Laura Boeters werkt al haar halve leven op redacties. Haar hart gaat sneller kloppen van tijdschriften met steengoede artikelen. Dit komt voor haar samen in Medisch Dossier. Daarnaast is ze dol op haar kinderen en haar volkstuin.
Tamar Koninkx is afgestudeerd in psychologie. Zij gelooft in haar vakgebied en ziet tegelijkertijd dat het niet zaligmakend is. Met Medisch Dossier
wil ze de lezer laten zien dat er meer geneeswijzen zijn die aandacht verdienen.
Paula Kragten heeft jarenlange ervaring in de tijdschriftenwereld. Vrouwengezondheid heeft haar speciale interesse. Bij Medisch Dossier combineert zij haar liefde voor bladen maken met een andere favoriete bezigheid: eindredactie.
Els Kwaks is terug van weggeweest. Tot 2023 schreef zij regelmatig voor Medisch Dossier, waarna zij een jaartje taaltrainingen is gaan geven. Haar Nederlandse taallessen combineert ze nu weer vol enthousiasme met redactiewerk voor Medisch Dossier.
Roy van der Steen verzorgt de digitale kant van Medisch Dossier. Hij voelt zich als een vis in het water in de snel veranderende digitale wereld. Daarbuiten heeft hij een onderneming in aquaria en is hij muzikant.
Balanceren
Samen met ruim 2 miljoen Nederlanders hebben enkele redactieleden regelmatig te kampen met chronische hoofdpijnen. Dat speelde ook deze editie. En ook voor ons geldt: waarvan je ook last hebt, fysiek of mentaal, het ontwricht je dagelijks bestaan.
Nu hebben wij ruim 25 jaar archief tot onze beschikking met enorme schatten aan kennis over hoe allerlei klachten zijn te voorkomen en hoe ermee om te gaan als een aandoening onvermijdelijk is. En toch, wanneer het vervolgens weer beter gaat, overvalt ook ons de waan van de dag en proberen we allerlei deadlines alsnog te halen.
Irma Theunisse wist al jong dat ze grafisch ontwerper wilde worden. Ze studeerde af aan de kunstacademie en voelde zich meteen thuis in de uitgeverswereld. Sinds 2017 verzorgt zij de vormgeving van Medisch Dossier.
Daarom denk ik dat in deze editie de column van dokter Wendy Lin en het interview met zenleraar Richard Verhoeff extra tot ons zijn doorgedrongen. Wanneer je balans compleet verstoord wordt, hoe vind je deze dan weer terug? Voor Wendy is dat leven in harmonie met de seizoenen en voor Richard zenmeditatie en bikramyoga.
Mens sana in corpore sano - een gezonde geest in een gezond lichaam - is een vaak aangehaald citaat van de Romeinse dichter Juvenalis. Maar zo simpel is het niet, zo blijkt iedere keer weer in Medisch Dossier. Lichaam en geest zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. En die waan van de dag? Die is net zo’n hersenschim als alle andere wanen.
Met gezonde groeten, namens het team van Medisch Dossier
Schrijver, columnist en voormalig psychiater Bram Bakker over antidepressiva.
8 De mensen achter Medisch Dossier
9 Wat je schreef
10 Nieuws
45 Column Wendy Lin
Arts-acupuncturist Wendy Lin over het omarmen van seizoensveranderingen.
46 Holistisch bekeken
Cindy de Waard legt uit hoe veranderingen in leefstijl de effecten van de insulineresistentie kunnen terugdraaien.
52 Uit de praktijk
Mireille Steenkamer is Jungiaans dieptetherapeut. Karin Stroo spreekt met haar én met een van haar cliënten.
55 De taal van het lichaam
In deze serie verkent Ramona van Silfhout steeds een ander deel van het lijf. Dit keer zijn dat de ogen.
56 Gastcolumn
Rineke Dijkinga wil tradities ombuigen in haar pleidooi voor gezondere feestgerechten.
58 Uitgelezen
Laura Boeters beschrijft haar leeservaring met De poepdokter junior van Nienke Gottenbos en deelt een fragment.
60 Recepten uit The farm table
Chef-kok Julius Roberts deelt in The farm table eerlijke recepten en verhalen over het boerenleven in het Engelse Dorset.
64 Colofon & volgende editie
66 Het laatste woord
16
22
42
Jo Caris over rechten en plichten in de gezondheidszorg. 26
Nr. 2608, Dec ’24 - Jan ’25
Ervaringsverhaal
Toine de Graaf spreekt met IT-ondernemer en zenleraar
Richard Verhoeff over hoe zenmeditatie en bikramyoga hem hielpen nadat hij de diagnose primaire tumor onbekend (PTO) kreeg.
De meerwaarde van een maatje
Mignon en Willy vertellen wat het maatjes-project van Humanitas voor deelnemers én vrijwilligers kan betekenen.
Het héle evolutieverhaal
Paula Kragten duikt in de bestseller Eva van Cat Bohannon.
Dit boek schetst de evolutiebiologie vanuit het vrouwelijk perspectief.
32 Bosbaden
Mimi van Dijk interviewt
Natascha Boudewijn, oprichtster van de Shinrin Yoku Academy, de eerste school voor bosbaden in Nederland en België.
36 Het geheim van een goede relatie
Anton Philips (92) is een relatiecoach die volgens de Imago-methode werkt.
Meis Thewissen bevraagt hem hierover.
42 De obesitasparadox
Bryan Hubbard bespreekt alternatieven voor BMI om de gezondheidsrisico´s van overgewicht in te schatten.
serotoninebalans in het brein. De antidepressiva werden aangeduid als selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s). Als deze werkten, werd dat als bewijs beschouwd dat er inderdaad een stoornis was in de serotoninehuishouding in de hersenen.
Iedere ontregeling in ons lichaam wordt op een of andere manier ook doorgegeven aan ons brein. Omgekeerd is schade aan onze hersenen meestal ook terug te vinden in een veranderd functioneren van ons lijf. Wat niemand precies weet, is wat de volgorde is: is eerst het hoofd ontregeld en daarna het lichaam of misschien toch andersom? Bij mensen met een depressie vind je bijvoorbeeld andere bacteriën in de darmen dan bij niet-depressieve soortgeno-
Als artsen medicatie voorschrijven dan is dat een goedbedoelde poging om de klachten te verminderen. Die soms heel geslaagd is, maar op andere momenten helemaal niet. In het psychiatrische classificatiesysteem DSM staat dat de oorzaak van de stoornissen buiten beschouwing wordt gelaten. Zo is men in de praktijk gaan handelen: een recept voor medicijnen en/of cognitieve therapie zijn verworden tot een standaard reactie op een depressieve stoornis of paniekaanvallen. Dat de succespercentages van deze goedbedoelde deskundigen al op voorhand in verband gebracht met een verstoorde
behandelingen zeer beperkt zijn, is dan ook niet verwonderlijk.
We zouden het anders kunnen aanpakken en gaan zoeken naar wat kan hebben bijgedragen aan het ontstaan van de klachten. Wat ging er aan de DSM-diagnose vooraf? Te veel stress? Een ingrijpende gebeurtenis of een trauma misschien? Hoe weerbaar was je toen? Hoe sliep je? Hoeveel lichaamsbeweging had je? Wat waren je eet- en drinkgewoonten? Hoe woon en werk je? Hoe is je sociale leven? Hoe gaat het met ouders, broers, zussen en/of kinderen?
Als we die puzzel een beetje hebben gelegd, kunnen we bedenken welke opties bestaan om tot verbetering te komen. En dan is een antidepressivum meestal niet nodig…
DE MENSEN ACHTER
MEDISCH
DOSSIER
VAKTEAM
Drs. Manon Bruins is klassiek homeopaat, coach en lid van het redactieteam van Homeopathie Magazine
In haar Apeldoornse praktijk stimuleert ze mensen bij zelfherstel om zo hun gezondheid en welbevinden te verbeteren.
Dr. Maarten Klatte legt het accent op leefstijlgeneeskunde en preventie. Zo kwam hij tot het inzicht dat onze gevoelens en gedachten, onze
kijk op de werkelijkheid, onze voeding en beweging, de genetische expressie en onze gezondheid bepalen.
Drs. Han Siem is gespecialiseerd in interacties tussen reguliere en complementaire medicatie. Als complementair werkend apotheker geeft hij adviezen via o.a. DeVitamineapotheek.nl.
Cindy de Waard, MSc. is natuurgeneeskundige en farmaceutisch wetenschapper. Vanuit haar onderneming JouwGezondeDarmen.nl is zij publicist, complementair therapeut en docent in de complementaire geneeskunde. Ze heeft een holistische visie met een wetenschappelijke onderbouwing.
SCHRIJVERS
Dr. Bram Bakker is schrijver, uitgever, spreker en staat in het theater. Hij stapte uit de reguliere geestelijke gezondheidszorg (ggz) en biedt nu met gezondheidsplatform De Balanskliniek een nieuw perspectief.
Rineke Dijkinga heeft als voedingsdeskundige al bijna een kwart eeuw dezelfde missie: mensen vertellen over de kracht van eerlijke voeding. En hen verleiden om de regie te pakken over hun etensbord.
Letterlijk en figuurlijk is daar een wereld te winnen.
Drs. Toine de Graaf is freelance medisch journalist. Hij schreef o.a. het boek De kracht van de alternatieven vanuit zijn interesse voor de alternatieve en complementaire geneeskunde. (Foto: Markus Kamphuis)
Prof. dr. Jo Caris was ruim dertig jaar bestuurder in meerdere sectoren van de gezondheidszorg en twaalf jaar bijzonder hoogleraar aan de Tilburg University. Momenteel is hij belangenbehartiger en docent aan de Internationale School voor Wijsbegeerte.
Mimi van Dijk heeft een grote passie voor het geschreven woord en gaat ‘aan’ tijdens het schrijven over onderwerpen die er in haar ogen toe doen. Haar doel is mensen aan het denken zetten of tot nieuwe inzichten laten komen.
Bryan Hubbard is journalist, uitgever en co-redacteur van het internationale tijdschrift What Doctors Don’t Tell You, dat in negen landen wordt uitgegeven. Ook ontwikkelde hij 'Time-Light'therapie, waarmee hij mensen helpt om trauma te verwerken.
Paula Kragten is oprichter van online menstruatiemagazine Period! dat in een Nederlands- en Engelstalige editie verschijnt, en auteur van het boek Mooi
Rood Is Niet Lelijk
Voor Medisch
Dossier verzorgt zij de eindredactie en schrijft zij over vrouwengezondheid.
Wat je schreef
Dokter Wendy Lin woont sinds 1990 in Nederland en heeft een praktijk in Den Haag. Zij is in China opgeleid tot arts-acupuncturist in zowel westerse geneeskunde als traditionele Chinese geneeskunde en rondde de studie geneeskunde nogmaals af in Nederland.
Ramona van Silfhout schrijft, tekent en probeert het leven altijd van meerdere kanten te bekijken. In haar eigen praktijk voor holistische massagetherapie verdiepte zij zich tien jaar in de vraag wat het lichaam ons wil vertellen.
Beste redactie, Vorig jaar, uit het niets, kwam ik op een zondagnacht in het ziekenhuis terecht. Het leken hartklachten te zijn. Maandagmorgen kreeg ik steken in mijn buik, zodanig dat de arts besloot dat ik nog maar een nachtje moest blijven. Dinsdagmorgen kreeg ik een enorme galaanval. Uit de echo bleek mijn galblaas zwaar ontstoken te zijn. Ik kreeg de keuze uit antibiotica of opereren. Ik koos voor een operatie.
Maar waar ik voor schrijf: ik ben in het afgelopen jaar enkele kilo’s aangekomen. Rond mijn middel heeft zich een ‘zwemband’ gevormd, terwijl ik al jaren op mijn voeding let. Op internet ontdekte ik dat veel mensen zonder galblaas hier last van hebben. Een dieet en sporten helpt niet.
Werelddierendag viel dit jaar samen met de verschijning van Medisch Dossier Update, de wekelijkse online nieuwsbrief. Hierin werd stilgestaan bij de therapeutische waarde van dieren. Zo werd eerder in dit magazine al gepubliceerd over Ineke en haar hulphond Willy en over coaching met paarden. Lezers werden opgeroepen hun therapeutische ervaring met dieren te delen. We kregen een ontroerende reactie binnen over troosthond Chico.
Karin Stroo is freelancejournalist en fotograaf. Ze schrijft graag over mensen, in de breedste zin van het woord, maar wel met voorliefde voor diegenen die het wat minder hebben getroffen in het leven.
Op dit moment gebruik ik paardenbloem- en mariadistelcapsules. Ik weet nog niet of het gaat helpen. Ik heb spijt dat ik indertijd niet voor antibiotica heb gekozen. Weten jullie raad om van die zwemband af te komen?
Annie Pronk-Koornneef
Drs. Meis Thewissen ziet in haar praktijk voor lichaamsgerichte psychotherapie dat het eigen lijf de belangrijkste raadgever is voor gezondheid. Alles hangt met alles samen en daarom is ziek-zijn geen losstaand probleem. Gezond zijn omvat elk mens als geheel.
Beste lezer,
Dank voor dit persoonlijke verhaal. We legden de vraag voor aan Cindy de Waard. Dit is haar reactie:
Het is bekend dat het verwijderen van de galblaas invloed heeft op de spijsvertering, de samenstelling van de darmflora en de stofwisseling. Veranderingen in de darmflora kunnen invloed hebben op het gewicht. Door gericht ontlastingsonderzoek en voedingsadvies kan hier mogelijk worden bijgestuurd. Ik raad aan om op zoek te gaan naar een darmtherapeut in de buurt.
Beste redactie, Wij hadden een hond geadopteerd uit Spanje. Een halve Podenco, Chico was zijn naam. Mijn beroep is predikant/dominee. Deze hond heeft ons in het pastorale werk enorm geholpen! Hij voelde de emoties van mensen aan en werd in onze kerk de ‘troosthond’ genoemd. In rouwbegeleiding kwam hij altijd voorzichtig naar mensen toe en legde zijn kop tegen hen aan, met veel effect. Zelfs mensen die niets met honden hadden, vielen voor hem… Wij hielden een afscheidsbijeenkomst na zijn overlijden, waar een grote groep mensen aanwezig was. Chico, de troosthond!
Ed Meenderink
SCHRIJF ONS
Met jouw feedback en vragen help je ons om de inhoud van Medisch Dossier goed te laten aansluiten op jouw interesses. Daarom zijn we altijd blij met je bericht. Stuur ons je vragen of laat het weten als je graag wilt dat we aandacht geven aan een bepaald onderwerp.
De redactie behoudt zich het recht voor om inzendingen in te korten.
Mail: redactie@medischdossier.org
Post: Antwoordnummer 20101 2680 WE ’s-Gravenzande
Nieuws
Muziektherapie bij
dementie
Muziekinterventies blijken te helpen bij het verminderen van klachten die gepaard gaan met dementie. Voordeel is dat deze interventies, in tegenstelling tot medicijnen, geen bijwerkingen hebben.
De MIDDEL-studie is de grootste internationale proef die de effectiviteit van muziekinterventies onderzocht bij verpleeghuisbewoners van 65 jaar en ouder met dementie en depressieve symptomen. Deze studie vergeleek groepsmuziektherapie en recreatieve koorzang, zowel apart als in combinatie, en werd uitgevoerd in Australië en 5 Europese landen; in 100 verpleeghuisunits. De belangrijkste uitkomst was de verandering in depressieve symptomen na 6 maanden.
In het proefschrift van Naomi Rasing is de effectiviteit van muziekinterventies verder onderzocht. De studie mat de effecten van muziek op stress door speeksel- en haarmonsters te verzamelen. De resultaten toonden aan dat muziektherapie en koorzang de stress op korte termijn kunnen verminderen. Tussen de 2 groepen (muziektherapie of koorzang) werden geen grote verschillen gevonden. Het onderzoek toont aan hoe belangrijk muziek is voor mensen met dementie en benadrukt de noodzaak van richtlijnen voor een succesvolle implementatie van muziekinterventies.
Wetenschappers hebben ontdekt dat blootstelling aan zware metalen door milieuvervuiling het risico op cardiovasculaire ziekten, zoals atherosclerose (aderverkalking), kan verhogen. Deze bevinding is gebaseerd op de Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis (MESA) en werd gepubliceerd in het Journal of the American College of Cardiology Uit eerder onderzoek bleek al dat vervuilende stoffen, zoals zware metalen (bijvoorbeeld lood, cadmium en arsenicum) het risico op hartziekten konden verhogen. Nieuw onderzoek van de Columbia University bevestigt nu dat blootstelling aan metalen samenhangt met een toename van calcium in de kransslagaders, wat een teken is van atherosclerose. In deze studie werd de urine van ongeveer 6.400 deelnemers geanalyseerd op het gehalte aan metalen als cadmium, wolfraam, uranium, kobalt (niet-essentiële metalen) en koper en zink (essentiële metalen). De resultaten toonden aan dat hogere niveaus van deze metalen in verband stonden met een toename van calcium in de kransslagaders, een marker voor het risico op hart- en vaatziekten.
Deelnemers met verhoogde hoeveelheden cadmium in hun urine hadden bijvoorbeeld 51% meer calcium in hun kransslagaders bij de start van het onderzoek en 75% meer na een periode van 10 jaar. Voor wolfraam, uranium en kobalt waren deze percentages respectievelijk 45%, 39% en 47%. Bij koper en zink was er juist een afname zichtbaar. Deze resultaten suggereren dat blootstelling aan bepaalde metalen, met name cadmium, het risico op atherosclerose kan vergroten. De studie wees ook uit dat blootstelling aan metalen verschilde per demografische groep. Zo werden hogere niveaus van metalen gevonden bij oudere deelnemers, mensen van Chinese afkomst en personen met een lagere opleiding. Ook hadden deelnemers uit Los Angeles hogere niveaus wolfraam en uranium in hun urine.
• Jacc.org/doi/10.1016/j.jacc.2024.07.020.
• Ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10356104.
Beroertes voorkomen met foliumzuur?
In een overzichtsstudie is het effect van foliumzuur op beroertes onderzocht. Een beroerte, ook wel cerebrovasculair accident (CVA) genoemd, is een acute neurologische aandoening die optreedt als de bloedtoevoer naar de hersenen wordt onderbroken of verminderd door bijvoorbeeld een bloedstolsel of gescheurd bloedvat. Symptomen die bij een beroerte kunnen optreden variëren van verlamming, spraakproblemen en verlies van gezichtsvermogen tot ernstige hoofdpijn en verwarring.
Preventie en behandeling van beroertes zijn cruciaal vanwege de hoge risico’s op blijvende hersenschade en zelfs sterfte. De behandeladviezen bestaan voornamelijk uit het beheersen van risicofactoren zoals hoge bloeddruk, diabetes, hoog cholesterol en leefstijlveranderingen, zoals stoppen met roken, gezond eten en regelmatig bewegen. Medicijnen als bloeddrukverlagers, bloedverdunners en statines worden vaak voorgeschreven om het risico op een beroerte te verminderen.
Recent werden de resultaten gepubliceerd van een overzichtsstudie naar het effect van foliumzuur op beroertes. De meta-analyse omvatte gegevens van 115.559 deelnemers uit 21 onderzoeken wereldwijd. De onderzoeken werden uitgevoerd in regio’s met en zonder verrijking van granen met vitamines en mineralen. De resultaten toonden aan dat foliumzuursupplementen het risico op beroertes verminderde met 10%.
Subgroepanalyses lieten zien dat de effectiviteit van foliumzuur groter was in gebieden waar graan niet wordt verrijkt met vitamines en mineralen. Het effect was het grootst bij deelnemers die niet eerder in hun leven een beroerte of hartinfarct hadden meegemaakt.
