Ontdek revolutionaire inzichten die welzijn en bezieling terugbrengen in de zorg- en hulpverlening
Van alle sectoren kent de bedrijfstak gezondheidszorg en hulpverlening het hoogste ziekteverzuim. Dat moet anders. Dat kán anders. Dit congres biedt inzichten die je zullen helpen om je werk met meer plezier en gemak te (blijven) doen – zelfs als de omgeving niet mee verandert.
NAAR:
Uit de overlevingsstand naar
meer zingeving
Betere balans tussen
inspanning en ontspanning
Bezieling en plezier terug in je werk én je leven
20 SEPTEMBER 2023
9.30 - 17.00 uur
Antropia, Cultuur- en Congrescentrum; naast Station Driebergen
Voor meer informatie
DOE MEE! www.3principes.nl/congres
Optimist magazine wordt gemaakt door:
Hoofdredactie: Brian de Mello.
Eindredactie: Laura Boeters.
Redactie: Royce de Mello en Maartje Nijhof.
Correctie: Mathilde de Jeu.
Artdirection: Irma Theunisse.
Coverfotografie: Yvette Kulkens. Visagie: Elles Nijkamp.
Met medewerking van: Anne Ahau, Marius Appelman, Jonna Bruinsma, Govert Derix, Martin ten Donkelaar, Iris Duvekot, Harm Edens, Marilène Eijgenraam, Teun van den Elzen, Helene van Engelen, Ron van Es, Jesper Feenstra, Maarten Fornerod, Anne van Ginkel, Matthijs Koevoet, Manon van Leeuwen, Ilco van der Linde, Rob Martens, Angela Mastwijk, Irene van Meijgaard, Henry Mentink, Annette Nobuntu Mul, Li An Phoa, Agnes Pols, Merlijn Slothouber, Harry Starren, Roy van der Steen, Sally Tan, Marie-Janne van Toorn, Danny Vader, Marion Verweij, Annemiek van Vliet.
Met dank aan: Mylan Bos, Rense Bos, Martel Coors, Kim Cramer, Roque Delago, Soho Francotte, Michiel de Gooijer, Hendrik-Jan Griffioen, Erik Hallers, Geja Heinen, Ivar Hilhorst, Saul Johnson, Bernardo Kastrup, Pernille La Lau, Jelle van der Meer, Wouter van Noort, Michel Porro, Lotte Rooijendijk, Mike Rucker, Jeanne Specht Grijp, Gijs de Swarte, Peter Tangel, Eric van Veluwen, Britt Vries en Bob de Wit.
En natuurlijk met dank aan alle spelmakers én -brekers.
Wel optimist, maar nog geen abonnee?
De jaarprijs voor een abonnement is € 84,-. Kijk voor de verschillende abonnementsvormen en de voorwaarden op onze website: www.theoptimist.nl/word-abonnee
Voor meer informatie: bel 070 - 205 9231 of mail naar abonnementen@theoptimist.nl.
Je kunt je ook aanmelden per post: Postbus 226, 2690 AE ’s-Gravenzande
Partnerships & advertenties
Tom van Tol: tom@theoptimist.nl
T: 070 - 205 9232 (kantooruren)
Bestellingen
Het nieuwste nummer is, naast bij
1.200 verkooppunten in het land, ook online verkrijgbaar. Eerdere edities zijn na te bestellen (€ 9,95 per exemplaar, excl. € 3,50 verzendkosten binnen Nederland) via www.theoptimist.nl/shop.
Uitgevers: Roland Pluut en Brian de Mello.
© 2023 Uitgeverij
The Optimist B.V. / Optimist Media B.V. of de individuele auteurs
Tijdens een evenement van de stichting Kleine ingrepen, Mooie gevolgen die wij een warm hart toedragen (P.9), ontmoette ik twee muzikale dames. De een op gitaar, de ander op mondharmonica en percussie. Na afloop raakten we aan de praat en voordat ik het wist had ik een reservegitaar in handen en vormden we een muzikaal gelegenheidstrio. Applaus volgde. Ik merkte weer eens: spontaan spelen is de leukste manier van spelen.
