kracht en de uitademing vanzelf laten komen, in overgave. Of andersom: uitademen met kracht en dan wachten, zodat je de inademing vanzelf laat komen. Voor geven en nemen, voor doen en laten, is kracht nodig.’ op wat voor kracht doelt u?

‘De levenskracht, de energie in ons lichaam. Levenskracht kun je

op allerlei manieren in je lichaam ervaren: als stroming, vibratie of tinteling, maar ook als stevig en solide. Het is de kracht om stil te kunnen blijven of om juist te bewegen. De levenskracht kan alles aanraken wat in de weg zit voor een bevredigend seksueel leven. Vervulling is een staat die je ervaart wanneer je bewustzijn open is en er veel vitale levensenergie door je lichaam stroomt.

Seksualiteit heeft een grote potentie om extase en vervulling voelbaar te maken.’

seerd zijn door de vrije seks van hun ouders: net zo getraumatiseerd als wíj waren door het verbod op seks van ónze ouders. Het was een reactie. Er is voor hen te veel openheid geweest, of er was onveiligheid, of de intimiteit met de eigen seksuele organen is niet gerespecteerd, of de verlegenheid is niet erkend… Eerst moesten we ons schamen en toen móchten we ons niet schamen. Dat gaat voorbij aan de vraag: wat is schaamte?’

Kun je verlicht worden door seks?

‘Schaamte zie ik als een diepe antiseksuele kracht, die ontstaat door alle kritische stemmen over de vorm die ons lichaam aanneemt, voor wat ons lichaam nodig heeft aan zorg, liefde en aandacht. We schamen ons zelfs voor onze verlangens. Een groot deel van de tantrische beoefening is het onderzoeken van verlangens, ook seksuele.’

Wat is schaamte?

‘Zeker. Maar de vraag is hoe je het kunt leven in je dagelijkse leven. Dat maakt tantra tot een spiritueel pad. De lotus bloeit op uit de modder. In tantra zeggen we “ja” tegen elke ervaring, of ze nou heerlijk is of lastig: dat is de weg naar vervulling. Stel je voelt geen seksuele energie of houdt niet van seks. Dan kun je leren om daarin te ontspannen en je reacties te onderzoeken en begrijpen: dat is de weg.’ hoe kijkt u aan tegen porno of Viagra?

‘We zijn niet voor, maar ook niet tegen. Het zijn mogelijkheden.

In elke vorm zit essentie en als je die eruit haalt, word je minder afhankelijk van de vorm. Als je bijvoorbeeld ontdekt dat het aantrekkelijke in porno de macht is of de kwetsbaarheid, dan kun je leren om je macht of je kwetsbaarheid in jezelf te eren.’

is dat een eindeloze zoektocht of ben je er op goed moment uit?

‘Nee, hoor. Seksualiteit kan in iedere leeftijdsfase groeien en verdiepen. Ik word gelukkig nog steeds verrast, zowel door mijn beperkingen als door mijn mogelijkheden. Er blijft altijd veel te ontdekken, omdat mijn verlangen met de jaren verandert. Naarmate je seksuele bewustzijn zich ontwikkelt, worden je mogelijkheden steeds ruimer.’

Webinar

is niet een hele generatie beschadigd door de seksuele revolutie?

‘De seksuele revolutie was een poging tot verandering van de seksuele moraal van de jaren vijftig. Maar een reactie is zelden een oplossing. Ik was vroeger actief in de feministische beweging en zie nu dat ik op een kinderlijke manier begreep wat gelijkwaardigheid is, of kracht, of autonomie. Ik was geneigd om mannelijk gedrag te vertonen, omdat dat toen mijn begrip was van gelijkwaardigheid: hetzelfde zijn. Door schade en schande ben ik wijzer geworden en heb ik geleerd dat verschillen tussen mensen de gelijkwaardigheid niet bedreigen en dat kracht ook ontvankelijk kan zijn.

Wij komen bij het centrum veel jongeren tegen die getraumati-

Foto: mieKe meesen

door: liseTTe ThoofT

Bent u benieuwd naar meer? Wilt u meer weten over de relatie tussen bewustzijn en seksualiteit? of wilt u weten hoe u uw seksuele energie weer kunt laten stromen en uw leven meer vitaliteit kunt geven? meld u dan aan voor het webinar op woensdag 5 april, om 20 uur. dan vertelt Kyo Verberk meer over haar inzichten en adviezen.

U kunt vooraf uw vragen aan haar bij ons neerleggen, zodat we die aan de orde kunnen laten komen. meer informaTie: WWW.TheopTimisT.nl/eVenTs/Kyo-VerberK

52 TheopTimisT.nl maart/april 2017

•

maart/april 2017 TheopTimisT.nl 53

tantra, de weg naar vervuiling Zes edities per jaar

Zes gratis webinars (voor abonnees)

Beter nieuws… voor jou… en voor de wereld

leven, elke dag!

Het Optimist lidmaatschap brengt: oplossingsgericht nieuws en dagelijkse inspiratie.

PrOfi teer nu!

nu â‚Ź 9,9 5 pe of â‚Ź 84 r maand ,- per ja ar

= gratis toegang tot het online archief (voor abonnees)

dagelijks optiMistisch nieuws

www.theoptimist.nl/nu

30 omslagartikel

Help uzelf?

Met bijdragen van onder meer Wendy Kaminer, Susie Moore, Svend Brinkmann, Sergio van der Pluijm, Richard Engelfriet, Roos Vlogman en Jurriaan Kamp.

18 De natuur als rechtspersoon

22

Onze adem geneest

26

Jรถrgen Raymann

Inhoud Juli/augustus 2017

56

Natuurfotografie

64

Co-creatie verhalen OPINIE

16 De zeven werken van

barmhartigheid

Caravaggio’s meesterwerk nader bezien door Terence Ward.

18 De natuur als

rechtspersoon

Een pleidooi waarom niet de natuur, maar dieren rechten zouden moeten krijgen.

ACHTERGROND

22 Onze adem geneest Over de helende werking van uw ademhaling.

INTERVIEW

26 ‘Het universum helpt je’ Met zijn optimisme kwam hij uit een dal en hij schreef er een boek over. Jörgen Raymann vertelt ons hoe hij in het leven staat.

OMSLAGTHEMA: ZELFHULP

30 Help uzelf?

Onze zelfhulpcultuur is ver ontwikkeld.

Misschien wel te ver. Worden we er meer tevreden mensen door, of blijven we eeuwig zoeken naar verbetering? En vergeten we tijdens het ‘verhelpen’ niet om ons heen te kijken? Wij vroegen het aan u en aan andere deskundigen.

32 Hoeveel zelfhulp kunnen

we nog aan?

Hebben we meer of minder hulp nodig?

Of meer of minder zelf? Marco Visscher inventariseert en stelt vragen aan Wendy Kaminer, Svend Brinkmann, Miguel Farias en Richard Engelfriet.

42 Uw favoriete

zelfhulpboeken

BEELDVERHAAL

56 Natuurfotografie Vogels en ander natuurschoon fotograferen vraagt om geduld. Probeert u het zelf ook eens?

Wij vroegen u erom en dat hebben we geweten. Een gevarieerde opsomming en de verhalen erachter. Uw verhalen.

45 500 boeken wijzer Alle lessen op een rij die Susie Moore heeft geleerd van de vele zelfhulpboeken die ze las.

BOEKFRAGMENT

68 De kunst van het spel Grootvader en filosoof Michael Foley leert zijn kleindochter spelen. En zij hem.

46 Leve onze veerkracht!

Volgens Sergio van der Pluijm worden we beter van tegenslag. Vertrouw op uw veerkracht en geloof in eigen kunnen.

10

47 Draai alles om

Het gevecht tussen honingbij en varroamijt

Het standvastig advies van de Deense psycholoog Svend Brinkmann, samengevat door Marco Visscher.

50 Boekensteun

Jonger Ouder Worden en andere wijze boeken 74

Beelden aan zee Heel 60-plus bakt

51 Op de sofa bij Socrates

52 Ontsla uw goeroe Jaren geleden riep Tijn Touber het al. Wij helpen het u graag herinneren.

KEUZE, MET ONDER MEER:

Festivals en Biodanza

Roos Vlogman vertelt waarom ze stapel is op zelfhulpboeken.

Filosofen zoals Gerd Achenbach zijn volgens Jurriaan Kamp uitstekende levensadviseurs.

ONDERSTROOM, MET ONDER MEER:

De moeders achter Complex Care United

VASTE RUBRIEKEN

6

Dialoog

10 Onderstroom 21 Column: Geertje Couwenbergh 55 Column: Harry Starren 74 Keuze 79 Het beste uit…

80 Lezer in beeld: Marga Timmers

colofon

Dialoog

De NeDerlaNDstalige The OpTimisT worDt gemaakt Door:

saskia geleedts, Els Kwaks, Brian de Mello, Roland Pluut en Marco Visscher. met meDewerkiNg vaN:

Marloes Hakvoort, ilse ariëns, Harry starren, geertje Couwenbergh, jurriaan Kamp, terence Ward, laura Boeters, stijn Bruers, Kris Martens, Maarten Boudry, Karst tjoelker, jörgen Raymann, Michael Foley, Merel ivens, lisette Weber, Marga timmers, Daan schoonhoven, tijn touber, susie Moore, sergio van der Pluijm, Miguel Farias, Wendy Kaminer, svend Brinkmann, Roos Vlogman en Richard Engelfriet. eN met DaNk aaN:

Kees Klomp, jeppe van Pruisen, annemarie Rietman, josé janssens, Matthijs sienot, Vanessa de Vries-liem, sarike de Zoeten, Paula Marckx, Peter schallenberg, Hunk, thijs tuurenhout, Carla Begeer, Evelien Valk, irene de Kom-avogadri, Els Wouters, Bart van Kampen, Ruth Coenen, Paula leenders, linda Vermaas, sietske Hoogenboom, tineke Nieboer, Miranda Habraken, Petra Palstra, Frits Philips, lous Wijnkoop, joep simonis, sabina Knezevic, leroy Verbeet, Kathy Chapman, levin den Boer, Rikkert Harink, gerd achenbach, socrates en veel vrije vogels. eN Natuurlijk met DaNk aaN u!

Praktische iNformatie:

De jaarprijs voor het lidmaatschap is € 84,00. Bel 088-1102010 of mail naar theoptimist@spabonneeservice.nl voor de portotarieven in binnen- en buitenland. Kijk voor de verschillende lidmaatschapsvormen en de voorwaarden op onze website, www.theoptimist.nl/lidmaatschap. u kunt zich voor een lidmaatschap aanmelden via s.P. abonneeservice. Dat kan per post: Postbus 105 2400 aC alphen aan den Rijn t 088-1102010 (kantooruren) u kunt ook een mail sturen naar theoptimist@ spabonneeservice.nl of zich online aanmelden via www.theoptimist.nl/lidmaatschap als u graag de Engelstalige, internationale editie ontvangt, kunt u contact opnemen met: the intelligent Optimist, 268 Bush street, #4419, san Francisco, Ca 94104, usa. i www.theoptimist.com e info@theoptimist.com Bent u slechtziend, blind of dyslectisch of heeft u een andere leeshandicap. the Optimist verschijnt ook op cd. Via Dedicon kunt u een abonnement nemen op een voorgelezen the Optimist. telefoon: 0486 486 486, e-mail: info@dedicon.nl, website: www.dedico.nl 6 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

Kernenergie (1)

gedicht

in de vorige uitgave vroegen wij u een gedicht in te sturen in het kader van de Happy spirit Days (16-18 juni). Eén happy winnaar ontving inmiddels 2 gratis toegangskaarten voor dit evenement. De gelukkige is lezeres annemarie Rietman, die het volgende gedicht instuurde: Hoog in de lucht glijdend, traag cirkelend. geen boven, geen beneden, geen verleden, geen toekomst slechts hier en nu. ik lig in het gras en kijk. geen boven, geen beneden, geen verleden, geen toekomst slechts hier en nu. in verbinding. gefeliciteerd, en dank aan alle inzenders voor hun creatieve bijdrage: Frida Marie, Marieke, Nathalie, jacqueline, Eva, ... de vraag is wel waar onze mannelijke dichters zijn gebleven?

Na lezing van het boek Ecomodernisme: Het nieuwe denken over groen en groei (waaruit The Optimist een boekfragment over kernenergie plaatste, mei/juni, p. XX) bekroop me bij de behandeling van het onderwerp energie het gevoel dat het enige doel was om de noodzaak van kernenergie aan te tonen. Er wordt zelfs gesproken over het ‘sprookje’ dat de wereld op korte termijn volledig draait op gedecentraliseerde, hernieuwbare energie zonder diezelfde wereld schade toe te brengen.

Hier vliegen de schrijvers wat mij betreft uit de bocht in hun poging om de lezer te prikkelen. Ze lijken zo graag hun gelijk te willen halen, dat ze recente wetenschappelijke inzichten compleet negeren. Ze constateren bijvoorbeeld dat het meer energie kost om zonnepanelen te maken dan ze ooit tijdens hun leven zullen opbrengen. Dit was inderdaad jarenlang het geval, maar volgens onderzoekers van de Universiteit van Utrecht heb je met nieuwe panelen na 2,5 jaar al evenveel hernieuwbare energie opgewekt als de energie die nodig is om de panelen te produceren. Bovendien zijn we volgens de wetenschappers óók op het punt beland dat we de milieukosten hebben terugverdiend die het de afgelopen veertig jaar heeft gekost om zonnepanelen te ontwikkelen.

De reden hiervoor is simpel. Het kost nu twee keer zo weinig energie en materiaal om zonnepanelen te maken: zonnecellen zijn dunner en het proces is schoner.

Zo lijken eigenlijk alle ontwrichtende ontwikkelingen op het gebied van zonneen windenergie te worden genegeerd.

Het lijkt alsof de duurzame energietransitie bewust niet volledig op waarde

wordt geschat, omdat dit het pleidooi voor kernenergie ondergraaft. Zo zetten de schrijvers duurzame energie uit zon en wind voortdurend weg als subsidieslurper, maar de spectaculaire prijsdalingen blijven onvermeld. Twee jaar geleden trok ons kabinet bijvoorbeeld 18 miljard euro uit voor windmolenparken op zee, maar nu blijken ze al voor 6 miljard gebouwd te kunnen worden! En het kan nog goedkoper: in Duitsland worden al windparken op zee gebouwd met 0 euro subsidie.

De duurzame energietransitie is namelijk al in volle gang, met alle ontwrichtende technologiesprongen die daarbij horen. Dagelijks komen er wereldwijd één miljoen zonnepanelen bij, de eerste kantoren met zonne-energie opwekkende ramen worden gebouwd in Eindhoven en in de Utrechtse wijk Lombok zorgt een slim systeem voor buurtstroom op basis van zonnepanelen en accu’s van elektrische auto’s voor een veel lagere belasting van het stroomnet.

Deze technologieën zetten de rekenmodellen voor toekomstige energiescenario’s op z’n kop. Kernenergie uit thorium, zoals de auteurs van Ecomodernisme bepleiten, heeft dergelijke disruptieve ontwikkelingen nog niet laten zien. Het is speelgoed voor wetenschappers in laboratoria, maar het duurt nog zeker 30 jaar voor de eerste reactoren op grote schaal beschikbaar komen. Daar kunnen we niet op wachten als we de doelen van het klimaatakkoord in Parijs willen halen.

De ecomodernisten maken ook een groot nummer van de netwerkverzwaring die moet plaatsvinden voor de transitie naar energie uit zon en wind. Maar die aanpassing is óók nodig voor kernenergie.

Een fossielvrije samenleving vraagt namelijk om een infrastructuur die 100 procent elektrisch is. Dus die overstap moeten we in elk geval maken, welke energiebron we ook kiezen.

Als realistische optimist kun je dus prima constateren dat we binnenkort leven van de zon en wind. En dat kernenergie nauwelijks een rol zal spelen in de duurzame energietransitie. Dit heeft niks te maken met stokoude groene dogma’s, zoals de schrijvers van Ecomodernisme ons voor houden, maar alles met open staan voor nieuwe ontwikkelingen en conclusies trekken met een nuchtere blik.

Matthijs Sienot Utrecht Uit een boekbespreking op hetkanwel.net

Kernenergie (2)

Ik wil beginnen met het bedanken voor jullie mooie artikelen in het tijdschrift dat ik zeer waardeer, The Optimist.

Wat ik in het artikel over kernenergie mis, is jullie bekende kritisch-optimistische kijk op zaken waarbij een brede visie wordt gegeven. Daarom ben ik zeer verbaasd, en ook teleurgesteld, dat deze brede visie niet terug te vinden is in een ‘hot item’ als kernenergie.

Mijns inziens wordt er een pure politieke stelling verdedigd die niet op échte feiten is gebaseerd, namelijk ‘kernenergie is veilig’.

Hoe is het mogelijk dat deze tekst door jullie redactie is gekomen?

Hoe is het mogelijk dat er, bijna terloops, wordt gezegd dat er nog wel steeds radioactief water uit de Japanse centrale lekt maar dat er én geen directe doden zijn gevallen én geen doden door stralingsziekte zijn gevallen. De hoeveelheid zwaar radio-actief water dat lekt is gigantisch, en dat al sinds de ramp!

Het is maar zeer de vraag of de cijfers over doden en ziekten in het getroffen gebied betrouwbaar zijn. De impact op het milieu wereldwijd (!) is niet te overzien en alleen door politieke en commerciële belangen wordt dat uit het reguliere nieuws gehouden. Waarom neemt de media dat over en wordt kernenergie in het rijtje van wind- en zonne-energie geplaatst? Dat kan toch niet passen in jullie ‘groene-visie’?

Daarom wil ik hierbij een oproep doen om een uitvoerig en zorgvuldig item te wijden aan écht veilige energievormen én aan feiten die niet in de reguliere media over kernenergie en de ramp in Japan worden gezegd.

Als laatste wil ik opmerken dat kernenergie geen label mag dragen van CO2-vrije energievorm omdat er veel CO2 vrijkomt bij de bouw van een kerncentrale, bij de winning van grondstoffen en bij transport.Veel goeds toegewenst bij jullie mooie werk.

Bram Eijgenraam Lunde, Noorwegen Naschrift redactie: De cijfers over het aantal doden door het ongeluk met de kerncentrale in Fukushima (nul doden) zijn gebaseerd op rapporten van de Verenigde Naties en de Wereldgezondheidsorganisatie.

Beter

tijn touber, nog steeds op zoek en nu dan aan de ayahuasca, komt niet veel verder dan een ‘alles mag er zijn’. Een persoonlijke blog over een dame met menstruatieproblemen en tot slot een boerin die zo ontzettend veel van haar varkens houdt dat ze deze zelf naar de slachter brengt waar ze worden gedood.

Kom op Optimist, dat kan beter.

J. G. Köhler Harderwijk juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 7

Dialoog

Hoe ik een ander en optimistisch leven kreeg

Vandaag is mijn eerste The Optimist in de brievenbus gevallen en meteen ben ik geraakt door vele artikelen. Ik was al enige tijd op zoek naar een positief, optimistisch tijdschrift en via mijn vriendin heb ik nu een abonnement. Het eerste stukje, ‘fijn dat u meedoet’, zet mij aan om dit verhaal met u te delen. Wellicht dat ik andere lezers ermee help, want wat ik heb meegemaakt durf ik gerust levensveranderend te noemen.

Ik had meer dan 15 jaar fibromyalgie en daardoor ook vermoeidheids-, slapeloosheids- en ernstige geheugenproblemen. Ik moest twee jaar geleden mijn mooie baan als wijkverpleegkundige opgeven en kon het laatste jaar één kleine activiteit (boodschappen doen) ondernemen; de rest van de dag lag ik plat op de bank te rusten. Mijn kwaliteit van leven was helemaal niets meer, ik kon alleen nog maar overleven en de levenslust was op! Dit was erg moeilijk in onze relatie en mijn man moest, met veel tegenzin, overal alleen naartoe, omdat ik al jaren geen fut meer had voor avondactiviteiten.

Tot ik in maart vorig jaar een folder van Ander Leven aangereikt kreeg. Ik heb nog nooit een completere en totaal 8 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

kloppende training gehad dan bij Ander Leven, waarbij de trainers allemaal zelf ervaringsdeskundigen zijn en ze alle deelnemers (15) en hun partners perfect en deskundig begeleiden. De hele theorie van de werking van het onbewuste brein en het stop zetten van de stressrespons wordt zéér helder en duidelijk uitgelegd en is totaal niet zweverig! Het zijn drie gezellige en zéér intensieve, maar leerzame dagen geweest. Heel bijzonder om dit ook samen met mijn partner te doen, zodat hij ook meteen alle informatie kreeg en de directe verbeteringen meebeleefde. Het was op een prachtige locatie in Barchem, perfect verzorgd en met een zeer fijne deelnemersgroep die allemaal met zéér verschillende klachten op zoek waren naar een beter leven.

Het was mijn allerlaatste hoop om nog verbetering te krijgen na aanschaf van vele dure hulpmiddelen en een héle lange en dure zoektocht langs huisarts, reumatoloog, chiropractor, fysiotherapeut, psycholoog, revalidatie traject, vele alternatieve hulpverleners zoals regressietherapeut, magnetiseur, natuurartsen, massages, acupunctuur, familieopstelling, EMDR, meditatie/yoga en tot slot maar accepteren dat de rest van mijn leven zich rondom mijn bed zou plaatsvinden.

Na het trainingsweekend van Ander Leven merkte ik het verschil; na korte

tijd was ik vrijwel totaal klachten- en medicatievrij! Ik heb daadwerkelijk een volledig ander leven gekregen met dit concept en weet vol vertrouwen en met grote zekerheid dat dit mijn sleutel is tot een gezond leven.

Doordat mijn stressrespons nu uit is, heb ik eindelijk (na 45 jaar) innerlijke rust en volledige ontspanning in mijn spieren en pezen. Hierdoor is de pijn, stijfheid en vermoeidheid uit mijn lijf en ik slaap weer goed, zonder enige medicatie te gebruiken.

Ik kan nu weer alles doen, zoals fietsen, sporten, motorrijden, naar een feestje, film of theater, een wijntje drinken, een weekendje weg en een wandeling maken van 13 km in Zuid-Limburg, om maar wat te noemen.

Af en toe heb ik nog fibromyalgieklachten, maar dankzij het Alexander Concept van Ander Leven beschik ik nu over de handvatten om het snel aan te pakken en weg te werken met metéén positief resultaat. Het is écht een training en ik moet iedere dag deze training (oefening) doen om mijn onbewuste brein een nieuwe snelweg te leren maken. Je wordt nog één jaar lang begeleid door een coach en een buddy, dus ook de nazorg is prima.

Ook mijn man en kinderen zijn zielsgelukkig dat ik mijzelf dit fantastische cadeau gegeven heb en dat ze een nieuwe, gezonde en positieve vrouw en moeder terug hebben. Hopelijk is dit verhaal een inspiratie voor andere fibromyalgie patienten om de moed niet op te geven en om zichzelf dit levensveranderende cadeau te gunnen!

Nu, ruim een jaar later, kan ik oprecht en vol overtuiging zeggen dat ik mijn volledige gezondheid terug heb! Ik leef weer volop en geniet nog dagelijks van mijn nieuwe, gezonde leven, waarin ALLES mogelijk is. Mijn leven is weer fantastisch en het is heerlijk om weer iedere dag optimistisch te zijn en te kunnen lachen. josé janssens Roermond Meer informatie: www.anderleven.nl

We zijn benieuwd naar uw mening over deze editie. schrijf ons! redactie@ theoptimist.nl

ondernemen

‘Met video bereik ik de jonge potentiële ondernemer’

hoe iNsPireer je jonge mensen om het betekenis-

volle ondernemerspad op te gaan? Met die vraag worstelde The Optimist-lezer Kees Klomp. Hij heeft al een aantal inspirerende boeken op zijn naam staan, en zijn meest recente uitgave, Handboek Betekenisvol Ondernemen, is binnen een jaar tijd toe aan een vierde druk. VPRO’s tegenlicht besteedde er in één van hun best bekeken Tegenlicht-uitzendingen, Rendement van geluk, aandacht aan. Sindsdien loopt het nog harder. Er volgden talloze bijeenkomsten, mensen raakten geïnspireerd. Maar of hij met zijn boeken ook daadwerkelijk het jongere ondernemerspubliek bereikt, is maar de vraag. Werd het tijd om een vijfde boek te schrijven, specifiek gericht op deze doelgroep? Kees twijfelt, want hij weet hoeveel inspanning het schrijven van een boek vergt.

Zijn dochter van 21 lentes brengt hem op andere gedachten. ‘Papa, ik kijk liever naar video dan dat ik een boek lees’, is voor Kees de sleutel waar hij naar zoekt. Hij besluit om in navolging van zijn laatste boek betekenisvolle ondernemers te interviewen over hun bedrijven en hun rol daarin. Dat doet hij samen met zakenvriend Ron van Es, voormalig tv-maker.

Op film.

Het initiatief wordt opgemerkt door het online platform MaatschapWij en de partijen besluiten

samen verder te gaan. ‘We presenteren op wekelijkse basis zo’n gefilmd portret. Van bekende en minder bekende ondernemers, maar allemaal met een maatschappelijke drive. We noemen ze ook wel Purpose People. Ons doel is om dit jaar 50 portretten te maken en online te zetten’, vertelt Kees. ‘Het is de intentie en ambitie van ons platform om te inspireren. Dat doen we zonder winstoogmerk. Hopelijk zetten we zo (jonge) mensen aan om ook het positieve, betekenisvolle ondernemerspad te gaan bewandelen. De korte films vormen het centrale onderdeel van het platform en mogen volop gedeeld worden.’

De video’s vindt u op: maatschapwij.nu (met hart en ziel gefilmd en gemonteerd door jeppe van Pruissen van MaatschapWij)

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 9

onderstroom samenleVing

‘Er zit beweging in’ in gesprek met sarike de Zoeten en Vanessa de Vries-liem van de stichting Complex Care United.

‘Als we niet een optimistische levensinstelling had-

den gehad, waren we waarschijnlijk nooit zo ver gekomen.’ Dat zeggen Sarike de Zoeten (rechts op de foto) en Vanessa de Vries-Liem. De een woont in een dorpje in de Achterhoek, de ander op een steenworp van het Haagse Vredespaleis. We ontmoeten elkaar in het midden, op Utrecht Centraal Station, en zien twee totaal verschillende vrouwen met één bijzondere overeenkomst: beide zijn ze moeder van een kind met ZEVMB (Zeer Ernstige Verstandelijke en Meervoudige Beperkingen): Bram de Zoeten is 18 jaar, Thijmen de Vries is net 4 jaar. Hun gezinnen draaien volledig om de zorg voor deze kinderen.

Sinds de geboorte van hun zwaar gehandicapte kind is niets meer zoals het was en staan ze in de ‘overlevingsstand’. In hun zoektocht naar een zo goed mogelijk leven voor hun kind en gezin lopen ze tegen allerlei muren aan.

Of het nu gaat om het regelen van verpleging, hulpmiddelen, een persoonsgebonden budget (PGB), medicatie, vergoedingen door de zorgverzekering, het krijgen van ondersteuning of de administratie bij diverse overheidsloketten.

Ze kwamen elkaar een paar jaar geleden online tegen.

Los van elkaar vonden ze dat ze iets moesten doen. De Zoeten streed al jaren op haar manier voor ZEVMB. Een

10 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

oud-collega van De Vries bood aan een stichting op te richten om een nieuw initiatief te helpen starten. Dat werd in 2016 de stichting Complex Care United (kortweg: 2CU, to see you), bedoeld om andere ZEVMB-families te helpen de kwaliteit van het (gezins)leven te verbeteren. Ze schrijven op basis van hun ervaringen en input van andere ouders een pamflet, waarin ze melden dat ‘mensen met zeer ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen nog altijd onzichtbaar zijn in de maatschappij, maar ook in politiek Den Haag. Het gevolg is dat ouders en betrokkenen, naast alle dagelijkse zorgen, steeds te maken krijgen met tijdelijke oplossingen en overgangsrecht waardoor ze voortdurend in onzekerheid blijven.’ Hoog tijd voor actie en een structurele oplossing, vinden de dames.

Ze besluiten gebruik te maken van het aanbod van tv-programma Kassa om aandacht voor dit onderwerp te vragen. In een mum van tijd staan ze in kranten, zijn ze te horen op Radio 1 en zitten ze aan tafel bij Jeroen Pauw.

Het leidt ertoe dat ze het pamflet overhandigen aan Eerste en Tweede Kamerleden. In mei volgen een gesprek met VWS Staatssecretaris Martin van Rijn en een Algemeen Overleg in de Tweede Kamer. Daarbij blijken alle partijen, van ChristenUnie tot D66, het eens over de noodzaak van een oplossing. Van Rijn zegt toe samen met deze ‘pamfletouders’ een werkgroep op te richten met een onafhankelijke voorzitter. Dit vormt de start van een programma om de - door 2CU aan de kaak gestelde - problematiek van onderaf aan te pakken. Urgente gevallen worden bovendien direct opgelost. Een prachtige toezegging en een historisch moment voor alle ZEVMB-gezinnen.

Maar niet alleen politiek Den Haag is nu in beweging.

Ook in de directe omgeving en in professionele kringen merken de vrouwen dat hun optreden iets heeft losgemaakt. De slager waar ze bijna dagelijks komt, vraagt na de Kassa-uitzending aan de Vries: ‘heb je veel reacties gehad?’. Fijn dat zo iemand uit de buurt meeleeft en dat hij de vraag durft te stellen. ‘Ik zie je natuurlijk heel vaak, maar ik weet niet zo goed wat ik moet zeggen’, bekent de goede man. ‘Een tijdje later, na de uitzending bij Pauw, werd ik door hem en zijn collega’s tussen alle klanten hardop begroet met een “goed gedaan!”; langzaam maar zeker wordt alles steeds beter bespreekbaar.’ ‘We krijgen hartverwarmende reacties; niet alleen in Nederland maar zelfs ook uit het buitenland’, zegt De Zoeten hoopvol. ‘Men is blij dat we deze complexe problematiek benoemen en vanuit een ander perspectief benaderen. We kijken niet naar een eventuele diagnose, maar naar hoe het kind daadwerkelijk is’.

Vanessa de Vries vat het samen: ‘Het is een heel ingewikkeld onderwerp. Alles wat confronterend is, gevoelig ligt en geen duidelijk etiket heeft, lijkt moeilijk bespreekbaar. Onbekend maakt onbemind, maar dus ook onbespreekbaar.’ Voor de dames des te meer reden om het aandachtsoffensief te starten. Sarike de Zoeten klinkt strijdbaar. ‘Het wordt tijd dat Den Haag wat doet, maar ook dat anderen hun verantwoordelijkheid nemen. Denk aan huisartsen, kinderartsen, verpleegkundigen, medische opleiders. Er zit overal beweging in en dat voelen we. Dat stemt ons ook optimistisch.’

‘We doen het niet voor onze kinderen’, zeggen ze bijna in koor. ‘Onze drive is om de verandering te bewerkstelligen die in onze maatschappij voor de ZEVMB-problematiek nodig is, maar dat gaat jaren duren. De kans is groot dat onze Bram en Thijmen dat niet meer gaan meemaken.’ Dat is een uitspraak die confronteert. De Zoeten vult aan: ‘het doel is ook dat ouders van kinderen met ZEVMB zich op een gegeven moment niet meer druk hoeven te maken over al die dingen waar wij ons al die tijd wél druk over hebben gemaakt. Ik heb jaren gestreden om een passend PGB los te krijgen. Dat is er nu, ook al is het wankel. Het zijn kleine stapjes vooruit. De gedachte dat er iets ten goede verandert en dat het betrekkelijk zinloze leven van Bram hierdoor meer betekenis krijgt, vind ik voor mezelf een belangrijke drijfveer. Het resultaat is iets blijvends en iets positiefs.’ Ze benadrukt dat ieder mens doelen nodig heeft. Zij is niet het type zorgmoeder dat kan genieten van alleen maar de glimlach van haar kind; dat volstaat simpelweg niet. ‘Mijn doel is de zorg voor mijn zoon zo te organiseren dat alles geregeld is, om pas daarna van die glimlach te kunnen genieten.’

De dames hebben een masterplan, dat moet wel als je aan zo’n uitdaging begint. Toch? ‘Dat hadden we in het begin niet, maar nu moeten we het structureel en stap voor stap aanpakken’, beaamt De Vries. ‘Het begint met zichtbaarheid en bewustwording. Als je niet weet over wie het gaat, is het moeilijk om in actie te komen.

Dus wie zijn het en waar zitten ze? Daarna: wat hebben ze nodig? En hoe gaan we dat organiseren en kun-

nen we krachten bundelen? Politiek, maatschappelijk, zorg-technisch, financieel? Waar vinden we Bekende Nederlanders die onze ambassadeurs willen worden, hoe kom je aan fondsen voor de stichting? Hoe bouwen we de ondersteuning uit en komen we aan vaste supporters in de vorm van 2CU Friends? Hoe stimuleren we onderzoek en kunnen we innovatieve ideeën, zoals een 2CU woonvorm, uitwerken? Dat zijn aardig wat stapjes, met veel betrokkenen en binnen complexe omgevingen.’

Hun doel is uiteindelijk een structurele verandering in het systeem te realiseren, zodat ZEVMB herkend en erkend wordt en hiermee de zorg en kwaliteit van leven van kinderen en gezinnen worden verbeterd. Dat niet telkens opnieuw moet worden uitgelegd dat een ZEVMBkind niets zelf kan. Dat het uiteindelijk niet meer alleen overleven is voor ouders, maar dat zij af en toe gewoon kunnen genieten van de glimlach van hun kind – ook al zijn dit relatief zeldzame momenten. | Brian de mello

Alles wat confronterend is, gevoelig ligt en geen duidelijk etiket heeft, lijkt moeilijk bespreekbaar.