Ook in Nederland zijn al eerder de positieve effecten van foliumzuur op het voorkomen van beroertes beschreven, bijvoorbeeld in Huisarts & Wetenschap in 2015. Hierin wordt een Chinees onderzoek aangehaald dat na 4,5 jaar werd gestaakt omdat het gevonden effect zo groot was. De conclusie was dat foliumzuur als voedingssupplement zonder veel gevaren toegediend kan worden ter voorkoming van een beroerte bij patiënten met hoge bloeddruk. Hoewel foliumzuur van nature aanwezig is in onze voeding krijg je daarmee niet de hoeveelheid binnen die nodig is ter preventie van een beroerte. Op basis van dit onderzoek was het advies dan ook om iedereen met hoge bloeddruk, en zeker mensen met een laag foliumzuurgehalte in het bloed, foliumzuursupplementen voor te schrijven. Dit advies is tot op heden echter niet in de richtlijnen terug te vinden.
In juni 2024 ging de Nederlandse veiling van landelijke 5G-netwerken van start. De tijdsduur van de veiling is afhankelijk van het verloop van de biedingen. De minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK) zal uiteindelijk bekendmaken welke deelnemers (minimaal 3) landelijke frequenties voor snelle mobiele communicatie hebben verkregen.
Mobiele telecombedrijven namen vanaf augustus de nieuwe frequenties op de zogenoemde 3,5 gigahertz-band in gebruik en gaan overal in Nederland 5G-technologie aanbieden, aan bedrijven, organisaties en consumenten. Daarmee is de 5de generatie (5G) voor telecommunicatie nu erg dichtbij. Maar niet iedereen is enthousiast. Sterker: wetenschappers en artsen maken zich zorgen over de effecten van elektromagnetische velden (EMvelden). Verschillende organisaties waarschuwen voor EM-velden in het algemeen en de komst van 5G in het bijzonder.
In 2017 riepen meer dan 180 wetenschappers en artsen uit 36 landen officieel op tot een moratorium op 5G binnen de EU. Zij wilden dat de uitrol werd opgeschort totdat de mogelijke risico’s van 5G voor mens en milieu volledig in kaart zouden zijn gebracht, door onafhankelijke onderzoekers. De ondertekenaars van de oproep wezen op de talrijke wetenschappelijke publicaties die schadelijke effecten van EM-velden aantonen, zoals een verhoogd kankerrisico, genetische schade, leer- en geheugenstoornissen en neurologische aandoeningen.
Er werd onder meer een wetenschappelijke studie uit 2017 aangehaald die het verband tussen mobiel/ draadloos telefoneren en hersentumoren heeft bevestigd. Eind 2017 legde de Europese Commissie de oproep echter naast zich neer. In april 2018 werd opnieuw de noodklok geluid. Nu door de International Society of Doctors for the Environment (ISDE), waarin meer dan 200 wetenschappers en artsen uit 38 landen zijn vertegenwoordigd. Ook zij riepen de EU op de invoering van 5G te stoppen, met verwijzing naar het voorzorgsprincipe. Onder de bezorgde wetenschappers bevinden zich grote namen. Zoals dr. Martin Pall, emeritushoogleraar Biochemie en Medische Wetenschappen van Washington State University. Pall geldt als een specialist op het gebied van onbegrepen ziektebeelden. Hij betitelde de uitrol van 5G in een voordracht in 2018 als ‘absoluut krankzinnig.’ Op de website 5gisnietoke.nl staat een ander citaat van Pall: ‘Het plaatsen van tientallen miljoenen 5G-antennes zonder een enkele biologische veiligheidstest moet wel het domste idee zijn dat iemand ooit in de geschiedenis van de wereld heeft gehad.’ Nederlanders die elektrogevoelig zijn, kunnen verhuizing naar Zweden overwegen waar elektrogevoeligheid is erkend als handicap. Er zijn daar zelfs speciale dorpen gebouwd waar mensen met deze gevoeligheid kunnen wonen en werken. In Zweden bestaan daarnaast speciale ziekenhuisafdelingen met zo min mogelijk EM-velden.
• 5gisnietoke.nl.
Algen op de menukaart?
Thom Siersema - oprichter van Plnktn. - werd geïnspireerd door de ervaringen van zijn stiefvader, die naar eigen zeggen baat had bij het gebruik van algen. Algen zijn ongelooflijk voedzaam en bevatten essentiële voedingsstoffen, zoals omega 3. Daarnaast bevatten algen mineralen, antioxidanten, vitaminen B1, ijzer en eiwitten. Bovendien zijn algen duurzaam in vergelijking met traditionele voedingsbronnen en dragen zij bij aan de aan CO2-reductie. Siersema en zijn team zijn niet alleen gefocust op de verkoop van supplementen, maar zijn ook gericht op het creëren van bewustzijn over de voordelen van algen. Ze werken daarbij samen met sterrenrestaurants om algen in smakelijke gerechten te integreren, waardoor ze een grotere acceptatie in de mainstream voeding stimuleren.
Plnktn. streeft naar transparantie in de processen, wat inhoudt dat ze serieus onderzoek doen, graven naar de juiste informatie en veel delen. Ondernemen met impact kent uiteraard ook uitdagingen. Het gebruik van verpakkingen van zeewier, die de ecologische impact verminderen, gaf in het begin problemen, maar de motivatie om duurzaam te zijn leidde tot oplossingen. Met de ambitie om over 10 jaar algen als dagelijkse voedingsbron te zien, speelt het bedrijf een cruciale rol in de transformatie van ons voedingspatroon. Door de kracht van algen in de schijnwerpers te zetten, inspireert Thom Siersema een nieuwe generatie om bewuster te kiezen voor hun eigen gezondheid en voor de planeet.
De oversterfte in Nederland daalt langzamer dan eerder gedacht, zo blijkt uit een nieuwe prognose van het Koninklijk Actuarieel Genootschap (AG). Oversterfte, het aantal sterfgevallen dat hoger ligt dan normaal tijdens een bepaalde periode, neemt jaarlijks met een kwart af, in plaats van de verwachte halvering. Sinds 2020 is de sterfte in Nederland gestegen, vooral als gevolg van de covid-19-pandemie. Het AG voorspelde eerder dat de oversterfte in 2022 gehalveerd zou zijn, maar actuele cijfers laten anders zien.
Volgens het rapport Prognosetafel AG2024 blijven vooral 55-plussers, en dan met name vrouwen, een verhoogd sterfterisico hebben. De impact op de levensverwachting van pasgeborenen in 2025 is volgens het onderzoek minimaal, met een afname van slechts 0,1 jaar. Voor mannen wordt een gemiddelde levensverwachting van 90,2 jaar voorspeld, en voor vrouwen 92,9 jaar.
Ook het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) constateerde dat de oversterfte nog steeds hoger ligt dan verwacht, met name onder kwetsbare groepen als ouderen in zorginstellingen. In het derde kwartaal van 2023 was de sterfte onder langdurige zorggebruikers 11% hoger dan verwacht. De Commissie voor Sterfteonderzoeken (CSO) meent dat er geen aanwijzingen zijn dat de oversterfte permanent is, maar heeft de cijfers waarmee de oversterfte daalt wel naar beneden bijgesteld.
Uit een literatuurstudie met 25 verschillende onderzoeken blijkt dat aromatherapie met verschillende essentiële oliën angst kan verlichten. Een andere literatuurstudie - waarbij 10 onderzoeken werden geanalyseerd - kwam tot eenzelfde conclusie. In de laatstgenoemde studie ging het om patiënten met kanker en zochten de onderzoekers naar het effect op angst én depressie. In de interventiegroep rapporteerden patiënten minder angst dan in de controlegroep.
Bij aromatherapie worden essentiële oliën ingeademd of op de huid aangebracht. Essentiële oliën als lavendel, pepermunt en eucalyptus kunnen kalmerende, stimulerende en/ of verfrissende effecten hebben. De werking is afhankelijk van de samenstelling van de oliën die gebruikt worden. De redenering achter de werking is als volgt: wanneer we een geur inademen, wordt via de reukzenuw informatie over die geur naar de hersenen gestuurd. Essentiële oliën stimuleren de hersenen om neurotransmitters als serotonine en dopamine uit te scheiden - dit zijn stoffen die angsten onderdrukken.
• Gong M, Dong H, Tang Y, Huang W, Lu F. Effects of aromatherapy on anxiety: A meta-analysis of randomized controlled trials. J Affect Disord. 2020 Sep 1;274:10281040.
Prostaatkanker is een veelvoorkomende ziekte, waarbij factoren als leeftijd, etnische achtergrond en leefstijl een risico kunnen vormen. Mannen met een donkere huidskleur hebben bijvoorbeeld een hoger risico op het ontwikkelen van prostaatkanker en agressievere vormen ervan. Om prostaatkanker te voorkomen moeten prostaatproblemen vroegtijdig worden opgespoord. Het meten van het Prostaat-Specifiek Antigeen (PSA), een eiwit dat zowel door gezonde als kwaadaardige prostaatcellen wordt geproduceerd, is een belangrijk onderdeel van de screening.
Leefstijlfactoren hebben een enorme invloed op PSA-waarden, zo blijkt. Studies laten zien dat een verhoogde insulineresistentie en hogere glucosewaarden verband houden met een groter risico op prostaatkanker. Daarnaast is een hoger cholesterolgehalte geassocieerd met een verhoogd risico. Regelmatig bewegen en een gezond voedingspatroon worden dan ook aanbevolen om het risico op prostaatkanker te verminderen. Onderzoek toont aan dat ook plantaardige diëten en mediterrane voeding beschermende effecten kunnen hebben. Hoewel er beperkt onderzoek is gedaan naar vasten, suggereren studies mogelijke voordelen hiervan. Fysieke activiteit is belangrijk voor de algehele gezondheid en kan het risico op prostaatkanker verminderen. Ook stressmanagement door middel van yoga, mindfulness en meditatie kan positief bijdragen aan de prostaatgezondheid. Goed slapen blijkt eveneens essentieel. Studies wijzen namelijk op een verband tussen slechte slaapkwaliteit en een verhoogd risico op prostaatkanker.
Pesticiden zijn middelen die in de land- en tuinbouw worden gebruikt om gewassen te beschermen, doordat ze bijvoorbeeld onkruid, insecten of schimmels bestrijden. Subcategorieën zijn insecticiden (tegen insecten) en herbiciden (bedoeld om ongewenste planten of onkruid te bestrijden). Glyfosaat is een bekend voorbeeld van een herbicide. Dit middel is de laatste jaren veel in het nieuws. De Tweede Kamer pleitte er in oktober 2023 voor om in Brussel tegen de herregistratie van het middel te stemmen.
Schattingen suggereren dat het wereldwijde gebruik van pesticiden de afgelopen 10 jaar met 20% is toegenomen. Steeds meer onderzoek levert inzichten over het effect van pesticiden op de menselijke gezondheid. Korte termijneffecten omvatten huid- en oogirritaties en ademhalingsproblemen, langetermijneffecten een verhoogd risico op kanker, een verstoring van de stofwisselingsfunctie en/of het immuun- en zenuwstelsel. Dit kan leiden tot een breed scala aan chronische gezondheidsproblemen, waaronder kanker, endocriene verstoringen of neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer.
Het grootste risico ontstaat door directe blootstelling via inademing of huidcontact. Dat geldt vooral voor wie de pesticiden gebruikt, zoals boeren en tuinders. Verder kunnen pesticiden worden verspreid door lucht, water en bodem, wat leidt tot extra risico’s voor wie in de nabijheid van bespoten grond woont of werkt. De verdere bevolking loopt vooral risico via indirecte blootstelling: door voed-
sel dat behandeld is met pesticiden. Het terugdringen van gezondheidsrisico’s begint daarom bij bewustwording. Als je weet wat de bronnen zijn, kun je blootstelling mogelijk vermijden. Als je via voeding schadelijke stoffen binnenkrijgt, verloopt het ontgiften ook hoofdzakelijk via de voeding: door gevarieerde, vezelrijke voeding te eten die rijk is aan fytonutriënten. Fytonutriënten komen van nature in planten voor en kunnen een gezondheidsbevorderend effect hebben. Veelvoorkomende fytonutriënten, zoals flavonoïden (uien, bessen, citrusvruchten), carotenoiden (wortels, paprika, mango) en glucosinolaten (broccoli, spruitjes, kool) hebben ontgiftende eigenschappen die het lichaam kunnen helpen om schadelijke stoffen effectief te neutraliseren en te verwijderen.
• Aktar, M. W., Sengupta, D., & Chowdhury, A. Impact of pesticides use in agriculture: their benefits and hazards. Interdisciplinary Toxicology. 2009, 2(1), 1-12.
• Shattuck A, Werner M, Mempel F, et al. Global pesticide use and trade database (GloPUT): new estimates show pesticide use trends in low-income countries substantially underestimated. Glob Environ Change. 2023;81:102693.
• Kim, K. Kabir, E., & Jahan, S. A. Exposure to pesticides and the associated human health effects. Science of The Total Environment. 2022, 575, 525-535.
• Lampe, J. W. Health effects of vegetables and fruit: assessing mechanisms of action in human experimental studies. The American.
Ervaringsverhaal Zenmeditatie na de diagnose kanker
Toine de Graaf
‘Ik weet niet wát je doet, maar blijf het vooral doen,’ hoorde IT-ondernemer en zenleraar Richard Verhoeff (1965) eind vorig jaar van een tevreden oncoloog. Dus gaat hij door met dagelijkse zenmeditatie en yoga. ‘Het maakt het leven lichter en vermindert stress. En bij mij heeft stress een rol gespeeld. Dat weet ik zeker.’
Elk ziekteproces heeft zijn aanloop.
Maar hoever wil je teruggaan?
Tot het moment waarop de eerste verschijnselen zich openbaarden?
Of nog verder, naar de kiem van alles? In het kantoorgebouw in hartje Rotterdam waar het IT-bedrijf van Richard Verhoeff is gevestigd, zitten we in een rustige kamer. Ongestoord en ontspannen doet hij zijn verhaal, dat in vele opzichten ongewoon is. Want hoeveel mensen zijn jaren na de oncologische diagnose primaire tumor onbekend (PTO) nog in leven?
‘De helft van de PTO-patiënten sterft binnen twee maanden na hun eerste ziekenhuisbezoek,’ zegt Verhoeff. ‘Maar ik ben er nog steeds.’
Dagelijks mediteren
maakt dat er meer ruimte in je ontstaat
Een sleuteljaar in zijn ziekteproces was 2018. ‘Ik voelde twee opgezette klieren in mijn liezen. Ik ben ermee naar de huisarts gegaan. Die liet een echo maken. Daarop was niets bijzonders te zien, dus daar bleef het bij.’ Maar gaandeweg werden de twee bobbels groter. ‘In 2021 liet de huisarts een punctie doen. Daar kwam uit dat ik kwaadaardige tumoren had. Toen begonnen de onderzoeken bij de oncoloog. Die hebben eindeloos geduurd: overal waar een slang in kon, is een slang ingegaan. Verder zijn veel scans gemaakt. Uiteindelijk luidde de conclusie: je hebt uitzaaiingen, maar de primaire tumor is onbekend. Ofwel: je hebt PTO. In de wachtkamers waar ik kwam, zaten zieke mensen. Maar ik voelde me kerngezond. De oncoloog stelde voor beide tumoren weg te halen, maar ik zei: “Laat maar zitten, ze doen toch niks?” Die oncoloog verwees me daarop door naar een collega.’
Uiteindelijk liet Richard Verhoeff zich toch opereren. ‘De nieuwe oncoloog zei: “Ik weet eigenlijk ook niet wat ik zou doen: laten zitten of weghalen?” Hij zei dat de operatie geen peulenschil zou zijn. Maar op gegeven moment kwam hij met een argument waardoor ik uiteindelijk toch besloot tot een operatie: “De tu-
moren zijn ingekapseld, maar eentje is gaan groeien. Als dat verdergaat richting onderbuik, hebben we veel meer moeite om het weg te halen.” Het waren twee tumoren waar ik geen last of pijn van had. Ze zaten niks in de weg. Maar dat kon dus veranderen. In september 2022 en februari 2023 zijn ze verwijderd, samen met negen lymfeklieren.’
Verlichting
Terug naar 2018, het jaar waarin Verhoeff de twee opgezette klieren in zijn liezen ontdekte. ‘Dat gebeurde na een yoga-retraiteweek. Nu denk je: hoe komt een IT-ondernemer daar terecht? In 2011 zat ik niet goed in mijn vel. Ik was net weggegaan bij een multinational. Ook in de familie was gedoe. Toen ik in het bedrijfsleven begon als data-analist, na een studie bestuurskunde met stukken bedrijfskundige informatica, werd ik daar helemaal door gegrepen. Ik was bezig met denken, analyseren. Dat ging prima, zolang ik veel sportte, want dat is een goeie manier om je adrenalineniveau weer omlaag te krijgen. Dat geldt zeker voor aikido, een Japanse vechtkunst die ik vanaf mijn jeugd jarenlang heb beoefend. Toeval of niet: in 2011 belde een oude aikido-vriend me weer op. “Ik heb
een zenschoool overgenomen in Rotterdam,” zei hij. “Kom ook eens.” Ik daarheen. Zo begon ik met zitmeditatie en landde ik weer. Ik ben dat vervolgens structureel gaan doen: elke dag twee keer twintig minuten mediteren. En één keer per week naar de sangha: de groep die met elkaar mediteert.’
De zenmeditatie bracht hem verschillende dingen. ‘Gedurende de dag heeft iedereen kleine stressdin-
Richard Verhoeff
getjes. Zoals: haal ik mijn overstap wel, nu mijn trein vertraagd is? Of je morst koffie op je broek en moet nog naar een afspraak. In onze school noemen we dat bubbels. Elke dag heb je er wel een paar. Dagelijks een paar keer mediteren zorgt ervoor dat je die bubbels verwerkt. Toen ik mijn dochter leerde mediteren, zei ze: “Pap, ik snap het. Alles waar ik ‘s nachts van wakker lig, heb ik nu al verwerkt. En dan kan ik lekker slapen.” Mensen gaan na ongeveer drie weken zitmeditatie beter slapen. Dagelijks mediteren maakt dat er meer ruimte in je ontstaat. Het maakt het leven wat luchtiger en lichter. Het zenboeddhisme streeft naar verlichting. Het empathisch vermogen neemt bijvoorbeeld toe, evenals je emotionele intelligentie.’
Oerbubbel
Zenmeditatie helpt daarnaast bij de verwerking van oerbubbels, die dieper gaan dan de alledaagse
WAT ZEGT DE LITERATUUR?
De Duitse arts Henning Saupe, directeur van de Arcadia Praxisklinik in Bad Emstal, schreef in 2021 een boek over de holistische behandeling van kanker. In 2022 kwam een Nederlandse vertaling uit: Kanker begrijpen en holistisch behandelen (Succesboeken.nl). Saupe breekt daarin onder meer een lans voor ‘mindfulness meditaties’, in zijn ogen ‘de meest effectieve manier om stress te verminderen.’