Naarmate we ouder worden lijken we niet alleen het spontane, maar ook het spelen te verleren. Terwijl het belang van spelen voor alle leeftijden groot is. Niet alleen als we tijdens de puberteit bepaalde dingen ‘stom’ gaan vinden, maar ook als volwassene. Juist als volwassene, zeggen de deskundigen. Ik verklap al een beetje de essentie van deze editie: spelen moet! Professor Rob Martens schreef er boeken over, en voor ons een artikel. Pernille La Lau doet het op tv. Angela Mastwijk leeft er lichter door. Zie P.25 en verder.
Het mooie van spelen is: je doet het meestal samen. Dat heb ik de afgelopen acht jaar samen met Roland Pluut gedaan voor dit magazine. Eind mei droeg hij het uitgeversstokje aan mij over. Dus in zekere zin breekt er een nieuwe speelronde aan voor mij en ‘mijn’ Optimist. Eentje waarbij we vol energie en inzet meer mensen bij het optimistische ganzenbord gaan betrekken. Daar ga je als lezer van dit blad de komende tijd meer van merken.
Ik ben tot het besef gekomen dat ik de hele dag door speel: met taal. Bovendien zie ik de ontmoetingen met andere optimisten als één groot spel van verbinding. Ik nodig, nee, daag je uit met me mee te spelen; deze keer via onze schrijfchallenge (P.51). Dan maken we er samen een win-win-spel van. Als je durft.
Brian de Mello, hoofdredacteur én uitgever redactie@theoptimist.nl
OPTIMISME
14 Wereldverbeteraars
Zeven mensen
maken het verschil.
DUURZAAMHEID
16 Serie: De verduurzaming
Deel vijf van de doe-het-zelf optimist en zijn zonnepanelen.
RECREATIE
17 Vakantie in Veenhuizen
Keuze uit zeven creatieve en ecologische slaapplekken.
SAMENLEVING
18 Zo kan het ook
De Vreedzame Wijk maakt democratische burgers.
NATUUR
20 Van Goghs kruiwagens
Henry Mentink schildert de liefde voor de Aarde.
SPELEN MOET
Het besef dat spelen van belang is voor je mentale gezondheid, creativiteit of een lichter leven groeit.
25 Introductie
Het spel, de knikkers en de optimistische knikkerzak.
26 Spelen tijdens koffietijd?
Pernille La Lau vindt spelen een must, niet alleen op tv.
31 Smeerolie voor je brein
GZ-psycholoog Marie-Janne van Toorn vertelt.
34 Speelbal of speelveld
Angela Mastwijk en Irene van Meijgaard over het levensspel.
38 Meer spelen in onderwijs
Als iemand het kan weten, is het professor Rob Martens.
42 Gelijkspel
Met Let’s Play Equal worden we spelenderwijs gelijker.
44 Breng magie in het leven
Neem eens een kip mee, adviseert Ron van Es.
48 Creatief schrijven
Volg een workshop bij Marion Verweij.
51 Schrijfchallenge
Stuur ons jouw reisverhaal en win!
52 Kleurplaat
Een oefening in geduldig spelen met kleur.
VUUR, VERTROUWEN EN OVERVLOED
53 Introductie Vonken van inspiratie die je in beweging kunnen krijgen.
54 Vuur van verandering Jesper Feenstra leert om te gaan met alle soorten vuur.
56 De toverkracht van overvloed De reis van Marius Appelman per riksja levert mooie inzichten op.
60 Helen van een financieel systeem Jeanne Specht Grijp en haar LifeTree Fund gaan ervoor.
64 Duurzame mobiliteit Varen, fietsen, rijden en… rennen richting betere tijden.
BOEKRECENSIE
13 Verwildering Terug naar de natuur met Isabella Tree.
BOEKFRAGMENT
74 Waarom materialisme totale onzin is Het grensverleggende boek van Bernardo Kastrup.
BOEKENTIPS
80 De keuze van Li An Phoa
De auteur van Drinkbare rivieren deelt vijf boeken die haar inspireren.