De 2Cu-boodschap luidt: ook ZEVMB-mensen hebben recht op een ‘goed’ leven. De stichting startte een campagne, waarbij aan iedereen gevraagd werd een foto te maken met de tekst #ikziejewel. Bekende en onbekende Nederlanders gaven gehoor aan deze oproep; de selfies stroomden massaal binnen. in amper een week tijd is hun boodschap meer dan een miljoen keer gedeeld op de sociale media.

Claudia de Breij stelde zelfs haar liedje Ik zie jou beschikbaar als lijflied voor de stichting. Meer weten: www.2cu.nu

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 11

onderstroom naTUUr

Het gevecht van de eeuw: de honingbij versus de varroamijt De europese honingbij heeft het zwaar. Niet alleen de intensivering van landbouw en het gebruik van bestrijdingsmiddelen bedreigen het bestaan van de bijenstand. Uit onderzoek blijkt dat er nog een veel groter gevaar op de loer ligt. Dit gevaar is de 1,1 millimeter lange bij 1,5 millimeter brede varroamijt: een mijt die verantwoordelijk is voor massale bijensterfte. Honingbijen kunnen in hun strijd tegen de varroa wel wat hulp gebruiken. Die hulp krijgen ze van de gepassioneerde imker Peter Schallenberg.

Samen met een team van experts helpt hij de honingbij af te rekenen met zijn grootste bedreiging.

De varroamijt kwam van oorsprong alleen voor bij bijenvolken in Zuidoost-Azië, waar de parasiet en de honingbij in parasitaire symbiose met elkaar samenleefden. In 1952 werd de varroamijt een stuk verder 12 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

van huis gedetecteerd. Namelijk in Vladivostok, een stad in het meest oostelijke deel van Rusland. Door de invoer van Europese bijenvolken vanuit Oekraïne naar Rusland, liet verspreiding van de varroa niet lang op zich wachten. Ruim dertig jaar later, in 1984, was vrijwel iedere honingbij ter wereld gastheer van de parasiet. Laat de Europese honingbij nu net niet bestand zijn tegen de varroamijt.

De varroamijt kan zich alleen voortplanten in het nest van de honingbij. Nadat ze zich in een broedcel sluit, legt het varroa-vrouwtje eitjes op de poppen van de bij. Wanneer de eitjes uitkomen, overleven de mijten op belangrijke voedingsstoffen van de pop.

Dit gaat ten kosten van de lichamelijke ontwikkeling van de bij. De varroamijt zorgt niet direct voor sterfte, maar zorgt voor afwijkingen en een verhoogde vatbaarheid voor ziektes. Een reeds verzwakte honingbij maakt met een vastgebeten varroamijt op zijn lichaam geen schijn van kans. Binnen anderhalf jaar kan de varroa zelfs hele bijenvolken wegvagen.

Hoewel imkers de varroamijt al jaren bestrijden met organische zuren als thymol of mierenzuur, roeit dit de mijt niet uit. Gelukkig bestaat er een effectievere aanpak. In 1996 werd ontdekt dat sommige honingbijen de aanwezigheid van een varroamijt in de broedcel kunnen ruiken. Het blijkt een gunstige genetische eigenschap met een donker randje te zijn: de honingbij ruimt bij het ruiken van de mijt zijn eigen pop met parasiet en al op.

Om bijen met deze genetische eigenschap te telen, ontwikkelde men in de Verenigde Staten, bij Agricultural Research Service een speciaal teeltprogramma: Varroa Sensitive Hygiene (VSH). Dit programma werd door BartJan Fernhout, van Arista Bee Research geïntroduceerd in Europa. Peter Schallenberg (foto) kwam in 2014 in aanraking met VSH en besloot initiatieven te ontplooien om dit teeltprogramma op grote schaal toe te kunnen passen.

In zijn stichting Bijen en Wilgen werkte Peter samen met een team van imkers, om resistente bijen te telen. In 2016 werden op kleine schaal de eerste resultaten bereikt van honderd procent resistentie. Een mijlpaal voor het redden van de Europese honingbij en een grote stap in de goede richting.

Het kweken van bijenkoninginnen met honderd procent resistente nakomelingen neemt veel tijd in beslag. Bovendien hangt er een flink prijskaartje aan.

Het kruisingsproces kan alleen worden uitgevoerd met speciale apparatuur en het grootste deel van het werk wordt onder een microscoop uitgevoerd. Het begint bij het selecteren van honingbijen met de gewenste genetische eigenschappen. Vervolgens wordt het sperma van de darren verzameld waarmee de geselecteerde bijenkoninginnen worden bevrucht. De bevruchting vindt plaats door middel van kunstmatige inseminatie.

Om af te rekenen met de varroamijt moeten er duizenden resistente koninginnen worden gekweekt.

Alleen dan keert de bijenpopulatie terug naar een stabiele en zelfvoorzienende situatie. | laUra BoeTers

onTwerp

Het meest duurzame pretpark in noorD-itAlië, tussen Trento en Venetië, ligt een

apparaten maken er een origineel dagje uit van.

Geestelijk vader van het pretpark is Bruno Ferrin, die in 1969 begon met het plaatsen van een schommel achter zijn bescheiden restaurant. In bijna 50 jaar tijd is het uitgegroeid tot een bijzonder kunstig geheel van natuurlijke attracties. Gebouwd door iemand zonder gespecialiseerde technische achtergrond, maar met een scherp oog voor de natuur en haar bewegingen.

bijzonder pretpark, genaamd Ai Pioppi. Alle attracties in dit park worden voortgedreven door zwaartekracht of door uw eigen energie. Er komt dus geen elektriciteit aan te pas. Wat te denken van een enorme tredmolen waarin u uzelf een aardig eind de lucht in fietst. Of een achtbaan waar voldoende vaart in zit.

Ook de schommels, glijbanen, tokkelbanen en andere

Goed nieuws

Een Mexicaanse student heeft een behA ontwikkeld die borstkanker in een vroeg stadium kan detecteren. De cups van de beha zijn voorzien van 200 biosensoren die de huid van de borsten monitoren door de temperatuur, vorm en gewicht te meten. wanneer de borst op een bepaalde plek warmer is, kan dat duiden op een intensievere bloedtoevoer, wat weer zou kunnen betekenen dat die aderen iets ‘voeden’; in veel gevallen een bepaald soort kanker. Deze informatie wordt in een app overzichtelijk in kaart gebracht en, in geval van slecht nieuws, waarschuwt de app de patiënt. lichte fysieke inspanning is goed voor de hersenen van vijftigplussers. Volgens onderzoekers hebben het geheugen en de denkvaardigheid het meeste baat bij het trainen van het hart en de spieren. Koraalriffen zijn heel belangrijk voor al het leven op aarde. toch worden ze wereldwijd bedreigd. azijn blijkt een ideaal middel te zijn om de riffen te beschermen. Een paar druppeltjes zijn al genoeg om een van de grootste natuurlijke vijanden van het koraal te bestrijden, de zogenaamde doornenkroon. De meta-analyse van drie studies toont aan dat zinkpastilles de snelheid van herstel van een verkoudheid verdrievoudigen. Finse onderzoekers constateerden dat 70 procent van de mensen met een verkoudheid binnen 5 dagen herstelde met een flinke dosis zink, dat veilig blijkt te zijn in grote hoeveelheden. Mensen die in een groene omgeving wonen, zijn geestelijk gezonder. Zij ervaren namelijk minder stress of raken deze sneller kwijt als zij meer tijd doorbrengen in het groen. De melkveehouderij is er in geslaagd om de uitstoot van fosfaat in het eerste kwartaal van 2017 flink omlaag te brengen. Volgens cijfers van het CBs gaat het om 4,5 miljoen kilo. Met de reductie is een groot deel van het doel om de uitstoot van fosfaat in 2017 weer onder het Europees plafond van 172,9 miljoen kilo te brengen al gehaald. Het luisteren naar favoriete liedjes uit hun jeugd en de jaren erna kan diepe herinneringen oproepen bij mensen met dementie. De muziekherinneringen stellen hen in staat weer een gesprek te voeren en ‘in het nu’ te blijven. ook als ze al in een vergevorderd stadium van dementie zijn. Volgens de amerikaanse voedselveiligheid- en inspectiedienst is het veilig om gekookt én rauw voedsel opnieuw in te vriezen. Mits het ontdooien is gebeurd in de koelkast. Voedsel is namelijk prima een MEEr goED NiEuws op aantal dagen te bewaren in de koelkast zonder dat het bederft. opnieuw invriezen binnen die periode kan dus ook.

•

•

•

•

•

•

•

•

DE VolgENDE pagiNa >

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 13

onderstroom BoeKen

Jonger Ouder Worden is iets voor iedereen Ze hAAlDe op hAAr 42ste als eerste vrouw haar pi-

lotenbrevet op vliegveld Deurne, werd op haar 47ste bewust ongehuwd moeder, spande op haar 48ste een rechtszaak aan tegen de Belgische staat bij het Europese Hof van de Rechten van de Mens, won die, en op haar 90ste schreef ze het boek Jonger Ouder Worden, een bestseller in België en Nederland loopt er ook warm voor. Ik bel haar in haar appartement in Berchem, onder de rook van Antwerpen. Ze vraagt gelijk of ik wel eens in Antwerpen kom. Dan moet ik beslist even langskomen. En ik moet Paula zeggen.

wat was voor u de aanleiding om het boek te schrijven? ‘De reden om dit boek te schrijven was

puur toeval. Mijn zakenpartner Alex en ik waren ongeveer een jaar geleden bezig een plan te maken om iets te doen rond de eenzaamheid van ouderen, een groeiende laag van onze bevolking. Plotseling werd hij voor zaken naar het buitenland geroepen.

Technisch kon ik het zonder hem niet rond krijgen en toen gaf hij mij de beste raad die ik ooit gekregen heb: “in afwachting dat ik terugkom doe jij wat je het beste kan, schrijf er een boek over”. Dat heb ik dan maar gedaan.’

was dat een grote uitdaging? ‘Voor mij was dat

een onbekende wereld want mijn relaties en vriendenkring situeerden zich vooral in een groep van middelbare leeftijd en jonger, en ik kwam daar plots bij mensen op leeftijd terecht die in de eenzaamheid waren terechtgekomen, daar waar dat absoluut niet hoefde. Het klinkt misschien een beetje eenvoudig maar voor ik het wist had ik er een boek over geschreven en voor ik het besefte lag het boek in de winkel. Daarop kwam ik in een tsunami van aandacht terecht want het is wel degelijk een probleem van deze tijd die om een oplossing vraagt. Ik word nu overal gevraagd om te spreken en ik sta open voor ideeën om het probleem aan te pakken.’

inspiraTie

Het gaat in het leven niet om het wachten tot de storm is gepasseerd, maar om te leren dansen in de regen.

ViVian greene, KUnsTenares, sChrijfsTer, ondernemer 14 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

hoe kijkt u naar mensen die ouder worden en die het hoofd erbij laten hangen? ‘Tja, dat is toch hun

eigen fout, om te denken “ik heb mijn tijd gehad, het is nu aan de jongeren”, want zo werkt het niet. Ik heb tot hiertoe nog nooit mensen ontmoet die echt oud willen zijn, en bovendien haat ik dat woord. Ik ben niet oud, ik ben gewoon lang jong gebleven. Overigens: jong zijn is ook niet altijd even plezierig. Maar wat belangrijk is: volgens mij moeten we niet spreken over een oudere en een jongere generatie, we zijn van dezelfde generatie want we moeten het met elkaar doen. We zouden moeten streven naar leeftijdloosheid. Dat kan ik iedereen aanraden. Daar hoort bij dat je je niet neerlegt bij je kwaaltjes en gebreken. Ik heb zelf twee nieuwe heupen, het kostte wel wat tijd om te revalideren maar ik loop nu weer.’ wat zouden ouderen meer moeten doen? we kunnen niet allemaal zo’n ‘supersenior’ zijn als u, nietwaar? ‘Misschien moeten we het meer doen zoals

de Indianen, waar de wijsheid van de ouderen wordt gewaardeerd door de jongeren. Maar het is ook de manier van denken die je als oudere zelf hebt. Al mijn zakenrelaties zijn jonger dan ik, maar ik heb me nooit een moment bekommerd om het leeftijdsverschil. En ik ben ook nooit door hen behandeld als iemand die een “stukske” ouder is, integendeel. Ouder worden is niet iets wat alleen ouderen betreft, het raakt iedereen.

En vergeet niet dat een hogere leeftijd sneller komt dan je denkt.’

wat is uw grootste geheim om gezegend langer jong te blijven? ‘Ik heb geen geheim. Zoals gezegd,

ik blijf alleen heel lang jong, en zo wil ik het ook houden. Regelmaat in mijn onregelmatige leven helpt daarbij. Ik ben gestopt met roken toen ik zwanger was. Voor de rest werk ik te hard, slaap te weinig, ik eet wat ik wil en ik drink whisky. Johnnie Walker is een goede vriend van mij.’

U doet van alles. Waar haalt u al die positieve energie vandaan? ‘Volgens mijn dokter heb ik positieve stress nodig. En regelmatig een uitdaging . Maar men moet die dan wel durven aannemen. Zo moeilijk is dat nu ook weer niet. Het is veel gemakkelijker dan jaren stil in een stoel te gaan zitten.’ | Brian de mello

Jonger Ouder Worden paula marckx uitgeverij Houtekiet 253 pagina’s E 22,99

Het bos helpt u de bomen te zien, en meer

Optie B toont de veerkracht van de menselijke geest

Een handleiding voor in het bos. Zo zou je het nieuwste boek van boswachter peter wohlleben kunnen noemen. Zijn werkterrein is het bos en dat leeft en ademt hij tot in detail. De geheimen van bomen en het bos kan hij daarom als geen ander op onderhoudende en gepassioneerde wijze blootleggen. Doet u er uw voordeel mee, de eerstvolgende keer dat u bij grootmoeder op bezoek gaat of gewoon de benen strekt tijdens een boswandeling. want hoe handig is het om de weg in het bos te kunnen vinden zonder kompas of navigatiekastje, te weten onder welke bomen u het beste kunt schuilen bij slecht weer, van welke bessen en paddenstoelen u beter af kunt blijven als u trek krijgt, dierensporen te kunnen lezen, uzelf met natuurlijke insectenverdelgers te beschermen tegen muggen, mieren en teken, te weten op welke wijze u kinderen met plezier het bos kunt laten verkennen en hoe u het slimst een nacht in het bos doorkomt, helemaal alleen.

sheryl sandberg beschrijft in haar boek optiE B hoe haar leven verloopt na de plotselinge dood van haar echtgenoot; ze vond hem in elkaar gezakt in het fitnesscentrum. als een van de hoogste bazen van Facebook ontdekt ze met de hulp van vriend en hoogleraar adam grant dat veerkracht een spier is die kan worden getraind. De menselijke geest heeft het bijna bovenmenselijke vermogen om de draad op te pakken en opnieuw gelukkig te zijn. Het boek laat het persoonlijke verdriet van sheryl zien, maar ook hoe anderen hun tegenslag achter zich lieten. tegenslag in de vorm van ziekte, werkloosheid, aanranding en verkrachting, natuurrampen en oorlogsgeweld. Zij vonden een manier om de leegte na een schokkende ervaring te ontstijgen en kwamen daarmee op een weg naar nieuwe vreugde. als optie a door verdrietige omstandigheden niet beschikbaar is, leert dit boek ons om het beste te maken van optie B. Dat helpt tijdens een crisisperiode anderen en onszelf veerkrachtiger te maken, jong en oud. optiE B verschijnt 20 juni.

Het bos

Optie B

peter wohlleben uitgeverij lev.

256 pagina’s E 18,99

sheryl sandberg en adam grant uitgeverij lev.

288 pagina’s E 19,99

Goed nieuws

wist u dat lAchen u fysiek gezonder maakt? lachen wordt namelijk geassocieerd met verhoogde gezondheidselementen zoals minder stress, lage bloeddruk en meer stemming verhogende hormonale niveaus (endorfine). ook werkt lachen pijnstillend door de verhoogde endorfine niveaus; na een kwartiertje lachen blijkt onze pijngrens met 10 procent gestegen.

Een taal leert u het gemakkelijkst als u 8 bent, uw woordenschat is echter het grootst op uw 68ste.

De Europese stroomproducenten zijn overeengekomen om geen steenkoolcentrales meer te bouwen na 2020. Elektriciteitsbedrijven die zich naar de toekomst richten, het Klimaatverdrag van parijs ernstig nemen en op langere termijn rendabel willen blijven, moeten ook alle bestaande steenkoolcentrales tegen 2030 stilleggen. China sloot afgelopen april een derde van haar geregistreerde ivoorwinkels. Eind vorig jaar al kondigde de regering aan dat zij toewerkt naar een volledig verbod op de binnenlandse handel in ivoor. tegen het eind van 2017 geldt een totaalverbod; hiermee zal de grootste ivoormarkt ter wereld officieel gesloten zijn. De afdeling neonatologie van het Maastricht uMC+ gebruikt al enige tijd een transportcouveuse die geschikt is voor gebruik in een Mri-scanner. Hiermee kunnen te vroeg geboren baby’s veilig en optimaal worden onderzocht op eventueel hersenletsel. tweeduizend jongeren kunnen binnen twee jaar rekenen op een vaste baan in de metaal en techniek. samen met de metaalwerkgevers heeft de FNV een zogenoemde generatie pact gesloten. De afspraken moeten ervoor zorgen dat ouderen de gelegenheid krijgen om minder te gaan werken en gezond met pensioen kunnen. jongeren kunnen dan in de vrijgekomen uren gaan werken. Vrouwen die optimistisch en positief zijn, hebben als ze met pensioen gaan ongeveer 70 procent minder kans om te overlijden aan kanker, hartziekte en andere chronische aandoeningen dan degenen die vaak pessimistisch zijn.

Het ontspant, ontgift en ontstresst: lopen op je blote voeten. steeds meer mensen schijnen er blij van te worden, want er komen elk jaar weer een paar zogenaamde ‘blotevoetenpaden’ bij: routes die speciaal zijn aangelegd om lekker op je blote voeten te bewandelen. De hersenen werken het snelst op uw 18e, maar uw rekenvaardigheden zijn het beste op uw 50ste. in de Vs kunnen sinds mei de eerste pre-orders voor de tesla solar roof worden geplaatst. De solar roof is een dak voorzien van speciale zonnepanelen. Vanaf 2018 is het dak ook leverbaar in Nederland.

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 15

onderstroom CommenTaar

De zeven werken van barmhartigheid Door: TerenCe ward

enkele jAren geleDen stapte ik in Napels een kerk binnen om

opeens voor een wonder van de Italiaanse kunst te staan. Boven het schaars verlichte altaar hing De Zeven Werken van Barmhartigheid, een verbluffend meesterwerk van grensverleggend kunstenaar Caravaggio. Gemaakt terwijl hij op de vlucht was voor de gevreesde politie van het Vaticaan vanwege zijn veroordeling in Rome voor doodslag. De boodschap van het werk is visionair, Caravaggio’s eerbetoon aan de menselijke solidariteit.

Dit schilderij is ook een smeekbede voor verlossing. En zijn afzweren van geweld.

De Zeven Werken van Barmhartigheid is het meest complexe werk van Caravaggio en loopt over van spanning, kleur en contrast. De achtergrond is een grimmig Napolitaans steegje. Hij gebruikt zestien personages om ons door een reeks giften te leiden: voedsel voor de hongerige, water voor de dorstige, kleding voor de naakte, een dak voor de dakloze, zorg voor de zieke en voor de gevangene achter tralies, en een uitvaart voor de dode.

Alle heilige tradities spreken over deze barmhartige daden, de hoekstenen van elk geloof: van de Torah tot de Koran, van de Analecten tot de woorden van Asoka. In dit geval werd Caravaggio geïnspireerd door Mattheüs 25. Dit werd door Elaine Pagels, auteur van The gnostic gospels, ‘het juweel van het Nieuwe Testament’ genoemd.

De voortvluchtige schilder plukte arme Napolitanen van de straat als modellen en plaatste ze in beelden die de religieuze kunst van zijn tijd trotseerden. De Renaissance-stijl van geïdealiseerde gespierde heiligen en uniforme verlichting raakt zijn doek niet aan. Met behulp van een sinister clair-obscur lijkt elk personage levensecht - want dat is precies wat ze zijn. Verrassend, onmiddellijk en levend. Strijklicht doet elke barmhartigheid oplichten. En het gebeurt allemaal in de straat, meteen voor de deur. Nu. In zijn meest dramatische scène biedt een Napolitaanse schone een oude man haar blote borst aan, zodat hij vanachter de tralies van zijn gevangenis kan zogen. Wat gebeurt hier? Twee barmhartige werken in één - de gift van voedsel en het troosten van de gevangene - de oude legende van Romeinse liefdadigheid. Pero geeft melk aan haar gevangen vader en houdt hem zo in leven.

Een zwaardblad snijdt door een mantel, die door een halfnaakte kreupele wordt gegrepen. Sint Maarten kleedt de naakten en bezoekt de zieken. Een uitgeputte pelgrim zoekt onderdak, een herbergier wijst naar binnen. Onderdak voor de daklozen.

Een man die water drinkt uit de kaak van een ezel is niemand anders dan een dorstige Samson, met Caravaggio’s gezicht, die

16 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

zich reinigt van het bloed dat hij op het slagveld heeft vergoten.

En een diaken houdt een fakkel boven twee voeten die uit een kar steken. De doden zullen met waardigheid begraven worden.

Ondanks epidemieën, honger en armoede toonden de Napolitanen Caravaggio een vorm van menselijkheid die hij nog nooit eerder had gezien. Hier helpen de armen de armen. Geen kruimels van de rijken. En Caravaggio begreep dat dergelijke solidariteit geweld op afstand houdt.

Het is zelfs zo dat twee engelen gefascineerd neerkijken op deze werken van barmhartigheid, net als wij. Tegenwoordig is Napels nog steeds een stad die op het scherpst van de snede overleeft, tussen wreedheid en genade. De Zeven Werken van Barmhartigheid resoneert met een universele betekenis. Het is nu nog net zo relevant als toen de kunstenaar het vier eeuwen geleden met zijn oliën op het doek aanbracht.

James Joyce schreef ooit: ‘Duurzame verhalen beginnen met het provinciale en verplaatsen zich naar het universele. Wat mezelf betreft: ik schrijf altijd over Dublin. Want als ik in het hart van Dublin kan komen, kom ik in het hart van alle steden over de hele wereld. Het specifieke bevat het universele.’

In De Zeven Werken van Barmhartigheid neemt Caravaggio dit smalle steegje in Napels en verheft het tot een universeel niveau, van het alledaagse naar het mythische. Het zou Cairo kunnen zijn, Calcutta, of de Bronx. Angelo Esposito, de curator van het schilderij, zegt: ‘Hier vind je alles wat je over het leven moet weten. We moeten elkaar helpen. Doen we dat niet, dan betekent dat het einde voor ons allemaal.’ Dit is waar geweldloosheid begint. Met solidariteit en medeleven. Esposito beweert dat niets meer voldoening brengt dan een barmhartige daad. Zoals de Perzische dichter Saadi 600 jaar geleden al echode: ‘Kinderen van Adam zijn allemaal onderdeel van hetzelfde lichaam, Die, in de schepping, uit dezelfde essentie gemaakt werden.

Hij die de pijn van anderen niet voelt, Kan zichzelf geen mensenzoon noemen.’ terence ward is schrijver, producer en cross-cultural consultant in het Midden-oosten. Zijn boek ‘the guardian of Mercy: How an Extraordinary painting by Caravaggio Changed an ordinary life today’ verscheen in februari 2016 (arcade publishing, New York).

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 17

Opinie

De natuur als rechtspersoon Waarom we niet de natuur, maar dieren wettelijke rechten moeten geven. Een denkoefening. door: sTijn Bruers, Kris marTens en maarTen Boudry

18 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

H

et parlement van Nieuw-Zeeland heeft de juridische status van een persoon toegekend aan het nationaal park Te Urewa en de rivier Whanganui. Deze week volgde India met het toekennen van rechten aan de Ganges en Yamuna rivieren. Ook in Ecuador kreeg de natuur rechten, zoals te lezen in hun grondwet: ‘ecosystemen hebben het onvervreemdbare recht te bestaan, te bloeien en zich te ontwikkelen.’ Misschien is het tijd om ook in onze grondwet de natuur als rechtspersoon op te nemen, zoals de Vlaamse milieujurist Hendrik Schoukens onlangs voorstelde? Dat zou een sterk juridisch wapen leveren om de schaarser wordende open ruimte te beschermen.

Toch is dat geen goed idee. Een natuurgebied of een ecosysteem heeft volgens de moderne wetenschap geen bewustzijn, geen persoonlijke verlangens en geen persoonlijke ervaringen.

Kan een natuurgebied dan wel een rechtspersoon zijn? Wat ‘wil’ de natuur eigenlijk? Waar is de natuur bezorgd om? Om niets, voor zover we weten. De natuur beseft niet eens wat er met haar gebeurt, en ze is ook voortdurend aan verandering onderhevig.

Ecosystemen komen en vergaan. Het zijn wij mensen die waarde toekennen aan de natuur, net zoals we waarde kunnen toekennen aan een mooi schilderij. De natuur is moreel onverschillig. Ze is niet geïnteresseerd in abstracte waarden zoals biodiversiteit, schoonheid, evenwicht, ongereptheid of integriteit.

De natuur is evenmin geïnteresseerd in het welzijn van voelende wezens. Dat zijn wij mensen nochtans wel, en terecht: een dier waardeert en voelt wel zijn of haar welzijn, in tegenstelling

tot de natuur. Dus naast ons is er altijd nog iemand anders, namelijk het dier zelf, die een voorkeur heeft voor welzijn. Er valt dus iets te zeggen voor het idee dat het welzijn van dieren belangrijker is dan onze esthetische voorkeuren voor de natuur.

In de natuur is er ontzettend veel dierenleed: miljarden individuen worden onderworpen aan honger, koude, ziektes, ongevallen, parasieten, roofdieren, gevechten en noem maar op.

Natuurlijke selectie, de motor achter evolutie, drijft zelf op dood en vernieling. Voor ons lijkt de natuur idyllisch, maar daarin worden we misleid. Voor elke fluitende vogel die we zien, zijn er tientallen piepjonge vogeltjes die een miserabel kort leven hebben gekend. Die vogeltjes kregen we niet te zien, want ze stierven en werden opgegeten en verteerd alvorens we ze in de gaten kregen. Een vogel legt tijdens haar leven tientallen eieren.

Gemiddeld zullen slechts twee uitgebroede vogeltjes overleven en een volwassen, reproductieve leeftijd halen. Indien er meer vogeltjes zouden overleven, krijgen we binnen de kortste keren een exponentiële bevolkingsexplosie van vogels.

Dit permanente bevolkingsoverschot van vogels, vissen en vele andere dieren is waarschijnlijk de grootste tragiek in de natuur. Onder ecologen staat het bekend als r-selectie waarbij de ‘r’ verwijst naar de rate of birth van een populatie, of het aantal nakomelingen dat een individu krijgt. Die dieren hebben veel nakomelingen en slechts een zeer klein aantal van hen overleeft het tot hun reproductieve leeftijd waarop ze zich kunnen voortplanten. De grote meerderheid van de pasgeboren dieren hebben zeer korte levens met veel negatieve ervaringen, voornamelijk door honger en ziekten. Op het einde van hun korte levens hebjuli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 19

We denken ten onrechte dat de natuur idyllisch is, omdat we de vele slachtoffers niet te zien krijgen. ben ze een pijnlijke doodstrijd, bijvoorbeeld in de klauwen van een roofdier.

De idyllische opvatting van de natuur kent ook andere verschijningen. Volgens de Canadese politiek filosoof Will Kymlicka moeten we een natuurgebied beschouwen als een soevereine staat die we niet zomaar mogen inpalmen of verstoren. Dit is het politieke equivalent van het juridische idee dat een natuurgebied een rechtspersoon is. De inwoners in dat natuurgebied, de wilde dieren en planten, verwerven zo een zelfbeschikkingsrecht. Dat klinkt mooi, maar wat als blijkt dat die soevereine staat een failed state is, een mislukte staat vol misère, chaos, hongersnoden en slachtpartijen? Als we zo’n staat ongemoeid laten, kunnen we moeilijk volhouden dat we de autonomie van wilde dieren respecteren. De grote meerderheid van de dieren maakt elkaar het leven zuur en leidt een erg kort en miserabel leven. Ongewenst leed en vroegtijdige sterfte is niet bepaald bevorderlijk voor iemands autonomie.

Dit heeft zeer vergaande consequenties voor hoe we ons ethisch moeten verhouden tegenover de allesbehalve idyllische natuur. Is natuurbehoud wel zo goed als er zoveel dierenleed aan kleeft? Moeten we buizerds en vossen terug gaan uitzetten in natuurgebieden, als we weten dat het genadeloze moordenaars zijn? Dit zijn een paar gewaagde vragen die gesteld worden binnen het ‘effectief altruïsme’, een groeiende sociale beweging van wereldverbeteraars die op een wetenschappelijk onderbouwde en rationele manier trachten zoveel mogelijk goeds te doen. De oplossing is natuurlijk niet om zomaar een natuurgebied vol te storten met beton, zodat er geen dier meer kan geboren worden.

En zomaar alle roofdieren uitroeien is ook te naïef. Dan krijg je een bevolkingsexplosie en wellicht massale sterfte door honger of andere doodsoorzaken. Een genocide in een failed state gaan we ook niet aanpakken door het land eventjes plat te bombarderen.

W

at kunnen we dan wel doen? In plaats van het toekennen van rechten aan ecosystemen, stellen we voor om rechten toe te kennen aan niet-menselijke dieren. Niet aan diersoorten, maar aan individuele dieren. Een soort is een abstract begrip, en kan niets voelen of ervaren. Maar louter juridische rechten toekennen is niet voldoende. We zouden kunnen beginnen met wetenschappelijk onderzoek naar hoe we op een veilige en doeltreffende manier kunnen ingrijpen in de natuur om het welzijn van alle dieren zo goed mogelijk te bevorderen. Net zoals er een academische discipline genaamd conservation biology bestaat, die onderzoekt hoe we zo goed mogelijk de biodiversiteit van natuurgebieden kunnen bevorderen, zo zouden we welfare biology kunnen oprichten, een discipline die onderzoekt hoe we het welzijn van dieren in de natuur zo goed mogelijk kunnen bevorderen. Met goede wetenschap kunnen we in de toekomst het welzijn verhogen van duizenden generaties wilde dieren.

Waarom is dit zo’n moeilijke denkoefening? Waarom hebben veel mensen moeite met het idee om in te grijpen in de natuur om dierenwelzijn te bevorderen? Wat houdt ons tegen om dergelijk

20 TheopTimisT.nl januari/februari juli/augustus 2017 2017

onderzoek in welfare biology te starten? Onze onbetrouwbare intuïties en spontane denkfouten liggen ons dwars.

De illusie van de natuuridylle noemden we al. We denken ten onrechte dat de natuur idyllisch is, omdat we de vele slachtoffers niet te zien krijgen. We denken dat een mooi natuurgebied functioneert om het optimaal welzijn van alle dieren te garanderen, en dat de biodiversiteit netjes in evenwicht is, afgesteld op het maximaal welzijn voor de dieren. In werkelijkheid wordt dat natuurgebied gedreven door blinde chaotische processen, die niet begaan zijn met welzijn. Evenwichten zijn lokaal en veranderlijk, niet tijdloos en harmonieus.

Een andere hardnekkige morele intuïtie is dat leed veroorzaakt door mensen erger is dan leed veroorzaakt door de niet-menselijke natuur. In werkelijkheid maakt het voor de slachtoffers geen verschil. Waarom grijpen we in het ene geval in, maar in het andere niet? Als een mens slachtoffer wordt van natuurgeweld, bijvoorbeeld als een kind wordt aangevallen door een roofdier of parasiet, dan gaan we ons ook niet beroepen op de volgende drogredenen: ‘Wat de leeuw met die kinderen doet is natuurlijk en een leeuw heeft geen morele verantwoordelijkheid.’ Of wat met deze redenering: ‘Als we kinderen zouden genezen van parasieten, dan zal dat leiden tot onvoorziene gevolgen en toekomstige problemen, zoals een overbevolking en verstoring van natuurlijke evenwichten.’ Of nog: ‘Kinderen moeten toch aan iets sterven. We hoeven dit kind niet te helpen want we kunnen onmogelijk alle kinderen beschermen tegen de natuur. Het haalt niets uit om dit ene kind te redden want er zijn zoveel kinderen die sterven door de natuur. We moeten de natuur haar gang laten gaan.’

Een laatste argument stelt dat de mens geen God mag spelen, dat interventie in de natuur ten voordele van het dierenwelzijn een vorm van arrogante menselijke hoogmoed is. Nochtans willen veel ecologisten wel aan natuurbehoud doen omwille van hun eigen waarden, waarbij ze het welzijn en de autonomie van wilde dieren negeren. Ze willen de natuurlijkheid van de natuur behouden, maar daarmee leggen ze hun eigen waarden – dat natuurlijkheid schoon en goed is – op aan de slachtoffers, de wilde dieren.

De tegenstanders van welzijnsbevorderende natuurinterventies willen hun eigen voorkeuren voor natuurlijkheid, integriteit of natuurlijke schoonheid van een natuurgebied realiseren, terwijl de voorstanders de voorkeuren van de slachtoffers willen respecteren: hun welzijn, vrijheid en autonomie staan centraal.

Het is een goed idee om juridische argumenten te gebruiken voor het behoud van wat inherent waardevol is. Maar in plaats van een onpersoonlijk natuurgebied te beschouwen als rechtspersoon, kunnen we dat statuut beter toekennen aan dieren zelf, met hun persoonlijke ervaringen en verlangens.

•

Stijn Bruers is moraalfilosoof, Kris Martens is klinisch psycholoog, en Maarten Boudry is filosoof. Dit artikel is eerder verschenen op de website van Knack.

en nu?