Hij verwijst in dit verband naar het werk van de Amerikaanse stressonderzoeker en moleculair bioloog Jon Kabat-Zinn, die in 1979 de Stress Reduction Clinic oprichtte aan de Universiteit van Massachusetts. ‘Ervaringen uit de leer van het zenboeddhisme en yoga werden geïntegreerd in de wetenschappelijke kennis van onze moleculairbiologische stressreacties,’ schrijft Saupe. ‘Mindfulness based stress reduction, kortweg MBSR, wordt nu beoefend en onderwezen in klinieken en gezondheidsinstellingen over de hele wereld.’ Volgens Saupe begint het effect van een meditatieoefening ‘eerst in het bewustzijn en verspreidt dit zich, naarmate je er langer mee werkt, naar je psycho-emotionele niveau. Tenslotte bereikt het effect, na enige oefening, ook het biologisch niveau en beïnvloedt het dus immunologische processen.’
stress. ‘In 2016 ben ik begonnen met de opleiding tot zenleraar, deze heb ik in 2018 afgerond. Als zenleraar deel ik tijdens een les soms mijn persoonlijke pad. Dan vertel ik over een oerbubbel die ik heb doorgeprikt. Ik ben verslaafd geweest: aan chips. Ik was zo’n volwassen man die in één keer een zak chips kon leegeten. Totdat ik een keer tijdens de sangha in de groep zat: je zit dan echt stil, bent geconcentreerd en telt. Ik zit daar zo en in één keer voel ik mijn oren helemaal rood worden en denk ik: ik weet waarom ik chips eet!
Ik was zo’n volwassen man die in één keer een zak chips kon leegeten
Ik kom namelijk uit een verstoord gezin en ben als kind verwaarloosd. Maar ik had twee heel lieve grootouders. Als ik daar kwam, op woensdag- of zaterdagmiddag, lag daar een stapel strips. En in het dressoir lag een zak chips. Dan zat ik voor de gaskachel, met die zak chips en een stripverhaal, omringd door liefde. Daar kon ik ontsnappen uit de chaos. Ik denk dat het mijn redding is geweest.’
‘Mijn moeder heeft geen gemakkelijk leven gehad. Ik ben een tweede generatie oorlogsslachtoffer, zowel van vaders- als moederskant. Mijn moeder is opgegroeid in NederlandsIndië. Haar vader is omgekomen in de Javazee. Haar stiefvader is overleden aan de Birma-spoorlijn. Mijn moeder heeft haar hele leven met iedereen ruzie gemaakt: ze had zó veel angsten overgehouden aan de oorlogstijd. Ik heb het later wel eens zo verklaard: door de ruzie die ze met iedereen maakte, kreeg ze adrenaline en bleef ze overeind. Toen ik 7 jaar was, zei mijn vader: “Ik kan hier niet meer tegen”. Hij is gewoon
Mijn onwetendheid was opgeheven en ik was mijn verslaving kwijt
het huis uit gegaan. Ik heb nog steeds een goed contact met hem. Op haar 13de is mijn zus bij onze grootouders gaan wonen. En toen ging thuis alle aandacht naar mij. Maar ik deed het nooit goed en had altijd bonje met mijn moeder.’
‘Had ik later stress in mijn werk of stress door iets anders: whoep, chips eten! Ik probeerde mijn hang naar chips wel te onderdrukken, maar het lukte niet. Ik wist ook niet waardoor het kwam. Over zen en boeddhisme las ik: leven is lijden en lijden wordt opgelost door het opheffen van onwetendheid. Ik dacht: het zal wel. Maar na dat sangha-inzicht kon ik ineens van de chips afblijven. Ik had niet meer die behoefte. Mijn onwetendheid was opgeheven en ik was mijn verslaving kwijt. Zo eenvoudig kan het dus zijn. Dat was in 2012 of 2013. Het motiveerde me om door te gaan met mediteren.’
Bikramyoga
In 2015 voegde Richard Verhoeff ook bikramyoga toe aan zijn programma, een vorm van yoga die wordt beoefend in een ruimte die wordt verwarmd tot 40°C met een luchtvochtigheid van 40%. ‘Een les duurt 90 minuten en is heel intensief. Ik ben begonnen met twee keer per week een les. Ik had al ervaren dat meditatie goed voor me was; het hielp bij verwerking van mijn trauma’s. Yoga helpt mij ook, onder andere om goed te blijven ademen tijdens de zitmeditatie. Het helpt om denken en voelen echt te laten samenvallen. Ik vind soms dat we in het zitten te weinig bewegen en in het bewegen te weinig mediteren, omdat yoga een soort sport is geworden. Op mijn werk kan ik genoeg zitten en bewegen is goed voor je. Ik combineer die dingen nu: ’s ochtends mediteer ik en ‘s avonds ga ik naar yoga. Ik wil dat eigenlijk
Yoga helpt om denken en voelen
echt te laten samenvallen
elke dag maar soms lukt het niet, door een zakelijk etentje of iets anders.’ Hij vertelt er letterlijk van te zijn gegroeid. ‘Sommige mensen zeggen: “Het lijkt wel of je langer bent geworden”. Maar als je elke dag je ruggengraat recht maakt tijdens yoga-oefeningen, kun je daarvan echt groeien. Op gegeven moment zei mijn dochter bij het streepjes zetten op de muur thuis: “Oh pap, jij bent óók een centimeter langer geworden”. Dit is eveneens een reden om dit te blijven doen.’ Evenals de opmerking die een bevriende internist maakte. ‘Op gegeven moment vertelde ik haar dat ik in de winter helemaal niet meer verkouden of grieperig ben. Zij antwoordde: “Dat is niet zo gek, want jij geeft jezelf elke dag koorts”. In een ruimte van 40°C gaat je lichaam aan de slag om troep op te ruimen, zoals virussen. In de periode waarin ik startte met yoga, ben ik ook vegetariër geworden. Ook daardoor voel je je geestelijk lichter, is mijn ervaring.’
Verkramping
In december 2023 bezocht hij zijn oncoloog voor het laatst. Alles bleek in orde. ‘Ik weet niet wát je doet, maar blijf het vooral doen,’ kreeg hij mee als advies. Dus gaat hij gewoon door met dagelijkse zenmeditatie en yoga, dat zijn leven lichter maakt en stress wegneemt. ‘En bij mij heeft stress een
rol gespeeld bij de tumorvorming. Dat weet ik zeker. Gelukkig heeft mijn immuunsysteem de originele tumor laten verdwijnen, waardoor ik de diagnose PTO kreeg. Zou dat ook zijn gebeurd zonder zenmeditatie en yoga? Ik denk van niet.’
‘De eerste symptomen doken op in 2018 en dat was een heel stressvol jaar. Mijn moeder overleed en ze wilde ook nog dat haar urn in Indonesië werd begraven. Zij heeft me altijd zó veel stress bezorgd. Aan de andere kant: ik heb in vergaderingen van raden van bestuur gezeten en daar kon niemand mij uit het lood krijgen. Want als je dit thuis gewend bent, is de rest gewoon peanuts. Maar die stress is wel in mijn lichaam gaan zitten. De verkramping zat in mijn liezen. Dat merkte ik ook bij het doen van yoga. Ik heb jaren alleen maar op mijn knieën kunnen zitten, omdat ik de lotushouding niet kon aannemen vanwege die verkramping in mijn liezen. Daar was het allemaal opgeslagen.’
‘In 2018, na het overlijden van mijn moeder, sprak ik tijdens de yoga-retraiteweek een Thaise massagetherapeut. Ik vroeg: “Is daar niks aan te doen?” Hij is aan de gang gegaan met mijn liezen. Tijdens de yogales daarna voelde ik me ineens helemaal in mijn heupen zakken. Mijn achteraf-analyse is: hij heeft iets in mijn liezen losgemaakt, waardoor de spanning daar is verdwenen. Ofwel: de ellende die mijn moeder aan mij heeft doorgegeven. Die stress lijkt zich te hebben gematerialiseerd in mijn tumoren.’ Vóór de jaarwisseling staat weer een ct-scan gepland. ‘Om te kijken of het nog steeds schoon is. Maar de vraag is nu ook: wil ik die scan wel ondergaan? Want het blijft een vorm van bestraling. Aan de andere kant: als ik via zelfonderzoek nieuwe bobbels vind, pijn krijg of een bloeding, moet ik niet wachten tot eind dit jaar, maar moet ik meteen bellen. Dat is de situatie: ik ben nog steeds een oncologische patiënt.’
De meerwaarde
van Een maatje bij eenzaamheid
Mignon en Willy werden via Humanitas voor een jaar aan elkaar gekoppeld als maatjes. Het klikte zo goed, dat ze elkaar nu nog steeds opzoeken. ‘Wij zijn een soort vriendinnen geworden.’ Dit is wat het maatjes-project tegen eenzaamheid van deze vereniging voor deelnemers én vrijwilligers kan betekenen.
Karin Stroo
Een zaterdagochtend in Schagen, Noord-Holland. Mignon (61) zit op de bank van haar rijtjeswoning in een rustige, doodlopende straat. Op tafel staat boterkoek, gemaakt door de leerlingen van de middelbare school waar Mignon werkt; ze is docent Duits en Engels. Daarnaast is ze maatje, waardoor ze via vereniging Humanitas werd gekoppeld aan Willy (75). De dames zijn er net achter gekomen dat ze allebei óók van de muziek van Julio Iglesias houden, naast al die andere interesses die ze gemeenschappelijk bleken te hebben. ‘We houden allebei van theedrinken,’ zegt Willy, ‘van het theater en van lekker eten.’ ‘Neem nog een stukje boterkoek,’ oppert Mignon.
Op eigen kracht
Het is halverwege het jaar 2021 als Mignon in de bibliotheek van Schagen een banner ziet van Humanitas waarop staat: ‘vrijwilligers gevraagd’. De vrijwilligers van Humanitas helpen mensen om op eigen kracht iets aan hun situatie te veranderen, zo staat er op de website te lezen. Mensen kunnen hulp vragen op verschillende gebieden: voor thuisadministratie, als taalmaatje, opvoed-
hulp of tegen eenzaamheid. Iedereen mag er aankloppen, ongeacht leeftijd, achtergrond of levensovertuiging. Dat spreekt Mignon aan en ze gaat op gesprek bij Humanitas. Humanitas geeft trainingen aan de vrijwilligers, lessen die Mignon uiteraard heeft gevolgd, naast de coachingcursussen die ze zelf al had gedaan. Het belangrijkste is volgens haar dat je werkelijk interesse hebt in andere mensen. ‘Niet oordelen, aandachtig luisteren en doorvragen - maar natuurlijk niet als iemand geen antwoord wil geven.’
Rond dezelfde tijd dat Mignon als vrijwilliger begint, geeft Willy zich op voor hulp bij de thuisadministratie. Hoe gaat het daarna dan in zijn werk als je je hebt opgegeven? Willy glimlacht: ‘Ik heb mezelf niet opgegeven hoor, ik ben niet zo voortvarend wat dat betreft. Ik denk dat het een van mijn dochters is geweest, maar ik weet het niet zeker.’ Na aanmelding komt er iemand van Humanitas op bezoek om te kijken wat de deelnemer nodig heeft. Vervolgens zoeken ze een vrijwilliger die daarbij zou kunnen passen. Er volgt een kennismakingsgesprek waarbij ook een coördinator van Humanitas aanwezig is en als het klikt is het aan de vrijwilliger en de deelnemer om verder invulling te geven aan hun traject.’ Mignon werd dus gekoppeld aan Willy. Mignon lacht: ‘Ik zag al snel dat haar administratie prima in orde was. We hadden intussen al een paar gesprekjes gevoerd en ik merkte dat we wel wat overeenkomsten hadden. Ik vroeg haar op een dag: ‘Is het niet zo dat je je eigenlijk eenzaam voelt?’ Toen kwamen de waterlanders en wist ik dat ik de spijker op zijn kop had geslagen.’ Zeker, zegt Willy, ze moest een drempel over voordat ze durfde te zeggen dat ze zich eenzaam voelde. ‘Dat doe je niet zo snel, dan stel je je wel heel kwetsbaar op.’
Het belangrijkste is
dat je werkelijk interesse hebt in andere mensen
Mignon neemt contact op met haar aanspreekpunt bij Humanitas en de hulp bij de thuisadministratie wordt omgezet in een andere dienst van de organisatie: het maatjes-project.
Weggeduwd
Het is coronatijd en Willy is net verhuisd naar een aanleunwoning bij verzorgingstehuis De Bron waar ze voorheen in de gemeenschappelijke ruimte graag een spelletje speelde met de bewoners. Daar mag ze niet meer naar toe vanwege de coronaregels. Wanneer haar buurvrouw - waar ze regelmatig een praatje mee maakt - komt te overlijden, voelt Willy zich, zoals ze zelf zegt: ‘Weggeduwd in een hoekje. Ik wist eigenlijk niet meer waar ik het zoeken moest van eenzaamheid.’ Vóór corona voelde ze zich ook wel eens alleen, maar dat was toch anders, ze kon dan altijd nog even een spelletje bingo gaan spelen. ‘Daar hoefde je niet veel te zeggen en geen vragen te beantwoorden maar je kon toch meedoen.’
Toen Mignon voor de allereerste keer langskwam, was Willy best nerveus. ‘Het klikte wel meteen,’ zegt ze. ‘Maar in eerste instantie kroop ik in mijn schulp, om er gaande-
weg uit te komen. Ik zei niet zoveel in het begin, maar dat ging langzaam beter. We houden allebei van theeleuten en van katten, zo had ik een aanknopingspunt voor een gesprekje en daardoor voelde ik me veiliger. Vooral toen ik merkte dat Mignon goed luisterde en dingen begreep.’ Na de eerste keer maken maatjes en deelnemers zelf een nieuwe afspraak voor een of twee weken later, net hoe het uitkomt. Mignon, terwijl ze haar lege theekop terug op tafel zet: ‘Zo bouw je het een beetje op en dan kun je kijken naar wat iemand leuk vindt. Willy en ik zijn met spelletjes begonnen en daarna met kleine uitstapjes. Een keer wat drinken op een terras. Een keer naar het theater, zo is dat langzaam gegroeid.’
Goed matchen
Het maatjesproject loopt in principe een jaar. Dat is enerzijds omdat er een wachtlijst is, er is soms meer vraag dan aanbod, en anderzijds om het traject op een bepaalde manier te begrenzen. Volgens Mignon zit de kracht van Humanitas in het goed matchen van vrijwilliger en deelnemer: als je merkt dat het niet klikt, dan kun je dat gelijk aangeven en eventueel wisselen. Inmiddels zijn Willy en Mignon een aantal jaren verder en zien ze elkaar nog geregeld. Heeft het maatjesproject gezorgd voor een soort vriendschap? ‘Een soort vriendinnen, ja, zo kun je ons wel noemen,’ zegt Mignon. Ze trekken er geregeld samen op uit. Zo gingen ze naar Madurodam - ‘handig met de Vriendenloterij, dat scheelt enorm in de kosten’ - en naar de dierentuin in Leeuwarden met daarna een high tea. Ook gingen ze naar het Van Gogh Museum in Amsterdam
Willy (links) en Mignon in het Van Gogh Museum
en naar het theater. ‘We blijven gewoon maatjes, alleen niet meer onder de paraplu van Humanitas. Dat hebben we ook zo afgesproken met Humanitas. Het klikt en we gaan gewoon zo verder.’
Inmiddels is Mignon weer betrokken bij een andere deelnemer via het maatjesproject. In principe is de inzet bij dat project: een maatje voor minimaal één uur per week. Deze deelnemer woont in Petten en wil graag één keer per twee weken bezoek. Dat kan ook, Mignon gaat er dan eens in de twee weken twee uurtjes naar toe om te kletsen. Ze vindt het dankbaar werk, het zorgt ook voor haarzelf voor afwisseling. ‘Ik kom in contact met andere mensen, dat is fijn want ik ben een mensenmens. Alleen thuis en werken is ook niet altijd even leuk, dus dit vrijwilligerswerk doe ik graag.’ Tegen haar leerlingen op de middelbare school zegt ze dat werk belangrijk is, maar dat niet alles geld hoeft op te leveren. Vrijwilligerswerk is belangrijk en dat kan ook in de kantine van de voetbalclub.
Soort ambassadeur
Willy heeft geen ambities om zelf maatje te worden bij het maatjesproject om te voorkomen dat ze druk gaat ervaren. Mignon: ‘Maar ergens is ze wel een soort ambassadeur van Humanitas natuurlijk. Want dat is het grappige; ze heeft het over hoe ze was, dat ze altijd het gevoel had dat mensen haar niet moesten. Ze had last van onzekerheid. Maar dat is helemaal omgedraaid, als er nu nieuwe mensen komen in De Bron stapt ze eropaf en betrekt ze hen erbij. Juist ook omdat ze weet hoe naar het kan zijn als je er niet bij hoort.’ En dan, als een soort conclusie: ‘Willy is van een onzeker muisje veranderd in een vrouw die er durft te staan!’ Willy glimlacht: ‘Ja, ik zeg tegenwoordig dat mensen Humanitas moeten bellen als ze ergens behoefte aan hebben.’ ‘Maar je gaat ook zelf met ze in gesprek,’ komt Mignon ertussen. Willy: ‘Dat vinden mensen wel prettig, dat merk ik wel. Juist ook omdat ik begrijp hoe ze zich voelen.’ Mignon vult ondertussen de theebekers nogmaals en deelt de laatste boterkoek uit.
OVER HUMANITAS
De vrijwilligers van Humanitas zijn er voor iedereen die even wat hulp kan gebruiken. Ze luisteren en denken mee bij geldzorgen, opvoedvragen, rouw, eenzaamheid en meer en zoeken mee naar een oplossing of een nieuw begin. De hulp is kosteloos voor deelnemers en wordt aangeboden via 78 afdelingen in Nederland. Meer informatie: humanitas.nl.
Met
kerst mag je niet alleen zitten. Maar geldt dat alleen voor kerst?
Donkere dagen
Nu het bijna de donkere dagen van december zijn, hoe kijken de dames naar kerst?
Willy schudt haar hoofd: ‘Kerst is de laatste jaren niet meer mijn ding. Dat is de tijd waarin ik me erg eenzaam voel. Iedereen heeft het hartstikke druk en is heel erg leuk bezig. Ik voelde me voor de feestdagen altijd in een gat vallen, dat gaat nu een beetje beter maar kerst mogen ze wat mij betreft afschaffen.’ Ze trekt de mouwen van haar blouse wat verder naar beneden. Als ze weer opkijkt zegt ze: ‘De kinderen hebben het druk, dat is logisch. We doen altijd wel iets samen met kerst, maar het is voor mij niet meer zoals vroeger.’
Mignon heeft zitten luisteren en zegt dan: ‘Weet je, het is vaak zo dat mensen je willen uitnodigen want “met kerst mag je niet alleen zitten,” zoals Robert ten Brink dan roept. Maar waarom geldt dat alleen voor kerst? Mensen kunnen het hele jaar alleen zitten.’
Zelf gaat ze trouwens het liefst naar een zonnig oord tijdens de feestdagen, maar als dat niet lukt kan ze ook prima rustig thuisblijven. Ondanks dat een Humanitasmaatje er niet altijd is, is het wel heel mooi om te zien dat het project een enorm verschil kan maken voor iemands leven. Willy knikt en zegt: ‘Ik zie de lol er weer van in om leuke dingen te doen in mijn leven. Je kan wel thuis gaan zitten kniezen, maar daar heb je niks aan.’
Om privacyredenen laten we de achternamen van Willy en Mignon in dit artikel achterwege.
Willy (links) en Mignon
Wat de geschiedenis
ons leert over wie we zijn
Het héle evolutieverhaal
Paula Kragten
Voor het succesverhaal van homo sapiens was de evolutie van het vrouwenlichaam ofwel het vermogen om borstmelk te geven van cruciaal belang. Al gaat dat vermogen wel gepaard met wat gezondheidsrisico’s en gevaren. Zoveel is duidelijk als je de bestseller Eva van Cat Bohannon leest. Over evolutiebiologie, maar dan vanuit het vrouwelijk perspectief.