SEPTEMBER
4 Congres Verlichting & Welzijn
Woensdag
20 september 2023: voor mensen uit de zorg- en hulpverlening.
ACTUEEL
8 Lezersreacties en wat ons opviel.
10 OceanLove roept Hahalua! via Ilco van der Linde.
ODE AAN
12 Boswerk
BEELDVERHAAL
66 De Buurtcamping
Wel 65 pop-up campings voor en door buurtbewoners.
OPROEP
84 Optimistische oplossingen
89 Interview met Wouter van Noort
Ron van Es spreekt de NRC-journalist over het grondplan in zijn leven.
COLUMN
23 Annette Nobuntu Mul ‘Spellen moet!’
COLUMN
46 Harry Starren ‘Wat speelt hier?’
DOORGEEFCOLUMN
73 Gastcolumnist Teun van den Elzen ‘Comedy-wijsheid’
COLUMN 83 Govert Derix ‘Droomtijd’
COLUMN
95 Manon van Leeuwen
‘To live what is right’
VOLG ONS OP SOCIALE MEDIA
@TheOptimistNL
@TheOptimistNL
TheOptimist_NL
De ideeënbus van Optimist magazine, over het tegengaan van corruptie.
VRAAG EN ANTWOORD
86 Harm Edens
Dit is het optimistische nieuws van Harm.
CULINAIRE OPTIMIST
92 De Piemontese keuken Espresso als werelderfgoed plus ijstaart van chocolade en nougat. La dolce vita!
ZIEL EN ZALIGHEID
97 Takecarebnb werkt
Tijdens de uitverkochte B for Good Leaders Summit 2023 op 11 en 12 mei kwamen 1.200 zakelijke koplopers bij elkaar in Amsterdam. Niet alleen om na te denken over een betere, regeneratieve wereld, maar vooral om tot actie over te gaan. Er werden relaties gelegd, afspraken gemaakt en projecten opgestart. Paul Polman (foto onder), voormalig CEO van Unilever, deed weer een paar mooie uitspraken, zoals deze: ‘We zeggen dat het moed vereist om de juiste dingen te doen, maar ik ga het omdraaien: volgens mij vraagt het meer moed om met opzet de verkeerde dingen te doen, terwijl je wéét dat het verkeerd is. Het vraagt meer moed om de markt voor te liegen om je bedrijf te laten “shinen”. Het vraagt meer moed om beloftes te doen waarvan je weet dat je ze niet kunt waarmaken. Het is een andere en trieste vorm van moed, maar het is moedig om je hele leven te moeten leven in de wetenschap dat je de verkeerde dingen doet. Dus om de juiste dingen te doen en te doorleven, op basis van de gulden regel en je sense of purpose is als je het mij vraagt veel gemakkelijker dan het fabriceren van een wazige stofwolk waar niets van klopt. Helaas is dat wat de meeste CEO’s nog steeds doen. (…) Maar je kunt je verantwoordelijkheid niet outsourcen.’ Zijn woorden leverden groot applaus uit de zaal op.
Een van de andere inspirators bij B For Good was Shirley Krenak, die samen met drie ‘collega Wisdom Keepers’ aanwezig was en een intense sessie hield om het belang van de natuur, en het Amazonegebied in het bijzonder, te benadrukken. Ze had tussen de bedrijven door tijd om op de foto te gaan met onze hoofdredacteur en de editie van de Optimist waar ze op de cover staat.
Purpose Day XL in Bussum was een groot succes. Veel bezoekers maakten op 18 april kennis met Optimist magazine, dat als mediapartner een eigen plekje had op de marktplaats. Als extra ontvingen alle bezoekers een editie van Vitalogie, het magazine van vitaloog Klaas Koster.