Wat vindt u van dit idee? Zal het werken? Hoe kunnen we volgens u het beste de natuur en de dieren beschermen? We zien uw reactie graag. schrijf ons: redactie@theoptimist.nl.

Column Geertje Couwenbergh Expressionist, auteur en schrijfleraar. www.geertjecouwenbergh.com

Blind van gelijk

foto: CoCo broeken

Ik sta In de gebruIkelIjke rIj automobilisten voor het stoplicht om de hoek. Er is niets aan de hand; de lucht is er, de zon, luidruchtig overstekende tieners met lange benen en armen zijn er, de nog net niet gemaaide berm is er. Totdat er uit de auto voor me een linkerarm verschijnt die een sigarettenpeuk weg mikt. Ik najaaa! ontsteld naar mijn vriendin naast me in de auto die rustig doorgaat met het voorbereiden van haar yogales, terwijl ik met druk opgetrokken schouders en open handen het universele gebaar van ‘WTF’ maak naar de auto voor me. Wanneer dit de aandacht trekt van de peukenwerpster wijs ik driftig richting haar sigaret. Ze haalt haar schouders op en kijkt weer vooruit.

Het stoplicht zegt groen. Tot mijn genoegen besluit de auto iets verderop rechts in te parkeren zodat ik erlangs moet rijden. Ik trap op mijn rem en neem voor lief dat ik hiermee het kruispunt achter me blokkeer. Aan mij de kans om de achteloze vervuiler, die in de afgelopen vijfhonderd meter in mijn hoofd symbool is komen te staan van Alles wat er Mis is in de Wereld, even flink de waarheid te vertellen. Strak van zelfgenoegzaamheid druk ik op het knopje dat het raam omlaag rolt en leun ik over mijn vriendin heen.

Ik maak volzinnen, zeg U en mevrouw, maar zelfs ik

Terwijl ik een ongemakkelijk boosbeleefd knikje doe en doorrij, voel ik al mijn agressie plotseling nutteloos om me heen opgestapeld.

voel dat het klinkt als een sissende slang, weliswaar aangekleed in galakleding.

Dan volgt het bekende moment nadat ik een verbale torpedo op iemand heb afgevuurd. Het is onwaarschijnlijk stil en vertraagd, en in mijn geval meestal direct vervuld van spijt. Ik zie nu pas echt het gezicht van de vrouw, die mijn moeder had kunnen zijn. Haar gezicht is gerimpeld en bruin en ze draagt een paarse winterjas, die lijkt op alle winterjassen waarin mijn familieleden op de koffie binnenvielen bij mijn grootouders in Brabant, totdat iemand ze aanmoedigde die uit te trekken, om nog wat langer te blijven en vooral ‘toch nog wêh te vatten’ - wat in mijn familie altijd op eten en drinken duidde.

Terwijl de verkeerschaos achter me toeneemt, kijkt de vrouw me verbaasd aan, maar niet boos. Ze neemt een zichtbare inademing en zegt ‘dankjewel voor de tip’. Terwijl ik een ongemakkelijk boos-beleefd knikje doe en doorrij, voel ik al mijn agressie plotseling nutteloos om me heen opgestapeld. Ik murmel tegen mijn vriendin, die er inmiddels ook stil van is, dat daar weinig tegenin te brengen valt.

‘Being right has nothing to do with compassion’, sprak de boeddhistische leraar Chögyam Trungpa.

Dat de sigarettenpeuk misschien maar een kiezel des aanstoots was in vergelijking met de stenen die dezer dagen op mijn maag liggen, neemt diens les niet weg.

Dat het noodzakelijker dan ooit is om je stem te laten horen over de zaken die je aan het hart gaan, daaraan twijfel ik niet. Maar dat de manier waarop je dat doet misschien wel even belangrijk is als wat je doet, is een waarheid als een koe die deze dame weer even bij me in de auto parkeerde.

•

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 21

Achtergrond

onze adem geneest Een juiste ademhaling ontspant, bevrijdt en geneest.

Het lijkt te mooi om waar te zijn, maar de wetenschap lijkt er voorzichtig mee in te stemmen. Wat is goed ademhalen en wat haalt het uit? En, is het moeilijk om te leren?

E

door: KarsT TjoelKer

r is een nieuw geneesmiddel op de markt. Een wondermiddel. Het vermindert geestelijke spanning vrijwel onmiddellijk en verzacht lichamelijke pijn. Het maakt je scherper, alerter, heeft een gunstig effect op je bloeddruk en uw aanmaak van cortisol. Ook is het heilzaam voor uw immuunsysteem en doet het wonderen voor uw reukvermogen. Het werkt goed tegen angst en depressie en als u het middel lang genoeg inneemt, kan het u helemaal afhelpen van de symptomen. Slapeloosheid, druk op de borst, darmproblemen: idem. De mensen die het al gebruiken, zweren erbij en kunnen niet zonder. En het beste moet nog komen. Het is, echt waar, gratis.

Goed, het is eigenlijk niet nieuw. Het is ook niet echt een medicijn, eerlijk gezegd; het heeft geen vaste of vloeibare vorm namelijk. Helemaal gratis is het ook niet, want je moet het leren, uit een boek, of beter nog, via een leraar. Toch kan iedereen het, en is er geen woord gelogen over de effecten. Goed leren ademhalen is gezond. Goed ademhalen ontspant. Een goede ademhaling geneest en is de sleutel tot een vrijer leven.

Tenminste, dat zeggen ademtherapeuten. Tijd om me erin te verdiepen en het zelf te ervaren.

‘Het is meditatie voor mensen die niet kunnen mediteren’, zegt de Amerikaanse psychologe Belissa Vranich in The New York Times. Eind vorig jaar kwam haar boek Breathe uit, een zelfhulpboek waarin ze de lezer goed leert ademhalen. Tien minuten per dag goed ademhalen, twee weken lang, en je zou al resultaat zien: meer ontspannen zijn, je fitter voelen.

22 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

‘Je adem beïnvloedt alles’, schrijft ze. ‘Alles.’ Je lichaam dus, maar ook je psychische gezondheid. Ze vindt het daarom raar dat medisch specialisten hun patiënten van alles voorschotelen, van pillen en diëten tot het devies meer te gaan sporten, maar het vrijwel nooit over je ademhaling hebben. ‘We gaan er vanuit dat een effectieve ademhaling gewoon gebeurt’, zegt ze in haar boek.

Dat is alleen niet helemaal waar, vindt ook de Nederlandse psycholoog en ademtherapeut Peter Kampschuur. ‘Goed ademen gaat ermee gepaard dat het accent van de adembeweging onder de navel ligt’, zegt hij. ‘De beste manier van ademen is de bekkenademhaling, waarbij het accent zelfs vrij dicht bij het schaambeen ligt en de beweging rond wordt tot in de bekkenbodem, alsof je letterlijk inademt tot in je zitvlak. Dat is heel ontspannend, als je er tenminste ook goed bij uitademt.’

Baby’s en kinderen doen het vaak precies zoals het hoort – vanuit de buik, in een geschikt tempo. Volwassenen, helaas, lang niet altijd. Spanning, tegenslag, trauma’s en slechte gewoontes zorgen ervoor dat we hoger gaan ademen, in een tempo dat eveneens hoger is dan nodig. In plaats van met de middenrifspier bestaat dan de kans dat je met je borstspieren ademt, of erger nog, alleen maar in de keel.

‘Hoe hoger het accent van de adembeweging ligt, hoe meer spanning men opbouwt in de borstkas en elders in het lichaam’, aldus Kampschuur, die praktijk houdt in het Brabantse SintMichielsgestel. ‘En als je niet helemaal uitademt, houd je die spanning ook vast.’

In het boek The healing power of the breath, dat in 2012 verscheen, leggen de Amerikaanse ademtherapeuten Richard Brown en Patricia Gerbarg uit dat een verkeerde manier van ademhalen onnodig veel het sympatische systeem activeert – het systeem dat verantwoordelijk is voor vecht- en vluchtreacties. Een diepe, rustige ademhaling activeert het parasympatische systeem - dat er voor zorgt dat het lichaam tot rust komt - en werkt daarom ontspannend. Net als Kampschuur stellen ze dat mensen vaak te veel spanning vasthouden, te veel in de actieve stand staan en veel minder diep ontspannen dan eigenlijk mogelijk is.

‘In het ergste geval is iemand geheel en al verkrampt en doen zich allerlei stapeleffecten voor’, vertelt Kampschuur. ‘Wie

jarenlang te weinig spanning loslaat, voortdurend spanning opbouwt en nog aan deze lifestyle gewend is geraakt ook, loopt grote kans op verschijnselen als chronische vermoeidheid en een heel scala aan psychosomatische aandoeningen. Ongunstig ademen leidt op den duur tot uitputting, en dat kan – onder andere via een haperend immuunsysteem – overgaan in ziekte.

Daarnaast kun je ook in specifieke spiergroepen, gewrichten en organen spanningen vasthouden.’

A

lle reden om naar je ademhaling te kijken dus, en gelukkig kan het anders. Ademtherapeuten beloven een diepgaande balans aan wie goed leert ademen, en ze wijzen daarbij niet zelden naar monniken en mystici die zich blakend van gezondheid naar het nirwana hebben geademd. Kampschuur leerde het goede ademen zelfs via een meditatieleraar, de inmiddels overleden Hetty Draayer.

Kennis – en meningen – over goed ademen en de heilzaamheid ervan zijn dus niet nieuw. Wel is er recent onderzoek dat de genezende effecten van goed ademhalen bevestigt. Chris Streeter, een psychiater aan de universiteit van Boston, ontdekte vorig jaar dat een combinatie van yoga en gecontroleerd ademhalen een gunstig effect had op neerslachtige patiënten. De depressiesymptomen verminderden in sterkte, en er bleek sprake van een verhoogd niveau van het zogenaamde ‘GABA-zuur’; een neurotransmitter met ontspannende, kalmerende effecten. In South Carolina vonden wetenschappers aan de Medical University een verband tussen een gecontroleerde ademhaling en een zichtbare versterking van het immuunsysteem aan de hand van speekselmetingen. De wetenschappers zijn vanwege de steekproefgrootte voorzichtig met hun stellingnames, maar hebben de resultaten inmiddels gepubliceerd in BMC Complementary and Alternative Medicine.

In Nederland is de arts Jan van Dixhoorn al een tijdje bezig met onderzoek en training op het gebied van ademtherapie. Al in de jaren tachtig ontdekte hij dat ademtherapie voor hartinfarctpatiënten een behoorlijk resultaat had – bij de mensen die anders hadden leren ademen was er een daling van 30 procent in ‘cardiale gebeurtenissen’. Hij ontwikkelde daarna een eigen adem- en juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 23

Heeft u behoefte aan onafhankelijke medische informatie? Wilt u meer weten over de risico's van gangbare therapieĂŤn en medicatie en wat de alternatieven zijn? Het gezondheidsmagazine geeft al ruim 19 jaar maandelijks praktische informatie in de vorm van helder en toegankelijk geschreven artikelen, gebaseerd op wetenschappelijke publicaties.

Neem uw gezondheid in eigen hand en ontvang nu 10 nummers voor â‚Ź 49,95 ( 25% korting ). Inclusief toegang tot het online archief.

Ga naar www.medischdossier.org/jaarabo voor meer informatie en aanmelden.

24 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

ontspanningsmethode, de ‘Methode van Dixhoorn’, waar hij nog steeds therapeuten in schoolt.

‘Het is een onderzoekende methode, geen specifieke ademtechniek’, verduidelijkt Van Dixhoorn. ‘We pretenderen daarnaast ook niet dat we alle klachten kunnen oplossen.’ Anders dan veel van zijn collega’s concentreert hij zich niet op een bepaald punt waar de ademhaling zou moeten beginnen. ‘Het hele lichaam doet mee aan het ademen in mijn optiek. Dat is het eigene aan mijn methode, ik heb daar bewust voor gekozen.’

In de methode onderzoekt de therapeut samen met de patiënt hoe hij of zij tot ontspanning kan komen via verschillende ademen ontspanningstechnieken. Daarna wordt er gekeken welke klachten hier op reageren. ‘Idealiter is de afvoer van spanning verbeterd’, zegt Van Dixhoorn. ‘Dan hoeft de spanning minder hoog op te lopen, en verdwijnen de klachten die daarmee samenhangen.’

Van Dixhoorns adem- en ontspanningstherapie is voor de behandeling van tal van klachten ingezet, van hoofdpijn tot burnout, van hartproblemen tot HIV-symptomen. De resultaten van zijn therapie zijn door behandelaren die zijn methode toepassen bijgehouden, van 2006 tot 2015, en verschenen dit jaar voor het eerst in een bulletin (https://issuu.com/vandixhoorn). En, wat blijkt: bij 60 procent van de patiënten was er sprake van een ‘goed effect’. Bij patiënten met spanningsproblemen zonder specifieke oorzaak, zoals slaapstoornissen, hoofdpijn of vermoeidheid was er zelfs bij 67 procent sprake van een ‘goed effect’.

Overtuigende cijfers, zou je denken. Maar: ‘Er zit een bias in’, erkent Van Dixhoorn. ‘Het zijn mensen die zelf hebben gekozen voor deze methode en dus gemotiveerd zijn. Dat is een absolute voorwaarde. Je hoeft niet te geloven dat het werkt, maar je moet wel bereid zijn om het te proberen. Het probleem kan zijn dat je je van dingen bewust wordt waar je tot die tijd niet bewust van was. Het vraagt om wat je ervaart, te accepteren.’

De methode van Hetty Draayer zit anders in elkaar – je leert ademen via het zogenaamde ‘qi-punt’ in het heiligbeen (‘qi’ is een klassieke Chinese naam voor levensenergie). Toch ziet ook Peter Kampschuur de motivatie van zijn cliënten als een volstrekte voorwaarde.

‘Het komt voor dat het goede ademen wordt gehinderd door een fysieke stoornis, eventueel al vanaf de geboorte’, zegt Kampschuur, ‘maar meestal zijn de moeilijkheden van psychische aard.

“Hoger” ademen leidt tot minder voelen, minder contact met je emoties en diepere onderbuikgevoelens. Veel mensen willen inderdaad liever niet alles voelen wat er in hun lijf te voelen valt.

Je kunt leren om daar “doorheen te ademen” en het één en ander alsnog los te laten, maar lang niet iedereen heeft er het onvermijdelijke ongemak van “weer meer voelen” voor over.’

Dat ademtherapie en -meditatie niet veel populairder zijn, zal hier mee te maken hebben. Van Dixhoorn ziet daarnaast ook nog eens een sterke onwil binnen de gezondheidszorg. ‘In de jaren tachtig heb ik onderzoek gedaan naar de effecten bij hartpatiënten’, vertelt Van Dixhoorn. ‘De kosten voor heropname vijf jaar nadien waren bij deze patiënten gehalveerd. Alleen, cardiologen vinden het niet interessant. Die willen mensen medicijnen geven, of opereren. Ze worden betaald om iets te doen, niet om mensen te trainen zodat het zonder verrichting kan. Er is geen waardering voor dingen die vanzelf kunnen.’

A

nders leren ademen – het leek me persoonlijk behoorlijk lastig. En dat is het ook, moet ik zeggen. Inmiddels oefen ik nu ruim een jaar met het ademen vanuit het qi-punt; een punt net

Het probleem kan zijn dat je je van dingen bewust wordt waar je tot die tijd niet bewust van was. boven het schaambeen, maar dan ruim daarachter, bijna tegen het heiligbeen aan. Ik vond dat punt nogal laag toen ik begon.

Ik kwam met mijn gevoel niet goed in het heup- en bekkengebied; het leek wel alsof ik een afgesloten ruimte in mezelf moest openbreken. Maar, zo leerde ik, het is boven alles belangrijk om niet je best te doen – iets wat regelrecht indruist tegen alles wat ik ooit heb geleerd. Hoe krijg je nou iets voor elkaar zonder dat je je best doet?

Na een tijdje dagelijks oefenen met geluidsopnames – drie kwartier in de ochtend, drie kwartier in de avond – lukte het toch.

En, er gebeurde wat. Er kwam ontspanning, een diepe ontspanning, zo nu en dan. Maar, ook werd ik angstig, zomaar ineens, of huilerig. Soms werd ik tijdens een ademoefening zo kwaad dat ik met mijn vuisten op de yogamat begon te slaan, of ik kreeg na een oefening de neiging om mijn hoofd ergens tegenaan te beuken. Ik begon dingen te voelen, concludeerde ik. Dingen waarvoor ik ooit ben weggelopen.

Nu, ruim een jaar later, ben ik ontzettend blij met de methode, ondanks alle weerstand en de onplezierige ervaringen die het soms oplevert. Ik voel me lichter, vrijer, gezonder en meer ontspannen. Langzaam maar zeker leer ik mee te deinen op de schommelingen; er worden steeds weer nieuwe dingen opgediept. Het is een heel proces, weet ik nu, een proces dat eindeloos door kan gaan. Een dankbaar proces, dat ook. En ik vermoed dat de wetenschap nog veel meer zal ontdekken wat betreft de genezende werking van ademen. De vraag is misschien meer of mensen er wel aan willen.

‘We gaan in ons persoonlijke leven, met ons eigen lijf, vaak net zo ongunstig om als op grotere schaal met de natuur’, vindt Kampschuur. ‘En we willen geen last hebben van de negatieve consequenties die dat met zich meebrengt. Maar wat veel mensen vooral niet willen, is zich bewust worden van wat de signalen en eventueel zelfs de noodkreten van hun lichaam betekenen.

Dan is een pil gemakkelijker, vooral wanneer je vergeet dat je op den duur toch een prijs betaalt voor alles wat je niet uitwerkt en loslaat.’

•

ademen vanuit het qi-punt

• Leg uw handen helemaal onderaan uw buikwand • Laat drie vingers van beide handen net boven het schaambeen op de buikwand rusten, in de breedte, met de ringvingers net tegen de bovenrand van het schaambeen aan • Laat de inademing als beweging beginnen onder de bovenste van die drie vingers • Voel uw bekken- en heupgebied rondom rond worden, zodat zelfs de huid van bilnaad en bekkenbodem een heel klein beetje wordt meebewogen • Adem helemaal uit • Laat aan het eind van de uitademing een pauze vallen Gefeliciteerd, u ontspant!

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 25

IntervIew

Het

universum helpt je

Tijdens talkshows op tv waar hij te gast is om zijn nieuwste boek Raymann zoekt raad te promoten, vertelt Jörgen Raymann vol trots dat hij van nature een rasoptimist is. Reden genoeg om hem te benaderen voor een interview. Want niet iedere grappenmaker is per definitie een optimist. Sterker nog: er kan vaak hard gelachen worden om de grootste pessimisten. Een kennismaking met de mens achter de entertainer.

door: Brian de mello Foto’s: hunk

26 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

W

e zijn even oud, katholiek opgevoed, studeerden economie, hebben allebei een kleurtje en we zijn naar eigen zeggen praktiserende optimisten. Dat moet wel tot een klik leiden. En inderdaad: vanaf het eerste contact tutoyeren we elkaar, ofschoon we elkaar nooit hebben ontmoet. ‘Ik ben tien minuutjes later’, klinkt het door de telefoon. Dat is geen probleem, ik ben zelf ook aan de late kant en Raymann is laat zat onbewust al in mijn systeem.

Ons gesprek vindt plaats in Dauphine, het café-restaurant onder de studio’s van BNR Nieuwsradio in Amsterdam, waarvandaan Jörgen Raymann iedere werkdag een uitzending van Ask me anything presenteert. We zitten in een rustig hoekje. Naarmate het gesprek vordert neemt het geroezemoes toe, evenals de blikken die bezoekers werpen richting de BN-er waar ik mee in gesprek ben.

Ik vertel hem dat ik, toen ik hem voor de eerste keer op de radio hoorde, niet goed wist wat ik ermee moest. Eigenlijk zat ik te wachten op een grap of een typetje, maar zijn radioprogramma is serieus van aard, onderhoudend, informatief en – gelukkig, dat weer wel – doorspekt met de bekende Raymann-kwinkslagen.

‘Het is inderdaad een vrij serieus programma waarbij ik de verbinding maak tussen specialisten en de vragen die binnenkomen via sociale media’, bevestigt Raymann. ‘Ik leer zelf elke dag ook iets nieuws. Als mens heb je twee opties; je kunt groeien of je kunt oud worden. Dat laatste kan iedereen, maar om te groeien moet je jezelf uitdagen. Elke dag als je gaat slapen, moet je ietsje slimmer zijn dan in de ochtend toen je opstond. Daarom vind ik dit programma ook zo leuk.’

Hij is de afgelopen tijd zeker gegroeid. In zijn nieuwste boek Raymann zoekt raad vertelt hij openhartig over de pieken en dalen in zijn leven. Het meest recente dal dateert van begin 2016, toen hij opeens werkloos thuis zat. ‘Mijn tv-show werd gestopt, mijn theatershows stonden pas gepland na de zomer en ik had flink wat geld verloren met een verkeerde investering. Opeens zat ik werkloos thuis, had ik geen cent te makken, maar wel een

levensstijl die onderhouden moest worden. Dat was een wake-up call en een leermoment.’

Vorig jaar werd hij 50 jaar en hij had gehoopt op dat moment in zijn Aston Martin, samen met zijn vrouw, naar hun tweede huis in Monaco te rijden om daar aan boord te gaan van hun luxe zeiljacht. Het liep anders. Geen Aston Martin, geen huis in Monaco en zeker geen zeiljacht. Wel een trouwe echtgenote, Sheila, moeder van hun twee kinderen. Afgezien van zijn eega, moet de rest een pijnlijke constatering zijn geweest. Zeker voor iemand die bekend staat als een Vrolijke Frans.

‘De persoon die je ziet als entertainer is het “podiumdier” maar dit beslaat zoveel meer facetten. Ik ben ook vader van twee fantastische dochters en ben al 30 jaar samen met Sheila waar ik nog steeds verliefd op ben. Het boek heb ik geschreven om te laten zien dat het niet altijd rozengeur en maneschijn is, maar dat het soms ook fout kan gaan.

Zelfs dingen waar je anderen voor waarschuwt, kun je zelf ook fout doen. Je kunt bijvoorbeeld tegen iemand zeggen “rijd voorzichtig” terwijl je even later zelf tegen een paal aanrijdt.’

Als bekende Nederlander vond hij die openhartigheid best lastig, want iedereen had zijn mening klaar.

Daar zaten soms hele lelijke dingen tussen, maar Raymann trekt zich daar nu niets meer van aan. Hij vindt het begrijpelijk dat mensen die uitlaatklep nodig hebben. Liever zo dan dat ze hun kinderen slaan om zich af te reageren.

‘Eigenlijk is internet één grote uitlaatklep van meningen. We leven in een land met 17 miljoen meningen, maar we leven ook in een land met 17 miljoen rioolvullers, waarop ga je je concentreren?’

Vol overtuiging vervolgt hij: ‘Door dit te doen ben ik zelfverzekerder geworden en mijn statusangst, die ik in het boek noem, heb ik hierdoor overwonnen. Ik ben bewust met de billen bloot gegaan door zelf het verhaal te vertellen.’

H

et is bijna lunchtijd en Dauphine zit inmiddels vol. We doen alsof er niemand meeluistert en ik vraag hem of er een valkuil zit achter al dat optimisme. In de vorm van de zaken te rooskleurig in te schatten, waardoor je hoopt iets te bereiken maar achteraf van een koude kermis thuiskomt.

Raymann ziet het anders: ‘Ik beschouw optimisme als een heel goede eigenschap. Ik geloof in een universum dat meewerkt in hoe jij bent. Als je positief in het leven staat, komt positiviteit naar je toe. Er zullen altijd dingen gebeuren waardoor je optimisme op de proef wordt gesteld.

Maar juist dit maakt het onderscheid tussen een optimist en een pessimist.’ juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 27

Hij gelooft niet dat de positieve energie die je uitstraalt een valkuil is, maar wel dat je je verwachtingspatroon niet naar je eigen inzicht moet proberen in te stellen. ‘Als ik iets goeds doe voor iemand, dan verwacht ik hiervoor niet iets terug. De valkuil voor optimisten is dat ze wél een bepaald verwachtingspatroon hebben. Mijn verwachtingspatroon is om niets te verwachten en alles als meegenomen te zien. Ook pessimisten krijgen de deksel op de neus en je kunt beter een optimist zijn die ongelijk krijgt, dan een pessimist die gelijk heeft.’

Wat werk betreft, heeft hij de afgelopen maanden zowaar gelijk gekregen. Voorzichtig uit het dal kruipend, deed hij in de zomer van vorig jaar als tante Es een aantal radiocolumns voor omroep MAX; bedoeld om de voetbalwedstrijden van het WK op te vrolijken. Dat was de eerste keer in lange tijd dat hij weer iets voor de radio deed, waar hij ooit zijn omroepcarrière begon.

Na die ervaring bij MAX overwoog hij serieus om meer radio te gaan doen. Maar hoe kom je aan een radioprogramma? Terwijl hij hierover nadacht, werd hij door BNR Nieuwsradio benaderd en gevraagd als opvolger van Ruud de Wild, voor een dagelijkse talkshow. ‘Heus, als je iets heel erg graag wilt, dan helpt het universum je om daar te komen.’

Dat klinkt bijna spiritueel. ‘Ik ben heel spiritueel, en universeel gelovig, ik geloof in God. Maar ik heb moeite met de verschillende instituten van het geloof. De God waar ik in geloof kan zich op diverse manieren manifesteren: Allah, Krishna, Jahweh. Ik geloof zelfs dat atheïsten ook ergens in geloven. De basis van het geloof is voor mij humanisme: leven en laten leven, gun een ander geluk, maak er het beste van met elkaar, heb uw naaste lief, et cetera. Als je kijkt naar de tien geboden of de Koran, de basis is hetzelfde. Normale dingen waarvan je als mens aanvoelt dat het zo hoort.’

In zijn huis staan allerlei symbolen van de wereldreligies, van Mariabeeld tot Krishna, van Boeddha tot Korantekst. Elk geloof is voor hem een manifestatie van God. ‘Geloof is een relatie tussen jou en de entiteit waar je in gelooft. Voor de één is dat de natuur, voor de ander een God in de hemel die over je waakt.

Mijn relatie met God is iets tussen mij en God. In Suriname lagen de diverse geloven dichter bij elkaar en bezocht je verschillende kerken of gebedshuizen. Geloof kan heel erg polariseren, maar ook mensen verbinden met elkaar. Een oom van mij die zelf moslim was, heeft zowel de Bijbel als de Koran bestudeerd.

Hij concludeerde dat de Koran eigenlijk het Oude Testament is en de Bijbel een toevoeging met het Nieuwe Testament. Jezus wordt in de Koran vaker genoemd dan Mohammed.’

J

örgen Raymann hanteert graag de afkorting PHD. Dat staat in zijn vocabulaire voor: Passion, Happiness, Drive. Hoe kwam hij achter zijn eigen PHD? ‘Mijn passie heb ik ontdekt toen ik als jochie van vier met een modeshow meeliep. Toen ik het podium opkwam en iedereen begon te applaudisseren, dacht ik: dit is wat ik wil, ik wil op het podium staan en mensen moeten blij worden als ze mij zien.’

Het duurde even voordat hij daadwerkelijk weer op het podium terechtkwam. In een restaurant waar hij werkte, entertainde hij de gasten, daarna begon hij zijn eigen eetgelegenheid. Nu beschikt hij over een breed podium: radio, tv, theater, boeken, webinars. Veel verschillende manieren om zijn passie te delen en

28 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

‘Je kunt beter een optimist zijn die ongelijk krijgt, dan een pessimist die gelijk heeft.’ dat maakt hem naar eigen zeggen gelukkig. ‘Door deze combinatie heb ik volop drive en met mijn PHD sta ik nu op het punt in mijn leven dat ik doe wat ik leuk vind. Voor mijn gevoel ben ik niet aan het werk.’ En met een brede smile voegt hij hieraan toe: ‘Feitelijk leef ik de Surinaamse droom: ik werk niet, maar heb plezier in hetgeen ik doe. Ik geloof dat als je dat kunt bereiken, je mag zeggen dat je je PHD hebt behaald.’

Dat klinkt volleerd. Maar met pieken en dalen is het altijd afwachten of je weet waar je je bevindt. Is de piek al bereikt of kan het nog hoger? Creativiteit is daarin voor Raymann een belangrijke factor. Waar haalt hij die vandaan? ‘Het hangt ervan af waar ik mee bezig ben. Als ik iets moet bedenken voor een goed doel in Suriname, gaat mijn creativiteit uit van hoe ik mensen kan enthousiasmeren. Voor het theaterprogramma haal ik mijn creatieve inspiratie uit mijn eigen leven en ervaringen. Voor het werk bij de radio is het een kwestie van improviseren en komt het uit het moment. Kortom, je kunt creativiteit uit verschillende dingen halen.’

Raymann neemt een slokje verse gemberthee en denkt nog even diep na. ‘Creativiteit begint met improviseren met de kennis die je op dat moment in huis hebt. Daarna is het een kwestie van doen.’ Horen we hier een dosis calvinisme? Gewoon hard werken en niet zeuren? ‘Toevallig ben ik voor de EO bezig met een concept voor een programma over het hedendaagse calvinisme. Heel interessant, maar creativiteit is een breed begrip. Het is een talent, een gave, en het is ook het vermogen om dat maximaal te benutten. Mensen met echt talent zijn twenty-four seven bezig om het uiterste eruit te halen en beter te worden. Dit betekent ook: dingen opgeven, zoals roken, alcohol, wachten met vriendinnetjes.’

Hier spreekt iemand uit eigen ervaring, dat is duidelijk. Hij vervolgt met een glinstering in de ogen: ‘Wat is de volgende stap om je doel te bereiken en wat wil ik ermee? Een creatieve voetballer die de actie maakt, moet nadenken wat de volgende stap zal zijn om het doel te bereiken. Dát is talent en niet die ene beweging die je maakt. Dat maakt het verschil tussen een succesvolle en een talentvolle voetballer.’

T

ot slot: terug naar het boek. De ironie van het lot is dat Jörgen Raymann sinds 2005 motivational & inspirational speaker is. Hij vertelt mensen wat goed voor ze is, leert ze levenslessen.

‘Als je op een gegeven moment zelf zo in de ellende belandt, is dat moeilijk te geloven. Maar ik had dit nodig om weer met beide benen op de grond te komen. Ik geloof dat je zo je beste Proof of Concept bent als motivator, anders moet je er niet aan beginnen.’

Het schrijven van het boek werkte therapeutisch voor hem.

Daarnaast wil hij anderen helpen met manieren om jezelf op te lappen als het tegenzit. ‘Optimisme is een mindset waar je voor kiest en je moet er ook oprecht in geloven. Dat vereist enige training en verandering van gewoontes. Alle gereedschappen die ik in de loop van de jaren aan anderen heb meegegeven, wilde

ik met iedereen delen. Ik heb ze zelf gebruikt toen ik door een dal ging, en het werkte.’ Er volgt nog een waarschuwend woord.

‘Waar je alert op moet zijn, met name bij de pieken in je leven, is dat je het dak repareert als de zon schijnt. Mensen vergeten vaak dat je dat zelf moet doen.’

Hij heeft weliswaar uitgevoerd wat hij predikt, maar vindt zijn boek geen zelfhulpboek. ‘Zo is mijn boek niet geschreven.

Ik geloof daar zelf niet zo in want je leest in dat soort boeken de theorieën van anderen. Je kunt het beter inspirerende boeken noemen. Het is net Maggi, “een beetje van jezelf en een beetje van het boek”. Wat voor mij werkt, hoeft niet voor een ander te werken. Je moet je eigen draai eraan geven.’ (Zie ook verderop in dit nummer ons omslagthema over zelfhulpboeken.)

De theekopjes zijn leeg en we sluiten af met een salvo aan oneliners van deze rasoptimist. ‘Houvast begint eerst bij jezelf.

Als je niet weet wat je zoekt, blijf je zoeken. Je mag zelf bepalen wanneer jij je geluk hebt gevonden.’ En met een tevreden glimlach: ‘Succes in het leven is als je aan het einde van de dag denkt: I had a good day.’

•

sla de p agina om voor o omslagt ns hema over zelfhulp !

Webinar

Met jörgen raymann te mogen spreken werkt inspirerend. Misschien wilt u hem ook wel eens motiverend horen praten. dat kan! jörgen is bereid om aan een exclusief webinar mee te werken en u kunt daarbij aanwezig zijn. Hij zal u trachten een boost te geven waar u nog lang op kunt teren. Meld u aan voor het webinar op dinsdag 29 augustus, om 20 uur.

Meer informatie: Www.theoptimist.Nl/events/raymann

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 29

omslagthema

Help uzelf?

De wereld verandert snel. in onze relaties wordt er steeds meer van ons verwacht. Ons werk is onzekerder geworden en de dynamiek van de economie vereist dat onze rol voortdurend verandert. We wisselen vaker van baan, partner en woonplaats dan ooit tevoren. Velen van ons voelen druk om zowel zakelijk als persoonlijk tot grote hoogten te komen.

Voor veel jongeren is een degelijke baan niet langer voldoende; zij willen voldoening. En met zoveel vrienden op sociale media willen we graag laten zien hoezeer we van het leven genieten en er het beste uit halen. Dat alles vereist dat we meegroeien.

Het is daarom niet zo vreemd dat we ons richten tot zelfhulp: de sector waar in de vorm van boeken, workshops, trainingen en lezingen de oplossing voor onze zorgen en het recept voor persoonlijke groei worden aangeboden. in de best verkopende boeken leren we gezonder, gelukkiger, slanker en rijker te worden. goeroes verspreiden hun inzichten voor persoonlijk of zakelijk succes. Coaches en therapeuten staan klaar om elk ongemak aan te horen en om te buigen, zodat we verder kunnen groeien. Het past om dankbaar te zijn voor de inspiratie.