Voor wie nu denkt: alweer een verhaal over vrouwengezondheid? Het antwoord is ja én nee. Dit artikel gaat inderdaad over de internationale bestseller Eva van de Amerikaanse auteur en onderzoeker Cat Bohannon (1979), over de evolutiegeschiedenis van het vrouwelijk lichaam. Over het ontstaan van borsten en baarmoeders en al die andere kenmerken die wij als typisch ‘vrouwelijk’ beschouwen. Over waarom homoniden als de homo sapiens en andere zoogdieren (het vogelbekdier en sommige egels buiten beschouwing gelaten) hun kinderen in een baarmoeder ‘uitbroeden’ en zijn gaan zogen, terwijl eieren leggen minder invasief is voor het lichaam. Over het evolutionaire voordeel van alle mutaties die de hele menselijke soort tot een succes hebben gemaakt, maar die voor de helft daarvan wél wat extra gezondheidsrisico’s met zich meebrengen.
De ontstaansgeschiedenis van het boek Eva, dat inmiddels in twintig talen is vertaald, begint als de auteur tot het inzicht komt dat het mannenlijf sinds jaar en dag de standaard is. Zij kijkt op dat moment in de bioscoop naar de sciencefictionfilm Prometheus. De vrouwelijke hoofdpersoon, ongewenst zwanger van een ruimtewezen (het is een film tenslotte), vraagt aan een robotchirurg om een spoedkeizersnede. ‘Error,’ zegt de robot met een vrouwenstem. ‘Deze medbot is alleen gekalibreerd voor mannelijke patiënten.’
Dat leidt tot verontwaardigd gemor in de zaal. Want inderdaad, wie bedenkt er nu een medisch systeem voor een peperdure ruimtemissie die de mensheid moet redden, waar slechts de helft van de mensheid wat aan heeft?
Onze moderne medische wetenschap doet maar al te vaak hetzelfde, bedenkt Bohannon zich. De dosering van veel medicatie is uniseks, waardoor vrouwen vaker bijwerkingen ervaren of waardoor medicijnen voor hen minder goed werken. Medicijnen zijn doorgaans alleen op man-
nen getest omdat de vrouwelijke hormoonhuishouding voor ruis kan zorgen. Zelfs proefdieren zijn om die reden meestal mannelijk.
Op allerlei vlakken - bij het behandelen van ziekten, bij wetenschappelijk onderzoek, in het onderwijs - gaat men uit van de onjuiste aanname dat het lichaam van een vrouw gewoon een willekeurig lichaam is. Zonder een paar belangrijke aanhangsels, maar voor de rest identiek aan dat van de man. Die blinde vlek - het feit dat het vrouwenlichaam minder goed is bestudeerd dan het mannenlichaam en wat daar de gevolgen van zijn - laat Bohannon niet meer los. Want hoort de wetenschap niet objectief te zijn? Neutraal naar gender te kijken? Empirisch te werk te gaan? Daarom besluit ze het boek dat er nog altijd niet was, over de héle evolutiegeschiedenis, zelf maar te schijven.
Menselijk lichaam onderzocht
In Eva zoomt ze in op de vragen die wetenschappers jarenlang links hebben laten liggen. Waarom leven vrouwen langer dan mannen? Waarom hebben mensen een menopauze? Waarom menstrueren vrouwen? En bestaat het ‘vrouwelijk brein’ echt? Geen zorgen: Adam wordt in dit herziene scheppingsverhaal verhaal zeker niet vergeten. Want is die penis zoals mannen die nu hebben wel nodig voor een succesvolle voortplanting? Waarom heeft deze geen botje voor een permanente erectie, weerhaakjes of andere elementen die je elders in het dierenrijk wel ziet? Waarom zijn het er geen twee, zoals bij buideldieren, die overigens ook meerdere baarmoeders en vagina’s hebben? En klopt het dat mannen ook borstvoeding kunnen geven? Hoort de
niet
Ergens in de evolutiegeschiedenis nam
het
lichaam van zoogdieren een afslag
Bohannon, gepromoveerd aan de Columbia University in New York in een ietwat ander vakgebied (de evolutie van verhalen), ging bij haar onderzoek niet over één nacht ijs. De informatiedichtheid is enorm. Minutieus beschrijft ze hoe het vrouwelijk lichaam zich heeft ontwikkeld, vanuit de allereerste zoogdieren die zo’n tweehonderd miljoen jaar geleden ontstonden tot aan ‘de vrouw’ zoals we deze nu kennen. Voor de beeldvorming: de moderne mens (homo sapiens) wandelt pas tweehonderdduizend jaar op de aardbol rond.
Het menselijk lichaam is dus een betrekkelijk nieuw fenomeen en het resultaat van een flinke hoeveelheid toevalligheden. Niet één systeem in ons lichaam is even oud als andere systemen. Niet alleen omdat bepaalde typen cellen sneller worden vervangen dan andere (zo zijn je huidcellen jonger dan hersencellen), maar ook omdat de kenmerken die wij als specifiek voor onze soort ervaren op uiteenlopende tijdstippen en manieren zijn ontstaan. Door die kenmerken een voor een te ontrafelen, krijg je niet alleen een goed beeld van wat het betekent om ‘mens’ te zijn, maar ook van de specifieke uitdagingen die het met zich meebrengt om ‘vrouw’ te zijn.
Het evolutieverhaal van Eva wordt in min of meer chronologische volgorde verteld aan de hand van hoofdstukken met praktische titels als Melk, Baarmoeder en Menopauze. In elk hoofdstuk staat een van onze ‘oermoeders’ centraal. Er bestaat immers niet zoiets als één Eva, er zijn vele Eva’s. In het hoofdstuk Melk is die oermoeder ‘Morgie’ ofwel Morganucodon. Een diertje dat het midden houdt tussen een wezel en een muis, in holen leefde en eieren legde. Bohannon omschrijft de tijd waarin Morgie tweehonderd miljoen jaar geleden leefde
(denk: verschuivende aardplaten, vulkaanuitbarstingen, dinosauriërs met het formaat van een vrachtwagen) met drama. Maar de kern van het betoog is helder: dat Morgie ondanks alle gevaren een zeer succesvolle soort was, komt doordat ze haar nakomelingen iets gaf dat uit haar eigen lichaam kwam.
Succesrecept: borstmelk
Borstmelk blijkt hét antwoord op de grote gevaren waaraan pasgeborenen worden blootgesteld: sterven van honger of dorst, gedood worden door roofdieren of door bacteriën of parasieten. Water is een eerste levensbehoefte, maar kan barstensvol bacteriën zitten. Menselijke melk (colostrum) bestaat uit water van de veilige soort, maar bevat ook allerlei andere bestanddelen. Van die niet-waterige bestanddelen (eiwitten, enzymen, suikers, bacteriën, hormonen, mineralen, cellen uit het immuunsysteem van de moeder en mineralen) springt één bestanddeel eruit: oligosacharide. Deze prebiotica, inmiddels ook als supplement te koop in een potje, is onmisbaar voor een goed werkend immuunsysteem.
Cat Bohannon
(Foto: Stefano Giovannini)
Waarom onze borsten zo hoog zitten en niet in de buurt van het bekken, zoals bij andere zoogdieren, waarom wij er maar twee hebben in plaats van zes of acht en waarom ze zoveel vetweefsel bevatten, al die vragen komen aan bod. En passant worden ook wat mythes getackeld. Want anders dan menigeen denkt, zijn borsten gezwollen omdat ze bloed, vet en klierweefsel bevatten, niet omdat ze vol melk zitten. De cupmaat zegt niks over de hoeveelheid melk die je kunt produceren of over de fertiliteit. Waarom op de bouwtekening van mensenvrouwen meer vetweefsel is ingetekend dan op die van andere primatenvrouwen is onduidelijk. Wellicht omdat je de borst dan makkelijker naar de zuigeling toe kon bewegen als je je op twee benen over de savanne voortbewoog. Hoewel borsten tegenwoordig als erogene zones worden gezien, zijn ze vanuit evolutionair oogpunt niet per se zo bedoeld. De tepels van mannen zijn niet per se rudimentair - het lichaam heeft namelijk de pest aan verspilling. De als overbodig bestempelde blindedarm blijkt bijvoorbeeld wel degelijk een functie te hebben volgens recent onderzoek (namelijk het bewaken van de gezondheid van het darmmicrobioom). Het antwoord op de eerder gestelde hamvraag: ook mannen kunnen, zij het met wat obstakels en niet al te efficiënt, borstvoeding geven.
Gezondheidsrisico’s
Het evolutionaire voordeel van mensenmelk zal duidelijk zijn. Colostrum (de eerste moedermelk) zit barstensvol ‘immuunsoldaten’. Je kunt voeding geven zonder dat je je kind aan gevaren hoeft bloot te stellen. Daarbij is borst-
voeding geven een soort natuurlijke anticonceptie. Het voorkomt dat je lichaam meteen weer zo’n zware exercitie moet doorstaan - zwanger zijn en bevallen van iets met een nét te groot hoofd, dat langdurig superafhankelijk van je blijft. Maar aan dat vermogen om te kunnen zogen hangt wel een stevig prijskaartje. Alle wezens met mammaweefsel (mensen, maar ook honden, katten en dolfijnen) zijn namelijk bevattelijk voor borstkanker. Voor vrouwen (30%) geldt dat sterker dan voor mannen (1%), aldus Bohannon. Aan borsten hebben en melk kunnen maken kleven risico’s.
Het lichaam van vrouwelijke zoogdieren moet meer klappen opvangen dan dat van mannelijke zoogdieren, dat gegeven komt in vrijwel elk hoofdstuk terug. Hoezo ‘het zwakke geslacht’, vraag je je al na een paar bladzijden af. Dat is geen jammerklacht, maar een feit. Want ook aan het vermogen om een bevruchte eicel in de baarmoeder ‘uit te broeden’ zitten gezondheidsrisico’s. Dat blijkt wel uit hoofdstuk twee: Baarmoeder. Want ergens in de evolutiegeschiedenis nam het lichaam van zoogdieren een afslag. In plaats van hun eieren te leggen gingen sommige soorten die in het eigen lichaam uitbroeden. Een groep ontwikkelde zich tot de huidige buideldieren, terwijl andere eutheria werden: dieren met een placenta dus. Ik weet niet of ik echt kan uitleggen hoe bezopen dat was, schrijft Bohannon. Want eieren leggen is normaal. Wat dan weer niet normaal is, is die eieren in je eigen lichaam uitbroeden, waar ze catastrofale schade kunnen aanrichten. Wat niet normaal is, is een placenta construeren en een foetus in ontwikkeling verankeren aan de wand van de baarmoeder, waardoor het lichaam van de moeder verandert in een soort vleesfabriek. Wat niet normaal is, anders gezegd, is levende jongen ter wereld brengen. Maar dat is nu uitgerekend wat de meeste zoogdieren doen. Plus een klein aantal niet aan ons verwante soorten vissen en hagedissen. Uitzonderingen bevestigen de regel - ook in de evolutiegeschiedenis.
Het feit dat vrouwen zwanger kunnen worden, kunnen baren en borstvoeding kunnen geven is de reden dat het lichaam van vrouwen op deze manier in elkaar zit. Het is een enorm onderdeel van waarom hun leven er zo uitziet. Een beroerde toestand, aldus Bohannon, want de zwangerschap én de bevalling zijn veel zwaarder en gevaarlijker dan alles waar eieren leggende soorten mee te maken krijgen. Levende kinderen op de wereld zetten, is heel ingrijpend. Maar om de een of andere reden is het wel een uiterst succesvolle manier van voortplanten. Daarvoor moeten dus wel de nodige offers worden gebracht. Los van het risico op moedersterfte - sterven in het kraambed dus - een totaal ruptuur (uitscheuren) en verzakkingen (prolaps) naderhand, plus de kans op allerhande soorten gynaecologische kanker: waarom menstrueren mensen eigenlijk? Bij andere zoogdieren - met uitzondering van enkele apen en spits- en vleermuizen - wordt cyclusgebonden bloedverlies niet waargenomen. Blijkbaar is dit geen voorwaarde voor voortplanting. Al blijkt er ook hier sprake van een evolutionair voordeel. Dat innestelen van een bevruchte eicel is zoals gezegd een behoorlijk agressieve daad; een soort oorlogssituatie over en weer. Dik baarmoederslijmvlies voorkomt dat de eicel zich in de baarmoederwand vol bloedvaten kan ingraven en beschermt de moeder zo tegen ondervoeding of ziek worden door een op hol geslagen immuunsysteem. Het ‘signaleert’ ook of een embryo gezond is. Baarmoederslijmvlies is dus een verdedigingsmuur die zo’n vijfhonderd keer per vrouwenleven wordt afgestoten. Ook al krijgen moderne mensenvrouwen (in Nederland) gemiddeld minder dan anderhalf kind. Onnodige energieverspilling? Met bloed gaat immers ook energie (ijzer) verloren.
Meer onderzoek nodig
Het zal duidelijk zijn: de moderne mens is niet het eindproduct van de evolutiegeschiedenis, we zijn nog volop
Eva functioneert op allerlei niveaus anders dan Adam en wordt dus ook anders ziek
bezig met de reis. En lang niet alle vragen zijn eenduidig te beantwoorden. Neem het hoe en waarom van de menopauze. Vrijwel alle diersoorten planten zich voort tot aan hun dood. Waarom doen mensapen dit dan wel, maar mensen niet? Lezing één is dat dit de mensheid helpt bij het grootbrengen van mensenkinderen - die in vergelijking met andere diersoorten bovengemiddeld lang zorg nodig hebben. Lezing twee is dat onze eierstokken gewoon nog niet zijn aangepast op het feit dat we tegenwoordig ouder worden.
Daarmee zijn we weer terug bij het begin van dit verhaal. Is dit een verhaal over vrouwengezondheid of over mensengezondheid? Door nu eens niet Adam, maar zijn wederhelft Eva in het centrum van het universum te plaatsen, heeft Bohannon het bekende evolutieverhaal compleet herschreven. Dat levert niet alleen een vollediger verhaal op, maar laat ook zien waarom het vrouwenlichaam meer onderzoek verdient. Eva functioneert anders dan Adam en wordt dus ook anders ziek.
Bohannon is er helder over. Terwijl mannen drukdoende waren met oorlog voeren en andere belangrijke zaken, waren er vrouwen die achter een rots gingen zitten om zich met echt wezenlijke zaken bezig te houden: baren en borstvoeding geven ofwel het voortbestaan van de mensheid zekeren, zo stelt zij zich voor. Dat vrouwen daarbij zijn gaan samenwerken en dat de verloskunde ofwel gynaecologie is uitgevonden, noemt ze belangrijker voor het succes van de mensheid dan de uitvinding van het wiel of de beheersing van vuur.
Eva - Wat de evolutie van het vrouwelijk lichaam zegt over wie we zijn
Cat Bohannon
De Bezige Bij
ISBN: 9789403130521
488 pagina’s € 29,99
Shinrin Yoku Academy
De kunst van het bosbaden
De helende kracht van de natuur, die ervaart Natascha Boudewijn iedere dag weer. Zij is oprichtster van de Shinrin Yoku Academy, de eerste school voor bosbaden in Nederland en België. Jaren geleden kreeg ze een burn-out. Ze spendeerde toen uren en uren in het bos, niet wetende dat dit het begin zou zijn van een nieuw levenspad.
Mimi van Dijk
Shinrin yoku betekent letterlijk ‘bosbaden’ en is een van oorsprong Japanse therapievorm die is ontstaan in de jaren tachtig van de vorige eeuw, waarbij de zintuigen worden blootgesteld aan het bos om de gezondheid te verbeteren. We hebben allemaal weleens een wandeling gemaakt door het bos, maar waarschijnlijk in een hoger tempo dan wat je bij shinrin yoku doet. Bij shinrin yoku draait het voornamelijk om het verlagen van je wandeltempo. Je wandelt als het ware in slow motion door het bos en neemt de omgeving en alles wat deze te bieden heeft met al je zintuigen in je op.
Hart voor de natuur
Natascha Boudewijn werkte jarenlang als communicatiemanager, maar merkte dat ze hier op den duur geen voldoening meer uit haalde. Hart voor de natuur had zij al wel. In haar vrije tijd kweekte ze groenten en kruiden op haar balkon. Later verhuisde ze naar een huis met een tuin, waar haar hobby steeds meer vorm begon te krijgen. Ze begon haar ervaringen en bevindingen over het moestuinieren te delen op - toen nog - Twitter en startte een blog. Online ontmoette ze gelijkgestemden en al gauw merkte ze dat hier veel interesse in was.
Onder de vlag van Greendelicious bracht zij kookboeken uit en opende ze een kookstudio waar ze kookworkshops gaf met haar zelfgekweekte groenten en kruiden. Het werd een onverwacht groot succes. Voor ze het wist, waren haar kookworkshops een halfjaar van tevoren volgeboekt en ontstonden er wachtlijsten.
‘Toen kreeg ik ineens een burn-out,’ begint ze. ‘Ik kreeg een burn-out terwijl ik iets deed waar ik blij van werd. Ik begreep eerst dus ook niet waar het vandaan kwam. Later besefte ik dat ik alles te leuk vond en niet meer kon stoppen. Ik stond áltijd aan. Het was leuk, maar gaf ook een benauwd gevoel, want ik kon niks meer voor mezelf doen.’ Tijdens haar burn-out kon ze haar armen slecht bewegen. Ze kon nauwelijks iets vastpakken. ‘Ik realiseerde me dat ik eigenlijk altijd alles deed met mijn armen en handen: koken, tuinieren, alles.’
Een stem
‘Tijdens mijn burn-out kon ik niets meer, maar het bos was de enige plek waar ik mezelf naartoe kreeg, dus ik was daar vaak te vinden. Steeds als ik in het bos was, voelde ik me heel ontspannen worden. Mijn armen deden dan zelfs geen pijn meer. Ik kwam eigenlijk helemaal bij mezelf,’ vertelt ze.
Op een dag gebeurde er iets bijzonders. Iets waar ze nog steeds haar vinger niet helemaal op kan leggen. ‘Het was een mooie winterdag en de zon scheen. Ik liep door het bos toen ik ineens een stem hoorde die zei: “je mag stoppen”. Ik keek nog om me heen en dacht: “wie zegt dat nou?” Ik hoorde het weer en daarna moest ik het ook vanuit mezelf zeggen. “Ik mag stoppen,” zei ik hardop.’
Het bos is veel meer
dan alleen maar een groen decor
Ze omschrijft het als een bizarre ervaring. ‘Ik zag allemaal licht en het voelde alsof ik één was met alles om me heen. Eén met de natuur. Dit was voor mij een heel duidelijk signaal dat ik alles gewoon mocht laten en dat ik mocht stoppen met waar ik mee bezig was. Dit was eerlijk gezegd een totale opluchting.’
Helende kracht
‘Ik kon tijdens mijn burn-out niet snel lopen, dus ik liep automatisch heel langzaam door het bos en mijn zintuigen stonden open. Het bos kwam écht binnen. Ik was dus al die tijd al bezig met shinrin yoku, terwijl ik geen flauw idee had wat het was.’ Zo maakte Natascha Boudewijn voor het eerst kennis met het fenomeen waar ze zich grondig in verdiepte en waar zij nu haar werk van heeft gemaakt en waar zij veel andere mensen mee inspireert.
Natascha Boudewijn
Geef de komende editie van Medisch Dossier gratis weg!
GEEF MEDISCH DOSSIER CADEAU!
Medisch Dossier bestaat 25 jaar en dat willen we niet ongemerkt voorbij laten gaan. Jij, als abonnee, mag het komende nummer van Medisch Dossier gratis weggeven aan een familielid, vriend of andere geïnteresseerde.
Wij reserveren hiervoor 100 exemplaren. Op= op!
Zo werkt het:
Scan de QR-code en bestel een gratis exemplaar. De ontvanger krijgt het eerstvolgende nummer automatisch thuis gestuurd.