De stichting ‘Kleine ingrepen, Mooie gevolgen’ bestaat tien jaar en organiseerde op 20 april een inspiratiecongres over gedragsverandering, om zelfredzaamheid van mensen in lastige situaties te bevorderen. Het werd op het kantoor van Priva in De Lier een verbindende bijeenkomst met mooie ontmoetingen.
In de rubriek Optimistische Oplossingen vroegen we lezers suggesties om armoede de wereld uit te helpen. Trouwe lezer Jelle van der Meer stuurde deze reactie in.
1. Invoering van een nieuw democratisch en aanvullend geldmiddel, ik noem het hier ‘de Mundo’ en deze te baseren op de gemiddelde valutawaarde van de G20valuta. Dit onder voorwaarde bij uitgifte van voortdurende controle op de afgesproken besteding, bijv. controle door het IMF, de Wereldbank of anderen. En bij financiering van landen: terugbetaling door het ontvangende land zodra mogelijk. Dit op basis van het blijvend eigendom van de uitlener, maar verder zonder heffing van rentes of creatie van eindeloze schulden.
2. Uitgifte vanuit een democratisch Instituut dat de landen van de wereld echt kan samenbrengen. Bijv. door de VN (New-York, Geneve) maar deze niet in zijn huidige vorm. Of door de Community of Democracies (CoD) met hoofdkantoor in Warschau, waarvan vele democratieën zoals de USA, Canada, het VK en Frankrijk alsook India al lid zijn. Op basis van het ook door Nederland ondertekende Handvest: de ‘Warsaw Declaration’ van het jaar 2000.
De ‘Dialoog Antropia’ gespreksavond over klimaatverandering op 17 mei leek aanvankelijk niet veel publiek te trekken, maar de zaal was uiteindelijk toch voldoende gevuld. Marcel Crok, Bart Flos en Michel Porro gingen met elkaar in debat en dat leverde af en toe chaotische taferelen op. ‘Ik weet niet of ik nu minder in verwarring ben’, reageerde een van de bezoekers na afloop. De borrel achteraf maakte veel goed.
3. De voorwaarden tot uitgifte van trekkingsrechten of leningen is dat sprake moet zijn van een goede en bewezen vorm van democratie in het ontvangende land, alsook extra voorwaarden voor de specifieke projecten, waarvoor de hulp wordt ingeroepen. Zoals de wijze van uitdeling aan de allerarmsten van een basisinkomen. Of de grootschalige versterking van de kustlijnen en die van rivieren in Pakistan en Bangladesh. Open begrotingen en toezicht op de bedrijven, die deze projecten gaan uitvoeren en daarop quitte spelen zonder winstoogmerk.
Als er lezers zijn die willen reageren op mijn oplossing, dan hoor ik dat graag.
Jelle van der Meer jr.van.der.meer@hccnet.nl
In de Grote Oceaan, rond de vulkanische eilanden die jullie Hawaii zijn gaan noemen, leven ontelbaar veel van mijn mantaroggen. Door de lokale bevolking worden ze beschermd, omdat ze de belichaming zouden zijn van hun voorvaderen. Vandaar dat ze op Hawaii ‘Hahalua’ worden genoemd, wat zich laat vertalen als ‘twee ademhalingen’; de eerste was ooit, vroeger, nog op het land, als voorvader, en de tweede is die van nu, onder water. En soms, wanneer de roggen letterlijk boven water komen vliegen, want dat kunnen ze, dan wordt dat gezien als het bewijs dat deze dieren nog steeds op twee manieren adem zouden kunnen halen.
Hahalua. De vrolijkheid van dit woord past bij het geluk dat ik voel, wanneer ik me realiseer dat
Tekst: van de oceaan, via Ilco van der Linde
Foto: Floris Leeuwenberg
deze intelligente, gracieuze dieren zich veilig weten in Hawaii, door de harmonie tussen mens en natuur. En opeens stroomt een golf van hoop door mij heen: de voorvaderen van alle mensen leven bij mij in de zee! Wat zou er gebeuren wanneer jullie je dat realiseren? Zouden jullie dan net zo respectvol met mijn dieren omgaan als de bewoners van Hawaii met de roggen? Wat zou dat geweldig zijn.