Maar: is er, desondanks, niet een onderliggende

30 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

boodschap die minder aanspreekt? stimuleert de zelfhulpcultuur misschien een blijvende ontevredenheid met wie we zijn? Er is immers altijd wel iets dat we aan onszelf kunnen verbeteren. Richten we ons niet te veel op onszelf, terwijl we de betekenis in ons leven uiteindelijk vinden in onze omgang met dierbare familie, geliefden en vrienden om ons heen en de gemeenschap waartoe we behoren? Wordt het niet tijd om op eigen benen te staan?

Die vragen verbazen u misschien. in onze pagina’s hebben we altijd ruimte geboden aan spirituele leraren en levenscoaches. in recente edities gingen de omslagthema’s nota bene over hoe we onze angsten kunnen accepteren en hoe we tot een meer vervullend seksleven kunnen komen. We zullen zeker ook blijven uitkijken naar wijze levenslessen, want wij zijn ervan overtuigd dat wij allen er iets van kunnen opsteken. Maar in dit prikkelende omslagthema willen we u voor nu uitdagen om een stap opzij te zetten en na te denken over de impact van een cultuur waarin we ons steeds vaker wenden tot zelfhulp. Ook gaan we op zoek naar de diepere, soms verrassende en tegendraadse wijsheden die nuttig blijken. | De reDacTie

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 31

Oprah Winfrey

Hoeveel zelfhulp kunnen we nog aan?

Wat doet het met de samenleving wanneer we voor raad steeds vaker aankloppen bij boeken, lezingen en workshops die ons de hemel beloven? Is het misschien tijd voor minder zelf en minder hulp? Een verkennend essay, verrijkt met vier interviews met kanteldenkers.

DOOR: marco Visscher

32 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

Mocht u denken dat het zelfhulpboek een nieuw, modern

verschijnsel is, dan heeft u het mis. In de Tao Te Ching werd zo’n 2500 jaar geleden ‘de Weg’ naar een deugdzaam leven beschreven. In de Bhagavad Gita vinden hindoes een verhalend advies over hoe ze ethisch juist kunnen handelen. Tijdens zijn lange veldtochten schreef Marcus Aurelius, de Romeinse heerser, over hoe je in een conflict gemoedsrust kunt vinden. De Talmoed, de Bijbel, de Koran: we kunnen ze lezen als een verzameling vertellingen met praktische wijsheid en levensadvies, bedoeld als emotioneel houvast in zware tijden.

Het woord ‘zelfhulp’ hebben we vermoedelijk te danken aan Ralph Waldo Emerson. In de negentiende eeuw gold deze domineeszoon als een invloedrijke denker. In 1841 schreef Emerson een essay waarin hij aanvoerde dat iedereen dankbaar mag zijn voor zijn fouten. Want door ervan te leren, schreef hij, ontwikkelen wij de goede ‘gewoonten van zelfhulp’. Onze kracht hebben

wij te danken aan onze zwakte, vervolgde hij, en wij zijn het zelf die dit moeten inzien en toepassen.

Self-help werd vervolgens de titel van een boek van Samuel Smiles, een Schotse politiek hervormer die gaandeweg gedesillusioneerd raakte over de rol die de overheid kan spelen om de samenleving vooruit te helpen. Hij concludeerde dat alle vooruitgang is te danken aan individuele zelfbeheersing en ambitie. Armoede zag hij als het gevolg van onverantwoordelijkheid. In zijn boek, gepubliceerd in 1859, betoogde Smiles dat we op aarde zijn om voor onszelf te zorgen en niet om de hulp van anderen in ontvangst te nemen. Sterker nog, een beetje tegenslag is gunstig, want het legt de basis voor ons karakter. ‘Geen wet, hoe streng ook, kan de luiaard ijverig maken, de verbrasser spaarzaam of de dronkaard nuchter’, schreef Smiles. ‘Zulke veranderingen kunnen louter tot stand komen dankzij individuele actie (...), ofwel door betere gewoonten, níet door uitbreiding van rechten.’

Het boek werd een groot succes. Meteen na verschijning werd Samuel Smiles – en laten we niet vergeten even te glimlachen om de fantastische naam van deze geestelijk vader van het genre – uitgenodigd voor allerlei lezingen en prijsuitreikingen. Volgens Peter Sinnema, een kenner van de Victoriaanse tijd, werd Smiles dankzij dit boek ‘een toonaangevende geleerde en een veelgevraagde goeroe’. Toen Smiles in 1904 overleed, had hij 250 duizend exemplaren verkocht. Self-help werd gezien als de bijbel van het Victoriaanse liberalisme.

Inmiddels is het genre volwassen geworden. In haar studie Self-help books: Why Americans keep reading them maakte verhalenkenner Sandra Dolby een handzaam onderscheid in de diversiteit. Zo zijn er oosterse wijsheden voor ‘de onthechte zelf’, die naar zingeving snakt. Er zijn stimulerende adviezen uit de psychologie voor de gekwetste zelf, die tegenslag te boven wil komen. Er zijn, vooral in de managementhoek van de boekhandel, tips ter verbetering van onze sociale zelf, in relatie tot collega’s of vrienden. En er zijn heel praktische tips om van slechte gewoonten af te komen, zoals roken of stress, of juist om beter te presteren, op het gebied van sport, financiën of vaardigheden. en, werkT heT?

Op de lijst van de 25 meest bekeken TED-talks ooit vinden we voornamelijk spreekbeurten om een gelukkiger en succesvoller mens te worden. Je leert hoe je een inspirerende leider wordt, hoe je anderen motiveert, hoe je gelukkig wordt op je werk, hoe je creativiteit kunt aanboren en ‘hoe je moet praten zodat anderen willen luisteren’. Voor mensen die zich kwetsbaar voelen, introvert zijn of lijden aan stress is er volgens de populairste TEDsprekers goed nieuws: er schuilt een verborgen kracht in alles waar je last van hebt.

Goede studies naar de effectiviteit van zelfhulpboeken en -praatjes zijn er niet. Wel zijn specifieke adviezen onderzocht. Zo toonde onderzoeker Annie Murphy Paul aan dat het uiten van je woede er doorgaans níet toe leidt dat ze verdwijnt; sterker, het uiten van boosheid kan het juist in stand houden. Ook blijken affirmaties (positieve boodschappen) niet voldoende te zijn om het zelfvertrouwen te verhogen; daarvoor is ook positieve feedback van anderen nodig. En voor mensen die angstig zijn, werkt het niet om positief te denken; zij zijn meer gebaat bij defensief pessimisme. Paul adviseert dan ook om de aanwijzingen in de zelfhulpliteratuur te lezen ‘met enige scepsis en een gezonde dosis gezond verstand’.

Andere studies onderstreepten juist de effectiviteit van zelfhulpboeken, vooral bij stoornissen. Pim Cuijpers, professor klinische psychologie aan de Vrij Universiteit Amsterdam, concludeerde op basis van diverse studies dat het ‘niet minder effectief’ was dan individuele of groepstherapie. Weer anderen toonden aan dat de mensen die, in afwachting van een therapie, zelfhulpboeken lazen meer verbeteringen rapporteerden dan de anderen op de wachtlijst. Ernst Bohlmeijer, hoogleraar aan de Universiteit Twente, liet in een onderzoek zien dat bij mensen met milde stemmingsklachten als somberheid en angst de lezers van zelfhulpboeken meldden zich gelukkiger te voelen dan de controlegroep.

Als mensen leren volmaakt tevreden te zijn met alles wat is, komt niemand in opstand om een revolutie te ontketenen.

Onderzoeken onder psychotherapeuten lieten zien dat zo’n 85 procent van hen aan hun cliënten zelfhulpboeken aanbevelen.

Het zal niet verwonderen dat zelfhulpboeken het meeste succes hebben bij lezers die zeer gemotiveerd zijn en een positieve houding hebben jegens deze boeken. De weg naar flow van Mihali Csikszentmihalyi is een populaire titel.

Psycholoog Ad Bergsma promoveerde op de vraag of zelfhulpboeken helpen. Daarvoor analyseerde hij de literatuur en 57 van de best verkopende psychologieboeken op de Nederlandse markt. Zijn conclusie is voorzichtig: er is enig bewijs dat zelfhulpboeken rondom een probleem behulpzaam zijn voor mensen met specifieke problemen. Er is evenwel geen hard bewijs voor de effectiviteit van op persoonlijke groei gerichte zelfhulpboeken.

Wel is hij overtuigd dat de boeken ons geluk kunnen bevorderen.

In een interview pleitte Bergsma voor een disclaimer bij ieder boek, waarin lezers worden opgeroepen om niet alle adviezen letterlijk over te nemen. Ook stelde hij ‘een soort consumentenbond voor zelfhulpboeken’ voor. ‘Zo worden de boeken tegen het licht gehouden en kan het kaf van het koren worden gescheiden.’ kriTiek op heT zelf

Ook klinkt er jarenlang kritiek op wat dan al gauw de ‘cultus’ van zelfhulp heet. Omdat we sinds de beginjaren van ons tijdschrift een keur aan goeroes en auteurs in onze pagina’s hebben opgevoerd, zijn wij dankzij onze criticasters meer dan genoeg bekend met die reacties. Daar gaan we: De adviezen zouden simplistisch zijn, gebaseerd op pseudowetenschap en vage mystieke fabels. Ze zijn verpakt in leuzen die leuk klinken als one-liners, maar verder tamelijk leeg zijn. Ze beloven een oplossing voor alles en gaan voorbij aan individuele verschillen, keuzes en context. Ze worden gebracht door zelfbenoemde goeroes, die niet zelden charlatans blijken die zich duur laten verhuren voor workshops en lezingen, en bovendien in hun privéleven niet altijd onbesmet zijn...

Illustratief is de kritiek die filosoof Alain de Botton liet noteren in de Volkskrant: ‘Over het algemeen zijn zelfhulpboeken sentimenteel en zalvend. Ze beloven hun lezers het eeuwige leven, de financiële hemel en een ontsnapping van alle nare aspecten van mens-zijn. Ze beloven verlossing. Ze zijn ook altijd geschreven juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 33

in een repetitief en neerbuigend proza. Zelfhulpboeken gaan ook allemaal uit van het idee dat de beste manier om iemand op te vrolijken is hem te vertellen dat alles goed zal komen.’

Het zijn, zo kun je denken, vooral voorspelbare en flauwe generalisaties en overdrijvingen. En trouwens, die De Botton heeft zelf The School of Life opgericht: daar presenteren ze ideeën voor een beter leven en geven ze talrijke zelfhulpboeken uit. Hij heeft er zelf ook een paar geschreven.

Toch is het te gemakzuchtig om alle kritiek helemaal terzijde te schuiven. Voor een deel is die kritiek wat meer van toepassing op de Amerikaanse auteurs en coaches. Zij concurreren op een drukke markt in een land waar mensen toch al sneller geneigd zijn om luidruchtiger te zijn en zichzelf meer op de borst te slaan dan in het kneuterige Nederland, waar slechts een enkeling het hoofd boven het maaiveld durft uit te steken. De Verenigde Staten is een land van ambitieuze mensen die geloven dat je door hard te werken en door jezelf te verbeteren vooruit kunt komen.

Ze geloven dat ze volgens de Grondwet het volste recht hebben om geluk na streven en vinden zichzelf daarom graag voortdurend opnieuw uit. De zelfhulpindustrie gedijt er dan ook prima met een geschatte jaarlijkse omzet van liefst 11 miljard dollar.

Maar er is ook serieuzere kritiek, die vraagt om meer reflectie.

Want wat ís eigenlijk de ‘zelf’ die moet worden geholpen? En hoe werkt die zelf precies? Het zijn vragen waarop we nog geen eenduidige antwoorden hebben. De zelfhulpindustrie lijkt te drijven op de aanname van een duaal zelfbeeld: er is een zelf die iets doet of laat wat moet worden aangepast en een zelf die in een perfecte staat verkeert en slechts wakker hoeft te worden gekust.

Een deel van ons is dus depressief, gestresst of verslaafd, maar een ánder deel van ons is in staat om ons daaruit te halen. Het is een oude vorm van dualisme die is gebaseerd op een bekende tegenstelling: een goede, heilige ziel tegenover ons verderfelijke, sterfelijke lichaam. Maar zit er ook zo’n tegenstelling in ons zelf?

Kijk bijvoorbeeld naar het veelgeprezen twaalfstappenprogramma dat wordt gebruikt om te herstellen van een verslaving, zoals bij de Anonieme Alcoholisten. Daarin wordt allereerst ge-

Is het boeddhisme, met zijn nadruk op acceptatie en egoloosheid, niet eigenlijk anti-zelf én anti-hulp? steld dat we ‘machteloos’ stonden om de verslaving te beheersen en dat we vervolgens ‘besloten’ om ‘onze wil en ons leven’ over te leveren – aan God, om precies te zijn. Maar hoe kunnen we nu tegelijk zowel erkennen dat we afzien van onze mogelijkheid om keuzes te maken als gebruikmaken van die mogelijkheid?

Er moet toch iets van een identiteit zijn geweest die ervoor heeft gekozen om ‘een Macht hoger dan wijzelf’ te laten kiezen?

Andere goeroes stellen dat we door onze omgeving en opvoeding op een bepaalde manier zijn geconditioneerd, waardoor we kampen met onze problemen. Om daarvan af te komen, hoeven we ‘slechts’ onze hersenen opnieuw te bedraden en vol overgave en wilskracht andere keuzes te maken. Maar als wij werkelijk het product zijn van conditionering kán er toch helemaal niet een deel van onszelf – ons zelf – zijn dat onafhankelijk is gebleven?

Waar wás dat dan al die tijd?

34 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

VerslaafD aan hulp

Dat duale zelfbeeld ligt ten grondslag aan het zo herkenbare gevoel dat we worden ‘verscheurd’, een ‘innerlijke stem’ hebben of ‘op twee gedachten hinken’. Maar dit is, zoals de Amerikaanse journaliste Kathryn Schulz zich eens realiseerde, niet zozeer een uiting van het zelf, maar eerder een metafoor voor het zelf. Metaforen maken de werkelijkheid wel inzichtelijk en begrijpelijk, maar ze bieden geen verklaring of oplossing – en daarom zijn levensadviezen, hoe goed en behulpzaam ook, niet eenvoudig om op te volgen. Wellicht hebben we dus nog méér hulp nodig, maar mínder zelf...

Minder zelf: dat is in wezen ook wat boeddhisten geloven.

Immers, boeddhisten zien het loslaten van het ego als het hoogste doel. Nu is ons ego niet hetzelfde als ons zelf, maar het is niet altijd helder welk van de twee centraal staat in de zoektocht naar persoonlijke ontwikkeling. Sommige goeroes die een egoloos leven bepleiten, weten in elk geval met hun eigen ego zelfs een lege zaal te vullen. Of heet dat charisma?

En, nu we het toch over de boeddhisten hebben: stellen zij niet eigenlijk ook vragen bij het idee van persoonlijke ontwikkeling? Acceptatie is een ander belangrijk streven. En wie zichzelf accepteert zoals hij is, hoeft zich niet langer in te spannen om vriendelijker, gelukkiger, rijker, machtiger, creatiever of slanker te worden. Is het boeddhisme – die stroming die zo’n belangrijk deel uitmaakt van de moderne zelfhulpcultuur – dus niet eigenlijk anti-zelf én anti-hulp?

En wat betekent het dat een gouden regel in de uitgeverswereld stelt dat de meest waarschijnlijke koper van een zelfhulpboek iemand is die in de afgelopen anderhalf jaar een zelfhulpboek heeft aangeschaft? Is dat een signaal dat het boek níet werkte, waardoor je maar eens een ander boek probeert, of werkte het juist wél, waarop de koper er gretig een ander boek bij haalt? Zoals Ad Bergsma eens in een interview met de Volkskrant opmerkte: ‘De lezer legt zo’n boek snel weer weg, maar grijpt toch de volgende keer weer naar een nieuw exemplaar. De lezer is erg vergevingsgezind als het op zelfhulpboeken aankomt.’

Iemand merkte eens cynisch op dat goeroes een financiële prikkel hebben om mensen níet te helpen, maar slechts de suggestie te wekken dat ze dat doen. Immers, anders hebben ze geen werk meer. Door slechts de suggestie te wekken en afhankelijkheid te kweken, kunnen ze in een vaste of zelfs groeiende groep volgelingen hun boodschap blijven verkondigen en uitbreiden.

Dat mag een onaardige, cynische sneer naar goeroes zijn – en het mag ook in veel gevallen onterecht zijn – maar laten we die afhankelijkheid eens omdraaien. Kan het zijn dat wíj simpelweg behoefte hebben aan een leider die ons inspireert en die wij als voorbeeld kunnen houden, telkens weer? Een psychiater stelde eens dat ‘hoe meer mensen zelfhulpboeken lezen, hoe meer mensen denken dat ze de boeken nodig hebben’, voor hij sprak van een ‘zelfhulpverslaving’ die sommigen treft.

Zou onze voortdurende zoektocht naar geluk kunnen betekenen dat we steeds verder van dat doel af komen te staan? De negentiende-eeuwse filosoof John Stuart Mill merkte al eens op: ‘Als je jezelf afvraagt of je gelukkig bent, dan ben je het niet langer.’ onze hang naar een leiDer

Voordat we ons tot de boekhandel richtten om een oplossing voor onze problemen te vinden, was er religie. Mensen vonden troost in het geloof, volgden de voorschriften en vouwden hun handen, biddend voor een toegangskaartje tot de hemel. Toen de invloed

Simon Sinek van de Kerk afnam, was er de psycholoog. De biechtstoel werd vervangen door de sofa. Wat volgde, was geen vergeving, maar een rekening. Voor wie weigerde een voet over de drempel te zetten bij een zielenknijper was het zelfhulpboek een geschenk.

Pakt u het maar in, het is een cadeautje.

Terwijl psychologen, neurologen, gedragswetenschappers en filosofen zich bezighielden met de vraag hoe we kunnen omgaan met onze levensvragen en met het algemene probleem een mens te zijn, werden boekenkasten vol geschreven – en niet alleen door hen. Wie inzichten verlangde, kon kiezen uit de soms taaie kost van academici en de prettig verpakte levenslessen van zelfbenoemde experts.

De academische wereld heeft van oudsher weinig op met liefde, geluk en de ziel, en het zij de boekenuitgevers vergeven dat zij vooral aanbieden wat verkoopt. In afgelopen jaren zijn die werelden overigens steeds meer nader gekomen, onder meer dankzij het florerende terrein van positieve psychologie en de waardering voor onderzoek naar onze hersenen.

De kloof die nu met de stormachtige opkomst van de zelfhulpcultuur juist steeds groter lijkt te worden, betreft die tussen het individu en de samenleving. Want gaat het niet wat teveel om mij, mij, mij? Als iedereen aan zichzelf werkt, vergeten we elkaar. Ligt narcisme niet op de loer als je telkens de boodschap krijgt dat je recht hebt op geluk, dat je jouw passie moet volgen en moet doen wat goed voelt? Wanneer leidt het navelstaren tot een blinde vlek voor de anderen om ons heen? Leidt een nadruk op persoonlijke ontwikkeling tot de ontwikkeling dat het persoonlijke iets te veel wordt benadrukt?

Een van de paradoxen is dat de zelfhulpcultuur veel waarde hecht aan de expert die de juiste weg wijst. Is de populariteit van zelfhulpboeken misschien een variant op onze natuurlijke neiging naar autoritarisme? Sommige mensen hebben, zoals we

dat ook zien in de politiek, nu eenmaal een hang naar een sterke leider: een verlichte despoot die orde op zaken stelt – in een aftakelende samenleving of een chaotisch hoofd – en die ons vertelt hoe we ons leven moeten leiden. Het is verleidelijk om ons over te geven aan iemand die de antwoorden weet, ook al hebben we de vragen nog niet altijd helemaal scherp.

De Amerikaanse yogalerares Diana Alstad waarschuwde al eens voor onze behoefte om in een ander de antwoorden voor onze onzekerheden te vinden. In een interview in Bres zei ze: ‘Goeroes verschillen in stijl, smaak en benadering, maar allemaal hebben zij een principiële overeenkomst en een basistruc. Hun boodschap is in wezen: Ik weet iets wat jij niet weet. Dat is het belangrijkste wat er bestaat in het leven en je kunt het slechts via mij verwerven. Daarvoor moet je je aan mij overgeven; dat is noodzakelijk voor de overdracht van informatie.’ In haar boek, The guru papers, dat Alstad schreef met Joel Kramer, stelt ze dat de relatie tussen goeroe en volgeling ‘in essentie autoritair’ is.

De meesten van ons keuren zo’n sterke leider af als het gaat om de politiek. Maar als een sterke figuur in de politieke arena ongezond is – omdat we daarmee teveel invloed aan één persoon geven en machtsmisbruik op de loer ligt – waarom zouden we zo’n sterke figuur wél toelaten in ons eigen leven? Die zorg verklaart waarom we in dit omslagthema ook een persoonlijk verhaal van Tijn Touber brengen, waarin hij ons oproept om onze goeroe te ontslaan (pagina 52): het is dé manier om op eigen benen te staan en werkelijk eigen verantwoordelijkheid voor ons leven te nemen. alles bij heT ouDe

Volgens sommige radicale denkers komt de groeiende aandacht voor ons zelf de gevestigde orde niet slecht uit. Die aandacht zou voorkomen dat er politieke onlusten ontstaan. Immers, als de juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 35

Sheryl Sandberg cultuur van ons verlangt dat we aan onszélf gaan werken en níet zozeer aan de sociaal-economische omstandigheden, kan alles mooi bij het oude blijven. Zolang we maar leren omgaan met stress wordt de vanzelfsprekendheid van een alsmaar stijgende werkdruk niet in twijfel getrokken. Een samenleving met mensen die hard werken om zichzelf te verbeteren of leren volmaakt tevreden te zijn met alles wat is, is geen samenleving die in

Gaat het niet teveel om mij, mij, mij?

Als iedereen aan zichzelf werkt, vergeten we elkaar opstand komt en een revolutie ontketent.

De Amerikaanse sociologe Micki McGee verwoordde deze zienswijze in haar boek, Self-Help, Inc. In een interview met Newsweek zei ze: ‘Zelfhulpboeken bieden individuele oplossingen voor problemen die feitelijk sociaal, economisch en systemisch van aard zijn. Ook wanneer je in staat bent je eigen leven te veranderen, dan nog zul je tegen de stroom in zwemmen wanneer de grotere sociale structuren zich tegen je keren.’

McGee meent dat de aantrekkingskracht van de zelfhulpboeken schuilt in het feit dat ze lezers de illusie van controle bieden, alsof ze al hun problemen kunnen oplossen door bijvoorbeeld te leren nee te zeggen of je kwetsbaarheid te accepteren. Het is een illusie, meent ze, omdat zo’n aanpassing niet genoeg is voor échte verandering. Maar de behoefte aan controle – of de suggestie daarvan – is nu eenmaal sterk, juist in een tijd waarin de samenleving snel verandert en onze banen in een steeds meer 36 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

dynamische economie op de tocht staan. Al die moeite om bij te blijven, is niet voor niets. ‘Het gevoel om een zekere controle te hebben over je leven is enorm inspirerend,’ zegt McGee, ‘maar er zijn nu eenmaal dingen die buiten je macht liggen.’

Misschien is dat moeilijk te accepteren. Aan de andere kant: zo’n constatering kan ook een zekere berusting geven. Misschien biedt ze juist dat noodzakelijke zetje om de aandacht eens te verleggen: van onszelf naar een ander, van onze eigen ik naar bijvoorbeeld de organisatiecultuur, de wijk of de politiek.

Een koele blik op de zelfhulpcultuur leidt mogelijk ook tot de vraag waarom we niet wat milder voor onszelf zouden zijn. Zou het niet gezond zijn om ons met iets meer afstand te verhouden tot de hyperversnelde cultuur, waarin we voortdurend moeten hollen om ons aan te passen en bij te blijven? Getuigt het niet juist van wijsheid en volwassenheid om je niet te laten meesleuren door het zoveelste stappenplan om gezonder, gelukkiger en succesvoller te zijn? Zouden we een zelfhulpboek niet meer moeten zien als een reisgids, waar je slechts uitplukt wat je inspireert?

Oh, maar wacht eens even... Zo dreigt zelfs een beschouwing op de zelfhulpcultuur alsnog een advies mee te geven... Daar was u niet naar op zoek. Want u adviezen geven: dat kunt u het beste zelf.

marco Visscher is sinds 1999 verbonden aan de redactie van The Optimist. Hij is ook samensteller van Tegengeluid, een digitale nieuwsbrief voor vrijdenkers, en co-auteur van Ecomodernisme: Het nieuwe denken over groen en groei.

kanteldenker (1): wendy kaminer, Verenigde staten

‘Persoonlijke ontwikkeling lijkt op een oefening in groepsdenken’ precies 25 jaar geleden schreef ze I’m dysfunctional, You’re dysfunctional. Daarin schetste wendy kaminer, een advocaat en sociaal criticus, een kritisch beeld van de amerikaanse obsessie met zelfhulp. zij meent dat die, ironisch genoeg, voorbijgaat aan onze individualiteit en leidt tot conformisme. wat is uw bezwaar bij zelfhulp? ‘laten we eerst erkennen dat “zelfhulp” een verkeerde benaming is voor een traditie die mensen aanmoedigt “zichzelf te helpen” door zich te wenden tot zogenaamde “experts”, die vaak afgezaagde voorschriften voor persoonlijke ontwikkeling verkopen aan mensen die ze nog nooit hebben ontmoet.’

Dat is een hard oordeel. wat vindt u er zo verkeerd aan? ‘twee dingen. Eén: de zelfhulpcultuur leidt tot conformiteit. Het suggereert dat alle consumenten van deze populaire therapieën lijden aan dezelfde syndromen en stoornissen, en dus allemaal op dezelfde manier kunnen worden geholpen. Daarmee wordt voorbijgegaan aan onze individualiteit en onze unieke achtergrond. twee: het moedigt een vertrouwen aan in vermeende autoriteiten die vooral spreken tegenover een verwachtingsvol, aanbiddend publiek en daarom onvoldoende weerwoord krijgen. Persoonlijke ontwikkeling lijkt op een oefening in groepsdenken.’ wat is er veranderd in de zelfhulpbeweging in de 25 jaar sinds uw boek hierover verscheen? ‘ach, onze cultuur staat feitelijk al ruim een eeuw onder invloed van een traditie die persoonlijke ontwikkeling prijst. De beweging die aan het einde van de jaren tachtig ontstond, zie ik als slechts een reïncarnatie hiervan. Zij combineerde elementen van de amerikaanse gewoonte van positief denken met therapeutische zorgen over eigenwaarde, stoornissen en slachtofferschap. Maar doordat die zorgen in de afgelopen 25 jaar steeds meer de mainstream cultuur zijn binnengesijpeld, leidt dat vandaag tot uitwassen.’ aan wat voor uitwassen denkt u dan?

‘We zijn nu getuige van een kruistocht tegen taalgebruik dat kwetsend of haatdragend zou zijn. Vooral op amerikaanse universiteiten gaat deze omarming van censuur heel ver. studenten worden geregeld gestraft voor grapjes of uitingen van impopulaire ideeën of kritiek, waartegen iemand bezwaar heeft gemaakt. We zien in onze cultuur en politiek een toenemende neiging om ongewenste uitspraken te reguleren. Volgens mij komt dit doordat de zelfhulpcultuur ons neerzet als zwakke mensen die bescherming nodig hebben om met tegenslag om te gaan.’ in europa wordt dergelijke regulering doorgaans gezien als een teken van goed fatsoen.

‘Dat weet ik, maar in de Verenigde staten betekent het een

omkering van onze vrijheid van meningsuiting. Het is een dramatische herziening van het constitutioneel recht.

Veel censuurinitiatieven zouden volgens de huidige wetgeving worden afgewezen, maar de wetgeving volgt vaak de cultuur. Daarom is de culturele acceptatie van censuur uiterst zorgwekkend. Zo hebben Republikeinse wetgevers al voorgesteld om, als reactie op recente massaprotesten tegen de beleidsmaatregelen van trump, politici te beschermen tegen bespotting en andere protesten. tja, wanneer we minderheden beschermen wanneer ze zich beledigd of bespot voelen, dan kan iedereen, tot en met onze machthebbers aan toe, daar aanspraak op maken.’ hoe denkt u dat de zelfhulpcultuur hieraan heeft bijgedragen?

‘Deze cultuur normaliseert psychische kwetsbaarheid. sterker, ze brengt waardering op voor die kwetsbaarheid. Bovendien heeft ze actief bijgedragen aan het idee dat verbaal geweld even erg is als fysiek geweld. immers, van de zelfbenoemde “experts” kwam het idee dat kinderen tegen wie wordt geschreeuwd of die worden gestraft door hun ouders evenzeer slachtoffers van mishandeling zijn, net zoals de kinderen die worden geslagen of seksueel worden misbruikt. Die gelijkstelling vervaagt het verschil tussen woorden en daden. Dat heeft ertoe geleid dat iedereen zich vandaag om het minst geringste al gekwetst voelt.’ wat ziet u als de maatschappelijke gevolgen wanneer mensen zich als slachtoffer opstellen?

‘Een cultuur waarin slachtofferschap wordt aangemoedigd, zal de samenleving verdelen. je krijgt identiteitspolitiek, waarbij de ene groep wordt opgezet tegen de andere. Ook leidt het tot autoritarisme. immers, wanneer je jezelf als slachtoffer bestempelt, betwijfel of verminder je je eigen ‘vertegenwoordelijkheid’. je creëert een situatie waarin je jezelf opstelt als machteloos en richt je tot de politiek of de rechterlijke macht om een einde te maken aan jouw gevoelens van boosheid en irritatie.’ uw kritiek klinkt nogal hardvochtig. Voelt u dan geen empathie voor de mensen die zich richten tot de zelfhulp en daar baat bij hebben? ‘ik heb dit onderwerp benaderd als sociaal criticus, niet als therapeut. ik voelde veel sympathie voor de mensen die ik tijdens het schrijven van mijn boek ben tegengekomen bij de anonieme alcoholisten en anonieme Verslaafden. Maar zij waren niet mijn cliënten; ik heb me gericht op de sociale, culturele en politieke implicaties van een populaire ideologie die deze mensen bij deze groepen bracht. in andere zelfhulpgroepen kwam ik echter mensen tegen die leken te worden aangemoedigd om vervelende tegenslagen in het juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 37

leven op te vatten als een trauma en om zichzelf te zien als kwetsbaar, mishandeld of ziek. Het leek mij, als observator, dat zij niet zozeer werden geholpen door de “experts”, maar eerder werden geschaad. Zij mochten zwelgen in hun persoonlijke leed, werden nadrukkelijk vrijgepleit van iedere verantwoordelijkheid en van hen leek niet te worden verlangd dat zij zich al te veel zouden inspannen om er snel bovenop te komen, laat staan na te denken over de sociale en politieke implicaties van een slogan als “alle leed is relatief”. Het ging mij juist al die tijd om de implicaties. En deze slogan is illustratief, want deze rationaliseert het verheffen van je eigen problemen, hoe triviaal ook, boven de problemen, crises en rampen waar anderen onder lijden.’

maar goed, we voelen onze eigen stress en angst nu eenmaal het heftigst. we kunnen het toch niemand kwalijk nemen om daar iets tegen te doen?

‘Dat begrijp ik. En natuurlijk is leed, op een bepaalde manier, relatief. Maar naar mijn mening moeten we erkennen dat leed óók objectief is. Dit betekent een besef dat sommige problemen veel erger zijn dan andere. laten we er niet omheen draaien: als we het hebben over de problemen van mensen uit de middenklasse in een welvarende samenleving die worden gekweld door hun lage eigenwaarde of zich getraumatiseerd voelen doordat iemand iets beledigends heeft gezegd, tja, dan hebben we het over heel andere problemen dan die van vluchtelingen uit syrië, nietwaar?’ | M.V.

kanteldenker (2): svend brinkmann, Denemarken

‘Zelfhulpboeken leiden tot narcisme’ De voortdurende aanmoediging om je ware ik te ontdekken en jezelf te zijn, verontrust svend brinkmann, een Deense hoogleraar psychologie en auteur van Standvastig: Onder alle omstandigheden jezelf blijven. Dit egocentrisme tast volgens hem de sociale cohesie aan en moffelt maatschappelijke problemen weg.

Voor een boek dat op de kaft wordt omschreven als een ‘anti-zelfhulp bestseller’ staat er aardig wat advies in over hoe we ons leven moeten leiden.

‘Klopt. Het boek is ten dele een ironische parodie op het zelfhulpgenre, maar de ironie is wel degelijk serieus. Mijn doel is te komen tot een culturele kritiek op het egocentrisme van onze tijd door gebruik te maken van het genre dat dit egocentrisme vertegenwoordigt.’ wat is er mis met boeken over persoonlijke ontwikkeling?

‘Nou, de enorme hoeveelheid zelfhulpboeken geeft al aan dat ze niet echt helpen om geluk, gezondheid, succes of rijkdom te brengen. als er één geslaagd boek tussen zat dat werkelijk werkt, zouden we het daarbij kunnen laten. toch worden er iedere jaar duizenden van zulke boeken geschreven.’ kennelijk is er behoefte aan. wat is het probleem van overdaad?

‘Ze prediken een filosofie die draait om jezelf, om je eigen ik. je 38 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

moet “je ware zelf” zijn, “ontdekken wie je bent” en leren om “van jezelf te houden”. Dergelijke boodschappen kunnen gemakkelijk leiden tot narcisme, maar ook tot een blijvende ontevredenheid met wie we zijn. De constante druk om ons als persoon te moeten ontwikkelen en groeien put ons uit en kan zelfs leiden tot angst – ben ik wel goed genoeg? – en depressiviteit: ik kan het niet bijhouden. ieder jaar lijdt een op de vier of vijf inwoners van een land als Denemarken aan een psychiatrische stoornis.’

Dat is toch niet de schuld van zelfhulpboeken?