Bij de Shinrin Yoku Academy die zij oprichtte, leer je hoe je je aansluit op de helende kracht van het bos. De Shinrin Yoku Academy biedt behalve een jaaropleiding tot gids, ook workshops, boeken, geleide visualisaties en boselixers. Inmiddels heeft ze al ruim honderd gidsen opgeleid. Het was van begin af aan een succes. Ze wilde de academie rustig opstarten en met één groep beginnen, maar in plaats daarvan meldden zich in no time veel mensen aan in allerlei leeftijdscategorieën en waren er drie groepen vol. Ze denkt dat dit ook te maken heeft met de tijdgeest. ‘Tegenwoordig zijn er zo veel prikkels. Veel mensen leiden een hectisch leven. Mensen willen terug naar de natuur om te ontprikkelen.’
Jezelf ont-moeten
‘De natuur heeft ervoor gezorgd dat ik vrij ben geworden van alles wat moet,’ zegt ze. ‘In het bos gaat het over ont-moeten. Je ont-moet jezelf. Alles wat je in je dagelijks leven steeds aan je hoofd hebt, laat je achter voordat je het bos in gaat. Je gaat gewoon op pad in het bos en ontdekt en ervaart als een kind. Je moet niks, je wandelt gewoon.’ Haar drijfveer voor het opzetten van de academie is om anderen daarbij te begeleiden. Volgens Natascha Boudewijn is zij zelf niet de therapeut, maar is dat het bos. ‘Ik moet dat als mens alleen maar faciliteren,’ zegt ze. ‘Het bos is veel meer dan alleen maar een groen decor. Je gaat er niet alleen wandelen, maar je gaat echt samenwerken met de bomen en met alles wat daar leeft.’
Samenwerken
Hoe gaat zo’n bosbad dan in zijn werk? ‘Als we met groepen het bos in gaan, doen we in het begin altijd een soort van welkomstceremonie. We gaan op een fijne plek staan en dan begeleid ik mensen in een korte visualisatie om alles even los te laten, te ontspannen en het lichaam en de emoties te voelen. Daarbij doen we de visualisatie om de deelnemers welkom te laten heten door het bos en ook om bescherming te krijgen van het bos,’ legt Boudewijn uit. Daarmee wordt bedoeld dat de deelnemers beschermd worden tegen alles wat hen afleidt van zichzelf. Daarnaast laat Boudewijn alles zo vrij mogelijk tijdens een bosbad. ‘Ik werk tijdens bosbaden met uitnodigingen. Dat komt uit het zenboeddhisme. Ik nodig mensen uit om dingen te doen in plaats van hen opdrachten te geven. Een uitnodiging klinkt heel anders dan een opdracht of een oefening. Dat klinkt namelijk meteen alsof je iets moet en bij bosbaden gaat het er juist om dat je niets moet.’
Harmonie en balans
Volgens Boudewijn melden mensen zich om uiteenlopende redenen aan voor een bosbad bij de Shinrin Yoku Academy, maar de meesten maken op dat moment heftige dingen mee in hun leven. ‘Er komen mensen die heel ziek zijn, die door het leven geconfronteerd worden met
In het bos gaat het over ont-moeten.
Je ont-moet jezelf
zichzelf en mensen waarbij het leven ineens stopt of heel anders is geworden. Of dat nu door een ziekte is, een echtscheiding, doordat ze hun baan zijn verloren of doordat er iets ernstigs aan de hand is met een dierbare. Juist deze mensen worden zich bewust van wat de maatschappij eigenlijk van hen vraagt; altijd aan staan, doorgaan en de beste moeten zijn. Het is een soort wake-upcall. Ik geloof dat het een soort oergevoel is dat we allemaal in ons dragen. Dat we uiteindelijk allemaal op zoek zijn naar harmonie en balans. En als je leven uit harmonie en balans is, ga je zoeken naar iets wat dat weer kan herstellen. De natuur kan dat.’
Boudewijn vindt het allermooiste aan het werken met deze Japanse therapievorm dat ze steeds weer getuige mag zijn van hoe helend het bos is en hoe krachtig dat kan zijn. ‘Mensen kunnen in het bos zo snel uit hun hoofd komen, ontspannen en alle ellende vergeten die zich op dat moment afspeelt in hun leven dat ze zichzelf weer als heel ervaren. Ik vind dat magisch. Dat is écht de helende kracht van de natuur,’ sluit Boudewijn af.
Meer informatie: shinrin-yoku-academy.nl.
Aandacht en waardering
Het geheim van een goede relatie
Meis Thewissen
In zijn lange leven heeft relatiecoach Anton Philips (1932) - telg uit de bekende familie inderdaad - één ding geleerd: relaties zijn het belangrijkste in het leven. En om die succesvol te maken, zijn zelfinzicht en communicatie onontbeerlijk. ‘Je kunt de liefde krijgen die je wilt, als je beseft dat de oplossing voor je relatieprobleem in de relatie zélf ligt besloten.’
‘De meeste mensen zoeken te laat hulp voor hun relatieproblemen,’ is het eerste wat Anton Philips zegt. ‘En ik ben daar zelf een voorbeeld van. Als ik in mijn eerste huwelijk had geweten wat ik inmiddels weet, dan had ik wellicht dat huwelijk kunnen redden.’ De nu 92-jarige Anton Philips, zoon van Frits en kleinzoon van zijn naamgenoot en medeoprichter van de gloeilampenfabriek, begon vijf jaar geleden zijn praktijk als relatiecoach volgens de Imagomethode. ‘Met mijn tweede vrouw Ineke heb ik ooit een weekendworkshop Imago-relatietherapie gevolgd en dat maakte een diepe indruk op me. Vanwege de logica achter de methode en de effectiviteit ervan. Toen de mogelijkheid zich voordeed om in Nederland een opleiding te volgen en zelf Imago-relatiecoach te worden, heb ik me ingeschreven als een van de eerste studenten.’
Als je een relatie begint is de relatie zelf het eerste kind waarvoor je moet zorgen
Sinds vijf jaar is de Imago-coaching en -therapie ook in Nederland geïntroduceerd. Het is daarmee nog vrij nieuw en dus redelijk onbekend. In Amerika en veel andere landen, zoals Engeland en Oostenrijk, kan deze therapievorm al langer rekenen op een brede belangstelling. Imago-coaching is een methode die is ontwikkeld door de Amerikaan Harville Hendrix (1935) en zijn vrouw Helen Lakelly Hunt (1949). Hendrix studeerde psychologie en religie en wijdde zijn leven aan het onderzoeken wat een relatie succesvol maakt. In zijn onderzoek ontdekte hij dat de grootste conflicten in een partnerrelatie vaak een wortel hebben in de jeugd van een of van beide partners.
Verliefd op je ouders
Het relatieprobleem is daarmee vaak niet verbonden met de relatie zelf, maar speelt daar wel een beslissende of zelfs destructieve rol in. ‘Imago gaat ervan uit dat degene op wie je verliefd wordt, sterke overeenkomsten vertoont met de eigenschappen of het gedrag van een van je ouders, of zelfs van beide. Enerzijds word je verliefd omdat het meteen vertrouwd voelt en anderzijds omdat je zoekt naar de liefde die je graag had willen hebben, maar niet kreeg.’
‘Een voorbeeld uit mijn eigen leven kan ik aanreiken aan de hand van mijn eigen gedrag. Mijn tweede
vrouw kon soms nogal vinnig uit de hoek komen en had een vrij kort lontje. Ik wilde haar niet boos maken, dus soms was dat op eieren lopen. Ik deed wat ze van mij verwachtte, want dat had ik thuis bij mijn moeder gedaan, die ook een kort lontje had. Dan hield ik het bijvoorbeeld heel lang vol om naar haar te luisteren, terwijl ik daar eigenlijk niet de energie of de ruimte voor had op dat moment. Ik was er wel maar ook weer niet, en zij merkte dat doordat ik gaapte. Dus werd zij boos. Ik voelde me dan rot, maar zij ook. Want ze kreeg niet de aandacht waar zij naar verlangde.’
‘Toen ik me realiseerde dat mijn gedrag uit mijn kindertijd kwam, en de angst voor boosheid van de vrouw die het dichtste bij me stond ook, raakte ik die angst kwijt. En dat heeft alle verschil gemaakt in onze relatie. Het is maar een klein voorbeeld, maar het raakt de kern in wat er gebeurt tijdens een Imago-relatiecoaching: je gaat van een onbewuste partnerrelatie naar een bewuste. En dat bewustzijn betreft het inzicht in de pijnpunten die jij al meebrengt vanuit je eigen achtergrond en verleden. Het probleem ligt vaak niet in de relatie zelf, maar je komt het daar wel tegen. Maar in diezelfde relatie ligt wel de oplossing.’
De meest voorkomende klacht die Philips tegenkomt in zijn praktijk in Naarden is een gebrek aan contact. Aan écht contact. ‘Vaak speelt onveiligheid daar een rol in. Als partners kritisch zijn naar elkaar, of veel commentaar op elkaar hebben is dat behalve vervelend in het moment ook een sluipmoordenaar in de relatie. Simpelweg omdat kritiek op elkaar de relatie onveilig maakt. Zelfs als de kritiek om kleine dingen in gewoontes of gedrag gaat. De manier waarop iemand met een lepeltje de melk door de koffie roert, een boterham smeert of de kleren opvouwt.’
Onveiligheid
Irritatie over kleine dingen wijst op ontstane onveiligheid. En als het onveilig is, dan is de reactie een reflex: je gaat vluchten, vechten of bevriezen. Contact, elkaar bereiken is dan onmogelijk. ‘Het is zo belangrijk om je partner te accepteren om wie hij of zij is,’ verduidelijkt Philips. ‘Natuurlijk valt op iedereen wel iets aan te merken, maar iedereen wil zich volwaardig voelen in een relatie. Als je onderhuids voelt dat je partner je afkeurt, kun je onmogelijk gelukkig zijn in een relatie.’
Anton Philips
Onder het tapijt
Het verliezen van contact in een relatie hoeft niet de enige reden te zijn om een traject te willen volgen. Angst in een startende relatie, of de angst voor herhaling van frustraties uit een vorige relatie zijn ook een goede aanleiding. Als bepaalde onderwerpen of thema’s binnen een relatie onder het tapijt zijn verdwenen, is Imago-relatiecoaching of -therapie ook geschikt. Voorbeelden zijn het gebrek aan seksualiteit of een langlopend conflict dat onverwerkt blijft liggen.
De belangrijkste rol van een Imagocoach in sessies, is het faciliteren van de dialoog tussen twee partners. De Imago-coach stelt vragen die de kern raken. Een kernvraag is bijvoorbeeld: wat is belangrijker voor je, je gedrag handhaven of je huwelijk/ relatie herstellen? Imago-coaching werkt met vaste protocollen waarin partners afspreken wie zender en wie ontvanger is in een gesprek, zodat een van de partners alle ruimte krijgt zich uit te kunnen spreken. De ander
bevestigt alleen wat hij of zij gehoord heeft en herhaalt dat ook letterlijk om zeker te zijn dat het goed begrepen is. Zónder commentaar, interpretatie of tegenargumenten.
De blije doos
Meestal neemt een traject zeven tot acht sessies in beslag, maar dat kan op verzoek altijd worden verlengd. ‘Scheiding lijkt het nieuwe normaal te zijn,’ zegt Philips. ‘Ik ervaar dat als jammer, want alle relaties maken moeilijke perioden door en de partners vergeten soms hulp te halen. Meestal is het te laat als er wel hulp wordt ingeschakeld. Als je een relatie begint is de relatie zelf het eerste kind waarvoor je moet zorgen. Wij focussen dus op de relatie, niet op partner A of partner B.’
‘Met twee anderen heb ik de stichting Gelukkige Relaties opgericht en een flyer ontwikkeld die sinds december vorig jaar wordt meegestuurd in de blije doos voor vrouwen die zwanger zijn. In die flyer staan zeven tips voor aanstaande ouders. Veel relaties
De grootste conflicten in een partnerrelatie hebben vaak een wortel in de jeugd
krijgen het moeilijk na de geboorte van het eerste kind, terwijl het beeld is dat je dan uitermate gelukkig zou moeten zijn. Maar de geboorte van een kind verandert de relatie ingrijpend.’ Op de vraag welke wijsheid hij zelf in zijn leven en werk heeft vergaard als het gaat om relaties is zijn antwoord even simpel als duidelijk: ‘Vrouwen willen aandacht en mannen willen waardering.’
RELATIETHERAPIE:
5 VORMEN
Systeemtherapie
De eerste vormen van relatietherapie werden ontwikkeld omdat psychoanalyse en psychotherapie ontoereikend bleken in het oplossen van problemen binnen het gezin. Die vroege methodes hadden vooral betrekking op de psyche van het individu. In systeemtherapie wordt het gezin als systeem gezien en betrokken bij de individuele therapie. Het gaat daarbij om problemen die ontstaan vanuit de interactie tussen gezinsleden, hun gedrag, hun vorm van communicatie en waarden en normen die daar een rol in spelen.
EFT
Emotionally Focused Therapy (EFT) is een evidencebased vorm van relatietherapie, waarvan de effectiviteit wetenschappelijk is onderzocht. De focus in deze benadering ligt op het doorbreken van negatieve patronen. Emoties krijgen hierbij de ruimte, omdat die laten zien wat er onder de oppervlakte gaande is. Door het bloot-
leggen van de gekwetste, emotionele kant van de problematiek die speelt, is het de bedoeling dat er meer onderling begrip en vertrouwen ontstaat. De grondlegger is klinisch psycholoog dr. Sue Johnson uit Canada. EFT is er voor stellen, maar ook voor gezinnen en individuen.
IBCT
Integrative Behavioral Couple Therapy (IBCT) is gebaseerd op de uitgangspunten van cognitieve gedragstherapie en bestaat voor een groot deel uit oefeningen en huiswerkopdrachten. De aanpak bestaat niet uitsluitend uit gesprekken; de begeleidend psycholoog reikt praktische handvatten aan om zelf, individueel of met elkaar, mee aan de slag te gaan. Met IBCT gaan de cliënten vrij concreet aan het werk om hun relatie weer te herstellen. Ook IBCT focust zich op het emotionele niveau, eerst op emotionele acceptatie en tolerantie om rust te creëren. In de rust is verandering mogelijk. In gezamenlijke sessies
daarna is er dan ruimte voor het oplossen van de ontstane problemen.
Methode Esther Perel
Esther Perel is een Belgisch-Amerikaans psychotherapeut die relatietherapie meer focust op de erotische kant van een partnerrelatie, zonder dat de benadering seksuologisch is.
Perel is de dochter van twee Poolse overlevenden van de Holocaust. Opgegroeid tussen Holocaustoverlevenden in Antwerpen, zag zij in haar omgeving twee groepen mensen: ‘zij die niet stierven en zij die weer gingen leven. De laatsten waren degenen die begrepen dat erotiek een tegengif is voor de dood.’ Perel heeft in vele landen gewoond en spreekt negen talen. Ze schreef verschillende bestsellers en haar TED-talks en podcasts bereiken een miljoenenpubliek. Haar visie op een liefdevolle relatie is het vinden van de balans tussen de behoefte aan veiligheid (ergens bij horen, je geliefd voelen, nabije intimiteit) en de behoefte aan vrijheid (avontuur, individualiteit, verlangen).
De Oxfordgroep:
Morele Herbewapening
Predikant Frank Buchman uit Pennsylvania (VS) raakte begin vorige eeuw na enkele persoonlijke (mystieke) ervaringen ervan overtuigd dat alleen individuele verandering maatschappelijke verandering teweeg kon brengen. Wij mensen zijn ten slotte de maatschappij. Hij startte een beweging die vooral onder studenten van de prestigieuze Engelse universiteit in Oxford veel navolging kreeg. De kernwaarden in deze beweging zijn: eerlijkheid, zuiverheid, onbaatzuchtigheid en liefde. Het vormde een antwoord op de militaire herbewapening in de jaren dertig van de vorige eeuw. Het doel was een geestelijke en morele herbewapening te bewerkstelligen die leidde tot een levenshouding als antwoord op de problemen tussen mensen en volkeren.
De Nederlandse industrieel Frits Philips (1905-2005) - zoon van de medeoprichter van Philips Anton Philips (1874-1951) - leerde de Oxfordgroep in 1932 samen met zijn vrouw kennen. Zij omarmden het gedachtegoed en zetten zich in om hiermee aan een betere wereld te bouwen. Hun zoon Anton (roepnaam Ton) volgde dat enthousiasme en brak zijn studie in Delft als ingenieur af, om vijftien jaar lang vrijwilligerswerk voor de Morele Herbewapening te verrichten. Hier stond geen vergoeding tegenover, maar dit bracht hem wel naar veel landen. Onder meer als toneeltechnicus bij de voorstellingen waarmee Morele Herbewapening haar ideeën over het voetlicht bracht. Veel van de ideeën uit deze beweging klinken nog steeds door in de waarden en uitgangspunten die Anton Philips vandaag de dag meebrengt in zijn werk als relatiecoach. Welke benadering, methode of tijdvak in de geschiedenis zich dan ook werpt op het onderzoeken van relaties: sommige kernwaarden lijken van alle tijden te zijn.
Bronnen
• Antonphilips.nl.
• Imagonederland.nl.
,
en
• Youtube.com/watch?v=UJb3YvLfzyY, interview bij Op1.
• Youtu.be/-gwzLcg78Y8, interview met Benjamin Wortman.
Meer lezen? Krijg de liefde die je wilt
Harville Hendrix
Helen Lakelly Hunt, 2019, Succesboeken.nl.
Te mooi om waar te zijn De obesitasparadox
Bryan Hubbard
Een beetje overgewicht of zelfs zwaarlijvigheid zou ons beschermen tegen vroegtijdig overlijden. Sommige onderzoeken lijken deze zogenaamde obesitasparadox te bevestigen. Tijd voor een kritische noot. Want als je de ongerijmdheden uit deze onderzoeken haalt, wordt de ware impact van overgewicht alsnog onthuld. Mensen met een beetje overgewicht zouden beter beschermd zijn tegen een reeks chronische gezondheidsproblemen en zouden mogelijk zelfs langer leven. Dit merkwaardige verschijnsel dat uit sommige onderzoeken naar voren komt, staat bekend als de obesitasparadox. Volgens BMI-metingen (BMI staat voor bodymassindex) wordt obesitas gedefinieerd als elke score boven de 30. Maar mensen met overgewicht ofwel een BMI van 25 tot 29,9 lopen het laagste risico op een vroege dood volgens sommige onderzoeken. Daardoor lijkt het alsof dat beetje vet rond het middel voor een langer in plaats van korter leven zorgt.
Mensen met overgewicht zouden dezelfde bescherming hebben als slanke mensen met een BMI-score tussen 18,5 en 24,9. Vreemder: mensen met ondergewicht - met een BMI van 18,5 of lager - zouden het grootste risico hebben op een vroege dood, gelijk aan mensen met morbide obesitas ofwel een BMI van 35 of hoger. En jonge mensen met een laag BMI (18,5 tot 24,9) zouden meer kans hebben op vaatwandstijfheid; een voorbode van hart- en vaatziekten.1 ‘Zwaarlijvigheid op zichzelf kan een overlevingsvoordeel opleveren, onafhankelijk van leeftijd, medische zorg of behandeling (…) misschien moet de definitie van zwaarlijvigheid worden herzien,’ aldus onderzoekers van het Naval Medical Center in San Diego.2
Standaardmaatstaf
Een discussie aangaan over de wetenschap achter de BMIscore, de standaardmaatstaf voor het voorspellen van gezondheid en levensduur, blijkt niet eenvoudig. Artsen die het percentage aan lichaamsvet vroeger beoordeelden met eenvoudige gewichts- en lengtemetingen, gebruiken nu de nauwkeurigere BMI-score: het gewicht in kilo’s
gedeeld door het kwadraat van de lichaamslengte in meters. Dit is dus geen directe meting van lichaamsvet, maar vormt wel een redelijke leidraad, aldus de Centers for Disease Control and Prevention (CDC), de Amerikaanse volksgezondheidsdienst.