Het allereerste leven ontstond in het water. Druppels creëerden een spetterende chemie met de atmosfeer, waarbij aminozuren werden omgezet in eiwitrijke bouwstenen voor leven. Cellen ontwikkelden zich tot vissen en zo’n vierhonderd miljoen jaar geleden kwamen de eerste vissen aan land, omdat er steeds meer land kwam en minder zee. Vinnen werden poten. Slokdarmen werden longen.
Zonder die ondernemende vissen zouden er geen mensen zijn geweest. Laat dat eens op je inwerken. Vissen zijn jullie voorvaderen! Hahalua!
Vijftig miljoen jaar geleden ging de letterlijke voorloper van de walvis juist weer het water in. Maar ooit liep ‘de walvis’ aan wal, serieus. En ook al zijn ze nu zo onvoorstelbaar groot en altijd in het water, jullie zouden je ook met de walvis en de dolfijn zeer verbonden kunnen voelen. Net als jullie mensen groeien ze in de buik van hun moeders, krijgen hun voeding vanuit een placenta en na de geboorte drinken ze melk bij hun moeders. Ze hebben longen en moeten regelmatig ademhalen. Het bloed van deze dieren is zelfs precies zo warm als dat van jullie. En nog leuker: ze herkennen en versieren elkaar met liedjes!
En kijk ook eens hoe vertrouwd jullie eigen baby’s kunnen zijn onder water. De eerste negen maanden van jullie bestaan zwemmen jullie allemaal rond in vruchtwater, als een vis, vandaar! Hahalua.
Ik ben niet groot, koud, ver weg, onbekend. Ik ben geen stortplaats of louter een ‘economisch instrument’. Ik leef niet los van jou. Ik ben je oerbron, je levensfontein, het huis van je voorvaderen, je eerste adem en jijzelf de tweede. •
Met fotografen, dichters, duikers, filmers, verhalenvertellers, wetenschappers en activisten geeft OceanLove de oceaan een gezicht én een stem. Met publicaties, sociale mediakanalen, een speciaal boek en een ‘community van ocean lovers’ komt er veel meer aandacht voor de kwetsbaarheid, maar juist ook de kracht en schoonheid van de oceanen en alles wat hierin leeft. OceanLove raakt mensen zó in het hart dat ze niet langer wegkijken, maar juist meehelpen, als nieuwe vrijwilliger, donateur of activist. In Optimist magazine zijn alle vorderingen en verhalen te volgen.
De foto bij het artikel is beschikbaar gesteld door de bij OceanLove betrokken fotograaf Floris Leeuwenberg. www.oceanlove.news/beauty
Na tien jaar onderhandelen is er binnen de Verenigde Naties een akkoord gesloten over de bescherming van de oceanen In 2030 moet dertig procent van de internationale wateren beschermd gebied zijn. • Volgens Amerikaans onderzoek kan het psoriasismedicijn Apremilast mogelijk worden gebruikt bij de behandeling van alcoholverslaving . Al sinds 2004 is men op zoek naar zo’n middel en dat is nu wellicht toevallig gevonden. • Nederlands techbedrijf Hack the Planet ontwikkelde een AI-camera tegen stropers. Deze camera houdt live een groot gebied in de gaten om de stropers op heterdaad te kunnen betrappen. • Jeroen van Veen verloor zijn vierjarige zoontje aan een hersentumor. Sinds 24 maart 2023 is hij een jaar lang elke dag gaan hardlopen om geld op te halen voor het Prinses Máxima Centrum, voor kinderoncologie. • De commissie voor Economische Zaken en Klimaat vraagt via een volksraadpleging advies aan de bevolking. Deze Nationale Klimaatraadpleging moet helpen bij het aanscherpen van het klimaatbeleid van de overheid. • Amerikaanse neurochirurgen en ingenieurs komen met een nieuwe toepassing van kunstmatige intelligentie. Onder de naam DeepGlioma ontwikkelden ze een technologie die tumoren kan ontdekken. • De Australische Deakin Universiteit bedacht een manier om het recyclingproces van zonnepanelen rendabeler te maken, zonder gebruik van gevaarlijke chemicaliën. Dat maakt hun methode goedkoper en beter voor het milieu. • De ouders van Niek begonnen een crowdfunding voor een dure operatie voor hun plotseling ernstig zieke zoon. De operatie slaagde en Niek herstelt langzaam maar zeker. Wie nog wil bijdragen aan de operatiekosten: www.helpniekleven.nl.