‘Nee, zeker niet. Maar die boeken zijn wel een oppervlakkig symptoom van een problematische cultuur waarin we proberen te overleven door onszelf op onszelf te richten. Maar een gebrek aan betekenis in je leven vind je niet in jezelf – en al helemaal niet in een snel veranderende samenleving, waarin je wordt geacht voortdurend flexibel te zijn. Dat is gif voor onze mentale gezondheid.’ wat is uw tegengif?

‘We zullen onszelf moeten heroriënteren op nieuwe bronnen die ons stabiliteit en betekenis geven in ons leven. Volgens mij vinden we stabiliteit door radicaal te breken met onze afhankelijkheid van ontwikkeling en therapie, en gewoon eens stil te staan. Betekenis vinden we juist buiten onszelf: in onze relaties met anderen en de gemeenschap waartoe we behoren. Mijn tegengif bestaat uit de suggestie dat het wellicht meer zin geeft om eens te reflecteren op de vraag hoe je een goed en fatsoenlijk mens kan worden, toegewijd aan het welzijn van anderen en de wereld om je heen, dan om je te concentreren op je eigen persoonlijke ontwikkeling en succes.’ maar om anderen te helpen groeien, is het toch noodzakelijk om eerst voor onszelf te zorgen?

‘Daar ben ik het niet mee eens. inderdaad wordt in talrijke zelfhulpboeken gesteld dat lezers eerst van zichzelf moeten leren te houden voordat ze van anderen kunnen houden. ik geloof dat dit een misleidende opvatting van liefde is. liefde stroomt namelijk naar buiten, naar anderen. Vaak wordt gebruikgemaakt van een specifieke vergelijking: in het vliegtuig wordt aan volwassenen verteld eerst het zuurstofmasker bij zichzelf vast te maken voordat ze hun kinderen helpen. Het is een bedrieglijke metafoor. Een betere vergelijking is om je een hele hoop mannen en vrouwen voor te stellen in een vliegtuig die als een bezetene in hun zuurstofmasker aan het ademen zijn – misschien onder de noemer van mindfulness of meditatie – terwijl het vliegtuig snel naar beneden raast en

niemand even van zijn plek opstaat om eens te controleren of er eigenlijk wel een piloot in de cockpit zit.’ waarom is die metafoor zoveel treffender?

‘Deze metafoor wijst op het feit dat we de grotere, meer structurele, maatschappelijke of politieke kwesties – verbeeld als het neerstortende vliegtuig – geen aandacht meer geven en hebben teruggebracht tot zaken van psychologie en persoonlijke ontwikkeling. je ziet dat ook bij organisaties. in Denemarken krijgen werknemers die overspannen raken van de werkstress ontspanningsoefeningen als mindfulness aangeboden. Daarmee behandelen we slechts een symptoom, want wellicht is er een fundamenteel probleem dat in het bedrijf zit en onopgelost blijft. Zo missen we het grotere plaatje. De neiging om alles terug te brengen tot onszelf is een extreme vorm van individualisme.’ zelfhulp omschrijft u als ‘een literatuur voor voeten en niet voor wortels’. u noemt het nuttig om wortels te ontwikkelen.

‘Zodat we eens kunnen stilstaan, ja, en niet voortdurend veranderlijk zijn.’ groeien we dan niet vast? is dat niet heel conservatief?

‘Nee, in een wereld waarin de samenleving zo snel voortraast en waarin “al het vaststaande verdampt”, om de oude Marx te citeren, is het juist progressief om wortel te schieten. Wortels stellen ons in staat om stevig en onbuigzaam te staan, om een moreel verantwoord leven te leiden. Misschien is het voor het eerst in de

‘We vinden stabiliteit door te breken met onze afhankelijkheid van therapie, en eens stil te staan.’ geschiedenis wel juist progressief om een tikkeltje conservatief te zijn.’ hoe bedoelt u dat?

‘Een halve eeuw geleden was het progressief en emanciperend om je los te worstelen van alle traditionele banden om te werken aan zelfrealisatie, om helemaal “jezelf” te willen zijn. Dat was destijds een verzet tegen het toenmalige systeem. Maar nu leven we in een laatmoderne, kapitalistische consumentenmaatschappij, waarin die ontworsteling is ingekapseld. Het hele systeem is afhankelijk van mensen die zichzelf voortdurend willen ontwikkelen en verbeteren, en daarbij hun hoogstpersoonlijke verlangens en voorkeuren centraal stellen. Daarom denk ik dat het vandaag juist progressief is om stevig te staan in plaats van onze zwaktes te erkennen, om onbuigzaam te zijn in plaats van eeuwig flexibel, om stil te staan bij het verleden in plaats van de toekomst, en om persoonlijke ontwikkeling af te wijzen ten faveure van de zorg voor anderen.’ | M.V. Een uitgebreide versie van dit interview verscheen eerder in Trouw.

Verderop in dit omslagthema leest u enkele van de adviezen van Brinkmann.

kanteldenker (3): miguel farias, portugal

‘Meditatie is geen oplossing voor alles’ miguel farias was een meditatiejunkie – tot hij tijdens zijn onderzoek aan de universiteit van oxford ontdekte dat de effecten zeer beperkt zijn. zijn boek, The Buddha Pill: Can meditation change you?, is een genuanceerde blik op de mythes rondom meditatie en mindfulness. wat viel u op bij de bestudering van de wetenschappelijke literatuur over de effecten van meditatie?

‘Het viel me vooral op dat er heel veel van wordt verwacht. Meditatie en mindfulness zouden niet alleen angsten en depressies bestrijden, maar ze zouden je minder angstig en minder depressief maken. Ze maken je rustiger en meer ontspannen,

gelukkiger ook, en creatiever en barmhartiger. je wordt er ook een beter mens van en je kunt er zelfs de wereld mee veranderen.’

Dat is niet zo?

‘Nee. Meditatie heeft wel een gematigd positief effect bij zorgen, somberheid en stress, maar andere ontspanningstechnieken werken net zo goed. We wíllen heel graag dat meditatie werkt, maar vrijwel alles wat we erover lezen in de media is zwaar overdreven.’ hoe kan dat? het gaat toch ook om studies van gerenommeerde wetenschappers in gevestigde vakliteratuur.

‘Er zijn heel veel methodologische uitdagingen als je zo’n studie wilt doen. Er is geen placebo, zelden een willekeurige selectie van deelnemers en de groepen zijn vaak te klein. iedere studie moet een controlegroep hebben die niet mediteert, zodat je kunt vergelijken. als je kiest voor een inactieve controlegroep van wie helemaal geen enkele extra inspanning wordt gevraagd, zien we doorgaans een positief effect voor de groep die mediteert. Maar als je de controlegroep ontspanningsoefeningen laat doen, of hypnotiseert, of een andere therapeutische behandeling geeft, vervalt het effect, omdat beide groepen vergelijkbare vooruitgang laten zien.’ is dat misschien anders bij ervaren beoefenaren? hun positieve ervaringen worden misschien naar beneden bijgesteld door het gestuntel van beginners, die nog weinig effect merken?

‘Helemaal niet. integendeel, zou ik zelfs zeggen. Bij mensen die al jaren mediteren, nemen de positieve effecten juist af. als je mediteert om bijvoorbeeld minder stress te ervaren, zou je juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 39

verwachten – gezien alle positieve studies hierover – dat je steeds minder stress ervaart als je blijft mediteren. Dat is niet het geval.

Het effect stabiliseert al vrij snel. Dat zien we ook terug bij analyse van de hersenen. als je iets nieuws leert, zoals een techniek om te mediteren, zie je allerlei nieuwe neurale paden ontstaan tijdens die eerste weken. Dat is heel gezond. Maar wanneer je er langer mee doorgaat, stoppen je hersenen daarmee. Er is dus geen sterker effect als je langer mediteert.’ zoveel mensen zullen toch niet mediteren als ze er geen nut van ondervinden?

‘Zeker. als je jarenlang mediteert, doe je dat vermoedelijk omdat je er meer voordelen dan nadelen uit haalt. Maar laten we hier niet vergeten dat meditatie in de Oosterse spirituele traditie nooit is bedoeld om mensen kalmer en meer ontspannen te maken. Meditatie was bedoeld om mensen wakker te schudden en ze te laten onderzoeken wie ze werkelijk zijn.’ het westen heeft de betekenis van meditatie veranderd? ‘jazeker. in de boeddhistische traditie werd meditatie niet op zichzelf gebruikt. als je zocht naar persoonlijke transformatie in een spirituele context werd meditatie hooguit gezien als een middel, maar niet eens het beste middel. De beste weg naar transformatie was de bestudering van de geschriften. Meditatie deed je erbij, maar het was vooral bedoeld voor mensen die niet geletterd waren of niet intelligent genoeg om de geschriften fatsoenlijk te bestuderen.

Ook is de mindfulnessbeweging van vandaag sterk geïndividualiseerd, terwijl de boeddhistische oefeningen juist draaiden rondom de gemeenschap en een nadruk hadden op goede daden. Daaraan gerelateerd is dat ieder psychologisch probleem tegenwoordig wordt gezien als een individueel probleem dat je zelf moet oplossen, waarbij geen enkele aandacht is voor eventuele maatschappelijke oorzaken, zoals armoede, werkloosheid of racisme.

De moderne beweging rondom mindfulness is feitelijk een sterk verwaterde afsplitsing van het boeddhisme, waarbij een weinig boeiende techniek voor de spirituele leek is verheven tot het allerhoogste goed. Het oorspronkelijke doel voor de boeddhist was het nirwana, waarna je nooit meer terug zou keren in dit aardse leven vol lijden. Het was slechts bereikbaar als je, zoals de Boeddha, in staat was om al je bezittingen en al je seculiere overtuigingen op

kanteldenker (4): richard engelfriet, nederland

‘Succesgoeroes roepen veel en onderbouwen weinig’

te geven en je volledig toe te wijden aan een ascetisch leven als monnik, volledig gewijd aan goede daden, in het volle besef dat er in essentie niet zoiets is als een zelf... tja, u begrijpt vast waarom die traditionele, centrale boodschap vandaag niet veel weerklank vindt.’ is dat ook de kritiek van traditionele boeddhisten op de westerse adaptatie van hun overtuigingen? ‘sommigen van hen gruwen er niet alleen van dat hun eeuwenoude spirituele oefening in transformatie wordt toegepast in een seculiere context, maar ook dat het voor iets heel anders wordt gebruikt. Het wordt vandaag ingezet als middel tegen stress, om je lekkerder te voelen of om je beter te kunnen concentreren op je werk. Meditatie wordt zelfs in het leger ingezet, met als doel betere soldaten op te leiden. Het heeft niets meer te maken met een beweging naar transcendentie, maar het bevestigt je eigen egoïsme.’ weerhoudt uw kritiek u ervan nog te mediteren?

‘Nee, ik mediteer nog steeds om even verlost te zijn van alledaagse problemen. ik vind het prettig om even te ontsnappen aan alle onrust. soms ga ik een paar dagen op een retraite.’ raadt u het anderen aan om te mediteren?

‘Hmm, het ligt eraan waarom je het wilt doen en wat je eruit wilt halen. ik geloof nog steeds dat meditatie kan helpen op weg naar persoonlijke transformatie, maar meditatie is niet geschikt voor iedereen en niet geschikt voor alle doeleinden. als het voor ontspanning is, dan zijn er genoeg andere, betere manieren, van sport tot ademhalingsoefeningen. als het is om meer inzicht in jezelf te krijgen, eh, nou, dan zijn er eigenlijk óók genoeg andere, betere manieren, zoals psychoanalyse. als je het wilt gebruiken als proces van zelftransformatie, dan raad ik aan om begeleiding te zoeken.

Mensen reageren nu eenmaal allemaal anders en er is een minderheid bij wie het verkeerd kan uitpakken... We moeten simpelweg beseffen dat meditatie geen oplossing voor alles is. Het leven is nu eenmaal gecompliceerder dan we het graag zouden zien.’ | M.V.

Een uitgebreide versie van dit interview verscheen eerder in Vrij Nederland.

als gespreksleider en dagvoorzitter ziet richard engelfriet ze geregeld voorbijkomen: de goeroes die komen vertellen wat leiders, managers en organisaties moeten doen om succesvol te worden.

Toen ontdekte hij dat hun ideeën zelden goed zijn onderbouwd. Daarover schreef hij het vermakelijke boek, De succesillusie. wanneer sloeg de twijfel toe?

‘Er is zo’n razend populaire tED-talk van simon sinek over dat alles begint bij why. Hij zegt dat succesvolle bedrijven eerst bepalen waaróm ze bestaan, dan pas hóe ze het doen en tot slot wát ze doen. soms zag ik wel vijf keer in een maand een filmpje van hem voorbijkomen. in eerste instantie raakte ik ook geïnspireerd. Maar

40 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

‘Volle zalen zijn geen bewijs van hun gelijk. De kerk trok ook volle zalen, maar is daarmee bewezen dat God bestaat?’ nadat ik het al zo vaak had gehoord en gezien, vroeg ik me op een goed moment af: waar komt dit idee eigenlijk vandaan? toen ben ik me erin gaan verdiepen. Wat mij opviel, was het volkomen gebrek aan bewijs voor de onderbouwing. En dat bleek niet alleen te gelden voor sinek, maar voor veel meer goeroes. Er is een stuitend gemak waarmee zij allerlei claims de wereld in sturen. in goeroeland wordt veel geroepen en weinig onderbouwd. De magere bewijsvoering die er is, blijkt niet te bestaan of niet te kloppen. simon sinek claimt niet zich te beroepen op onderzoeken, maar dat is ook meteen het probleem: er ís namelijk geen enkel bewijs voor zijn verhaal.’ u beschuldigt in uw boek de goeroes ook van denkfouten. wat voor denkfouten ziet u?

‘Ze denken dat je betrouwbare antwoorden krijgt wanneer je aan leiders en managers vraagt om zelf aan te geven wat hun succesformule is. Dat is nogal discutabel. Wanneer je aan een honderdjarige vraagt waarom hij zo oud is geworden, zegt hijzelf misschien dat het komt doordat hij iedere dag een sigaar rookt, of doordat hij ’s ochtends altijd om dezelfde tijd opstaat. Daarmee is die verklaring nog niet waar.

Of je ziet dat succesgoeroes “achteruit juichen”. Dat gebeurt wanneer je, zoals stephen Covey deed, alleen naar succesvolle bedrijven of leiders kijkt, naar overeenkomsten zoekt en die vervolgens voorstelt als de verklaring voor het succes. Maar wanneer je óók zou kijken naar bedrijven en leiders die níet succesvol zijn, zou je wellicht opmerken dat zij hetzelfde deden en bij hen werkte het dus niet.’

Toch zullen de goeroes wel een punt hebben. ze trekken immers volle zalen.

‘Dat is toch geen bewijs van hun gelijk? De kerk trok ook volle zalen, maar is daarmee bewezen dat god bestaat?’ maar goed, er zijn tevreden klanten, die boeken kopen en workshops volgen. Dat is vast niet voor niets. ‘goeroes reiken je een heel prettige illusie aan, namelijk het idee dat succes maakbaar is en dat je maar een paar stappen hoeft te zetten om grip op de situatie te krijgen. Het is een beetje zoals de pastoor ons vroeger vertelde hoe we moesten leven om later in de hemel te komen. Dat is een prettige geruststelling, maar daarmee is het nog niet waar. succesgoeroes geven slechts het idee dat je het snapt en ergens grip op hebt. Ze scheppen orde in iets wat heel onoverzichtelijk en ingewikkeld is. Dankzij hen is het opeens heel simpel. Ah, het begint met why. Ah, ik moet uit mijn comfortzone.

Ah, ik moet niet langer “ja maar” zeggen.’

Denkt u dat de succesgoeroes zelf wel weten dat het niet helemaal klopt wat ze verkondigen?

‘Hmm, goede vraag. Daar twijfel ik wel eens over. ik moet zeggen dat ik vooral goeroes zie die vurig geloven in wat ze zeggen.

Doordat ze hun verhaal zo vaak vertellen, zoveel applaus oogsten en er zoveel geld mee verdienen, krijgen ze bovendien telkens bewijs van hun eigen gelijk. sommigen slaan op tilt als ze mijn kritiek horen en worden kwaad. ik kom namelijk aan hun geloof. tja, in een kerk ga je ook niet lopen vloeken. Zo voelt het voor hen.’ wat is nu het gevaar van de goeroes?

‘Het grootste gevaar is het eigen-schuld-dikke-bult-verwijt. Hoe sterker we gaan geloven dat succes maakbaar is, hoe sterker we gaan geloven dat gebrek aan succes eveneens aan jezelf te wijten is. Dan zeg je dus tegen iedere zwerver op straat: tja, had je maar wat meer passie en doorzettingsvermogen moeten tonen. We gaan het falen toewijzen aan het individu zelf. Want als succes “een keuze” is, dan is falen dat ook. Dat lijkt me een ongezonde ontwikkeling. We zien dat denken ook steeds meer terug in de gezondheid. als we ziek zijn, moeten we positief denken en geloven in herstel. Maar wanneer iemand kanker niet overleeft, blijft toch de suggestie hangen dat hij kennelijk niet positief genoeg heeft gedacht en er wat harder aan had moeten werken.’ het is toch niet verkeerd om mensen aan te moedigen om het beste uit hun leven te halen en goed te presteren op hun werk?

‘Er zullen altijd mensen zijn die even geen geluk, gezondheid of succes ervaren. in een samenleving die is geobsedeerd door maakbaarheid kan dat bij hen leiden tot ernstige twijfel. immers, overal horen we dat je gelukkig kunt zijn en dat je een droombaan kunt hebben, en overal liggen de stappenplannen klaar en worden cursussen aangeboden. Maar wanneer het tegenzit en het niet lukt, kan dat leiden tot kortsluiting. Zo komen steeds meer mensen aan de kant te staan en dat zien we terug in de geestelijke gezondheidszorg, waar stress en burn-out steeds vaker voorkomen.’ waar moeten we op letten als we de volgende keer een goeroe tegenkomen die precies weet hoe we een goede leider kunnen worden, of ons bedrijf succesvol kunnen maken?

‘Vraag naar de onderbouwing van de theorie. En denk eens na of je een tegenvoorbeeld kunt bedenken. Zo hoorde ik laatst dat Elon Musk zo’n goede leider is en tesla zo succesvol, omdat hij kan loslaten en weinig controle uitvoert. Maar steve jobs was een megalomane hork die zich bezighield met details en iedereen op staande voet kon ontslaan, en toch was hij óók een goede leider van een succesvol bedrijf.’ en nu bent u zelf een goeroe geworden.

‘Haha, ja, een anti-goeroe. ach, ik zeg tegen iedereen: houd me scherp!’ | M.V. juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 41

Uw favoriete zelfhulpboeken Wij vroegen u in onze dagelijkse e-mail, The Optimist Daily, naar de zelfhulpboeken die u hebben geholpen op het gebied van persoonlijke ontwikkeling en leiderschap. Uit de vele reacties (waarvoor dank!) bieden wij 10 inzendingen die wij het meest bijzonder vonden. waT ieDereen wil

Zelfhulpboeken hebben mij veel gebracht. Ik was boerenzoon, maar wilde iets ánders. The Dale Carnegie omnibus viel in mijn schoot: mijn eerste en beste zelfhulpboek. Het eerste deel, getiteld ‘Zo krijg je vrienden, leef je gelukkig en zonder zorgen’, werd mijn bijbel. Ik leerde met mensen om te gaan en ontdekte dat ze alleen helpen wanneer je zoekt en geholpen wilt worden.

Ik wilde graag een bedrijf, mijn financiën op rij, een goede en duurzame relatie, leuk gezin, heerlijk huis, veel plezier en goede vrienden. Ik wilde wat iedereen wil en we kregen dat met alle geluk van de wereld – én veel zelfhulpboeken. Andere boeken die hielpen waren talrijk, zoals De rijkste man van Babylon van George Samuel Clason en Organiseer! van Herbert Casson.

Bart van Kampen Trauma Van Vroeger

De beste zelfhulpboeken die ik heb gelezen, zijn: De herontdekking van het ware zelf en Illusies, beide van Ingeborg Bosch.

Waarom? Ik ben 75 jaar en merkte mijn hele leven altijd ‘dat er wat was’. Ik kon er nooit een vinger achter krijgen. Ik snuffelde in allerlei boeken en deed therapieën en cursussen. Ik leerde veel, maar het was het ‘net niet’. Totdat de zoveelste therapeute me de werkwijze van Ingeborg uitlegde. De schellen vielen – en vallen nog steeds – van mijn ogen. Dat was en dat is het dus...

Hoe het zat? Ik ben geboren in 1941, het begin van de oorlog.

42 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

Ik kwam erg ongelegen; alle babykleertjes van mijn zus, inmiddels 9 jaar, waren aan een buurvrouw weggegeven. Mijn vader had zich moeten melden en weigerde dat en zat ondergedoken.

Het was een angstige en onzekere tijd voor mijn ouders. Toen ik begon te praten, moest ik stil zijn. De gewoonste dingen mocht ik niet. Spelen met een kindje dat op de hoek woonde? Mocht niet.

De reden: zijn vader is een collaborateur en daar gingen we dood aan. Wandelen met een buurmeisje? Mocht niet. De reden: zij waren NSB’ers en daar gingen we dood aan. Alles wat ik graag wilde of fijn vond, daar gingen we dood aan. Als kleuter snap je daar niets van, maar het moest heel erg zijn, want mijn moeder stond dat altijd tegen me te gillen. Ik haalde ‘gevaarlijke streken’ uit en daarom hebben ze me binnenshuis gehouden. Na de ‘bevrijding’ moest ik ineens naar school en met kindjes spelen.

Ineens moest ik doen wat voorheen verboden was, omdat we er dood aan gingen. Ik durfde niks.

Door Ingeborg Bosch ging ik ervaren en inzien, dat ik als oudere nog steeds reageerde met de emoties van die kleuter van toen en de pijn ervaarde van dat kleine kind dat ik was. Door me telkens opnieuw te realiseren dat wat ik ervaar een emotie of verdriet van vroeger is, zijn barrières wegvallen. De ‘bevrijding’ van 1945 is bij mij pas de afgelopen twee jaar realiteit geworden.

Iedereen heeft zijn eigen traumatische ervaringen uit de eerste levensjaren. Daar hoeft het geen oorlog voor te zijn geweest. Zo jong is elk ongemak een ervaring van oneindig lijden en verlaten zijn. Ook al was moeder nog zo lief, maar net niet in de buurt op dat moment. Daarom zijn de boeken van Ingeborg Bosch voor iedereen. Je moet alleen wel de moed hebben om stil te staan bij een naar gevoel en om te kijken wat daarachter zit. Het is een waar avontuur en de moeite waard!

Ruth Coenen

heT werk onDer conTrole

Getting things done: De kunst van stressvrije productiviteit van David Allen: geweldig! Ik heb nu eindelijk een methode gevonden waarbij mijn werkzaamheden helemaal onder controle heb.

Ik heb zelfs tijd over en kan mij af en toe vervelen, wat nog nóóit is gebeurd. Ik heb geleerd duidelijk te zien wat prioriteiten heeft.

Ook privé gaat dat perfect nu.

Paula Leenders innerlijke beVrijDing

Ik heb best wat zelfhulpboeken gelezen. Meestal krijg ik al lezend al de kriebels, omdat de schrijver mij – voor mijn gevoel – niet in mijn waarde laat, of erg ver van mijn realiteit gaat. Ik ben ook maar een mens met mijn eigenaardigheden. En als we het hebben over leiderschapsboeken: tja, ik ben een aantal jaar manager geweest en heb de nodige bijeenkomsten met bijbehorende boeken gehad. Allemaal leuk hoor, en overal steek je wel wat van op, maar of het je echt helpt? Vaak ontbreken de handvatten. Er zijn adviezen te over, maar wat heb je eraan als je ze niet kunt integreren?

Er is één boek dat mij echt heeft geholpen. Dat boek maakt heel duidelijk hoe je in elkaar zit en hoe je meer grip krijgt op je leven, waarbij alle goede adviezen die je ooit hebt gehoord, gelezen of gekregen op hun plek vallen. Dat boek is De innerlijke bevrijding van Arjen Slijp. Aan de hand van zijn eigen zoektocht naar herstel en verdieping laat hij de lezer kennismaken met zijn methode om in verbinding te komen met je diepste zelf. Met een eenvoudig stroomschema kun je alle facetten van je leven onderzoeken, helen en veranderingen creëren.

Vóór mijn kennismaking met De innerlijke bevrijding was het niet best met mij gesteld. Ik had angstaanvallen, een zware burn-out en raakte mijn baan kwijt. Mijn psychotherapeut was uitgepraat en wist mij niet verder te helpen herstellen. Ik wist dat het antwoord op herstel ergens in mijzelf zat, maar kon er niet bij komen – en diverse therapievormen ook al niet. Op aanraden van een acupuncturist las ik De innerlijke bevrijding, omdat het me ‘wel eens zou kunnen helpen’, zei hij. Nou, daar heeft hij helemaal gelijk in gekregen! Ik raad dit boek aan iedereen aan die de moed heeft om écht naar zichzelf te kijken en naar zijn of haar eigen processen van relaties tot fysieke gezondheid. Het is een boek voor iedereen die iets wil veranderen en creëren in het leven, op welk gebied dan ook.

Linda Vermaas communiceren meT respecT

Het boek Geweldloze communicatie van Marshall Rosenberg heeft veel indruk op me gemaakt. Het is met stip het beste boek dat ik ooit heb gelezen over hoe je met anderen communiceert op een voor alle betrokkenen respectvolle manier. Wat mij betreft

mag dit op scholen onderwezen gaan worden. Hoe anders en mooier zou onze samenleving er dan uitzien!

Sietske Hoogenboom meDiTeren kun je leren

Het boek dat mij op weg heeft geholpen bij het leren mediteren is: De weg van stilte van Michal J. Eastcott. Ik was helemaal niet van de meditatie en ben ermee in aanraking gekomen tijdens mijn opleiding tot psychosyntheticus aan het Instituut voor Psychosynthese. Daar heb ik er wat aan gesnuffeld, maar het was nog niet helemaal mijn ding tot ik het boek van Eastcott las. Dat zal een jaar of 15 geleden zijn. Sindsdien mediteer ik regelmatig, soms elke ochtend bij het begin van de dag en dan weer een keer of drie of vier in de week. Het heeft mij geholpen in mijn eigen levensritme te komen en me beter af te stemmen op mezelf, de ander en de wereld om me heen.

Tineke Nieboer leVen meT inTenTie

In 1999 had ik een burn-out, waardoor ik negen maanden niet kon werken. Toen is mijn spirituele ontwikkeling begonnen. Ik ging op yoga, begon boeken te lezen en alternatieve therapieën te doen. In 2005 was ik een paar weken ziek thuis, een soort terugval. Toen kwam ik het boek De kracht van intentie van Wayne Dyer tegen. Dat boek greep mij. Ik las het vijf keer achter elkaar! Het gaat over hoe iemand leeft die is afgestemd op het veld van intentie, de bron. Iemand die zo leeft, voelt zich goed en doet wat haar hart haar ingeeft. En ze leeft vanuit vertrouwen, wetend dat wat ze heeft bedacht ook zal worden gecreëerd, ook als iedereen denkt dat het onmogelijk is. Ze leeft vanuit dankbaarheid en waardering voor alles wat er in haar leven is, steeds kijkend naar wat het haar geeft of leert. Iets in mij resoneerde hier heel sterk mee.

Ik ben gaan wandelen, drie keer in de week en in het begin maar tien minuten, omdat mijn lichaam te moe was. Ik probeerde me dan op mijn ademhaling te focussen en op mijn voeten die contact maakten met de grond. Zo deed ik mijn affirmaties. In het begin lukte dat totaal niet. Dan was ik na één ademhaling alweer weg met mijn aandacht. Dan begon ik gewoon weer opnieuw. Ik probeerde te voelen waar ik dankbaar voor was in mijn leven: mijn man, onze dochter, ons huis, mijn werk, dat ik de zon kon zien... Dat ging steeds gemakkelijker en er was steeds meer waarvoor ik me dankbaar voelde.

Ik gebruikte affirmaties uit het boek, zoals: ‘ik leef in verbinding met de kracht van intentie’, ‘ik ben creativiteit, liefde, vriendelijkheid, schoonheid, ontvankelijkheid, groei en overvloed’, ‘ik juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 43

zijn de belangrijkste vaardigheden om de baas te worden over je eigen leven. Door simpele tips heb ik heel veel inzichten gekregen hoe ons brein werkt. Mede dankzij dit boek heb ik heel fijne, gelijkgestemde mensen leren kennen. Je bent de baas over je eigen leven en hebt zelf de keuze hoe je met bepaalde keuzes omgaat.

Petra Palstra Veel inspiraTiebronnen

ben een spiritueel wezen in een tijdelijke menselijke ervaring’, ‘ik ben een deel van het geheel’.

Twee maanden later wandelde ik langs het park. En toen had ik opeens het gevoel dat mijn hart open ging en ik zag veel helderder: de kleuren van de bomen, het gras, alles glansde. Voor het eerst van mijn leven voelde ik dat ik erbij hoorde. Dat was een intens gevoel, dat mij hevig ontroerde en de tranen over mijn wangen deed stromen. Die verbondenheid voelde zó bijzonder... Tot dan toe had ik me altijd alleen en anders gevoeld dan anderen.

Ik ben heel lang blijven wandelen, omdat ik dacht dat het gevoel zou verdwijnen zodra ik mijn huis zou binnenstappen. Maar dat was niet het geval. Toen ik binnenkwam vroeg mijn man wat er met mij aan de hand was; ik had zó’n grote glimlach op mijn gezicht. Op dat moment kon ik er niets zinnigs over zeggen, behalve dat ik me heel goed voelde. Toen ik ging slapen, lukte dat maar moeilijk, zoveel moois ging er door me heen. Uiteindelijk ben ik toch in slaap gevallen en toen ik weer wakker werd, voelde ik me nog steeds heel gelukkig. Terwijl ik rechtop in mijn bed ging zitten, zag ik mijn hele leven als een film aan me voorbijkomen. Ik voelde dat alles precies was gebeurd zoals het had moeten gebeuren en ik voelde liefde voor alle mensen die een rol hadden gespeeld in mijn leven – ook voor de mensen die mij, naar mijn idee, iets hadden aangedaan. Wederom stroomden de tranen over mijn wangen, tranen van dankbaarheid.

Later heb ik nog het boek De helende reis van Brandon Bays gelezen. Ik las het in één dag uit en ik voelde één groot ‘ja’.

Zij had een tool waarmee je in de bron kon komen! Ik had al gemerkt dat ik niet zomaar weer terug kon naar dat heerlijke gevoel van verbondenheid dat ik een tijdje had ervaren. Soms had ik er heimwee naar. Vanuit het contact met je bron kon je oude herinneringen aan traumatische gebeurtenissen, die je ergens opgeslagen had in je lichaam, helen.

Ik heb een aantal helende reizen gedaan. Uiteindelijk deed ik de opleiding bij Brandon Bays en ben ik Journey Practitioner geworden. Door al die reizen ben ik veel vrijer en blijer geworden. Waar ik vroeger gesloten was en me alleen en anders voelde, voel ik me nu open en verbonden met alles en iedereen.

Mijn angst voor het leven en ook voor de dood is veel kleiner geworden. Ik voel heel veel levensvreugde en dankbaarheid.

En ik heb gemerkt dat er geen einde is aan hoe vrij ik me kan voelen. Daar ligt nu mijn passie: mensen helpen hun vrijheid te vergroten door oude pijn op te ruimen.

Miranda Habraken menTale fiTness Het boek dat mijn leven echt heeft veranderd, is MindLift van Kasper van der Meulen. Ik heb meerdere zelfhulpboeken gelezen, maar door dit boek ben ik werkelijk tot mijn kern gekomen.

Het is een boek dat gaat over mentale fitness. Focus en oefenen 44 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

Daar vragen jullie nogal wat! Het is des te lastiger omdat ik niet meer kan ontwarren in hoeverre ik het geleerde heb opgepikt uit een boek of uit trainingen, zoals ‘situationeel leidinggeven’, ‘The Inner Game’ (over presteren, leren en genieten ) en ‘open onderhandelen’ volgens de Harvardbenadering, die ik eerst gevolgd en later gegeven heb. Ook ‘groepsbesluitvormingsprocessen’ volgens het concept van Lex Bos hoort daarbij, net als de training ‘Conflicthantering’ van Louis de Swaaf, en ‘Geweldloze communicatie’ van Marshall Rosenberg, wiens collega Inga Teekens daarin een voortreffelijke training gaf.

Over spiritualiteit hetzelfde verhaal. Enkele weken, gespreid over enkele jaren, van trainingen van wijlen John Kalse hebben de grond vruchtbaar gemaakt, waardoor Rijkdom: Vraag en het is gegeven van Esther en Jerry Hicks meteen bij me aansloeg. Hetzelfde geldt voor Loving what is van Byron Katie nadat ik zelf een ervaring met een door haar begeleid proces had gehad (voor een volle zaal in Eindhoven: ik heb nog nooit zó hard om mijzelf gelachen!), waarna ik anderen door hun proces kon begeleiden.

Idem voor Winning through enlightenment, het boek van Ron Smotherman dat ik vanwege de weerzinwekkende titel drie jaar op de plank heb laten liggen voordat ik het las, ergens in de jaren tachtig. Maar toen pakte het boek – uiterst compact geschreven – me ook bij de strot. Vooral de boodschap dat ik hoe dan ook verantwoordelijk ben voor mijn ervaring van mijn eigen leven – of ik dat nu onderken of niet – hakte er toen behoorlijk in. Maar ik leerde ook dat vergeven iets is dat ik voor mijzelf doe, dus níet omdat de ander het verdient, maar omdat ik het mijzelf gun. Nog regelmatig heb ik baat bij dat inzicht.