Dit is geweldig nieuws voor de 30% van de Amerikaanse volwassenen met overgewicht die gemiddeld zo’n drie fastfoodmaaltijden per week naar binnen werken. Zelfs de 42% zwaarlijvige Amerikanen lijken zich niet al te veel zorgen te hoeven maken, aangezien hun gewichtsproblemen het risico op vroegtijdig overlijden met slechts 3% verhogen. Alleen mensen met morbide obesitas zouden de inname van koolhydraten moeten verminderen. De schatting van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is dat overgewicht wereldwijd direct verantwoordelijk is voor 2,8 miljoen sterfgevallen per jaar. Dat klinkt als veel, maar met een wereldbevolking van 8 miljard is dat een jaarlijkse sterfte door gewichtsgerelateerde gezondheidsproblemen van slechts 0,035%.
Klinkt logisch?
Dit alles klonk totaal niet logisch voor Ryan Masters, universitair hoofddocent sociologie aan de Universiteit van Colorado. Hij besloot uit te zoeken hoe het werkelijk zat. Masters vermoedde dat de BMI-score de kern van de paradox was. BMI houdt namelijk geen rekening met verschillende lichaamssamenstellingen - bijvoorbeeld met de spiermassa van sporters of gewichtheffers - en ook niet met hoe lang iemand op zijn of haar huidige BMI-score zit. Ook is de BMI gestoeld op een westerse kijk op lichaamstypes. De Inuit-bevolking van Groenland heeft lange torso’s en korte benen, wat betekent dat zij meer wegen voor hun lengte dan witte mensen, op wie de BMI-metin-
gen zijn gebaseerd. Volgens de BMI zijn de meeste Inuit daardoor zwaarlijvig - en toch is ziekte een zeldzaamheid bij deze fysiek actieve bevolkingsgroep die nog altijd als jagers-verzamelaars leeft.3
Ryan Masters maakte een nieuwe analyse van de BMI-scores en gezondheidsgegevens van meer dan 17.000 Amerikanen die tussen 1988 en 2015 hadden deelgenomen aan de National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES).4 Ongeveer 20% van de deelnemers, die volgens hun BMI-score gezond waren, had het voorgaande decennium overgewicht of obesitas. Omgekeerd had 37% van de deelnemers pas sinds kort overgewicht of obesitas. Gezondheid en BMI-niveaus ‘werken niet als een lichtknop,’ aldus Masters. ‘Het kan vele jaren duren voordat de echte impact van obesitas op iemands gezondheid zichtbaar wordt.’
Ongerijmdheden
Als deze ongerijmdheden worden gladgestreken, wordt de ware omvang van de schade door obesitas duidelijk. Overgewicht is verantwoordelijk voor 16% van alle sterfgevallen per jaar en is dus minstens vijf keer dodelijker dan dat de huidige schattingen van de WHO suggereren. Overgewicht en obesitas verhogen het risico op vroegtijdig overlijden tussen de 22 en 91%, berekende Masters. Als hij gelijk heeft, is obesitas direct verantwoordelijk voor 10,7 miljoen doden per jaar wereldwijd.
De paradoxale U-vorm die de onderzoeken laten zien, verdwijnt en in plaats daarvan ontstaat een stijgende rechte lijn, waarbij de lichtste mensen het laagste en de zwaarste mensen het hoogste risico lopen op vroegtijdig overlijden. Ook het zogenaamde beschermende effect
BMI houdt geen rekening met spiermassa
van een beetje overgewicht verdwijnt. Volgens Masters ‘onderschatten bestaande studies de gevolgen voor de sterftecijfers in een land waar goedkoop, ongezond voedsel steeds toegankelijker is geworden en een zittend leven de norm is geworden.’
Helemaal afstand doen van de BMI is misschien wat voorbarig, maar de tekortkomingen ervan moeten worden erkend en een directere meting van lichaamsvet moet worden overwogen. Zoals met bio-elektrische impedantie analyse (BIA-meting), die gebruikmaakt van elektrische stromen. Zelfs eenvoudigere metingen, zoals tailleomvang, zijn betere indicatoren voor het ziekterisico. Een tailleomvang vanaf 102 centimeter bij mannen en vanaf 88 centimeter bij vrouwen is een veel sterkere voorspeller van hartstoornissen volgens onderzoekers.5 Eén ding is zeker: overgewicht of zelfs lichte obesitas is dodelijk, ook al vertellen sommige BMI-onderzoeken misschien iets anders.
Dit artikel is vertaald en bewerkt en komt uit WDDTY, mei 2023.
Bronnen
1 Curr Hypertens Rev, 2021; 17(3): 245–9.
2 Crit Care Clin, 2010; 26(4): 583–96.
3 Int J Circumpolar Health, 2013; 72(1); 21086.
4 Popul Stud (Camb), 2023; 77(1): 35–53.
5 American College of Cardiology Scientific Session, Chicago, April 2, 2016.
Seizoensverandering
Wendy Lin
Het einde van de herfst markeert de overgang naar de winter, een periode waarin de natuur ons uitnodigt om naar binnen te keren. Het concept van ‘herfst voedt en winter verbergt’ uit de traditionele Chinese geneeskunde (TCG) biedt een waardevolle gids om deze seizoensverandering op een gezonde manier te omarmen.
Winter is de perfecte tijd voor introspectie
Wanneer we onze yin- en yangenergievoorraden aanvullen, kunnen we onszelf voorbereiden op de koude maanden en onze vitaliteit het hele jaar door behouden. In de herfst is het daarom cruciaal om de juiste voedingsmiddelen te kiezen. Voedsel dat rijk is aan yang-energie, zoals schapenvlees, rundvlees en garnalen, helpt ons warm te houden en ons immuunsysteem te ondersteunen. Dit is geen excuus om te overdrijven: gematigdheid is de sleutel.
De winter is van oudsher een tijd van verborgen vitaliteit, waarin de yangenergie moet worden ‘verborgen’. Dit betekent dat we vroeg naar bed moeten gaan en laat opstaan, om te profiteren van de zon als deze schijnt. De winter is de perfecte tijd voor introspectie en rust, iets dat vaak wordt vergeten in ons drukke leven.
Spaarzaam zijn met onze energie is van belang. Vermijd bijvoorbeeld alcoholgebruik of te veel seksuele activiteit om energie te conserveren. De TCG leert ons dat als we dit niet doen, we in de lente gemakkelijk ziek kunnen worden. Dit is een krachtige herinnering aan hoe belangrijk het is om in deze periode goed voor onszelf te zorgen. Ook speelt de geest een essentiële rol. Emoties kunnen ons welzijn beïnvloeden en in de winter is het belangrijk om onze geest te beschermen. Het hart, de zetel van onze emoties, moet worden gekoesterd, zodat we een evenwichtige geest behouden.
Voor kwetsbare groepen, zoals ouderen, mensen die net zijn geopereerd, die een zwakke constitutie of chronische aandoeningen hebben of die langdurig onder hoge druk staan, is het extra belangrijk om in de winter goed te zorgen voor hun gezondheid. Supplementen kunnen daarbij een waardevolle aanvulling zijn, vooral als reguliere behandelingen niet het gewenste effect hebben.
Een inspirerend voorbeeld is de oudere dame die vorig jaar bij mij kwam voor behandeling. Zij worstelde met gewrichtspijnen in haar hele lichaam (reumatoïde artritis). De handen en voeten voelden koud en de ledematen waren bedekt met donkere vlekken en kleine aderen. Behandelingen bij de specialist boden geen soelaas. Na een combinatie van warme acupunctuur en traditionele Chinese kruiden, merkte ze een aanzienlijke verbetering in haar symptomen. Ze had vrijwel geen zwellingen meer en de pijn was verdwenen. Ook de misvorming in de vingers was gedeeltelijk verbeterd. Dit toont aan hoe krachtig en effectief deze benaderingen kunnen zijn, vooral wanneer deze in harmonie zijn met de seizoenen.
Insulineresistentie en ontstekingen
Bron van chronische welvaartsziekten
Cindy de Waard
Insulineresistentie is een sluipende aandoening die niet alleen aan de basis ligt van diabetes type 2, maar die ook leidt tot hart- en vaatziekten en leververvetting. Hoewel dit vaak wordt geassocieerd met overgewicht, kunnen ook slanke mensen insulineresistent zijn. Het goede nieuws is dat deze aandoening kan worden aangepakt.
Insulineresistentie is een aandoening waarbij de cellen in het lichaam minder gevoelig worden voor insuline, een hormoon dat helpt bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel. Normaal gesproken zorgt insuline ervoor dat glucose (suiker) uit het bloed kan worden opgenomen door de cellen, waar het wordt gebruikt als energie. Bij insulineresistentie reageren de cellen echter niet goed op insuline, waardoor de glucose zich ophoopt in het bloed. Als reactie hierop gaat de alvleesklier meer insuline aanmaken om te proberen de bloedsuikerspiegel onder controle te houden. Na verloop van tijd kan de alvleesklier deze verhoogde vraag niet meer bijhouden, wat resulteert in verhoogde bloedsuikerspiegels en uiteindelijk in diabetes type 2.1 Welvaartsziekten, zoals overgewicht, hart- en vaatziekten (waaronder hoge bloeddruk) en niet-alcoholische leververvetting worden ook geassocieerd met insulineresistentie.1 Omdat het lichaam de glucose niet efficiënt kan verwerken, wordt de overtollige suiker in het bloed omgezet in vet dat vervolgens in de lever wordt opgeslagen. Dit kan leiden tot leverontsteking en zelfs levercirrose. Factoren die bijdragen aan insulineresistentie zijn onder andere een overschot aan buikvet, gebrek aan lichaamsbeweging, een voedingspatroon dat rijk is aan snelle koolhydraten en ultrabewerkte producten, chronische stress en een slaaptekort.2 Overgewicht, vooral rond de buik, verhoogt de kans op insulineresistentie, omdat vetweefsel de werking van insuline verstoort. Tegelijkertijd maakt insulineresistentie het moeilijker om gewicht te verliezen, omdat het bijdraagt aan meer vetopslag. Gebrek aan lichaamsbeweging vermindert het vermogen van het lichaam om glucose efficiënt te gebruiken, wat insulineresistentie verergert. Iets soortgelijks gebeurt als je onvoldoende slaapt. Dit verstoort de hormonale balans, maar vermindert ook de gevoeligheid van het lichaam voor insuline.2
Chronische ontstekingen
Bij insulineresistentie, vooral wanneer dit gepaard gaat met overgewicht, breidt vetweefsel zich uit, met name rond de buik. Dit weefsel wordt een bron van ontstekingsfactoren, ook wel cytokinen genoemd, die het immuunsysteem activeren. Immuuncellen, zoals macrofagen, dringen het vetweefsel binnen en produceren pro-inflammatoire stoffen, zoals TNF-alfa en IL-6.3 Deze stoffen bevorderen ontstekingen in het lichaam en verminderen tegelijkertijd de insulinegevoeligheid van cellen, wat leidt tot een vicieuze cirkel waarin insulineresistentie steeds verder toeneemt.1 Naast cytokinen scheidt ongunstig wit vetweefsel ook adipokinen uit.1,3 Dit zijn hormonen die
Eiwitten en vetten helpen de bloedsuikerspiegel stabiel te houden
de stofwisseling reguleren. Bij insulineresistentie raakt de balans tussen deze hormonen verstoord. Leptine, een ontstekingsbevorderend adipokine, neemt toe, terwijl adiponectine, een ontstekingsremmend adipokine, afneemt.1,3 Dit draagt verder bij aan de ontstekingsstatus in het lichaam.
Een ander belangrijk mechanisme is de verstoorde vetstofwisseling, ook wel lipotoxiciteit genoemd.4 Wanneer insuline niet langer effectief is in het bevorderen van glucose-opname door de cellen, schakelt het lichaam over op vetverbranding. Dit leidt tot een toename van vrije vetzuren in het bloed. Deze vetzuren kunnen zich ophopen in organen zoals de lever, spieren en het hart, wat celschade veroorzaakt en ontstekingsreacties opwekt. Dit fenomeen versterkt de insulineresistentie verder, aangezien de aanwezigheid van deze vetzuren het vermogen van cellen om insuline goed te gebruiken verder beperkt.
INSULINERESISTENTIE VASTSTELLEN
Insulineresistentie kan niet gemakkelijk worden vastgesteld door alleen naar symptomen te kijken, omdat deze vaak subtiel aanwezig of zelfs afwezig zijn in de vroege stadia. In plaats daarvan wordt insulineresistentie meestal gediagnosticeerd via laboratoriumtests die inzicht geven in hoe goed het lichaam glucose verwerkt. Een van de meest gebruikte tests is de nuchtere bloedglucosetest, waarbij na een vastenperiode van ten minste acht uur de bloedsuikerspiegel wordt gemeten. Hoewel deze test vaak wordt gebruikt om diabetes te diagnosticeren, is deze geen goede indicator om insulineresistentie vast te stellen. Immers, de alvleesklier kan al in hogere mate insuline aanmaken om de bloedsuikerspiegel normaal te houden. Bij het meten van enkel de nuchtere bloedsuikerspiegel is dit niet te zien.1 Nuchtere insulinetesten, waarbij de insuline-
Daarnaast speelt oxidatieve stress een rol in dit hele proces. De verhoogde concentraties vrije vetzuren en glucose in het bloed leiden tot een toename van reactieve zuurstofsoorten (ROS) in de cellen.1,4 Deze ROS veroorzaken celschade en bevorderen ontstekingen. Oxidatieve stress verstoort ook de insulinesignaalroutes, wat de ontstekingscyclus in stand houdt. Ook leidt insulineresistentie vaak tot hyperinsulinemie (een te hoog insulinegehalte in het bloed), omdat de
spiegels in het bloed worden gemeten na een vastenperiode, zijn daarom essentieel om een volledig beeld te krijgen. Hoge insulinewaarden wijzen erop dat het lichaam extra insuline aanmaakt om de glucosewaarden in balans te houden, wat typisch is voor insulineresistentie. Naast deze testen kan de HbA1c-test ook nuttig zijn. Deze test geeft een indruk van het gemiddelde bloedsuikerniveau over de afgelopen twee tot drie maanden. Daarnaast kan de HOMA-IR index worden gebruikt, een model dat de verhouding tussen nuchtere insuline- en glucosewaarden meet om een schatting te geven van de mate van insulineresistentie. Een hogere HOMA-IR-waarde duidt op een grotere mate van insulineresistentie. Tot slot kan de verhouding tussen triglyceriden en HDL-cholesterol inzicht geven in de gezondheidsstatus. Een verhoogde triglyceriden/HDL-ratio wordt vaak gezien bij mensen met insulineresistentie en kan dienen als een bijkomende aanwijzing voor de aandoening.1 Daarnaast wijzen de volgende symptomen op insulineresistentie: overtollig buikvet; acanthosis nigricans (een verdikking en verkleuring van de huid, vaak in de nek of oksels) en de aanwezigheid van skintags of kleine wratjes op de huid.2 Hoewel deze tekenen niet altijd aanwezig zijn, kunnen ze - samen met de resultaten van de laboratoriumtesten - helpen bij het vaststellen van insulineresistentie.
Bronnen
1 World J Diabetes. 2010 May 15;1(2):36-47.
2 Diagnostics (Basel). 2022 Jul 10;12(7):1681.
alvleesklier extra insuline aanmaakt om de bloedsuikerspiegel te reguleren. Hoge insulinespiegels stimuleren echter ook de productie van ontstekingsbevorderende moleculen, zoals het eiwit NF-κB. Tot slot kan ook de darmgezondheid verslechteren bij insulineresistentie, vooral wanneer dit wordt gecombineerd met een ongezond voedingspatroon. Een verzwakte darmwand kan leiden tot het lekken van endotoxinen, zoals lipopolysacchariden (LPS), in de bloedbaan. Deze endotoxinen
Cardio-oefeningen verbeteren de insulinegevoeligheid van
de spieren
worden geproduceerd door ongunstige darmbacteriën en activeren het immuunsysteem. Dit kan leiden tot systemische ontstekingen.5
Leefstijl
Gezonde voeding speelt een cruciale rol in het verminderen van insulineresistentie en een van de meest effectieve voedingsstrategieën is het volgen van een koolhydraatarm voedingspatroon.6 Dit houdt in dat de inname van snelle koolhydraten, zoals suiker, witbrood en aardappelen, drastisch wordt verminderd. In plaats daarvan is het beter om te kiezen voor voedingsmiddelen met een lage glycemische index, zoals groene bladgroenten, vlees, vis en eieren, omdat deze langzaam worden afgebroken en de bloedsuikerspiegel stabiel houden. Dit helpt de insulinegevoeligheid te verbeteren en voorkomt pieken in de bloedsuiker. Een dergelijk voedingspatroon helpt ook om voldoende eiwitten binnen te krijgen. Eiwitten helpen de bloedsuikerspiegel stabiel te houden en zorgen voor een langdurigere energievoorziening gedurende de dag. Dit kan helpen om het hongergevoel te beheersen. Bovendien dragen eiwitten bij aan het behoud van spiermassa, wat belangrijk is voor een betere insulinegevoeligheid. Daarnaast speelt de inname van gezonde vetten een belangrijke rol. Gezonde vetten uit vlees, vis, boter en olijfolie hebben ontstekingsremmende eigenschappen en kunnen helpen om de insulinegevoeligheid te verbeteren. Het vervangen van bewerkte plantaardige oliën door deze gezonde vetten draagt bij aan een gezondere stofwisseling en insulinerespons van het lichaam.6 Behoud van een gezond gewicht stimuleert een verbeterde insulinegevoeligheid. Zelfs een klein gewichtsverlies bij overgewicht van 5-10% van het totale lichaamsgewicht kan leiden tot een significante verbetering van de insulinegevoeligheid.2 Cardio-oefeningen, zoals wandelen, joggen, fietsen of zwemmen, helpen niet alleen bij gewichtsverlies, maar verbeteren ook de
insulinegevoeligheid van de spieren. Dit komt doordat spieren tijdens het sporten de glucose efficiënter kunnen opnemen, zelfs zonder dat er veel insuline nodig is. Dit proces helpt om de bloedsuikerspiegel op natuurlijke wijze te verlagen. Krachttraining is ook zinvol, omdat het opbouwen van spiermassa leidt tot meer glucoseopslagplaatsen in de spieren. Dit stelt het lichaam beter in staat om glucose te verwerken, wat de insulinegevoeligheid verder verbetert.2
Voedingssupplementen
Hoewel goede voeding en lichaamsbeweging aan de basis liggen van de behandeling van insulineresistentie, kunnen bepaalde voedingssupplementen een ondersteunende rol spelen bij het verbeteren van de insulinegevoeligheid. Dit kan met name nuttig zijn voor mensen die ondanks gezonde voeding en voldoende beweging nog steeds moeite hebben om hun bloedsuikerspiegel onder controle te houden.
Magnesium is een mineraal dat betrokken is bij honderden processen in het lichaam, waaronder de regulering van de bloedsuikerspiegel en de insulinewerking.
De harmonische frequenties, die het ritme van onze natuur volgen, stimuleren het zelfherstellend vermogen van het lic haam.
Altijd en overal beschikbaar via hoogwaardige audio streaming. Flexibele abonnementen voor privé- en professional gebruik. Met affiliate partner mogelijkheid.
Ruime keuze uit meer dan 100 geluidsbestanden ! Preventief en ter ondersteuning bij klachten.