Ook het boek Leadership and self-deception van The Arbinger Institute hakte er een paar jaar geleden in, doordat het mij op een indringende manier een spiegel voorhield en mij duidelijk maakte dat wat ik de ander verwijt vrijwel altijd meer over mij zegt dan over die ander – als ik tenminste de moeite neem om even verder te kijken en denken dan mijn neus lang is... Ik denk niet dat dit veel helpt, maar het was leuk om mijn verschillende inspiratiebronnen en ervaringen eens op een rijtje te zetten!

Frits Philips zelf Dóen

Voor mij is een goed zelfhulpboek dun en direct, met niet te veel voorbeelden, en ‘bewezen’ effectief. Je moet het wel zelf dóen. Omdat we vaak in een gewoonte blijven hangen, en veranderen soms gewenst en ook lastig is, raad ik aan: Dromen, durven, doen van Ben Tiggelaar, en De kunst van kaizen van Robert Maurer. Houd het simpel: dat is eigenlijk de kern van beide boeken. Begin met kleine stappen. Stel jezelf een essentiële vraag die te maken heeft met een probleem waarmee je zit, tot je een antwoord van binnenuit krijgt. Het werkt voor mij!

Lous Wijnkoop

500 boeken wijzer

Susie Moore was een rusteloze tiener, met een alcoholische vader en zonder al te veel hoop op een stralende toekomst. Toen las ze haar eerste zelfhulpboek. Zo leerde ze haar dromen na te jagen. Ze las meer dan 500 van zulke boeken en zet hieronder de 5 belangrijkste lessen op een rij.

DOOR: susie moore

1. neem VeranTwoorDelijkheiD Voor uw leVen

Dit is volgens Jack Canfield het belangrijkste principe voor succes. Het beschrijft hoe belangrijk het is dat u zich ieder aspect van uw leven toe-eigent. Er valt geen succes of plezier te halen uit het beschuldigen van anderen, of het afstaan van controle over uw leven aan andere mensen of omstandigheden. Om het leven te leiden zoals u dat graag zou willen, moet u hiervoor de volledige verantwoordelijkheid nemen. Vergeet uw ouders, uw exen, de mogelijkheden die u heeft gekregen (of juist niet). De richting die uw leven neemt, is geheel aan u. Geen excuses.

2. u mag zijn waT u maar wilT

‘De mechanismen voor vervulling zijn aanwezig in iedere wens’, schrijft Deepak Chopra in De zeven spirituele wetten van succes.

Het is geen toeval dat wanneer u van zingen/schrijven/lesgeven/ ondernemen/vul-maar-in houdt, u op dit gebied ook talent hebt – en dat u voorbestemt bent om datgene te doen. Er bestaan geen ongelukken of onhaalbare doelen binnen uw wensen. U bent het waard om de zegeningen te ontvangen (inclusief de financiële zegeningen) die het resultaat zijn van wat u doet voor anderen.

De mate waarin u uw gaven en vaardigheden gebruikt is geheel aan u (zie punt 1), maar ze bestaan om met anderen te worden gedeeld. U heeft de verplichting om te zijn wie uw hart weet dat u kunt zijn. Op deze manier kunt u uw grootste bijdrage aan de wereld leveren.

3. uw geDachTen zijn alles

In As a man thinketh (uit 1903, het favoriete boek van Anthony Robbins en volgens sommigen de bron voor The secret van Rhonda Byrne) schrijft James Allen dat we een eigen wereld kunnen creëren met onze gedachten. Hij heeft gelijk. Het is wonderbaarlijk, ja, zelfs misleidend simpel. Voelt u zich rot? Dat komt door wat u op dat moment denkt: waarschijnlijk angstige of schuldige gedachten. Voelt u zich opgetogen? Ook dat komt door uw gedachten op dat moment: waarschijnlijk dankbaarheid of voldoening met de wereld. Het beste nieuws is dat iedere gedachte kan worden veranderd. U kunt er zelf voor kiezen om u

goed te voelen op ieder moment van de dag. Probeer iedere dag en op iedere manier altijd uw meest positieve gedachten naar boven te halen. Focus alleen op wat u wilt. Visualiseer het. De wet van aantrekking werkt hetzelfde als de wet van zwaartekracht.

Het is echt. Ieder aspect van uw leven zoals het er op dit moment uitziet, heeft zich ontwikkeld als resultaat van uw gedachten.

Bescherm uw gedachten als een pitbull en laat de negatieve invloeden en mensen in uw leven los.

4. hou Van uzelf

In het boek Life loves you stelt Louise Hay voor dat iedereen zichzelf eigenlijk iedere dag in de spiegel in de ogen zou moeten kijken en zeggen: ‘Ik hou van jou. Ik hou echt, echt van jou.’ U hoeft niets te doen, niets te hebben en niets anders te zijn dan uzelf om liefde te verdienen. U mag er zijn, simpelweg omdat u bestaat. Wanneer u werkelijk van uzelf houdt, geeft u zichzelf de kans om uw ware ik te zijn. Wanneer uw eigenliefde groot is, dan vibreert u op een frequentie die angst afwendt en anderen inspireert om zichzelf te zijn. U moet zich niet bezighouden met wat andere mensen doen. U begrijpt dat uw behoeftes ertoe doen en dat het oké is wanneer iets mislukt, omdat het leven u zo een les biedt.

5. een hogere machT sTaaT aan uw kanT

Iedere biografie die ik heb gelezen, deelt een vergelijkbare waarheid: haal het beste uit uzelf en vertrouw in een macht die groter is dan u. Hier is een klein geheim: we zijn allen bang. We voelen ons onzeker over een miljoen dingen. We doen allemaal het beste wat we kunnen. Maar wanneer u de bovenstaande principes van eigendom, actie, denken en zelfliefde toepast, dan zult u niet te stoppen zijn. Waarom? Omdat u niet alleen bent. We zijn allen verbonden. We zijn allen uit hetzelfde ontstaan. De hogere machten die in ons leven aan het werk zijn (noem het God, het universum, bronenergie, het maakt niet uit), staan altijd aan uw zijde. susie Moore is lifecoach in New York en columniste van Greatist.

U heeft de verplichting om te zijn wie uw hart weet dat u kunt zijn. juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 45

Leve onze veerkracht!

Tegenslag werkt louterend. We leren niet alleen dat we desondanks kunnen blijven functioneren, maar ook dat we erdoor vérder komen.

DOOR: sergio Van Der pluijm

Ik weet nIet of u het beseft, maar op dit moment leven wij in

een ‘therapiecultuur’. Althans, volgens de Britse socioloog Frank Furedi en steeds meer mensen met hem. In zijn boek Therapy culture schrijft Furedi: ‘Onze hedendaagse cultuur moedigt mensen ongewild aan om zich getraumatiseerd en gedeprimeerd te voelen. Veel ervaringen waarvan we vroeger meenden dat die nu eenmaal bij het leven horen, worden nu gezien als een directe bedreiging van ons emotionele welzijn. We kweken zo een sterk gevoel van emotionele kwetsbaarheid en worden hier alleen maar machteloos en hulpeloos van.’

Martin Seligman, de grondlegger van de positieve psychologie, komt tot eenzelfde conclusie: de wijd verspreide aanname dat jeugdtrauma’s automatisch leiden tot problemen in het latere leven blijkt niet te kloppen. Meta-analyses van langlopende onderzoeken sinds de jaren veertig laten eerder zien dat mensen veerkrachtig zijn en ondanks grote tegenslagen of trauma’s in hun jeugd of volwassen leven prima in staat zijn om daarvan te herstellen en een prettig en waardevol leven op te bouwen.

‘Het is heel belangrijk om die veerkracht te benadrukken,’ aldus Seligman, ‘want onze geestelijke stabiliteit wordt grotendeels bepaald door hoe wij onze ervaringen interpreteren. We zijn te bitter over ons verleden, en te passief over onze toekomst.

Het idee dat we overal een trauma van oplopen, maakt ons alleen maar zwakker.’

Laten we wel wezen: de meesten van ons hebben in ons leven wel een of meerdere zware periodes meegemaakt waarvan we, terugkijkend, kunnen zeggen dat we erdoor als mens zijn gegroeid. Ziekte, verlies, scheiding, trauma, verraad, teleurstelling: we krijgen allemaal onze portie. En toch… hoe zwaar en uitzichtloos het op het moment zelf ook was, achteraf zeggen we vaak dat we het niet hadden willen missen. Op de een of andere manier kan zo’n periode louterend werken: prioriteiten worden weer helder, er ontstaat nieuwe betekenis, oude dromen worden vervangen door nieuwe, hoogmoed en hebzucht maken plaats voor bescheidenheid, ontzag en verwondering.

Dit vermogen van de mens om te blijven functioneren en zelfs te groeien na tegenslag wordt in het Engels ‘resilience’ genoemd.

De vertaling luidt vaak ‘veerkracht’, maar dat woord doet dit fenomeen eigenlijk tekort. Het is, net als bij het polsstokhoogspringen, méér dan alleen terugveren. Het is terugveren en vérder komen.

In mijn praktijk als coach kom ik veel mensen tegen die leven vanuit de veronderstelling: ‘Eerst moet ik mezelf beter snappen,

46 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

of voldoende zelfvertrouwen hebben, of “geheeld worden” vóór dat ik het leven kan gaan opbouwen dat ik diep in mijn hart wil leiden.’

Hoewel ik dit zelf ook ooit geloofde, ben ik blij dat die overtuiging al jaren achter me ligt. Een mens zal zichzelf namelijk nooit helemaal snappen, nooit voldoende zelfvertrouwen hebben en nooit ‘weer helemaal heel worden’ – en gelukkig hoeft dat ook niet! Geen van deze zaken is namelijk nodig om een mooi, vervuld en betekenisvol leven op te bouwen.

De clou is om mét een rugzak vol moeilijke én mooie herinneringen op, stapje voor stapje op weg te gaan in de richting van doelen, wensen en waarden. Door onderweg effectief te leren omgaan met tegenslagen, angsten en ‘beren op de weg’ gáán we onszelf beter snappen en kríjgen we meer zelfvertrouwen en uiteindelijk zullen we zelfs een groot gevoel van voldoening en heelheid ervaren.

Onlangs hoorde ik een mooie anekdote over de Dalai Lama die een zelfde soort visie bleek te hebben. Tijdens een interview met een psycholoog begon de Dalai Lama zachtjes te huilen toen hij vertelde over een geliefde mentor van wie hij als kleine jongen in het klooster afscheid moest nemen, kort nadat hij ook al afscheid had moeten nemen van zijn ouders. Geschrokken vroeg de psycholoog: ‘Maar heeft u dat oude verdriet dan nog niet verwerkt na al die jaren van meditatie?’ De Dalai Lama nam rustig de tijd om even te huilen en zei toen: ‘Jullie Westerlingen willen je pijn en verdriet altijd opbergen in een doosje met een etiketje erop en weggooien. Ik draag dit verdriet gewoon de rest van mijn leven met me mee en dat vind ik prima’.

Ik pleit niet voor het volledig afschaffen van coaching en therapie. Ook pleit ik er niet voor dat mensen geen hulp meer zoeken als dat nodig is. Waar ik wél voor pleit, is dat goede coaching en therapie niet langer moet duren dan nodig en de cliënt zo snel mogelijk weer zelfredzaam moet maken. Nog mooier is het als cliënten leren ‘zichzelf te coachen’ doordat ze vaardigheden leren waarop ze de rest van hun leven kunnen terugvallen, óók in moeilijke tijden. Kortom: goede therapie of coaching zou het besef van eigen veerkracht en geloof in eigen kunnen moeten vergroten.

Als we echt tot ons door laten dringen hoe veerkrachtig we als mens zijn, dan betekent dit goed en slecht nieuws. Het goede nieuws is dat we veel meer aan kunnen dan we denken. Het slechte nieuws is dat er geen excuses meer zijn voor uitstelgedrag – afgezien van acute geestesziekten, uiteraard – en dat we vandaag nog kunnen beginnen met het opbouwen van een mooi, vervuld en betekenisvol leven. sergio van der Pluijm is hoofdtrainer van Bewezen Effect én abonnee van the Optimist. Een iets uitgebreidere versie van dit artikel verscheen eerst als blog op zijn website, www.bewezeneffect.nl.

Byron Katie

Draai alles om

Om te leren stilstaan in een snel veranderende cultuur kunnen we raad vinden bij de klassieke stoïcijnse filosofie, die belang hecht aan zelfbeheersing, gemoedsrust, waardigheid, plichtsbesef en bezinning. De volgende adviezen zijn gebaseerd op het boek Standvastig van de Deense psycholoog Svend Brinkmann (zie ook het interview met hem in dit omslagthema).

DOOR:

marco Visscher

1. negeer je innerlijke sTem

In de meeste zelfhulpboeken leren we hoe belangrijk het is om te luisteren naar je intuïtie, te doen wat ‘goed voelt’ en in contact te komen met ‘je diepste kern’, omdat het antwoord ‘in jezelf’ zit. Maar, stelt Brinkmann, ‘je moet leren dat je ego niet de sleutel in bezit heeft voor de essentiële gedachten over hoe je je leven moet leven, maar dat het ego als zodanig een idee is, een constructie die door de cultuurgeschiedenis is geformuleerd en dus op zich meer buitenkant dan binnenkant is’.

Bovendien: die innerlijke stem zal je op het spoor zetten van wat je behaagt. Als je er een gewoonte van maakt dat advies te volgen, loop je het risico dat je niet kunt omgaan met situaties die onbehaaglijk zijn – en die zullen zich een keer in je leven voordoen. Sterker, bij wie lang genoeg naar binnen kijkt en naar zijn innerlijke stem luistert, slaat de depressie toe wanneer het besef komt dat er daarbinnen niets is. Immers, ‘als de zin van het leven zich aan de ene kant binnen in je bevindt, zoals we voortdurend horen’, schrijft Brinkmann, ‘en als het aan de andere kant leeg is daarbinnen, tja, dan is het allemaal zinloos’.

Wat dan wel? Doe eens iets waar je géén zin in hebt: weiger een toetje waar je eigenlijk wel zin in had, neem toch de fiets terwijl het regent. Waarom? Zo bouw je de kracht op om toekomstige beproevingen het hoofd te bieden. Ook kweek je zo meer waardering voor de toetjes die je wél besluit te eten en voor de streekbus die je (op andere dagen) droog en warm houdt wanneer het buiten koud en nat is. Het is waardevol om wilskracht te ontwikkelen waarmee we weerstand kunnen bieden tegen datgene wat ons innerlijk ons vertelt. Bovendien: de stem van een ander is óók interessant. Het getuigt van belangstelling wanneer we ontvankelijk zijn voor de mening en ervaringen van anderen en onze eigen ‘innerlijke stem’ eens naast ons neerleggen. juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 47

Deepak Chopra

2. Denk aan heT negaTieVe

Van ziekte en tegenslag moeten we ‘leren’. Problemen moeten we beschouwen als ‘uitdagingen’. Is het Chinese teken voor crisis immers niet hetzelfde als het teken voor ‘kans’? Al die positiviteit werkt beklemmend, stelt Brinkmann. Iedereen heeft het recht zich te beklagen over een ellendige situatie. Wie afstapt van de noodzaak om voortdurend positief te denken, verleent zichzelf toestemming te zeggen wat hij denkt en te klagen over alles van het weer tot stijgende prijzen aan de pomp. Je hoeft geen voltijds mopperpot te worden om te merken dat zo’n open houding opluchting biedt.

Te vaak wordt de positieve psychologie ingezet om heel reële kritiek te smoren, waarmee een probleem inzichtelijk kan worden gemaakt. Dan verandert de positiviteit in een vorm van gedachtecontrole, die een onbehaaglijk gevoel achterlaat. Dat gevoel van onbehagen wordt niet in de laatste plaats gekweekt vanwege de ultieme conclusie dat het onze eigen schuld is wanneer we ongelukkig zijn; kennelijk zijn we niet in staat om positieve gevoelens op te wekken.

Wat dan wel? Beter is het om realistisch te blijven. Het leven is nu eenmaal niet altijd fantastisch. Sterker nog: laten we ons realiseren dat we gedoemd zijn te sterven. De meesten van ons worden eerst oud en ziek. Het zijn pijnlijke waarheden, waar we iedere dag even bij stil moeten staan. Niet zodanig dat het ons verlamt of dat we er wanhopig van worden, maar voldoende om dankbaar te zijn voor het leven. Probeer eens ‘negatieve visualisaties’: alles in het leven is slechts te leen, Fortuna kan alles ineens afpakken. Dat is des te meer reden om te koesteren wat je hebt. We wennen nu eenmaal snel aan het goede in ons leven.

Door ons te bekwamen in ‘negatief denken’ – en ons toe te staan daarover te mopperen – verwerven we een zekere wendbaarheid, 48 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

waardoor we het leven beter aankunnen. Seneca schreef al dat zowel wijzelf als iedereen van wie wij houden sterfelijk is. Het is beter om erop voorbereid te zijn. Dan verstevigen wij de band met hen die ons dierbaar zijn en kunnen we hun fouten – en die van onszelf – makkelijker accepteren en vergeven.

3. Twijfel meer en zeg Vaker ‘nee’

We leren dat het goed is om ‘ja’ te zeggen en slecht is om ‘nee’ te zeggen. Of ‘ja maar’. Vorig jaar was het boek Ja: Omdenken als levenshouding van de Utrechtse ja-maar-filosoof Berthold Gunster met 100 duizend exemplaren het best verkopende boek op het gebied van persoonlijke ontwikkeling. Immers, wie ‘ja’ zegt, oogt ondernemend en lijkt de accelererende cultuur volkomen te accepteren en mee te doen met de culturele eis om mee te gaan.

Nee-zeggers zouden vervelende chagrijnen zijn, die niet vooruit te branden zijn of altijd maar dwars willen liggen en bang voor iets nieuws zijn.

Maar ‘ja’ komt óók vaak voort uit angst. We denken dat we minder aardig worden gevonden als we ‘nee’ zeggen, of dat we niet het maximale uit onszelf halen en iets missen. Het is onmenselijk als je geen ‘nee’ zou mogen zeggen. Het zou absurd en slaafs zijn om alles maar te omarmen. ‘Ja’ is een dogma, schrijft Brinkmann, dat mensen reduceert tot bedienden die de opdracht kunnen krijgen om overal naartoe te gaan en alles te doen. ‘Alleen als je “nee” kunt zeggen, ben je een rijp persoon met een zekere mate van integriteit’, stelt hij. Want als we ‘nee’ kunnen zeggen, laten we zien dat er bepaalde waarden zijn die we belangrijk vinden en die we bereid zijn te verdedigen wanneer ze in het gedrang komen. Het is niet voor niets dat het eerste ‘nee’ van een kind een heel belangrijke stap is naar zelfstandigheid en individualiteit.

Wat dan wel? Cultiveer twijfel. Leer om vriendelijk en met een glimlach nee te zeggen. Begin met: ‘Daar wil ik graag over nadenken.’ Bij twijfel is het beste antwoord meestal nee. Als je niet twijfelt, denk dan na of het niet beter is om te twijfelen. Zeg alleen ‘nee’ als er een goede reden voor is. Bedenk dat twijfel een groot maatschappelijk nut heeft, juist in tijden waarin kennis snel verandert in dogma’s en waarin polarisatie toeneemt. Wie weet, hoeft niet te luisteren; wie twijfelt, geeft betekenis aan het perspectief van een ander. Twijfel kweekt openheid en begrip voor verschillende zienswijzen en de wereld.

4. onDerDruk je geVoelens

We moeten werken aan onze ‘emotionele intelligentie’, want in de moderne ‘gevoelssamenleving’ zouden we verloren zijn als we onze gevoelens wegstoppen. Om ‘authentiek’ te zijn, moeten we uitdrukking geven aan onze gevoelens, of die nu positief of negatief zijn. Maar gedragen we ons niet als een klein kind als we voortdurend onze gevoelens uiten? Is het niet een teken van volwassenheid als we leren om niet meteen te schreeuwen als we gefrustreerd zijn?

Misschien zijn we ons gevoel voor beschaafdheid en hoffelijkheid kwijtgeraakt. Het verlies van deze omgangsvormen leidt ertoe dat we telkens het risico lopen ons gekwetst te voelen. Laten we daarom niet overdrijven, ook niet in ons taalgebruik. Als je zegt dat je iets als leverpastei ‘haat’ of er juist van ‘houdt’, maken we geen onderscheid meer met de zaken die we écht haten of

Je moet leren dat je ego niet de sleutel in bezit heeft voor de essentiële gedachten over hoe je je leven moet leven. waar we écht van houden. Zelfbeheersing helpt om zaken in perspectief te zetten. Want veel zaken waarover we ons opwinden, boos maken of die we juist prijzen zijn uiteindelijk tamelijk onbeduidend. Het leven is te kort voor al die gekkigheid. Daarom moeten we leren de gevoelens die onze gemoedsrust verstoren te onderdrukken.

Wat dan wel? Leer je gevoelens te beheersen, vooral de negatieve, en weet wanneer je ze moet onderdrukken. Kies waardigheid boven authenticiteit. Veel ouders proberen te voorkomen dat hun kinderen schuld of schaamte voelen; ga daar niet in mee.

Juist deze gevoelens leiden een kind in een moreel universum.

Immers, door schuld te voelen, beseffen we dat we morele acteurs zijn met verantwoordelijkheid voor onze handelingen, en door schaamte zien we onszelf door de ogen van een ander, zodat we een oordeel kunnen vellen over wie we zijn en wat we doen.

Laat je niet meeslepen door je gevoelens. Het is niet verkeerd om emoties betekenis toe te kennen, maar we moeten ervoor waken om ons gevoelsleven ongeremd te beleven.

Tony Robbins

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 49

Boekensteun De échte waarde van zelfhulpboeken zit in de troost die we soms nodig hebben om het leven weer te kunnen omarmen.

DOOR: roos Vlogman

Ik ben dol op zelfhulpboeken. Inmiddels staan er een stuk

of dertig in mijn boekenkast. Vorig jaar schreef ik een columnreeks voor de website van Trouw over zelfhulpliteratuur en hoe het lezen ervan mij, ondanks een milde tegenzin, heeft geholpen over de grote schaamte waarmee ik kampte heen te komen. Ik schaamde me voor mijn vertrokken mond als ik buikspieroefeningen deed, dat ik mijn ironisch lelijke soepkom liet vallen tijdens de afwas, ik schaamde me voor de volgorde waarin ik me waste onder de douche (oksels, borst, buik, voeten, billen).

Ik schaamde me als ik mediteerde, of de was ophing, of mijn haar borstelde. Het voelde alsof ik niets op de juiste manier deed (alsof er een juiste manier was om die dingen te doen) en de hele wereld me daarom zou uitlachen.

De beste les die ik de afgelopen jaren uit een zelfhulpboek haalde, vond ik in Healing the shame that binds you van John Bradshaw. Hij beschreef de hopelozen en de grandiozen, en zei dat er geen verschil tussen hen was. Het is belangrijk om te zien dat ze allebei overdrijven: ze zijn de slechtste mens ter wereld, of ze zijn de beste mens ter wereld. Er is niemand die ze nog kan helpen, of er is niemand die ze hoeft te helpen. Toegeven dat je wel hulp kunt gebruiken, is daarom een noodzakelijke stap in de goede richting.

‘Dat boek helpt toch niet echt, Roos?’ vroegen de weinige vrienden die ik in vertrouwen had genomen. Ik durfde het niet toe te geven, maar de waarheid was: het hielp wel degelijk.

Ik had snikkend van herkenning zitten lezen in Healing the shame that binds you en had het stappenplan uit De kracht van kwetsbaarheid van Brené Brown uit mijn hoofd geleerd. Ik had het gevoel dat ik niet alleen was, leerde over de omstandigheden waarin schaamte gedijt en kreeg een oplossing aangereikt.

Zelfhulpboeken zijn troost. En niets is ingewikkelder dan dat.

Het zijn teksten die je precies vertellen wat je wilt horen, precies op het moment dat jij het nodig hebt. Boven mijn schrijftafel heb ik daarom een quote uit The artist’s way van Julia Cameron gehangen, handgeschreven: ‘We ontkennen dat we om iets goed te kunnen doen bereid moeten zijn het eerst slecht te doen.’ Zelfhulpboeken zijn schouderklopjes, aaien over je wang, een kus op je voorhoofd, een ‘alles komt goed’. Daar is helemaal niets mis mee. Sterker nog: dat is enorm waardevol. Het kan precies het steuntje zijn dat je nodig had om vandaag je hoofd boven water te houden.

50 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

Ik weet waar ik naar zoek in een zelfhulpboek: geruststelling. Zoals ik dat kan vinden als ik een vriendin bel, of als mijn vriend me vasthoudt, zo vind ik veiligheid in de goede raad, stappenplannen en tips. Brown schrijft in De kracht van kwetsbaarheid: ‘Zelfcompassie is ook ontzettend belangrijk, maar omdat schaamte een sociaal gebeuren is – iets wat tussen mensen ontstaat – herstelt het ook het beste tussen mensen. Een sociale wond heeft een sociale balsem nodig, en empathie is die balsem.’ Dus wissel ik mijn zelfcompassie (die ik oefen met positieve affirmaties uit The artist’s way) af met sociaal contact met geliefden.

Voor ik begon met het lezen van zelfhulpboeken was ik geobsedeerd door mijn gedachten, handelingen en gesprekken. Ik was altijd bezig met commentaar leveren op mezelf. Ik censureerde mijn emoties en opmerkingen, bekeek en beoordeelde ze voordat ze naar buiten mochten, of liet ze helemaal niet naar buiten. Ik durfde niets meer mooi te vinden. Ik schaamde me om mijn huis te verlaten, en ik schaamde me thuis, als niemand me kon zien.

Die obsessie met mezelf had me geïsoleerd. Het lezen van dit genre gaf me het laatste duwtje om weer naar buiten te gaan, en een beetje te gaan leven. Ik durfde tegen anderen te zeggen dat ik me schaamde, en ik durfde over die schaamte te schrijven, waardoor ze verdween. Door te lezen in zelfhulpliteratuur werd mijn wereld groter.

Roos Vlogman schrijft gedichten en korte verhalen, onder meer voor De Gids en Passionate Platform. in 2016 won ze de juryprijs bij Write Now! Een uitgebreidere versie van dit artikel verscheen eerder in Trouw.

Door te lezen in zelfhulpliteratuur werd mijn wereld groter.

Op de sofa bij Socrates Niet de psycholoog, maar de filosoof zou wel eens het beste levensadvies kunnen geven.

DOOR: jurriaan kamp

antIdepressIva zIjn al jaren in opkomst, maar hét antwoord

op gevoelens van depressie is nog altijd therapie. De weg van analyse door een therapeut gaat ervan uit dat er een gelukzalige toestand is die elke mens kan bereiken mits hij voldoende inzicht in zichzelf verwerft. De Duitse filosoof Gerd Achenbach kon het niet meer aanzien: die groeiende stoet mensen die met eindeloze professionele analyses van hun geestelijke problemen geen steek verder kwamen.

Want de therapieweg is vaak heilloos, meent Achenbach.

Immers, in een poging een probleem op te lossen zet de psycholoog de schijnwerper op een menselijke tekortkoming of een pijnlijk verleden om dat zichtbaar en groot te maken. De filosoof daarentegen plaats hetzelfde vraagstuk in de context van het menselijk leven, relativeert en maakt het probleem juist kleiner. Daarom opende Achenbach een filosofische praktijk om tegenwicht te bieden. Dat voorbeeld heeft inmiddels wereldwijd navolging gevonden. Thinking, not shrinking, heet het treffend in de Engelstalige wereld.

Achenbach meent dat de overdreven aandacht voor het persoonlijk welbevinden ervoor zorgt dat mensen in een neerwaartse spiraal terechtkomen. Met een ongemak kloppen we aan bij de psycholoog, die het bestaan van zijn cliënt wil verlichten, maar dat doet door eerst ons ongeluk en mankement naar boven te halen en te onderstrepen. Het gepsychologiseer legt zo de nadruk op datgene wat we willen wegwerken: ons ongemak.

In een interview met Filosofie Magazine zei Achenbach: ‘Wie begint met het analyseren van zijn eigen zieleroerselen, kan zeer veel problemen ontdekken. Daar kun je je tot in het oneindige mee blijven bezighouden.’ Volgens Achenbach heeft het overgrote deel van de eigen problemen betrekking op levensvoering en levensinschattingsvragen – en dat zijn vraagstukken die volgens hem thuishoren in de filosofie. ‘Je moet je eigen leven niet met een vergrootglas bestuderen, maar het juist in een breder perspectief plaatsen. Dat geeft je een betere kijk op de wereld en dat geeft vrijheid.’

‘Ik streef er niet naar om mensen weer “normaal” te maken door ze te bevrijden van hun psychische last’, legt Achenbach uit.

‘Het gaat mij om het blootleggen van de mogelijkheden. Ik zoek de voorwaarden waaronder mensen verder kunnen. Daarmee sluit ik aan bij de traditie van Socrates. Wat is er nodig om verder te komen? En wat moet ik worden? Bij mij is de vraag dus niet: hoe bereik ik de gelukzalige toestand die normaal zou moeten zijn? Maar: wat heb ik nu nodig om een stapje vooruit te doen?’

Iemand die een geliefde heeft verloren, zal weinig behoefte hebben aan een filosofische discussie. Zo iemand wil misschien huilen en schreeuwen. Dat is begrijpelijk en daar kan niemand op tegen zijn. Maar in veel gevallen kun je zeggen: de psychologie houdt ons af van rationeel denken, de filosofie zet ons ertoe aan. In therapie proberen we onszelf te vinden, bij een filosoof proberen we de waarheid te vinden. Dat kan een behulpzaam en bevrijdend inzicht zijn.

Zo vermijdt u therapie De 9 beste adviezen, hoogstpersoonlijk aanbevolen door de redactie van The Optimist.

1. Neem uzelf zo min mogelijk serieus. ga voor een spiegel staan en trek rare gezichten, ook in openbare ruimten.

2. Neem een huisdier dat bij u past en geef het een rare naam.

Vergeet niet ervoor te zorgen.

3. ga sporten. squashen en badminton zijn keurig beschaafde sporten waarin uw agressie zich kan kanaliseren. Of hang thuis een boksbal aan het plafond om er af en toe tegenaan te rammen. (Verwar de boksbal niet met het huisdier.)

4. Maak muziek. Zing. Dans. ga tekenen of knutselen. Ontlaad uw creativiteit en expressie. u hoeft het resultaat niet mooi te vinden.

5. Neem uw geliefde en uw vrienden in vertrouwen. als u dat niet lukt, heeft u zich omringd met de verkeerde mensen. Verlaat huis en haard en begin een leven als zwerver in Parijs. staat die overstap u niet aan: neem dan uw geliefde en uw vrienden in

vertrouwen.

6. accepteer uzelf zoals u bent. leer hoe u zichzelf en anderen kunt vergeven. sla er desgewenst uw al dan niet gezonde verstand op na.

7. als u tóch een probleem heeft: sluit de ogen, concentreer u goed op het probleem, drie minuten lang, zeg dan hardop: ‘interessant!’ en begin heel hard te lachen. ga door met lachen tot u pijn krijgt in uw kaakspieren. Dan is het mooi geweest. ga over tot de orde van de dag.

8. Bedenk dat u in het licht van de eeuwigheid slechts een nietige sterveling bent, steeds een stapje dichter bij de dood, terwijl de wereld alsmaar voortraast.

9. Maar het allerbeste is: vermijd psychische problemen. Doe werk dat nuttig is en dat u voldoening geeft, eet gezond (goed kauwen!) en houd van de mensen om u heen. juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 51

Dalai Lama

Ontsla uw goeroe Zolang we onze coaches en therapeuten achterna blijven lopen, vinden we nooit de verlichting of het geluk waarnaar we zoeken. Een advies: word uw eigen goeroe.

DOOR:

Tijn Touber Goeroes en spIrItuele leraren: ik was er dol op. Ik verslond hun boeken, bezocht hun seminars en zat aan hun voeten.

Jarenlang heb ik genoten van de erudiete humor van Osho, de liefdevolle omarming van moeder Amma, de strenge blik van Dadi Janki, het fileermes van Eckhart Tolle, de waarheidsexperimenten van Mahatma Gandhi. Ik luisterde naar lezingen van Neale Donald Walsch, Deepak Chopra en Andrew Cohen en liet me inspireren door Sri Yukteswar, Paramahansa Yogananda, Swami Vivekananda en Jiddu Krishnamurti.

Om van goeroes te leren, reisde ik jaren achtereen naar India, zonder twijfel het land met de grootste goeroedichtheid. Iedere leraar die ik tegenkwam, beloofde een vorm van verlichting of bevrijding. De één deed dat door kennis te delen, de ander door

52 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

meditatie, yoga of mantragezang. Sommigen hielden lange preken, anderen hielden stijf hun mond. Sommigen waren de belichaming van liefde, anderen waren bot en ramden er net zolang op los tot het ego van hun volgeling brak. Veel van deze goeroes waren buitengewoon wijs en hebben mijn leven sterk verrijkt.

Toch begon ik steeds meer te twijfelen of de relatie tussen goeroe en volgeling wel de beste manier is om verlichting of bevrijding te bereiken. In alle ashrams die ik bezocht, kwam ik namelijk maar zelden een verlichte volgeling tegen – iemand die net zo wijs, stralend en onafhankelijk leek te zijn als de meester zelf. De meeste volgelingen waren weliswaar devoot en vol lof over hun goeroe, maar twijfelden sterk aan zichzelf. Zelf merkte ik ook dat ik in de aanwezigheid van een ontzagwekkende goeroe soms ineen leek te krimpen. Was het eerbetoon, respect of toch vooral angst om op eigen benen te staan?

Meer dan duizend jaar geleden wees de Chinese zenmeester Lin Chi op het gevaar van goeroes. Hij zag dat veel van zijn tijdgenoten in de negende eeuw de verantwoordelijkheid voor hun geestelijke welzijn aan een ander overdroegen. Volgens hem gaven ze daarmee hun kracht en authenticiteit uit handen.

Vandaar dat Lin Chi de vaak aangehaalde woorden sprak: ‘Als je de Boeddha op straat tegenkomt, doodt hem dan.’ Ofwel: als

je denkt dat je verlichting buiten jezelf kunt vinden, zit je op een verkeerd spoor. De essentie van de Boeddha’s leer is namelijk dat iedereen de boeddhanatuur in zich draagt, of – anders gezegd – de boeddha ís.

Lin Chi’s waarschuwing is nog steeds van kracht. Ondanks de vérgaande individualisering in de moderne westerse wereld, blijven mensen richting en houvast zoeken. Er zijn tegenwoordig meer goeroes dan ooit, ook al gebruiken de meesten andere titels: mental coach, therapeut, hulpverlener.

De Amerikaanse sociale wetenschapper John McKnight, die meer dan veertig jaar het effect van deze ‘goeroes’ op de samenleving bestudeert, is een moderne Lin Chi. ‘Iedere keer als we de hulp van een expert inroepen, verliezen we een stukje van onszelf. Hiermee hebben hulpverleners de ziel van de gemeenschap aangetast’, schrijft hij in The careless society. ‘De grote vijand van de samenleving is niet armoede of ziekte, maar afhankelijkheid, vermomd als dienstverlening.’

De neiging om de mens afhankelijk te maken en klein te houden, is niet louter weggelegd voor goeroes; opvoeders doen eraan mee. Hoeveel ouders en leraren hebben oog voor de ‘boeddha’ in kinderen? In plaats van hen aan te moedigen te vertrouwen op hun aangeboren wijsheid, worden leerlingen volgepropt met feitjes en weetjes. De meeste kinderen wordt dan ook nooit gevraagd naar wie ze zíjn, maar naar wat ze willen wórden. De onderliggende boodschap is: nú ben je niets, maar als je doet wat wij zeggen, dan kun je láter iemand worden. Zo wordt al op jonge leeftijd ingeprent dat we de wijsheid van anderen moeten zien te doorgronden en niet zozeer de wijsheid die in onszelf te vinden is.

Het idee dat je iets moet wórden om succesvol, verlicht, verlost, bevrijd of gelukkig te zijn, is een kolossale misvatting.

De overtuiging dat er een weg buiten ons is die naar iets beters leidt, is de reden waarom vrijwel niemand ooit op de bestemming arriveert. Immers, wie altijd op weg is, komt nooit aan. In mijn stamkroeg hangt een bordje met de tekst: ‘Morgen gratis bier.’ Dat kunnen ze makkelijk aankondigen, want ook daar komt morgen nooit. Zo belooft ook de goeroe stráks verlichting en daarmee wordt de volgeling veroordeeld tot eeuwige afhankelijkheid. En die is wederzijds: wat is ten slotte een goeroe zonder volgeling?

Natuurlijk zijn er ook goeroes die niet zijn getrapt in de valkuil van wederzijdse afhankelijkheid: de radicale meesters die geen volgers of meelopers duldden, omdat zij wisten dat geestelijke vrijheid alleen haalbaar is voor wie naakt in de waarheid durft te staan – zonder vooropgezette loyaliteit aan een leer of goeroe, dus. Jezus zou nooit een christen zijn geworden en de Boeddha geen boeddhist. Deze meesters waren rebellen die vooral zichzelf (of God?) volgden. Psychiater Carl Jung was er ook zo een. Ooit verzuchtte hij: ‘Godzijdank ben ik geen Jungiaan.’

Jung doelde op wat hij zag als het probleem van ongelijkwaardige relaties in iedere therapie, namelijk dat heling er alleen kan zijn als de hele mens er mag zijn – en de therapeut kan die heelheid verstoren. De Amerikaanse psycholoog Marshall Rosenberg, bedenker van een model dat ‘geweldloze communicatie’ wordt genoemd, is zeer uitgesproken over het belang van volstrekte gelijkwaardigheid: ‘Wanneer de therapeut zich opstelt als therapeut is de therapie bij voorbaat al mislukt.’

In ongelijkwaardige relaties is er een glazen plafond waar de volgeling nauwelijks doorheen komt. Verder groeien dan de

meester is lastig, zeker wanneer je geleerd is om niet op je eigen wijsheid te vertrouwen. Is dat de reden waarom het Tibetaanse woord voor goeroe, lama, wordt vertaald met ‘onovertroffen’?

Volgelingen bewandelen niet hun eigen pad, maar dat van een ander. Omdat dat pad al is geëffend, hoeven de volgelingen niet dezelfde inspanningen te leveren en leren zij dus ook niet dezelfde lessen. De conclusies die de meester – als eindproduct van oorspronkelijke geestelijke arbeid – heeft getrokken, zijn voor de volgeling niet dezelfde. De meester heeft de weg en de bestemming ervaren; de volgeling kent alleen de bestemming – in de woorden van de meester die hij driftig bestudeert.

Daarom zijn volgelingen vaak roomser dan de paus en extremer in hun standpunten dan de meester. Immers, hoe onzekerder iemand is, hoe meer hij zich vastklampt aan ‘de waarheid’ en hoe harder hij anderen daarvan zal proberen te overtuigen. Bovendien missen de meeste volgelingen het volledige begrip van de leer van de meester, waardoor subtiele en complexe inzichten worden teruggebracht tot makkelijk te volgen, hapklare brokken.

Het idee dat je iets moet wórden om succesvol, verlicht, verlost, bevrijd of gelukkig te zijn, is een kolossale misvatting.

De paradox waar veel mensen die zoeken naar verlichting of bevrijding tegenaan lopen, is dat deze staat van verhoogd bewustzijn niet samengaat met het vasthouden aan ‘waarheden’ en ‘feiten’. Er zijn meerdere waarheden, en feiten zijn slechts aannames of manieren om met de werkelijkheid om te gaan. Niet voor niets is het woord ‘feit’ afgeleid van het Franse ‘faire’, dat ‘maken’ betekent. Een feit is geen waarheid, maar een maaksel.

We raken onze ‘boeddhanatuur’ dus niet zozeer kwijt door wat we niet weten, maar door wat we zeker denken te weten omdat anderen het ons zo hebben verteld – door het vasthouden aan geleende, maar onwrikbare ‘waarheden’. Zodra we iets vastleggen of ergens een oordeel over vellen (‘zo is het’) verliezen we contact met de werkelijkheid, met het grotere geheel. We reduceren de waarheid – voor zover die bestaat – tot een woord, een geschrift of een methode, waarna we niet meer openstaan om te leren en te groeien.

Misschien zijn goeroes geen meesters om van te leren, maar vooral voorbeelden die kunnen inspireren. Zij laten zien dat het mogelijk is om een hogere staat van bewustzijn te bereiken. Maar dat moet je vervolgens wel zelf doen.

En dus wordt het tijd om onze goeroes (feiten, waarheden, geloofsovertuigingen, principes, dogma’s) te ontslaan, zodat de goeroe in onszelf kan opstaan. Het wordt tijd om net zo groot te worden als de goeroes die we volgden – net zo authentiek, uniek en eigenzinnig. Dat is geen daad van agressie of disrespect. Integendeel, het is een daad van liefde en dankbaarheid. Het grootste compliment dat wij onze goeroes, coaches en therapeuten kunnen geven, is duidelijk maken dat we hen niet meer nodig hebben.

•

Dit artikel verscheen eerder in Ode, november 2007.

Tijn Touber is oud-redacter van Ode, schrijver en inspirator en muzikant. juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 53

WINNAAR VAN DE SILVER STEVIE AWARD

voor meer informatie www.ariix4you.com

• COMPLETE BRON VOOR UW CELVOEDING • 34 SUPERFOODS • KWALITEIT DIE U KUNT VOELEN • EENVOUDIG 2 MAAL OP EEN DAG EEN GLAASJE voor meer informatie www.ariix4you.com

Column harry starren Spreker, dagvoorzitter en publicist rond thema’s als strategie, leiderschap en ondernemerschap. www.harrystarren.com

Ik ben, geloof ik, geen robot Het wordt me steeds vaker gevraagd. Op

Foto: muriel janssen

internet. Of ik een robot ben. Er is maar één antwoord mogelijk: ik moet aanklikken dat ik géén robot ben.

Maar dan komt het. Ik kan wel zovéél beweren.

Bewijzen, zegt het scherm. Examenspanning maakt zich van mij meester. Dat zou er op kunnen duiden dat ik geen robot ben. Al weet ik niet helemaal zeker of robots examenspanning kennen. Ik weet er gewoon te weinig van af, van robots.

Dan krijg ik de keuze uit acht foto’s. Ik moet alleen de foto’s aanklikken die een etalage tonen. Dat doe ik soms op de gok. Het is niet altijd even duidelijk, maar ik besluit mijn eerste ingeving te vertrouwen. Ik ben door! Het programma heeft vastgesteld dat ik geen robot ben. Want voor robots, dat concludeer ik uit de test, is deze schijnbaar eenvoudige vraag net een brug te ver. Dat ik bij een enkele afbeelding gegokt heb, maakt het succes alleen maar groter, stel ik tevreden vast.

Wie de recente publicaties over het brein heeft gevolgd, is snel geneigd deze conclusie te makkelijk te vinden. Om twee uiteenlopende redenen. De eerste is de theoretische en meest fundamentele. Ik haal om uw aandacht te krijgen maar even wat eminente geleerden aan, in oplopende volgorde van bekendheid: Ap Dijksterhuis, Victor Lamme en Dick Swaab.

Niet de minsten. Allemaal professor. En allemaal vrije-wil-ontkenners (alsof ze een keuze hebben, maar dit terzijde).

Hun stelling laat zich lastig weerleggen. De hersenen gaan over zichzelf. Dat is een verzameling chemische processen. Zeker, dat is een wonder, maar er gaat niemand over. Er zit niet iemand in je brein die het brein aanstuurt. Geen minimensje (homunculus) die het aanstuurt. Ons brein gaat over zichzelf. Wie aanklopt en vraagt wie er de baas is, vindt niemand thuis. Behalve het brein.

We doen dus wat we doen. Omdat we niet anders kunnen. ‘We’ zijn er niet. Of wel, maar dan nog doen we wat we doen. En degene die erover denkt te gaan,

Ons brein gaat over zichzelf. Wie aanklopt en vraagt wie er de baas is, vindt niemand thuis. Behalve het brein.

maakt er deel van uit. Dus dat denkt ie maar. Je zou kunnen zeggen dat we robots zijn, die hebben besloten zich niet zo te noemen.

Dit is nogal fundamenteel. Voor sommigen voelt het niet goed. Anderen halen opgelucht adem. Die hadden al een vermoeden. Dat er een ziel, iets onstoffelijks, zou bestaan, is nooit aangetoond, zegt Dick Swaab met een sardonische glimlach tegen een (vaak) ontzet gehoor - en het valt ook niet te verwachten. Er is gewoon niks. Hij glundert als hij het zegt.

Laten we hier niet te lang bij stilstaan. Het is zo al lastig genoeg. In de praktijk al bedoel ik, ook zonder de theorie.

We bouwen nu robots die zich binnenkort niet meer van mensen laten onderscheiden. Dat het er aan kwam werd duidelijk toen de eerste schaakcomputer een grootmeester versloeg. En dat keer op keer herhaalde. Duidelijk geen beginnersgeluk. Waren het eerst machines die beter en meer konden dan onze handen, nu worden ook onze hoofden verslagen.

En we staan pas aan het begin. Over enkele jaren vertellen wij elkaar hoe we door aan een robot te vragen of hij een robot was en daarna dit antwoord te toetsen door hem een patroon (een etalage) te later herkennen (kon die niet, kon die niet)....dat we daarna de doerak zonder mankeren konden ontmaskeren.

Ahaa! We haalden ze er zo uit, die robots. Dat waren nog eens tijden.

Nu (we maken een sprongetje in de tijd) zijn robots beter dan wij. Ze kunnen leren, sneller leren en beter leren, dan wij. Er zijn bovendien steeds meer robots die robots maken. Alleen de alleroudste mensen weten nog dat wij ooit over de robots gingen. Die vielen toen nog onder ons.

En wij? Wij vertellen elkaar verhalen. Toen er nog een leraar voor de klas stond, een advocaat je bijstond voor het gerecht, toen organisaties nog uit mensen bestonden en je uitsluitend met soortgenoten - andere mensen - de liefde bedreef. Dat was allemaal voorbehouden aan mensen. Je kunt je het bijna niet meer voorstellen.

Alles is anders geworden.

Hoe dan?

Hoe dan?

Ja, dat weet ik ook niet.

Maar omdat ik het niet weet, denk ik, dat ik géén robot ben..

•

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 55

beeldverhaal

Kijk ‘ns naar het vogeltje Als je het over nAtuurfotogrAfie heBt, heb je het over

Daan schoonhoven. Niet alleen vanwege zijn eigen foto’s, waarvan u er op deze en de volgende pagina’s een aantal ziet, maar vooral ook vanwege alle initiatieven op het gebied van natuurfotografie. schoonhoven is gedreven om kennis over te dragen op anderen en hen te enthousiasmeren voor natuurfotografie. Hij doet dit door middel van boeken, workshops, cursussen en online communities. Deze enthousiaste natuurfotograaf heeft dit jaar de natuurfotoprijs ‘de groene Camera’ opgezet en tevens organiseert hij het Nederlands Kampioenschap Natuurfotografie.

De overdracht van fotografiekennis neemt Daan schoonhoven heel serieus: ‘ik word zo blij van het enthousiasme van onze cursisten! als ze eenmaal de techniek doorhebben en écht gaan fotograferen: composities maken en fotograferen wat ze zelf mooi vinden. Wat betreft mijn eigen foto’s word ik blij van kleur, herhaling en tederheid. soms vind ik het jammer dat ik minder tijd heb zelf te fotograferen, maar als er dan weer een praktijkboek wordt gepresenteerd en tienduizenden mensen hierdoor geïnspireerd raken, denk ik: missie geslaagd.’

Meer informatie: www.natuurfotografie.nl, www.pixfactory.nl, webshop.birdpix.nl

‘Elk voorjaar komen tienduizenden spreeuwen bij elkaar om samen de nacht door te brengen. Het is onvoorspelbaar waar het gaat plaatsvinden, maar twee jaar geleden was het vlakbij mijn woonplaats. Vele avonden heb ik daar gestaan. Het is zó fascinerend! De spreeuwenwolk wordt één groot organisme, alsof ze inpluggen op een gezamenlijk moederbord en compleet synchroon bewegen, waarbij de vorm van dat ene organisme steeds weer wijzigt.’

56 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 57

58 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

‘Eén van de belangrijkste tips als je fotografeert: zorg dat je rust in je hoofd hebt en tijd hebt om je vervolgens met één onderwerp bezig te houden; één bloem, één vogel of één vlinder. Na 30 tot 60 minuten afhankelijk van de hoeveelheid stress die er in je lijf zit - komen je hersenen in een andere modus, waardoor je veel creatiever kunt fotograferen. Voorwaarde is dat je de camerabediening onder de knie hebt zodat het een middel is om je creativiteit vorm te geven.’

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 59

‘Er zijn zoveel verschillende disciplines binnen de natuurfotografie. Vogelfotografie is écht mijn ding, daar is het voor mij allemaal mee begonnen. Van elke discipline - macrofotografie, landschapsfotografie, nachtfotografie, reisfotografie, weerfotografie, wildlifefotografie en creatieve natuurfotografie - hebben we een praktijkboek gemaakt waarin zeer gedetailleerd álles aan bod komt wat je moet weten om geslaagde foto’s te maken.’

60 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 61

62 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

Wij zijn benieuwd of u ook in de wieg bent gelegd om natuurschoon vast te leggen. Doe een poging, wees geduldig en stuur ons uw mooiste, zelfgemaakte natuurfoto. alle inzenders ontvangen een kortingsbon van € 5 voor een workshop van natuurfotoworkshop.nl, alweer een initiatief van Daan schoonhoven. De meest geslaagde foto’s krijgen bovendien een mooie plaats in een van de volgende uitgaven van the Optimist. uw digitale meesterwerk kunt u sturen naar redactie@theoptimist.nl.

‘Het meest ingewikkelde van vogelfotografie is dat je het niet kunt regisseren. je kunt dit compenseren door er veel tijd aan te besteden en te anticiperen op wat er gebeurt, zodat je hét moment toch vast kunt leggen. Een vlucht lepelaars in een mooie formatie is een zeldzaam moment om vast te leggen – met veel geduld.’

•

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 63

Achtergrond

Co-Creatie mengt onze kleuren Hoe een nieuw paradigma het bedrijfsleven voor iedereen beter maakt. door: JURRiAAn KAmp

64 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

z

akendoen leidt tot stress. Kijk maar naar de vele gespannen gezichten die u tijdens het spitsuur in de grote steden op straat ziet. Medewerkers worstelen met de uitdagende waan van de dag, terwijl directeuren nachtmerries hebben over de concurrentie. Het bedrijfsleven zorgt voor de dagelijkse boterham van veel mensen, maar toch levert het weinig rust en voldoening op voor onze samenleving.

Het bedrijfsleven is een wereld van schaarste. En sinds de Industriële Revolutie is dat ook de zakelijke mantra. Er is een beperkte hoeveelheid grondstof, arbeid en kapitaal. Vandaar ook die heftige concurrentie. Vandaar de stress. Vandaar het geweld.

Maar terwijl de wereld snel aan het veranderen is, ontstaat er daarmee een nieuwe zakelijke realiteit. We gaan een wereld binnen van overvloed. Neem nou energie: ooit een beperkte hulpbron bij uitstek – van paardenkracht tot fossiele brandstof.

Toch veranderen onze energiestructuren ingrijpend door de komst van schone, steeds goedkopere, en hernieuwbare energie. En globalisatie, aangedreven door het internet, heeft een oneindige spiraal van innovatie gecreëerd.

Deze spiraal wordt het beste beschreven door Matt Ridley in zijn boek De rationele optimist: ‘informatieuitwisseling betekent voor culturele evolutie wat seks betekent voor biologische evolutie. We weten allemaal wat er gebeurt wanneer mensen seks hebben. Nu zijn we getuigen van wat er gebeurt wanneer ideeën zich samen voortplanten’. Er zijn geen grenzen, en dus is er geen einde aan uitwisseling van kennis en ideeën, op het internet...

In 2000, in een artikel in de Harvard Business Review, bedacht business professor Venkat Ramaswamy – samen met wijlen zijn collega C.K. Prahalad – het proces van ‘co-creatie’. De term beschrijft passend een nieuwe realiteit waar de grenzen tussen consumenten en fabrikanten, en tussen klanten en verkopers, aan het vervagen zijn. Het is een leuke wereld, en mogelijk ook een minder stressvolle.

Ramaswamy is professor Elektronische Business en Marketing aan de Universiteit van Michigans Ross School of Business. We hebben een afspraak via Skype, een van de ‘platformen’ waar Ramaswamy naar blijft verwijzen tijdens ons gesprek. Co-creatie is niet alleen een proces tussen ‘menselijke spelers’, maar heeft ook betrekking op andere dingen, namelijk ‘niet-menselijke spelers’.

Skype is zo’n niet-menselijke speler. ‘Skype neemt niet actief deel aan onze gesprekken, maar levert ons wel een ervaring. En die ervaring vormt een belangrijk onderdeel voor een volgende gelegenheid van co-creatie’, zegt Ramaswamy. iTunes is een voorbeeld van co-creatie. Apple ontwierp de online winkel, maar creëerde niet zelf alle apps. Deze werden gemaakt door de gebruikers van iTunes die mogelijkheden zagen om met de online winkel samen te werken. Zelf zou Apple nooit zo’n gevarieerd multimiljarden project hebben kunnen creëren.

Het Deense speelgoedbedrijf Lego introduceerde Mindstorms; een product waarbij klanten hun eigen robot van Legostenen kunnen ontwerpen. In zijn boek The co-creation paradigm citeert

Ramaswamy de CEO van Lego Jørgen Vig Knudstorp: ‘Bij Lego kwamen we het idee van co-creatie met klanten tegen – wat nu een van de belangrijkste innovatiedrijvers aan het worden is.’

n

ike creëerde NikePlus, een platform waarop mensen hun hardloopervaring kunnen delen. Een sensor, aanvankelijk verbonden aan een iPod, dient als een gegevens-interface voor het hardlopen. Het verzamelt uw hardloopdata en speelt tegelijkertijd muziek af. Na het hardlopen kun u uw ervaringen met uw vrienden delen op de NikePlus website en uw resultaten onderling vergelijken. Het NikePlus platform is een krachtig hulpmiddel dat meer dan ooit relevante ervaring geeft aan de gebruikers.

Zo kunnen bijvoorbeeld mensen met een pollenallergie anderen hiermee tijdig waarschuwen.

De toepassing van co-creatie verminderde de innovatiekosten voor Lego. ‘Bedrijven kunnen nu gebruik maken van talent en expertise van over de gehele wereld, wanneer en waar dan ook, door middel van platformen voor massale medewerking en open innovatie’, aldus Ramaswamy. De besparingen bij Nike komen vanuit de verminderde marketingkosten. Het NikePlus platform werd een krachtige staaltje mond-tot-mondreclame. Veel hardlopers waren bereid hieraan mee te werken omdat ze deel uit wilden maken van de beleving.

Lego en Nike bespaarden niet alleen veel geld; ook konden ze hun klanten een betere ervaring bieden en werden ze zo nog succesvoller. Vergelijk wat Henry Ford meer dan een eeuw geleden zei over zijn Model-T: ‘Iedere klant kan zijn auto laten verven in welke kleur dan ook, zolang het maar zwart is.’ De oude bedrijfswereld was vaak een ‘nulsomspel’; de een zijn winst was de ander zijn verlies. Toch wordt co-creatie een voortdurend veranderende, virtuoze cyclus van ‘win meer – win meer’ resultaten.

Ramaswamy zegt dat ‘er mogelijk oneindig veel gelegenheden zijn voor gezamenlijke waardecreatie. Wanneer mensen een betere ervaring hebben, dragen ze meer bij en krijgt het systeem meer waarde waardoor we het als waardevoller gaan ervaren.’

Concurrentie in de traditionele zin wordt een ouderwets concept. ‘Als ik win, waarom zou het mij dan iets uitmaken dat jij ook wint?’ vraagt Ramaswamy. Het interessante is nu dat wanneer mensen helpen om anderen succesvoller te maken, hun eigen ervaring verbetert en hun persoonlijk gewin stijgt. De successen van de een worden zo ook de successen van de ander. ‘We kunnen meer waarde voor onszelf creëren door het samen met anderen te verwezenlijken. Dat is het nieuwe bedrijfsparadigma.’

t

raditioneel en hiërarchisch management heeft geen rol in de wereld van co-creatie. De uitvoering van bedrijfs- en marketingstrategieën en plannen wordt een geheel ander kunstje wanneer gebruikers de uitkomsten continu veranderen. Ramaswamy praat over ‘het mengen van kleuren’. Een bedrijf kan een nieuwe service aanbieden – bijvoorbeeld blauw – aan potentiële juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 65

Steun de acupunctuur word lid!

Meer en meer patiënten ervaren dat, door toepassing van acupunctuur, hun klachten verminderen of zelfs helemaal verdwijnen. Deze ervaringen worden bevestigd door wetenschappelijk onderzoek, onder meer door de Wereldgezondheidsorganisatie. Acupunctuur is daardoor in steeds grotere kringen geaccepteerd.

Acupunctuur kan verlichting geven bij bijvoorbeeld pijnbestrijding en bij gewrichtsaandoeningen, allergieën, huidaandoeningen of verslaving. Maar ook bij spijsverteringsproblemen, bij mentale stoornissen als stress of slaapproblemen en bij zenuwontstekingen zoals ischias. Acupunctuur blijkt ook een goede therapie bij diabetes.

Aangezien acupunctuur in Nederland minder gereguleerd is dan in veel andere Europese landen hebben patiënten zich verenigd in de NPVA (Nederlandse Patiëntenvereniging voor Acupunctuur).

De landelijke patiëntenvereniging NPVA richt zich op het bevorderen van een verantwoorde inzet van acupunctuur en houdt zich bezig met: • belangenbehartiging, denk hierbij aan het pleiten tegen de BTW-heffing op acupunctuur. Ook is de NPVA in overleg met zorgverzekeraars over de verbetering van de dekking; • het streven naar geïntegreerde zorg, ook huisartsen en specialisten moeten kennis hebben van acupunctuur zodat zorgverleners beter kunnen samenwerken aan uw gezondheid; • voorlichting, zodat u uw eigen gezondheid beter kunt sturen; • lotgenotencontact. De uitwisseling van patiëntenervaringen. Zodat eenieder zich goed kan oriënteren en een afgewogen besluit kan nemen over acupunctuurbehandelingen.

Steunt u ons ook? Meld u dan alstublieft aan als lid. Met meer leden kan de NPVA meer voor acupunctuurpatiënten betekenen. U kunt u ook aanmelden via onze website www.npva.nl

------------------------------------------

‘Wanneer mensen de co-creatie ervaren, zal hun denken zich ontwikkelen. ze zullen zien dat ze deel uitmaken van iets groters.’ gebruikers – bijvoorbeeld geel. Het enige wat zeker is, is dat wanneer blauw en geel zich met elkaar mengen, er groen ontstaat. In het co-creatie proces zullen er vele soorten groen ontstaan – er is niet slechts één manier die groen mengt.

De manier waarop mensen technologie gebruiken heeft invloed op de technologie zelf. Het bedrijf kan de dienst aanpassen om een bepaalde uitkomst af te dwingen, maar kan het uiteindelijk niet alleen doen. Ook kan het bedrijf een proces met geïnformeerde en gemachtigde gebruikers, in plaats van passieve ontvangers, niet beheersen. ‘Bedrijven moeten wennen aan het “managen” van complexiteit’, zegt Ramaswamy en het doel van deze strateeg is ‘om effectief te navigeren door de mist – het is een erg rommelig proces.’

De complexiteit stijgt omdat platformen met andere platformen gaan samenwerken om zo nieuwe platformen te creëren.

Platformen werken in een ecosysteem van platformen. Denk aan de app store waar gebruikers een applicatie wel eens in een andere context zullen gebruiken dan de maker bedoeld had.

De nieuwe creatie produceert een nieuw platform; een nieuwe mogelijkheid voor een nieuwe startup. Het is bijna onmogelijk om te voorspellen welke mogelijkheden er zullen ontstaan door voortgaande co-creatie.

Volgens Ramaswamy ‘wordt een platform geconfronteerd met de uitdaging om zich meer te verbinden met zijn gebruikers en ontwikkelaars. Neem Uber. Dit bedrijf doet het momenteel goed.

Maar er komen beperkingen in beeld. De economische waarde die gecreëerd wordt, gaat voornamelijk naar de aandeelhouders van Uber. Gebruikers zijn geen mede-eigenaars van het platform.

Dus als er iemand is die dezelfde diensten en beleving binnen een ander platform aan kan bieden waarbij de gebruikers ook nog profijt hebben van het economische voordeel van het platform, zou die partij Uber wel eens tot uitsterven kunnen drijven.’

Via het NikePlus-platform kunnen hardlopers hun hardloopervaring delen.

Het is een bijna logische volgende stap. Cocreatie en samenwerking openen de deur naar een nieuw model van mede-eigenaarschap dat ervoor zal zorgen dat de betrokkenheid van gebruikers en deelnemers vergroot. ‘Als u kijkt naar de aarde vanuit de ruimte, dan zult u zien dat onze indeling van de maatschappij onlogisch is. Er bestaat geen verdeeldheid,’, zegt Ramaswamy, die geboren en opgegroeid is in India. ‘Maar misschien is dat wel waar mijn verleden om de hoek komt kijken.’

‘We denken dat we een zelfstandige geest hebben en dat we onafhankelijke resultaten kunnen creëren. Toch is ons bewustzijn er een. U, ik, onze computers, deze tafel, de stoel waar u op zit; het is allemaal onderling verbonden en het maakt deel uit van dezelfde creatie’, zegt Ramaswamy. Het punt is dat het proces van co-creatie onze gewaarwording van eenheid als de ‘echte’ realiteit stimuleert. ‘Wanneer mensen de co-creatie ervaren, zal hun denken zich ontwikkelen. Ze zullen zien dat ze deel uitmaken van iets groters’, aldus Ramaswamy.

Het lijkt misschien ver gezocht, maar op deze manier kunnen bedrijven bijdragen aan verbindende ervaringen van bewustwording. En co-creatie is meer dan alleen maar een bedrijfsparadigma. Het is een concept dat van toepassing is op alle ‘spelers’ – van klanten, leveranciers en medewerkers tot dokters, patiënten en burgers. Co-creatie geldt voor zowel de overheid als voor bedrijven, omdat de connectiviteit van de online wereld alle aspecten van onze gemeenschap raakt. ‘We leven in een nieuwe wereld waarin mensen kunnen participeren. Co-creatie valt niet aan iemand op te dringen. Maar wanneer de mogelijkheden zich voordoen, zullen meer mensen zich hierbij aansluiten. We kunnen het systeem waarvan we deel uitmaken – of dat nou een school, een ziekenhuis of een bedrijf is – co-creëren en configureren. Inwoners raken betrokken bij het leveren van de dienstverlening aan zichzelf en breken daarbij door de institutionele begrenzingen die ze nu als buitensluitend en frustrerend ervaren.’

Co-creatie zorgt ervoor dat mensen zich gehoord en verbonden voelen. Dat brengt vrede en welzijn in de maatschappij. Maar de voordelen van co-creatie reiken zelfs nog verder, suggereert Ramaswamy. ‘Gedurende hun leven dragen mensen bij aan veranderingen. Er bestaan geen vaste rollen meer. Uw rol in het leven kan ook veranderen. Dat maakt het leven rijker en meer bevredigend.’ Met andere woorden: uw doel in het leven is niet langer beperkt tot één en dezelfde rol die u steeds opnieuw vervult. Co-creatie stelt u in staat om uw talenten te ontwikkelen.

Co-creatie kan een enorme hoeveelheid stress en frustratie in onze maatschappij wegnemen. Er zou geen ochtendspits meer bestaan als mensen vanuit hun eigen plek en in hun eigen tijd met hun talent aan de slag konden gaan. Co-creatie is de weg naar een meer inclusieve en vredige wereld die meer voordelen oplevert voor meer mensen. Venkat Ramaswamy ziet dan ook niets minder dan een ‘nieuw tijdperk waarin iedereen een aandeel heeft in het resultaat en daar profijt van heeft.’ Wie wil daar niet aan bijdragen?

•

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 67

Boekfragment

spel De kunst van het

Wij kunnen nog heel wat leren van kinderen.

Spelen bevrijdt ons van onze alledaagse leiband. Gedachten van een grootouder over robots, knikkers en God.

door: miChAel FoleY

I

k speel de schepping van het heelal na, heb maling aan de moderne geboden ten aanzien van doelgerichtheid en prestaties, ervaar vrijheid in haar diepste en authenticiteit in haar gelukzaligste vorm, en ik heb verveling, psychische angsten en de verschrikkingen van tijd en eindigheid naar de achtergrond verdreven – ofwel: ik ben met mijn drie jaar oude kleindochter aan het spelen.

Grootouders en kleinkinderen kunnen meestal goed met elkaar overweg omdat ze allebei vrij zijn van de volwassenenterreur van werk en carrière. Ik blijk echter minder vrij te zijn dan ik gedacht had. We spelen met de Lego en daarbij komt onmiddellijk een klassiek verschil in benadering naar voren. Ik wil precies zoals het op de doos staat een huis bouwen, terwijl Mia gewoon blokjes op elkaar wil zetten en dan wel ziet waar ze uitkomt – het eeuwenoude dilemma van van bovenaf naar beneden of van onderaf omhoog, het plan of de improvisatie, de controle of de spontaniteit. Mia is de dominante speler, dus van onderaf omhoog wint, maar als een echt modern mens, in de ban van de behoefte aan richting en doelstellingen, moet ik me toch ergens op richten, en dus zeg ik na een tijdje tegen haar dat wat

68 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

zij maakt wel op twee benen lijkt en dus wel de onderste helft van een robot kan zijn. Zullen we er een robot van maken? Na zorgvuldige afweging stemt ze met dit plan in, waarmee we het bevredigende compromis tussen richting en improvisatie hebben bereikt en we enige tijd gezegend zijn met in rustgevende stilte uitgevoerde bouwwerkzaamheden.

En dan zegt Mia, voor de vuist weg en zonder van haar werk op te kijken: ‘Oma zit al heel lang te bellen.’ ‘Inderdaad. Met wie denk je dat ze praat?’ Nu legt Mia haar werk wel neer; ze kijkt even op, denkt na en komt dan tot een conclusie: ‘Haaien.’ ‘Echt waar? Wat weet jij eigenlijk van haaien?’ Dit keer aarzelt ze niet.

‘Je moet nooit zonder een groot mens bij ze in de buurt komen.’

We dompelen ons weer onder in ons werk en niet veel later is de robot bijna af. Wat is geschikt als robothoofd? Een raam? Nee, een klok. En daar is hij dan: een overtuigend angstaanjagende robot. We zijn allebei verbaasd en apetrots. Het klokhoofd was een geniaal idee. ‘Bah!’ grimast Mia. ‘Vind je zijn hoofd niet mooi?’

‘Nee-hee,’ antwoordt ze ongeduldig, ‘ik bedoel zijn billen. De robot heeft poepbillen.’ Nog een overeenkomst tussen oud en jong is een excessieve aandacht voor de stoelgang. ‘Maar robots poepen niet,’ leg ik uit. ‘Robots zijn geen mensen.’ Ze denkt hier even over na, en rommelend in de legokist lijkt ze mijn antwoord te hebben aanvaard. Na een tijdje heeft ze gevonden wat ze zocht: een bruin blokje, dat ze op de achterkant van de robot zet.

‘Dat zijn zijn poepbillen.’