E en kleine greep uit ons aanbod:
WELLNESS
Aarding & ontspanning
Imuunsysteem boost
Alignment
Gewicht balans
Regeneratie
LICHAAM
Hormonen
Detox
Spijsvertering
Gewrichten & Organen
Huid, mond & gebit
CONDITIE
Degeneratieve ziekten
Burnout
Griep en verkoudheid
Hoofd- en rugpijn
Trauma
Nieuwsgierig geworden?
Ontdek meer op informationmedicine.org
MIND & SPIRIT
Uitlijnen verleden
De 5 elementen
Innerlijke Balans
Verslaving
Stress
Chroom kan de efficiëntie van insulinesignalering verhogen
energiebalans van het lichaam en helpt de glucoseopname door de cellen te verhogen en de productie van glucose in de lever te verminderen.8 Chroom is een spoorelement en helpt de insulinewerking door de efficiëntie van insulinesignalering te verhogen, waardoor cellen beter in staat zijn om glucose op te nemen. Hoewel onderzoek naar de effectiviteit van chroomsuppletie bij insulineresistentie wisselende resultaten laat zien, zijn er aanwijzingen dat het kan helpen om de bloedsuikerspiegel te verbeteren, vooral bij mensen met een tekort aan dit mineraal.9 Alfaliponzuur is een krachtig antioxidant dat zowel vet- als wateroplosbaar is. De stof wordt in verband gebracht met verbeterde insulinegevoeligheid en werkt met name door oxidatieve stress
Insulineresistentie staat aan de basis van veel chronische welvaartsaandoeningen. Gelukkig kan het worden beheerst en zelfs omgekeerd door leefstijlaanpassingen, zoals een koolhydraatarm voedingspatroon, voldoende beweging en gewichtsverlies. Bovendien kunnen voedingssupplementen als magnesium, berberine en chroom bijdragen aan een betere insulinegevoeligheid en dus aan een betere algehele gezondheid.
Physiol. 2019 Jun;234(6):8152-8161. Nutrients. 2021 May 18;13(5):1708. Endocrinol Metab. 2004 Feb;89(2):447-52. Adv Exp Med Biol. 2024:1460:391-430. Acad Sci. 2020 Feb;1461(1):37-52. T. Ketogenic: The Science of Therapeutic Carbohydrate Restriction in Human Health. Academic Press 2023. Nutrition. 2017 Jun:38:54-60. Molecules. 2023 Jun 1;28(11):4491. Pharm Ther. 2014 Jun;39(3):292-306. Nutrients. 2022 Dec 21;15(1):18.
Berberine
Therapeut Mireille Steenkamer over Jungiaanse dieptetherapie
Karin Stroo
Achter in de stadstuin van Jungiaans dieptetherapeut Mireille Steenkamer (1970) in Amsterdam-Oost, staat een houten tuinhuisje. ‘Kom binnen,’ zegt ze terwijl ze de deur opent. In het tuinhuis staat een comfortabele bank, er brandt een Himalaya zoutlamp en door het raam zie je het groen in de tuin. ‘Cliënten voelen zich hier veilig. Het is een soort baarmoeder.’ En dat is natuurlijk ook de bedoeling van haar therapie. Dat je naar ‘binnen’ gaat, naar het onderbewuste. Naar dat wat eigenlijk gezien en gevoeld wil worden.
Ontwikkelingsgericht
Jungiaanse dieptetherapie behoeft enige uitleg. De therapie is gericht op het ontvouwen van de ziel, waar het ego een stokje voor steekt, door het onderzoeken van het persoonlijk onbewuste: de schaduwaspecten, de complexen, de trauma’s. Mireille: ‘Dat noemen we de kleine therapie. Daarna ga je naar de grote therapie en ga je werken met de collectieve onbewuste stukken. Met archetypen, mythen, symbolen en dromen. Dat is om zelfinzicht te krijgen en de persoonlijke groei te bevorderen, zodat je in lijn kan leven met je eigen mythe.’ Het individuatieproces noemt Jung dat. Daarbij haast Mireille zich te zeggen dat Jungiaanse dieptetherapie géén oplossingsgerichte, maar een ontwikkelingsgerichte therapie is. Het gaat om worden wie je in essentie bent. Ze gaat zitten op de bank, naast haar cliënt Juliette Plantenga (1982) die een keer of twaalf voor therapie kwam en nu een tijdelijke rustpauze heeft ingelast. ‘Voor mij werkt deze therapievorm heel goed,’ zegt ze. ‘Het is creatief en het is echt mijn innerlijke reis om helemaal mezelf te kunnen zijn en om dat letterlijk naar buiten durven uit te dragen. Nu zit ik inderdaad in een soort rustpauze omdat het nu aan mij is om een en ander te gaan integreren. We hebben zo veel doorlopen, dat ik in allerlei vormen inzicht heb gekregen over wie ik ben of wat ik wil uitdragen.’
Was dat een concrete vraag, waarmee ze hier kwam?
‘Ja,’ antwoordt Juliette. ‘Bij mij speelt dat ik intuïtief voel wanneer er iets sluimert vanbinnen, dat iets niet lekker loopt. Durven luisteren naar dat stemmetje en er ook naar acteren, daar wilde ik graag hulp bij.’
Een jaar of tien geleden kreeg ze een burn-out en met haar toenmalige therapeut heeft ze afgesproken dat ze hier - om herhaling te voorkomen - aan zou blijven werken. Haar handen schieten vriendelijk gebarend door de lucht als ze zegt: ‘En in mijn reis naar meer mezelf kunnen zijn ben ik jou, Mireille, tegengekomen.’ Ze richt zich nu rechtstreeks tot Mireille: ‘In een vorm die mij aanspreekt, omdat jij ook familieopstellingen doet, droomduiding en meditatie. Het is veel innerlijk werk.’ Juliette zit, zoals ze zelf zegt, heel erg in haar hoofd. Door de gesprekken hier in het tuinhuis met Mireille komt ze veel meer bij haar hart en haar buik, het onbewuste. ‘Ik weet dat mijn kracht daar ligt; leven vanuit daar in plaats vanuit mijn hoofd.’
Emotionele blokkades
Mireille vult dit aan vanuit de Jungiaanse dieptetherapie: ‘Het is niet zo dat het een slechter is dan het ander, maar waar het om gaat is dat we af mogen van de eenzijdigheid. Dus als je alleen maar dénkt, dan doe je je andere kwaliteiten te kort. Denken, voelen en doen. Die moet je alle drie inzetten. Maar bij het gevoelsstuk zitten vaak de emotionele blokkades en trauma’s, je schaduwstukken, je in de weg. Ons bewustzijn, het ego, wil daar niet naar toe, want dat is pijnlijk. In feite knellen we iets af waar ook een kracht in zit.’
Cliënten die bij Mireille komen, zijn vaak niet verder gekomen met oplossingsgerichte therapie. Ze hebben last van stress, zijn gepest of hebben een ander trauma. ‘Een cliënt moet bereid zijn te reflecteren, moet willen onderzoeken waarom hij of zij vastzit, dat is voor mij essentieel,’ zegt ze. ‘Loyaal blijven aan jezelf, daar gaat het om. Je mag even terug naar de baarmoeder, maar de blokkade moet eruit.’
Mireille Steenkamer
Denken, voelen en doen: die moet je alle drie inzetten
Juliette beaamt dit resoluut: ‘Linksom of rechtsom gaat stress zich vastzetten in je lichaam als het er niet uit kan.’ Betekent dit dat Juliette altijd therapie zal blijven volgen? Ook daar is ze heel duidelijk over: ‘Zoals ik sport voor mijn fysieke gezondheid met een personal trainer, zo heb ik ook therapie of coaching nodig voor mijn mentale gezondheid.’ Ook Mireille blijft zich als therapeut continu ontwikkelen via intervisie, therapie en bijscholing. Juliette ziet de therapie als haar levensreis. Tijdens die reis komt ze verschillende gidsen tegen die haar op allerlei manieren ‘verder’ kunnen brengen. Nu heeft ze een pauze, maar over een tijdje zal ze waarschijnlijk weer een paar sessies in het tuinhuis van Mireille volgen. Even terug naar de veilige baarmoeder.
Juliette Plantenga
Medisch
‘Ik mag de OHRB van harte aanbevelen in een tijd dat electrostress een ziekmakende factor is’
DR. HANS MOOLENBURGH SR.
De ogen
ONS LICHAAM
Alles wat we ervaren in ons leven wordt mogelijk gemaakt door ons wonderlijke en soms mysterieuze lichaam. Het kan ons precies vertellen wat we nodig hebben, waar we geraakt worden en wat de juiste richting is. Lukt het om te luisteren? In deze serie verkennen we steeds een ander deel van het lijf.
Ramona van Silfhout
Een warme blik in de ogen van je lievelingspersoon. Sprankeling, branie en trots in de ogen van je kind. Een blik vol medeleven en aandacht. Of een blik vol zorgen of afgunst. Elk onderdeel van ons lichaam geeft uitdrukking aan wie we zijn, op vele wonderlijke manieren. Maar er is geen orgaan dat zo volledig, zo direct en zo helder laat zien wat er in ons binnenste leeft als onze ogen.
Onze ogen zijn wonderlijke zintuigen die wel wat weg hebben van een camera. Het licht dat via onze
pupillen binnenkomt, passeert de ooglens en wordt achter in ons oog opgevangen door het netvlies. Het
netvlies maakt elektrische signalen van het licht. De signalen worden razendsnel naar onze hersenen gestuurd, waar deze omgezet worden in waarnemingen. We zien!
Als we onze ogen vanuit een breder perspectief willen bekijken (hoe passend) dan kunnen we niet anders dan onszelf de vraag stellen: hoe kijken wij de wereld in? Wat zien we? Waar richten we onze blik op? En hoe komt de wereld bij ons binnen? Soms hebben we de neiging om in details te verdwijnen en het grotere geheel
uit het oog te verliezen. Soms staat onze blik op oneindig, maar zien we over het hoofd wat er vlak voor onze voeten ligt. Soms zijn er dingen die we liever niet willen zien. Soms kunnen we niet ophouden met staren. Zeker als het onze geliefde betreft.
Woorden vallen weg als de blik van een ander ons tot in onze diepste kern raakt. Soms al vanaf de eerste ontmoeting. Hiermee spelen onze ogen een essentiële rol in hoe we ons verbinden met de ander en in hoe we onszelf laten zien. Niet voor niets worden deze prachtige zintuigen ‘de spiegel van de ziel’ genoemd. In welke ogen kijk jij het liefst?
TESTUITSLAG BINNEN 12 MINUTEN
Met capillair bloed
Nu ook te meten: homocysteïne, CRP, HbA1C, fructosamine en Lpa
Max. 23 waarden in 1 test
- ASAT
- ALAT
- Gamma GT
- Alkalische fosfatase
- Glucose
- Creatinine
- Totaal cholesterol de witten ect en ilirubine erase kinase
- Totaal globuline
- Ureum/creatine ratio
In eigen praktijk
Valide uitslagen
Afvangen rode vlaggen Monitore behandeling
- Albumine/globuline ratio
Ook: CRP, electrolyten, hart, HbA1C, coagulatie
Snel inzicht
Vier het leven en het licht
Rineke Dijkinga
Want eerlijk is eerlijk: bij menigeen staat de decembermaand, van de pepernoten tot en met de oudjaarsgerechten, bol van voedsel dat juist géén ‘leven’, ‘licht’ of ‘vitaliteit’ bevat. Omdat het ultrabewerkt is en vaak duizenden kilometers heeft afgelegd. Onze grootste vrienden, onze darmbacteriën, laten we in december zo altijd in de steek.
Ik houd van kerstliedjes en kerstverhalen met diepzinnige metaforen. Vooral de verhalen van de Kelten en Germanen vind ik prachtig. Zij vierden met kerst dat zij de donkerste dag weer hadden overwonnen en dat de natuur weer tot leven zou komen. En ze vierden hun dankbaarheid voor al het voedsel dat hen door die natuur was geschonken. een spelbreker als je traditionele gerechten ‘omkat’ naar de gezondere versie. Mijn ervaring is dat menigeen een zucht van verlichting slaakt als er ook gezonde alternatieven zijn. En ik weet bijna zeker dat je darmbacteriën dit goede gastheerschap zeer zullen waarderen.
Waarom zullen we het niet anders doen in december?
Ook voor de moderne mens zijn hoop, leven en licht nog steeds dé ingredienten van onze decemberrituelen. We trekken er heel wat geld, tijd en moeite voor uit om ons met kerstlichtjes, kerstbomen en mooi gedekte tafels te omringen.
Elk jaar roept dat dezelfde vragen bij mij op. Hoe kan het dat we het einde van het jaar en het leven vieren, met lichtjes, rituelen en heel veel voedsel, maar dat we het voedsel dat leven, licht en hoop in ons lijf en brein kan brengen dan zelden op tafel zien?
Om me heen hoor ik vaak zeggen: ‘Gezonder, dat doen we in januari wel weer! Dit hebben we wel verdiend.’ En natuurlijk is er helemaal niets mis mee om je op zijn tijd aan iets ongezonds te buiten te gaan. Maar ik blijf het lastig vinden dat deze maand vooral gepaard gaat met overdadig en ongezond.
Waarom zullen we het niet anders doen? Met dezelfde moeite maak je van feestjes échte feestjes. Feestjes waarin we zorgzaam zijn voor elkaars gezondheid, elkaars portemonnee en voor de draagkracht van de aarde. Dat zou wat mij betreft hip, trendy en het nieuwe normaal moeten worden.
Daarom vind ik het leuk om in december mijn creativiteit aan te boren en te bedenken wat ik wél kan doen om zorgzame feestgerechten op tafel te zetten*. Als we dit samen oppakken, dan gaan we tradities ombuigen. Wie weet voel je je dan dit jaar nog een cultuurbarbaar of
En als je krachtig, levendig en betaalbaar voedsel serveert, vertel er dan ook een mooi verhaaltje bij. Als ode aan de aarde, de zon, de boer/ teler of de kok die er zoveel energie in stopten. Uit dankbaarheid dat we bij elkaar kunnen zijn en samen mogen eten. Halen we het Keltische dankbaarheidsritueel gewoon weer van stal.
Fijne feestdagen!
*Benieuwd hoe zulke mooie/betaalbare feestgerechten eruit zien? Kijk op rinekedijkinga.nl.
Rineke
Dijkinga
(Foto: Gabriela Hengeveld)
Nienke Gottenbos
De poepdokter junior
Van de recentste publicaties tot aan tijdloze klassiekers. Boeken zijn een waardevolle bron van inspiratie bij het maken van gezondheidskeuzen.
Dit keer geven we aandacht aan De poepdokter junior van darmfloratherapeut en voedingsdeskundige Nienke Gottenbos. Een boekbespreking aan de hand van drie vragen en een fragment.
BOEKFRAGMENT
Bacteriën waren er veel eerder dan wijzelf - en zullen er nog steeds wel zijn lang nadat de mens is uitgestorven. Jij denkt misschien dat je kind een toekomstige kunstenaar is. Of een briljante wetenschapper in de dop. Of gewoon een schatje. Dat zal over een aantal jaar moeten blijken - maar één ding is zeker: ze worden een wandelend bacterie-verplaats-vat. En niet alleen als ze net terug zijn van de kinderboerderij, maar gewoon de hele dag door. Die kinderboerderij is trouwens wel een prima plek om kennis te maken met andere soorten. Hoe meer verschillende soorten bacteriën, hoe beter: we noemen dat diversiteit, en bijna altijd betekent ‘meer diversiteit’ dat de gastheer (dat zijn wij) gezonder is - hoewel het natuurlijk ook wel uitmaakt welke bacteriën er precies zo divers zitten te zijn. (…)
Het zal je vast niet verbazen: het microbioom heeft ook een invloed op onze hersenwerking - en daarmee op het vermogen van je kind om te leren, spelen, emoties te reguleren en te slapen. (…) De neurotransmitters zijn onmisbaar voor de werking van ons brein, maar bijna 80% van de belangrijkste neurotransmitters wordt aangemaakt in de darmen. Een groot deel daarvan is nodig in de darm zelf, voor een gezonde spijsvertering. De neurotransmitters in de darmen prikkelen (via een zenuw genaamd nervus vagus) ook gebieden in de hersenen. Je zou het zo kunnen zien: hoe beter je bent in het aanmaken van neurotransmitters in je darmen, hoe beter ook de neurotransmitters in de hersenen werken. Onderzoek onder dreumesen en peuters toonde aan dat verschillen in onder an-
Nienke
Gottenbos
Drie vragen over dit boek aan Laura Boeters
dere stemming, nieuwsgierigheid, sociaal gedrag en impulsiviteit verband houden met de diversiteit van de darmflora. Een meer diverse darmflora (met meer verschillende soorten) zorgt voor prettiger gedrag en meer stabiele emoties. (…)
Naast het veroorzaken van darmproblemen hebben onvriendelijke buikbewoners nog een andere hobby: het aanmaken van extra histamine. Zie het hoofdstuk over allergie en overgevoeligheid. Naast de lichamelijke effecten (hooikoorts, eczeem, opgeblazen buik, dunne ontlasting) heeft histamine ook een werking op de hersenen. Het is namelijk ook een neurotransmitter - en een flink gaspedaal. We noemen het een excitotoxin, waar je de woorden excitement (opwinding) en toxin (gif) in terugvindt. Onze hersenen kunnen door een overschot aan histamine reageren met onder andere angst, stress, nervositeit, een kort lontje, hersenmist en concentratieproblemen. (…)
De poepdokter junior
Gezonde buik, gezonde baby, gezonde toekomst
Nienke Gottenbos
Uitgeverij: Splint
Media
ISBN: 9789493042049
288 pagina’s Prijs: € 27,99
Hoe was het om dit boek te lezen? Kort nadat mijn tweede kind werd geboren, zag ook dit boek van Nienke Gottenbos het levenslicht. Perfecte timing! Als kersverse moeder krijg je namelijk al snel te maken met poep, (borst)voeding en de eerste hapjes. Maar hoe kies je het beste voor jouw kindje? Het boek heeft me gesterkt in het maken van mijn eigen keuzes en het blijven volgen van mijn moederinstinct.
Wat is je bijgebleven van dit boek?
Het is een ontzettend gedetailleerd naslagwerk over de zwangere-, babyen kinderbuik. Met uiteenlopende onderwerpen zoals de darmflora, goede en slechte bacteriën, voeding, allergieën, ziek zijn en het kinderbrein. Hierdoor kun je het boek raadplegen tijdens verschillende levensfases van je kindje. Wat me daarbij vooral opviel is Nienkes luchtige schrijfstijl, waardoor je de informatie met gemak tot je neemt. Ook heeft ze veel aandacht besteed aan onderzoeken en bronvermelding.
Aan wie zou je dit boek aanraden?
Aan iedereen met een microbioom, dat is het eerste antwoord waaraan ik moest denken. Maar voor volwassenen schreef Nienke De poepdokter, inmiddels verkrijgbaar in een herziene versie. De poepdokter junior is een must read voor alle (aanstaande) ouders. En voor wie met baby’s en kinderen werkt, kan het ook een mooie verrijking zijn.
Seizoensgebonden recepten uit
The farm table
Julius Roberts
In The farm table deelt chef-kok en landbouwer Julius Roberts zijn smaakvolle recepten en eerlijke verhalen over het leven
Voor 8 volle kommen
Dit is zo’n recept waar mijn familie ongeveer op leeft, een gerecht dat we steeds maar weer maken, zo simpel en verkwikkend als het is. Ik serveer deze soep vaak als voorgerecht bij etentjes vanwege de buitengewone kleur, maar we eten deze ook gewoon thuis met een bord op schoot. Ik heb er drie toppings bij gegeven waarmee je kunt variëren.