Dit voorval laat zien hoe moeilijk het voor de moderne westerse cultuur, en dan met name voor de mannelijke helft, is om spel en dus leuk als concept te accepteren (het verschil is dat spel solitair kan zijn en leuk sociaal is, en dat spel vaak spontaan en

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 69

De westerse gedachtegang heeft spel altijd afgedaan als triviaal en zinloos.

ongestructureerd gebeurt, terwijl leuk meestal een groepsritueel is – hoewel spel natuurlijk ook een essentieel element is in de rituelen rond komedie, festiviteiten, dans, vakantie en sport).

De westerse gedachtegang wordt nu eenmaal beheerst door een instrumenteel rationalisme en de noodzaak om doelen te stellen, plannen te maken en richting te bepalen, en heeft spel altijd afgedaan als triviaal en zinloos. Dit kan heel goed een nalatenschap zijn van de christelijke traditie en het geloof in een God met een doel en een plan.

Veel pre- en niet-christelijke culturen kenden zo’n geloof niet. In de hindoestaanse mythologie is de kosmos een toevallige bijkomstigheid van het spel van de goddelijke absoluutheid Brahman, en kent die plan, doel noch richting. Het Sanskriet kent het woord lila, dat zich losjes laat vertalen als ‘spel’, maar ook als ‘vreugde’, en het beschrijft de hele werkelijkheid, die bestaat uit onophoudelijke, ritmische, dynamische verandering – een vormveranderende dans, de kringdans Ras van de schelmengod Krishna, die zijn eigen vorm vermenigvuldigt om alle jonge vrouwen met wie hij danst de indruk te geven dat zij zijn enige partner zijn. Door van het spel de goddelijke betekenis en van de bedoeling niets meer dan een menselijke illusie te maken, draait deze kosmogonie de westerse waarden om.

De presocratische filosoof Heraclitus bracht dezelfde gedachte in een van zijn aforismen onder woorden: ‘Het eeuwige leven is een kind: spelend als een kind.’ En de taoïst Chuang Tzu gebruikte het als een van zijn verhalen: ‘Toen prins Wen Wang voor een inspectie een rondreis door Tsang maakte, zag hij een oude man zitten te vissen. Dat vissen was echter geen echt vissen,

70 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

want hij viste niet om vissen te vangen, maar voor zijn plezier.

Om die reden vroeg Wen Wang hem om tot het bestuur van het land toe te treden.’ En in de Bhagavad Gita staat de rechtstreekse aanmaning: ‘Doe volmaakt uw plicht, zonder zorg om de resultaten.’

Maar toen de Verlichting God afwees, behield men niet alleen het idee van een doel en een plan, maar werd het logisch redeneren zelfs tot het leidende principe verheven. Dit geloof in rationele overwegingen is gestimuleerd door het succes en het toenemende aanzien van de technologie, met als gevolg dat het leven steeds meer een door het perfectioneren van algoritmen gestuurde afweging van kosten en baten wordt.

De angst bestaat dat we tegenwoordig weliswaar religieus en politiek bevrijd zijn, maar dat we nu aan de leiband lopen van imperatieven als doelmatigheid, prestaties, vooruitgang en zelfverbetering. Die imperatieven kunnen alle aspecten van het leven gaan beheersen, dus niet alleen de financiële. Elke handeling moet te rechtvaardigen zijn als dienst aan een gewenst doel. Ik mag van mezelf graag vinden dat ik niet uitsluitend door financiële motieven word gedreven, maar ik begrijp wel dat een obsessieve behoefte om boeken te schrijven mijn gedrag is gaan beheersen, waardoor ik het leven op zijn potentiële onderzoeksmateriaalgehalte ben gaan beschouwen en ervaringen die daar niet aan zullen bijdragen afwaardeer. Het is lang geleden dat ik nog zuiver voor de lol een boek las.

D

eze rationele houding is het grootste deel van mijn leven leidend geweest, en ik heb de meeste vormen van spel, van het spelen met kinderen tot de meer georganiseerde rituelen van volwassenen, altijd vol ongeduld afgewezen als vormen van tijdverspilling – en dat ondanks het feit dat twee van mijn favoriete bezigheden, schrijven en seks, toch vooral spel zijn. Creatief schrijven, en eigenlijk elke niet-opgelegde vorm van schrijven, is speels improviseren en hopen op serendipitaire ontdekkingen, op het vinden van het ene blokje dat op het andere past, en dan weer een volgend, en na verloop van tijd de sensatie ervaren dat wat misschien vaag als een soort huis was bedoeld ineens een robot blijkt te zijn geworden. En welk spel is er leuker dan het voorspel, zeker het ruwe stoeien van jonge geliefden, het touwtrekken, worstelen, knijpen, bijten en gooien dat de spanning van verschillen en tegenstellingen verlicht door ze op geweldloze, maar hoogst opwindende wijze naar buiten te brengen. Het voorspel van volwassenen is vanwege gammele ruggen en jichtige knieën meestal wat tederder, en die tederheid is ook hoogstaand

– maar mijn god, dat stóéien. Nu ja, oudere geliefden kunnen in elk geval nog van een ander soort erotisch spel genieten: de plagerige belediging.

Bij jonge kinderen is spel niet alleen universeel, maar ook onophoudelijk. Spel is geen onderbreking van serieuze activiteiten, want alles wat ze doen is spel; het spel ís de serieuze activiteit.

Het leven is een reeks boeiende experimenten. Hoe zou het zijn als dit me lukte, als ik dat opendeed, dit liet vallen, dat weggooide, hiertegenaan schopte, dat daarin stopte, dit in mijn mond stak, dat over mijn handen wreef, dit daarin schonk, dit met dat geweldige spul dat ze lijm noemen daarop vastmaakte, hier een kruis op zette met die gekke dingen die ze pennen, krijtjes en kwasten noemen, dit op mijn handen smeerde, mijn hand daarin stopte, de inhoud hiervan weggooide om te zien wat voor klap dat zou geven.

Het jonge kind leeft volledig in het heden en ergert zich aan de liefhebbende ouder, die dingen vraagt als: ‘Wat heb je vandaag op de crèche allemaal gedaan?’, en al helemaal aan die andere goedbedoelde vraag: ‘Verheug je je al op de vakantie?’ Nu is het moment, het enige moment, en de enige vraag is wat er als volgende moet worden uitgeprobeerd: met de kinderstoel heen en weer wiebelen, tegen de onderkant van de tafel schoppen of dit stukje banaan in de melk gooien. De onderdompeling in de fenomenale wereld is totaal en de betrokkenheid verloopt via alle zintuigen – gehoor, tast en smaak zijn net zo belangrijk als het zicht, waardoor ze tegelijk alert en vol aandacht zijn en helemaal in de greep van het proces en de flow blijven. ‘En dit kind is niet het kind van Jezus, maar van Heraclitus,’ zei Nietzsche in een verwijzing naar de heraclitische opvatting dat alles stroming en verandering is. Het jonge kind bekommert zich om het proces, niet om het resultaat, en het heeft weinig oog voor doelstellingen of beperkingen in tijd.

Voor de lunch schept Mia een enorme klodder humus op haar geroosterde boterham, smeert die uit … en boetseert hem dan verrukt, gebiologeerd tot heuveltjes, waarbij ze helemaal vergeet dat het doel van dit alles was om het spul op te eten en dat haar geroosterde boterham nu koud wordt.

P

sychische angst is nauw verweven met een bewustzijn van tijd. Er is altijd genoeg tijd om het slechte te laten gebeuren, maar nooit genoeg om het goede te realiseren. Het project staat altijd onder druk van een deadline (een angstaanjagend woord, dat oorspronkelijk betrekking had op de streep om een gevangenis heen; de gevangene die de streep overschreed werd neerge-

schoten). Kinderspel ontsnapt aan de gevangenschap in de tijd.

We zouden de fascinatie van kinderen minder aan hun onschuld, hun schattigheid en al die lieflijke misverstanden moeten toeschrijven, en meer aan hun geweldige scala aan praktische vaardigheden. Volwassenen betalen goeroes enorme bedragen om die vaardigheden aangeleerd te krijgen tijdens cursussen over mindfulness, concentratie, ervaringsleer, in het nu leven, in de flow zijn en dergelijke – en een succesvolle toepassing ervan is onder de doelgroep veelal slechts periodiek en onvolledig. Deze nieuwsgierige, alerte, aandachtige en absorberende houding van spelende kinderen moet een rol spelen bij het door kinderpsychologen vastgestelde fenomeen dat kinderen de neiging hebben te optimistisch te zijn en in overdreven mate het gevoel hebben dat ze hun eigen lot en mogelijkheden onder de knie hebben (het was een vergissing dat ik Mia aanbood me te helpen om de onderdelen van een kinderstoel uit een doos tot een geheel te maken: ‘Ik kan het wel, ik kan het wel,’ riep ze, terwijl ze onderdelen pakte en essentiële schroeven door de hele kamer verspreidde).

Het spel van volwassenen stimuleert vergelijkbare illusies. De gokker weet dat de kans om de loterij te winnen even groot is als de kans om door de bliksem te worden getroffen, maar denkt dan toch aan al die mensen die de afgelopen zomer door de bliksem werden getroffen. De schrijver weet dat het grootste deel van het geschrevene uiteindelijk waardeloos is en vergeten zal worden, maar in de overtuiging dat hij ooit een tijdloos meesterwerk zal produceren schrijft hij verwoed door.

Psychologen hebben ook vastgesteld dat pessimisten een realistischer beeld van de werkelijkheid en de beperkingen van hun eigen talenten hebben, maar dat ze ook eerder ten prooi vallen aan verveling en psychische angsten. Optimisme vervliegt maar al te gauw in fantasie en wensdenken; pessimisme kan in lethargie en depressie verzanden. Ik schrijf dit liever in de illusie dat het waardevol is dan dat ik de in essentie waardeloosheid ervan inzie en verlamd door een depressie in foetushouding in mijn bed ga liggen. De spelende houding stimuleert wellicht een onrealistisch geloof in de mogelijkheden en de persoonlijke macht, maar dat is meer een opschorting dan een afwijzing van realisme. De sombere waarheden worden niet weggewuifd, maar voor het ogenblik even genegeerd (een opschorting van geloof, niet van ongeloof) en dat biedt heel veel ruimte. Om te kunnen doorgaan is het noodzakelijk om te geloven dat de onderneming, als die geen huis oplevert, toch in elk geval tot een robot leidt. En als geen van beide uit de bus rolt, was de diepgaande betrokkenheid zelf al een beloning.

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 71

CULTUUR KLEURT HET LEVEN AL VOOR 5 EURO KLEURT U MEE!

Kleurt u mee?

Of het nu gaat om beeldende kunst, geschiedenis & letteren, monumentenzorg, muziek & theater of natuur. Het Prins Bernhard Cultuurfonds zet zich in voor cultuur die ook úw leefomgeving inkleurt. Al voor 5 euro per maand kleurt u met ons mee!

Ga naar www.cultuurfonds.nl

Kinderen, de wereld is het spel van de goden. Verhaspel dus het project, breng het algoritme van zijn stuk, en beschaam de regels. Speel.

E

r zijn signalen dat spel, in de moderne tijd herontdekt en in de jaren zestig enorm in de rug geduwd, eindelijk breed geaccepteerd is. Sport, festivals, dans, verkleden en seksueel spel winnen al tientallen jaren aan populariteit en de erkenning van spel wordt ook steeds explicieter. De industrie van het digitale gamen heeft de speltheorie erbij gehaald om het gamen te rechtvaardigen en de zelfhulpindustrie heeft het spel erbij gehaald ter vervanging van de maar al te bekende mindfulness.

De kunstwereld omarmt het spel – met name het kinderspel, dat participatie vergt – nog enthousiaster en presenteert in musea en galeries ballenbakken, springkussens, spiegelgalerijen, spiraalvormige en andere glijbanen, draaimolens, doolhoven, minigolfbanen, een enorm tafelvoetbalspel voor twintig tegen twintig en een tachtig kilo zware berg felgekleurde, in cellofaan gewikkelde snoepjes die opgegeten in plaats van bekeken moeten worden als kunst. Een van de spectaculairste werken van dien aard was een levensgrote, opblaasbare replica van Stonehenge, die in verschillende parken in Groot-Brittannië zowel volwassenen als kinderen stimuleerde om op een heidense locatie rond te stuiteren, en die door kunstenaar Jeremy Deller, gelauwerd met de Turner Prize en de Albert Medal of the Royal Society for the Encouragement of the Arts, werd uitgelegd als ‘een manier om op je sokken het oude Groot-Brittannië te herontdekken’.

Deze speelkunst is een van de vele voorbeelden van een terugkeer naar het traditionele kinderspel. Kleurboeken voor volwassenen zijn internationale bestsellers, en wie weet gebeurt binnenkort hetzelfde met ‘verbind de stippen’-boeken. Kinderspel is echter geen geheim, individueel genoegen meer. In de Verenigde Staten is er een enorme belangstelling voor zomerkampen voor volwassenen met kinderactiviteiten en -spelletjes.

In Groot-Brittannië bestaan er vergelijkbare scoutingkampen voor volwassenen, terwijl het bedrijf Regression Sessions housefeesten met ballenbakken en springkussens organiseert. Groepen volwassenen komen bijeen om samen monopoly, scrabble en zelfs tikkertje en verstoppertje te spelen, en om met Meccano en Lego te bouwen; dat laatste is zo populair geworden dat afol (Adult Fans of Lego – ‘volwassen liefhebbers van Lego’) nu net als cosplayers en female maskers hun eigen evenementen hebben (de Londense bijeenkomst Brick strekt zich over verschillende dagen uit en vindt in hetzelfde grote evenementencomplex plaats

als het cosplayersweekend). De inhoud van veel Legodozen is speciaal bedoeld voor volwassenen, en als ze niet meer in de winkel te krijgen zijn doen ze enorme bedragen op internet. Een liefhebber op Brick beklaagde zich: ‘De Lego City-groenteman is zo gewild dat ik helemaal uit de markt word geprijsd.’

Het is wellicht tijd voor een opleving onder volwassenen van hinkelen, knikkeren, kastanje-aan-een-touwtje en touwtjespringen. Ik zou op mijn oude dag nog naam kunnen maken als knikkercoach op basis van mijn behendigheid in mugs, waarbij je knikkers in vier verschillende gaten (‘mugs’) moest mikken om een ‘killer’ te scoren en op elke andere knikker in het spel mocht schieten. Ik had, als een schatkist vol iriserende glorie, een heel blik vol gewonnen knikkers van elke omvang, kleur en makelij.

Waar zijn ze gebleven? Verspreid en verloren.

Vooral touwtjespringen is voor volwassenen veelbelovend, want groepsspringspelletjes verenigen de belangrijkste eigenschappen van de archaïsche rituelen in zich: in koor zingen en synchroon in een vast ritme bewegen. Ik denk vooral aan het spel waarbij twee meisjes een lang touw in een stabiel ritme ronddraaien terwijl vier of vijf anderen om de beurt onder het touw gaan staan, één keer springen en dan plaatsmaken voor de volgende, achtjes draaiend om de twee meisjes die het touw draaien, waarbij ze allemaal zingend met het ritme van het touw meetellen. Dat is heel moeilijk lang vol te houden zonder dat er meisjes tegen elkaar op botsen of in het touw verstrikt raken, maar als het goed wordt uitgevoerd kan het er heel licht en moeiteloos soepel uitzien en een magische vertoning worden: het touw dat in een vast ritme de grond raakt, de vrolijk gekleurde jurken die vaste rondjes draaien en de hoge stemmen die als één klank door de zomeravond zingen.

•

dit is de verkorte versie van een hoofdstuk uit het boek ‘leuk, hè?’ van dichter, romanschrijver en filosoof Michael Foley, dat in april 2017 verscheen bij uitgeverij atlas Contact.

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 73

keuze

door: meRel iVens en

BRian de mello

Nieuw Organiseren Festival

De wereld verandert in sneltreinvaart. In de zorg, het onderwijs, het bedrijfsleven en bij de overheid staan organisatie en mens onder druk om te veranderen.

Maar het is niet voor iedere organisatie even makkelijk om met deze veranderingen om te gaan. Nieuw organiseren helpt hierbij. Omdat het beter kan – en moet. Tijdens het Nieuw Organiseren Festival 2017 dat op 5 oktober zal plaatsvinden leert u hoe u met veranderingen en nieuwe organisatievormen om kunt gaan. Leer de pioniers kennen, luister naar inspirerende sprekers en doe mee aan interactieve workshops.

Kaarten met vroegboekkorting zijn tot 4 juli te koop.

Reggae festival voor jong en oud: Rastaplas

Rastaplas is een jaarlijks reggae- & dubfestival op het strand van recreatiepark Noord Aa in Zoetermeer.

Dit jaar vindt het plaats op 22 en 23 juli. De muziek is een mengeling van oude reggae klassiekers en nieuwe en lokale talenten. Ook de winnaar van de Benelux Reggae Contest zal op het festival spelen.

Er is eten uit verschillende culturen, met voor elk wat wils. Kinderen tot twaalf jaar hebben gratis toegang.

Er zijn verschillende activiteiten voor kinderen zoals luchtkastelen en speelgoed bouwen van gerecycled materiaal. Kaarten kosten tussen de €10,- en €22,50. meer informatie: www.rastaplas.nl

meer informatie: www.nieuworganiseren.nu/nof17/

74 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

Cure Park: Kunstmanifestatie in het Amsterdamse Bos Cure Park is een eigentijds, creatief en tijdelijk kuuroord. Tot 16 juli strijkt deze kunstmanifestatie met het thema ‘Art of Care’ neer in het Amsterdamse Bos. Met het Bostheater als centrum brengt Cure Park meer dan 30 kunstenaars, makers en denkers samen met publiek en zorgprofessionals in een veelzijdig programma, bestaande uit een kunstroute, experimenten, interventies, workshops, lezingen, performances en films. Locatie: Start- en informatiepunt Care Center, Bostheater, De Duizendmeterweg 7, Amstelveen. meer informatie: www.curepark.nl

Biodanza

Biodanza: samen dansend door het leven

Iedere zondag vanaf 17:00 uur krijgt een groep of muzikant in Strandpaviljoen De Fuut in Kijkduin de vrije hand om een avondje jazzmuziek te verzorgen.

In de zomermaanden - van 25 juni tot en met 27 augustus - staan de volgende namen op het programma: bassist Nuno Torres, gitarist Marnix Busstra, slagwerker Hans Braber, zangeres Bodhi SykoraCarinhoso, slagwerker Bert Kleijn – 3Lax, slagwerker Dick Verbeek, saxofonist Wouter Kiers, bassist Bert van Erk, trompettist Eduardo Blanco en gitarist Rik Fennis – FREEZZP. Ze komen niet alleen, met wisselende bezetting verzorgen ze een muzikale belevenis voor u. Locatie: Strandpaviljoen De Fuut, Zuiderstrand 6, Strandslag 10, Den Haag.

Biodanza is een manier om door middel van beweging en muziek meer in het lichaam en de bijbehorende emoties te komen, en dat slaat aan, ook in Nederland. Er zijn hier inmiddels zo’n 200 groepen waar ruim 2.000 mensen wekelijks Biodanza dansen.

Ervaringen uit de medische antropologie staan aan de basis van de ontwikkeling van deze dansvorm. Het is onder andere gebaseerd op onderzoek uit de psychologie, neurowetenschappen, fysiologie en biologie.

De afgelopen jaren zijn er meerdere onderzoeken gedaan naar de effecten van Biodanza. Zo is inmiddels aangetoond dat het de gezondheid bevordert bij mensen die op regelmatige basis deelnemen aan Biodanza. Het psychologisch welzijn wordt verhoogd en stress neemt af.

De bedenker van Biodanza, psycholoog en antropoloog Rolando Toro Araneda (1924-2010), had als droom om ‘de hele planeet te laten dansen’. Hij is in 2002 genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede.

In Brazilië heeft de Minister van Volksgezondheid Biodanza erkend als zijnde werkzaam en heilzaam.

Het is als therapie toegevoegd aan het door de overheid gefinancierde gezondheidssysteem.

meer informatie: www.defuut.nl

meer informatie: www.biodanza.nl

Muzikale strandervaring met “Jazz in De Fuut”

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 75

keuze

Zeebeelden In de schaduw van de boulevard van Scheveningen, ingegra-

ven in het duin, ligt het bijzondere gebouw van Beelden aan Zee. Door de ligging vormt het museum een oase van rust midden in de drukte. Beelden aan Zee is het enige Nederlandse museum dat zich volledig richt op moderne en hedendaagse beeldhouwkunst.

Het echtpaar Theo en Lida Scholten begon het museum in 1994 met hun privéverzameling, wat nog steeds het uitgangspunt is voor het artistieke programma. In de Kleine Zaal is een bijzonder gevarieerde collectie sculpturen te vinden: de VoorBeelden.

Op de patio’s en terrassen van het museum staan monumentale stukken die tegen de verschillende weersomstandigheden bestand zijn. Ook vast in het museum is de zogeheten gipsotheek. Hier zijn onder andere vele voorstudies in gips te vinden van bekende standbeelden. Daarnaast worden er in de gipsotheek workshops gegeven voor jong en oud.

Op een steenworp afstand van het museum, op de boulevard, is in 2004 op verzoek van de Scholtens een groot buitenterras aangelegd. Hier is de collectie Sprookjesbeelden aan Zee te vinden. Het terras is vrij toegankelijk en vormt een soort voorportaal voor het museum.

Tot en met 27 augustus is de tentoonstelling ‘Life is a burning tire’ van de Italiaan Nero / Alessandro Neretti te zien. Nero ontwikkelde speciaal voor Beelden aan Zee twintig nieuwe werken.

Met een kritische blik kijkt hij naar de dynamiek in maatschappij, politiek en economie. Dit uit zich in opstellingen en beelden met de meest uiteenlopende materialen.

Van 1 juli tot en met 8 oktober is de nieuwe tentoonstelling ‘Body and Soul’ van de Chinese performancekunstenaar, graffitikunstenaar en beeldhouwer Zhang Dali te bewonderen.

Na het opdoen van alle indrukken, kunt u voor een hapje en drankje terecht in het museumcafé met terras. Het café is toegankelijk zonder entreebewijs. Ook de museumwinkel is vrij te bezoeken. meer informatie: www.beeldenaanzee.nl

Rondreizend festival ‘De Parade’ de PaRade tRekt weer door Nederland; het festival dat op vier centrale locaties neerstrijkt met zestig theater-, dans-, mime- en muziekvoorstellingen in theatertenten. De meeste voorstellingen zijn speciaal voor de Parade gemaakt. Enkele bekende artiesten die meereizen met de Parade zijn Ellen ten Damme, Jan Rot en Paul de Munnik. Naast de voorstellingen is er nog meer te beleven, zoals silent disco, verschillende bars en restaurantjes.

Voor kinderen is er de Kinderparade.

76 TheopTimisT.nl juli/augustus 2017

Rotterdam, museumpark: vrijdag 23 juni t/m zondag 2 juli den haag, Westbroekpark: vrijdag 7 t/m zondag 16 juli Utrecht, moreelsepark: vrijdag 21 juli t/m zondag 6 augustus amsterdam, martin luther Kingpark: vrijdag 11 t/m zondag 27 augustus meer informatie: www.deparade.nl

Heel 60-plus bakt In RIjswIjk (Zh) zit op een industrieterrein, te midden van bedrijven en kantoren, de sfeervolle kookstudio Let’s Cook Together van Freek en Henk Vermolen. Freek organiseert hier workshops, feesten, partijen, vergaderingen en arrangementen voor groepen.

Zijn broer Henk is één van de vier allround chefs met maar liefst 42 jaar keukenervaring. Hij begon als zestienjarige en heeft in gerenommeerde hotels en restaurants gewerkt, waaronder het Kurhaus, de Zwarte Ruiter en de Boterwaag. Hij heeft met de bekende tv-kok Pierre Wind in de keuken gestaan en een paar maanden in een sterrenrestaurant gekookt, maar dat laatste beviel hem niet echt.

Let’s Cook Together heeft de handen ineen geslagen met Florence, organisatie voor gezondheid en zorg. Florence richt zich met ‘Liever Actief” op de gezondheid van zestigplussers.

Door een actief programma aan te bieden, blijven de senioren letterlijk in beweging. Het sociale contact en de activiteiten hebben een positieve invloed op de fysieke en mentale gezondheid. Met een serie van acht kookworkshops wordt er op een gezellige en leerzame manier invulling gegeven aan dit concept.

In mei vond de eerste workshop plaats. Iedere week staat de keuken uit een ander land centraal. De deelnemers worden in kleine groepen verdeeld en werken gezamenlijk aan de gerechten

onder het toeziend oog van een kok, die hen coacht. Zo nodig geeft hij uitleg, legt basistechnieken uit en steekt een helpende hand toe. Zo worden er elke week weer nieuwe dingen geleerd.

De deelnemers hebben heel wisselende kookervaring. De een kookt dagelijks, voor de ander is het allemaal nieuw. Iedereen heeft zich echter om dezelfde reden ingeschreven: voor de gezelligheid. Er wordt veel gekletst en gelachen en voor wie dat wil wordt er al tijdens het kokkerellen een wijntje ingeschonken. Als alle gerechten bereid zijn, wordt er gezamenlijk gegeten.

In de kookstudio zijn er voor groepen vanaf tien personen workshops te reserveren. Gewoon voor de gezelligheid, of omdat er iets te vieren valt. De workshop kan in het teken van de keuken van een specifiek land staan, maar ook koken met bier of met een specifiek thema zijn opties. De broers denken graag mee met hun klanten. Ook organiseren ze ongeveer twee zondagen per maand kookworkshops met een open inschrijving. In juli en augustus staan de volgende keukens centraal: 16 juli: italiaans 6 augustus: Japans (sushi) 27 augustus: indonesisch meer informatie: www.letscooktogether.nl juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 77

Ik geloof in de veerkracht van mensen

dus ik luister sensoor.nl/vrijwilligerswerk

Als vrijwilliger luister je naar mensen die het even niet meer zien zitten of simpelweg bij niemand hun verhaal kwijt kunnen of durven. Mensen die behoefte hebben aan een vertrouwelijk gesprek. Aan echte aandacht. Persoonlijk contact. Dag en nacht, anoniem via chat, mail of telefoon.

E C H T E A A N DA C H T

het beste uit...

20 jaar geleden

Ode, juli/augustus 1997 deepak Chopra, arts en auteur van boeken over spiritualiteit, in gesprek met jurriaan Kamp: ‘De Dinosaurussen zijn al verdwenen, leeuwen en tijgers zijn zeldzaam, de mens is het

laatste, overheersende roofdier en ook gedoemd uit te sterven, tenzij hij zich aanpast aan de kosmische bewustzijnsontwikkeling. Ik zou wel willen denken dat ik Chopra ben, maar in wezen ben ik een hoeveelheid gerecyclede stof en water van de aarde, die heeft gekozen om zich naar een staat van bewustzijn te ontwikkelen. (...)

Socrates vroeg zich ook al af wie we zijn, waar we vandaan komen en waar we heen gaan na onze dood. Die vragen worden thans op wereldschaal gesteld en omdat het antwoord in de vraag ligt opgesloten, zal er een hele nieuwe bron van kennis worden aangeboord. De antwoorden komen. (...)

Het domein van het bewustzijn is de liefde. Niet de kortstondige affectie tussen mensen, maar liefde die in het teken staat van spiritualiteit. In zulke innerlijke liefde wordt de mens zich bewust van zijn eigen goddelijkheid. Het is een onsterfelijke liefde, waarin je je universeel verbonden weet, waarin je ervaart dat we niet alleen van dezelfde stof zijn gemaakt, maar dat we in essentie dezelfde wezens zijn. In de beleving van die eenheid is het onmogelijk om pijn te lijden of om pijn te doen. Liefde is de ultieme waarheid van het bestaan, het doel der doelen.’

15 jaar geleden

5 jaar geleden

Ode, juli/augustus 2002

Ode, juli/augustus 2012

parapsycholoog josé silva, geciteerd in een artikel over visualisatie door Tijn Touber:

Christopher alexander, architect:

‘Wanneer De Wil en de verbeelding met elkaar in

criterium is van de levenskracht van een mens, een stad, een gebouw of een stuk natuur. Deze kwaliteit is objectief en precies vast te stellen, maar kan niet worden benoemd. De zoektocht naar deze kwaliteit in onze eigen levens is de queeste van iedere persoon en de essentie van ieders persoonlijke verhaal. Het is de zoektocht naar die momenten en situaties waarin we het meest voelen dat we leven. Dit is een kwaliteit zonder naam. We noemen deze kwaliteit vaak “levendigheid”. We zouden ook woorden als “heel”, “comfortabel” of “vrij” kunnen gebruiken, misschien wel “egoloos” of “eeuwig”. Maar de kwaliteit kan niet werkelijk worden benoemd, omdat deze nooit gelijk blijft.’

conflict zijn, is het altijd de verbeelding die wint.

Over je slechte gewoonte nadenken en krachtig besluiten ermee te stoppen, zou je wel eens nog sterker aan die slechte eigenschap kunnen binden. Het is net zoiets als met veel kracht besluiten dat je nu gaat slapen: juist de kracht van dit besluit houdt je wakker.

De fantasie daarentegen brengt je direct naar je doel, vooral als je je fantasie traint het doel te visualiseren op een diep niveau van de geest. Je moet je doel zien, voelen, horen, proeven en aanraken. Dan zul je krijgen wat je wilt.’

‘er bestaat een centrale kwaliteit die het kern-

juli/augustus 2017 TheopTimisT.nl 79

lezer in beeld marga Timmers, 62 jaar, Delft, abonnee sinds 1996

‘achter elk verwijt ligt een verlangen’ ‘Mijn werk en passie is het verbeteren van de omgang

Foto: tHijs tuurenHout

met klachten. een klacht is een verwijt, een aanval en tegelijkertijd een poging tot dialoog. Het is maar net wat je kunt zien en horen. Kun je nieuwsgierig zijn naar het verhaal van klager en aangeklaagde, zonder te oordelen? dan vertellen ze je ook veel over wat ze belangrijk vinden, wat ze eigenlijk willen. verrassend genoeg blijken er dan veel raakvlakken te zijn tussen wat klager en aangeklaagde eigenlijk willen. met respect voor ieders beleving van het verleden lukt het zo vaak om een brug voor de toekomst te bouwen. daarom is het motto van mijn bedrijf: achter elk verwijt ligt een verlangen. een soortgelijke zienswijze vind ik ook in the optimist. ik vind het boeiend om me te begeven in verschillende werelden, om de diversiteit aan werkelijkheden te ontdekken.

Het heeft voordelen om niet op zoek te gaan naar die ene, absolute waarheid; om in de verschillen de verbinding te zoeken. dat lijkt ook wel een leitmotiv in mijn leven. als middelste uit een gezin met negen kinderen heb ik ervaren hoe verschillend je kunt zijn en toch verbonden met elkaar. rechtvaardigheid, respect en relativeren waren belangrijk. als opleiding koos ik voor veranderkunde, implementatie van innovaties, om het maar eens moeilijk te zeggen. daarbij is onder meer interdisciplinariteit belangrijk – alweer verscheidenheid verbinden. in werk en nevenfuncties wisselde ik vaak van positie en inzet. in dienst van organisaties en als zelfstandige. bij zorgaanbieders en patiëntenorganisaties. als medewerker, directeur, bestuursvoorzitter en lid van een cliëntenraad. op het gebied van klachtenmanagement was ik onder meer universitair onderzoeker, klachtenfunctionaris bij een ziekenhuis, voorzitter en ambtelijk secretaris van klachtencommissies, mede-ontwerper van opleidingen, registratiesystemen en beroepsprofielen, redacteur van een vaktijdschrift en directeur van een landelijk expertisecentrum. op dit moment werk ik weer als zelfstandige. ik ben trainer, adviseur en uitvoerder op het gebied van klachtenmanagement in de zorgsector. daar doen zich boeiende ontwikkelingen voor. er is steeds meer ruimte om verder te kijken dan goed en fout, te oordelen. er is aandacht voor versterking van de mogelijkheden om bij klachten de dialoog te herstellen en problemen op te lossen. er zullen altijd verschillen zijn en problemen ontstaan. de uitdaging is om tijdig weer bruggen te slaan. daar draag ik graag Wilt u op aan bij.’ | opGeTeKenD DooR

•

meRel iVens

Kom in contact: klachtenmanagementzorg@gmail.com

80 TheopTimisT.nl juli/augustus november/december 2017 2016

deze pagina staan met uw verhaal? laat het ons weten! redactie@ theoptimist.nl

Kennis delen redt baby’s.

Geef.

Gerieke deelt als VSO-kinderverpleegkundige haar kennis in Afrika om de kansen voor moeders en baby’s te verbeteren.

Zij zet zich in voor een lokaal salaris. Enthousiast en vol overgave. Help je mee meer vakdeskundigen als Gerieke uit te zenden? SMS KENNIS naar 4333 en geef éénmalig 3 euro.

VIER POTEN VIER POTEN DIE ZORGEN DAT DIE ZORGEN DAT UW KIND STERKER OP UW KIND STERKER OP EIGEN BENEN STAAT. EIGEN BENEN STAAT.

KNGF Geleidehonden leidt autismegeleidehonden op voor jonge kinderen met ASS. Onze honden vergroten de mobiliteit; ouders en kind kunnen veilig samen op stap.

KNGF Geleidehonden leidt autismegeleidehonden op voor jonge kinderen met ASS. Ook organiseren we PAWS workshops waar u leert wat een huishond kan betekenen voor Onze honden vergroten de mobiliteit; ouders en kind kunnen veilig samen op stap. uw kind met autisme. Meer weten? Bel 020-496 93 33 of kijk op onze site.

Ook organiseren we PAWS workshops waar u leert wat een huishond kan betekenen voor uw kind met autisme. Meer weten? Bel 020-496 93 33 of kijk op onze site.

WWW.GELEIDEHOND.NL/AUTISME WWW.GELEIDEHOND.NL/AUTISME