• 1,5 kg rode bieten
• 100 ml ciderazijn
• 200 ml crème fraîche
• een topping naar keuze (bijvoorbeeld stukjes gerookte paling en een schepje mierikswortel, brokkelige geitenkaas en wat dille of een lepel yoghurt met geroosterde komijnzaadjes)
1 Boen de bieten goed schoon. Snijd de topjes niet weg; ze moeten intact blijven om de felle kleur te behouden. Leg ze in een grote pan en zet ze onder water. Giet de azijn erbij en voeg een handje zout toe. Breng aan de kook en laat de bieten 1 uur met deksel op de pan pruttelen tot ze zacht zijn. Je moet er makkelijk een mes in kunnen steken.
2 Haal de bieten uit de pan en laat ze afkoelen in een kom, maar bewaar het kookvocht. Trek, als ze voldoende zijn afgekoeld zodat je ze kunt vastpakken, het vel eraf: door met je duim te knijpen
op zijn boerderij in het Engelse Dorset. Met zijn doordachte, pure gerechten brengt hij ons terug naar het ritme van de seizoenen. We delen vier van zijn smakelijke recepten.
Bietensoep
MET EEN TOPPING NAAR KEUZE
moet dat makkelijk loskomen. Draag wel keukenhandschoenen, want anders zijn je handen dagenlang roze.
3 Snijd de bieten in kwarten en doe deze in een krachtige blender, schenk er wat kookvocht bij en maal tot een schenkbare soep. Je moet dit misschien in twee of drie porties doen. Proef terwijl je bezig bent, want je wilt niet te veel van het zurige kookvocht toevoegen, al is de azijn wel een belangrijke
smaakmaker die de aardsheid van de bieten compenseert. Voeg de crème fraîche tijdens het malen toe voor een luchtige en fluwelige textuur.
4 Warm de soep nog even op in de pan en serveer met de gekozen topping.
Tip
In de koelkast is deze soep een week houdbaar. Je kunt de restjes ook invriezen voor een druilerige dag.
Fotografie: Elena Heatherwick
Vis in kruidige tomatensaus
MET TAHIN & KORIANDER
Voor 4 personen
Dit recept is gebaseerd op een fantastisch Noord-Afrikaans gerecht, chraime geheten. Filets van witte vis worden gekookt in een pittige tomatensaus die met paprikapoeder, komijn en ingelegde citroen op smaak is gebracht en daarna met tahin en koriander wordt geserveerd - het resultaat is goddelijk.
• 4 el olijfolie
• 1 ui, in dunne ringen
• 5 tenen knoflook, in dunne plakjes
• 2 el gerookte paprikapoeder
• 1 tl gemalen komijn (idealiter: rooster 1 el komijnzaad en stamp fijn in de vijzel)
• snuf chilivlokken (of een paar hele gedroogde chilipepers)
• 2 el tomatenpuree
• 2 blikken gepelde tomaten van 400 g
• 1-2 ingelegde citroenen, afhankelijk van de grootte
• 4 filets of moten witte vis (heek, witte koolvis, heilbot, zeebaars enzovoort)
• gehakte verse koriander (of peterselie) om te garneren
VOOR DE TAHINSAUS
• 1 teen knoflook
• ½ citroen
• 80 g tahin van goede kwaliteit
• 5-6 el ijskoud water
• beetje gemalen komijn
1 Verwarm de olijfolie in een brede pan, voeg de ui en een snuf zout toe en bak tot de ui zacht is. Doe de knoflook, paprikapoeder, komijn en chilivlokken erbij en bak een paar minuten mee. Voeg de tomatenpuree toe en bak een paar minuten al roerend mee, om te voorkomen dat de puree aanbrandt. Doe de gepelde tomaten erbij, spoel de blikken schoon met een scheut water en schenk dat erbij. Breek de tomaten met een houten lepel in stukken en laat het 10-15 minuten pruttelen om de saus in te dikken. Snijd de ingelegde citroenen
in kwarten, verwijder de pitjes, hak in kleine stukjes en voeg aan de saus toe. Ik raad aan de citroen met 1 eetlepel per keer toe te voegen en steeds te proeven of de smaak in balans is. Ik zeg dit omdat ingelegde citroenen verschillende maten en sterktes hebben, dus je moet echt proeven wat de juiste hoeveelheid is.
2 Rasp voor de tahinsaus de knoflook in een kom, knijp het sap van de halve citroen erover, meng en laat 5 minuten staan. De zuurheid van de citroen tempert de sterke smaak van de knoflook. Voeg de tahin toe en klop door elkaar - het wordt stijver - en schenk
het ijskoude water met 1 eetlepel per keer er al kloppend bij, tot je een gladde, schenkbare saus hebt. Deze moet vrij vloeibaar zijn. Voeg een snuf zout en een snuf gemalen komijn toe. Proef en voeg zo nodig meer zout en/of citroen toe. 3 Bestrooi de visfilets met zout en peper en leg ze in de tomatensaus. Verhit 5-10 minuten, afhankelijk van de dikte van de filets, tot ze nét gaar zijn. Serveer meteen, besprenkeld met veel tahinsaus en bestrooid met verse koriander.
Tip
Lekker met warme pitabroodjes en/of couscous.
Fotografie: Elena Heatherwick
Voor 6 personen
Gestoofde pruimen
MET ROMIGE YOGHURT EN GRANOLA
Dit pruimenrecept is bij ons favoriet voor zowel het ontbijt als voor een dessert. Ik kreeg het idee van de door de yoghurt gespatelde room met honing van patisserie-chef Nicola Lamb - het is een heerlijke variant die een licht en elegant resultaat geeft, maar ik gebruik ook vaak labneh.
• 80 g granola van goede kwaliteit, of pistachenoten
• 30 g boter
• 6-10 pruimen, afhankelijk van het formaat, gehalveerd en ontpit
• 20 g ruwe rietsuiker
• 4 el maderawijn, cognac of zoete sherry
• 280 ml double cream of slagroom
• 1-2 el vloeibare honing
• 350 ml yoghurt
• paar takjes munt
1 Verhit de oven tot 160°C. Als je pistachenoten gebruikt: spreid deze dan uit op een bakplaat of leg ze in een ovenvaste pan en rooster ze 10-15 minuten tot ze crunchy en geroosterd zijn, maar niet verbrand.
2 Zet een brede koekenpan op halfhoog tot hoog vuur en doe de boter erin. Draai de pan rond als de boter gaat schuimen en leg de pruimen er in, met het snijvlak naar beneden. Idealiter is de hele pan gevuld. Strooi de rietsuiker erover en laat zachtjes sissen, zodat de pruimen hun vocht vrijgeven. Schenk de madera erbij. Er moet langzaamaan een lekker dikke en zalvige saus ontstaan. Keer de pruimen om voor ze te zacht zijn, om de andere kant te garen. Idealiter krijg je een mooie saus en behouden de pruimen hun vorm, maar zijn ze wel zacht en verrukkelijk. Stoof ze dus niet te lang. Schenk er een scheut water bij als de saus te dik wordt.
3 Doe terwijl de pruimen op staan de room in een grote kom. Klop tot deze licht en luchtig is, maar nog wel mooi
beweegt. Het is een kunst om room perfect te kloppen en hem dat weelderige gevoel te geven zonder dat deze te stijf wordt. Sprenkel er als het zover is 1 eetlepel honing bij en voeg de yoghurt toe. Spatel de yoghurt erdoor en proef. Je kunt meer honing toevoegen als je dat lekker vindt, maar overdrijf het niet.
4 Stamp de pistachenoten (als je die gebruikt) grof en hak de muntblaadjes grof. Schep 1 royale eetlepel room in een kom en maak in het midden een
kuiltje. Leg er 2-3 warme pruimhelften in en schep er wat saus over. Bestrooi tot slot met de granola en/of pistachenoten en munt.
Tip
Je kunt de meeste onderdelen van dit gerecht van tevoren maken. Stoof de pruimen net iets minder lang, zodat je ze kunt opwarmen zonder dat ze te gaar worden. Maak de yoghurtroom vlak voor het serveren.
Fotografie: Elena Heatherwick
Grandioze gebraden kip
MET ROMIGE DRAGONSAUS
Voor 5 personen
In mijn hoofd heeft een lekkere gebraden kip drie dingen… sappig vlees, een bruin, zoutig velletje en, het allerbelangrijkste, een heleboel saus. En de saus van deze kip maakt dit juist zo bijzonder: handenvol dragon, lepels room en een flinke schep mosterd, die worden gemengd met het braadvocht, de knoflook en wijn, tot een grandioze smaakexplosie.
• 1 biologische kip
• 3 el olijfolie
• 1 hele bol knoflook
• 250 ml double cream of slagroom van goede kwaliteit
1 Verhit de oven tot 220°C. Vlinder de kip: snijd deze langs één kant van de ruggengraat van de staart tot aan de nek door. Draai om, vouw de twee kanten open en sla de kip plat. De poelier doet dit ook graag voor je. Leg de kip in een grote en hoge braadslee, bestrooi aan beide kanten royaal met zout en laat hem 1 uur op kamertemperatuur staan, zodat hij niet meer zo koud is.
2 Besprenkel het vel met olijfolie en masseer die in alle hoeken en gaten. Geef een klap op de knoflookbol en steek de tenen onder de kip. Rooster de kip 20-30 minuten tot het vel goudbruin wordt. Meng intussen de room, dragon en mosterd in een kom en voeg royaal zout en peper toe.
3 Verlaag na 20-30 minuten de oventemperatuur naar 140°C, neem de kip uit de oven en schenk de witte wijn in de braadslee. Schenk de dragonroom over de kip en zet nog 30-40 minuten in de oven tot de kip gaar is. Om dat te beoordelen controleer ik het dikste deel van de dij met een vleesthermometer; deze moet 65-70°C aangeven. Mocht je geen
thermometer hebben, steek dan een spies in dat deel en kijk of het vocht dat eruit loopt helder is. Neem de kip uit de oven en laat hem, losjes afgedekt met aluminiumfolie, 15 minuten rusten.
4 Snijd de kip in de braadslee en serveer hem zo, met lekker veel saus en knoflook.
Tip
Lekker erbij: een frisse, groene salade.
De recepten in dit artikel komen uit het boek:
Julius Roberts
Uitgeverij: Fontaine Uitgevers
ISBN: 9789464042580
320 pagina’s € 33,99
Fotografie: Elena Heatherwick
Colofon
Nr. 2608, Dec ’24 - Jan ’25
Uitgever: Roland Pluut
Eindredactie: Paula Kragten
Coördinatie: Laura Boeters, Tamar Koninkx en Els Kwaks
Vertaling: Astrid Zwart
Vormgeving: Irma Theunisse
Drukwerk: Print Consult
Nederlands vakteam
Manon Bruins, Maarten Klatte, Han Siem, Cindy de Waard
Nederlandse auteurs
Bram Bakker, Mimi van Dijk, Rineke Dijkinga, Jo Caris, Toine de Graaf, Paula Kragten, Wendy Lin, Ramona van Silfhout, Karin Stroo, Meis Thewissen
Internationale auteurs
Bryan Hubbard
Aan dit nummer werkten mee
Natascha Boudewijn, Anton Philips, Juliette Plantenga, Julius Roberts, Mireille Steenkamer, Richard Verhoeff
Over Medisch Dossier
Medisch Dossier is een kritisch en onafhankelijk platform, gericht op het beantwoorden van vragen die binnen de reguliere zorg soms niet worden beantwoord. Gezondheidsinzichten ontwikkelen zich snel, en wij willen de lezers zodanig informeren dat zij de regie over hun eigen gezondheid kunnen nemen. Dit doen we door genuanceerde, betrouwbare informatie te verzamelen en deze begrijpelijk over te brengen. Een ieder blijft natuurlijk wel verantwoordelijk voor haar of zijn eigen gezondheid: raadpleeg bij twijfel de huisarts.
Voorbehoud
De redactie van Medisch Dossier verklaart dat de informatie in deze uitgave met zorg is samengesteld. Zij kan niet instaan voor volledigheid van of eventuele onjuistheden in deze uitgave. De redactie, medewerkers en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid voor schade die voortvloeit uit handelen of beslissingen op basis van de inhoud van deze uitgave.
De informatie in deze uitgave over het gebruik van voeding en voedingssupplementen is geen vervanging voor een medisch advies, diagnose of behandeling door een gezondheidsprofessional. Voedingssupplementen zijn dan ook geen vervanging voor geneesmiddelen, maar kunnen (in overleg met een arts) worden gebruikt als aanvulling op voeding of behandeling.
Contact
Abonneeservice
Neem voor vragen over abonnementen en het doorgeven van wijzigingen contact op met de klantenservice.
E: klantenservice@medischdossier.org
T: 070 205 9236
(di t/m do van 12:00-16:00, of laat een boodschap achter) Postbus 226, 2690 AE ’s-Gravenzande
Redactie
Voor inhoudelijke vragen, opmerkingen en suggesties, neem contact op met de redactie.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en openbaar worden gemaakt zonder toestemming van de uitgever.
Het door ons gebruikte papier is afkomstig uit duurzaam beheerd bos en daarom voorzien van het FSC-keurmerk.
Haal meer uit Medisch Dossier
Online
dossier
Abonnees hebben altijd toegang tot het complete online archief van Medisch
Dossier. Alle artikelen die sinds 2008 zijn verschenen, vind je hier terug. Abonnees hebben dus een schat aan gezondheidsinformatie onder handbereik.
Gratis verzending
Als je vóór 21 januari 2025 het boek De poepdokter junior bestelt in onze webshop, betaal je geen verzendkosten. Op pagina 58 en 59 lees je meer over dit waardevolle boek van Nienke Gottenbos.
Wekelijks gratis e-nieuws
Ontvang de nieuwste gezondheidsinzichten in je inbox.
Schrijf je gratis in op: www.medischdossier.org/nieuwsbrief
IN DE VOLGENDE
EDITIE
Verschijnt op 4 februari 2025
Bewegen bij MS
Zijn de voordelen van meer bewegen bij multiple sclerose (MS) groter dan de risico’s? Een ding lijkt zeker: je kunt vaak meer dan je denkt.
Nog geen abonnee?
Maak bewuste keuzes met een jaarabonnement. Betaal € 69,95 en ontvang:
• 8 magazines per jaar
• online toegang tot edities en archief
• gratis boek bij een jaarabonnement
Ga naar:
8x +
www.medischdossier.org/abonnee, bel 070 - 205 9236 of gebruik de antwoordkaart.
Proefabonnement
Probeer Medisch Dossier en ontvang 2 nummers voor € 14,99. Stopt automatisch.
2x
Zorgen om vogelgriep
In wetenschappelijke kringen is een discussie gaande over het vogelgriepvirus dat circuleert in de Verenigde Staten. Hamvraag: hoe zorgelijk is de situatie? Dreigt een nieuwe pandemie?
Ketonen als therapie
Kunnen mensen met ADHD, autisme of milde vormen van depressie baat hebben bij een ketogene interventie?
Neurobioloog Eline Dekeyster doet onderzoek.
Brain fog
Cindy de Waard schrijft in haar rubriek Holistisch bekeken over de rol van het afweersysteem en neuro-inflammatie bij het ontstaan van hersenmist.
Onze gezondheidszorg hinkt op twee benen
Jo Caris
De gezondheidszorg is oorspronkelijk gebaseerd op sociale, morele en professionele waarden. Wij hebben de plicht om voor elkaar te zorgen. Gezondheid is belangrijk en de zorg is gebaseerd op respect en deskundigheid. In onze beleving lijkt deze op de waardige wereld van onze Albert Schweitzers en Florence Nightingales.
Plichten hebben
plaats gemaakt voor rechten
Door publiek en politici wordt in die termen gesproken over de zorg. Zo stelt het huidige regeerprogramma dat gezondheidszorg toegankelijker moet zijn voor iedereen. Wanneer er iets misgaat in de zorg, zijn de eerste emoties die van verontwaardiging. Hulpbehoevende zieken worden tekortgedaan en in de zorg moeten we iedereen helpen.
Vanuit de zorgwaarden zijn drie doelen afgeleid: zieke mensen genezen, mensen met beperkingen en hun omgeving begeleiden en verzorgen én mensen begeleiden naar een humaan levenseinde. Hoe anders zijn de zakelijke stelsels waarin we de zorg hebben georganiseerd? Voor de curatieve zorg is dat een verzekering. In een verzekering hebben verzekerden rechten. De plicht om voor elkaar
te zorgen heeft plaats gemaakt voor het recht op zorg.
Verzekeren vereist een polis met exacte omschrijvingen van die rechten en een exacte omschrijving van de diensten en producten waar verzekerden recht op hebben. Het gaat daarin niet om solidariteit. Het is risicospreiding en een zorgverzekering verschilt in dat opzicht niet van een brand- of autoverzekering.
Anders dan bij een autoverzekering is er geen bonus-malussysteem. Als iemand schadevrij rijdt, is er een no-claim korting. Als iemand te vaak schade heeft, verdwijnt de korting en op enig moment stopt de verzekering. De zorg stopt niet, ongeacht het gedrag van de patiënt of cliënt. Een malussysteem is onbespreekbaar, ondanks dat 60% van de mensen overlijdt aan welvaartsziekten.
Organisaties gedijen goed als ze veel verrichtingen leveren en veel productie maken. Of patiënten zijn genezen of goed zijn geholpen, doet er voor de financiering niet toe. De productieafspraken en bijbehorende tarieven zijn gericht op doelmatigheid en niet op doelgerichtheid. Wel is er een inspectie die professionals en organisaties toetst op kwaliteit, maar die is ook gericht op de gevolgde richtlijnen en niet op genezen of geholpen patiënten/cliënten.
In de Wet langdurige zorg en Wet maatschappelijk ondersteuning geldt hetzelfde. Aan productieafspraken op uren en verrichtingen zijn tarieven gekoppeld. De zorgaanbieder met de laagste tarieven haalt het contract
binnen, ongeacht de zorgdoelen. Als zorgaanbieders in financiële problemen komen, krijgen ze het verwijt dat hun bedrijfsvoering niet op orde is.
Het is een goed georganiseerde rodeo voor cowboys die misbruik maken van zorggeld en hiermee nog steeds eenvoudig wegkomen (Pointer, KRONCRV en AD; 3 oktober 2024). Het is een feestje voor zogenaamde ondernemers die zich echte bestuurders noemen, niets van zorginhoud weten, en die de ’koekjesfabriek’ hebben ingeruild voor een meer winstgevend zorgbedrijf met minder risico’s.
De opdracht voor de overheid reikt dieper dan het huidige regeerprogramma: stel niet langer de financieringsprikkels centraal, maar de zorgwaarden en -doelen en hanteer efficiëntieregels als ondersteuning daarvan. Dat maakt het werken voor goede zorgprofessionals ook weer interessanter.
Na Prinsjesdag deelde Jo Caris zijn visie op de zorgparagraaf in het regeerprogramma van het kabinet Schoof. Je leest zijn artikel in ons digitale archief: medischdossier.org/archief/diepgaanddoorpakken-nodig/.
SMAAK, OPNAME & OPLOSBAARHEID OPNIEUW UITGEVONDEN
100% natuurlijk
Beter opneembaar dan ongefermenteerde eiwitten
Met volle romige smaak door fermentatie met Shiitake paddestoel
Benieuwd naar alle voordelen van Vegan Protein? Ontdek het!
Vitakruid.nl
MULTI’S VOOR IEDEREEN
Voor elke leeftijd en levensfase een unieke samenstelling
“Een goede basis? Wij gebruiken
Meer in 1 van VitOrtho.”
• elke doelgroep een eigen multi
• biologisch actieve B-vitaminen
• de juiste mineraalverbindingen
• optimale doseringen van de belangrijkste nutriënten