‘Zonder die ondernemende vissen zouden er geen mensen zijn geweest.’
Onlangs kreeg onze redactie een bosje bomen cadeau van gepassioneerd bomenplanter Giel Boes. Met zijn stichting Boes Bos draagt hij een steentje bij aan een groenere wereld. Dit soort initiatieven is dringend nodig, weten we onderhand. Onder de noemer ‘boswerk’ valt alles wat we doen om de pilaren van het leven te versterken en in stand te houden. Want de realiteit is dat bomen worden bedreigd, verminkt en aangetast. Dat valt ook te lezen in het boek met de veelzeggende titel Boswerk – over het verlies van bomen en bos in Nederland. Het is een eerbetoon aan onze bruingroene vrienden. Gelukkig zijn er mensen die hun verhaal vertellen, in beeld brengen en daadwerkelijk de bomen beschermen. Of ze symbolisch cadeau doen. Inpakken hoeft niet, omarmen mag altijd.
De redactie
Het Nederlandse initiatief GiveMe5 helpt bij de tijdelijke opvang van economisch daklozen . Dit doen ze door hotels te vragen vijf kamers beschikbaar te stellen om deze mensen een herstart te bieden. • Fairtrade Nederland onderzocht hoe Nederlanders denken over kinderarbeid. Met het fictionele Kidworks uitzendbureau vraagt de organisatie aandacht voor kinderarbeid in de katoenteelt. • Mensen van 65 jaar en ouder die positief denken over het ouder worden, hebben een beter geheugen dan mensen die negatief zijn over hun toenemende leeftijd. Dit blijkt uit een nieuwe studie van Yale. • Hypnotherapeut Edwin Selij helpt jongeren die worstelen met hun mentale gezondheid. Hij zette een portaal op voor gratis hulp: www.vraaggewoon.nl. ‘Het is oké om hulp te vragen’, is zijn motto. • De Britse Nick Hardman verkoopt op maat gemaakte knuffels voor kinderen met langdurige ziekten. Een prothese, litteken of insulinepomp; door de speciale knuffels begrijpen de kinderen hun behandeling beter. • Via online platform Treedom kunnen mensen een boom ‘adopteren’ of cadeau doen aan een ander. De bomen worden geplant in verschillende landen door boeren die met de oogst ervan hun inkomen verhogen. • Stichting De Buurt nodigt iedereen in Nederland uit om een BuurtBankje voor de deur te zetten. De bankjes moeten ontmoetingen stimuleren en voor sociale samenhang zorgen in de wijk. • Een recent ontdekte microbe op een Italiaanse vulkaan kan razendsnel CO2 opnemen en opslaan. Wetenschappers hopen de krachten van het organisme in te zetten om CO2 uit de atmosfeer te halen.
Door RON VAN ESIn het boek Verwildering – Terug naar de natuur op een Britse boerderij van Isabella Tree draait het allemaal om een landgoed van 3500 hectare dat al generaties familiebezit is. Hoe zou dit landgoed gedijen als de natuur zelf weer de belangrijkste drijfveer wordt? Landbouwmachines, bestrijdingsmiddelen en kunstmest hebben ervoor gezorgd dat het landgoed qua biodiversiteit door de jaren heen op achterstand werd gezet. Het besluit wordt genomen door Isabella Tree en haar man Charlie Burrell, de erfgenaam, om voortaan op regeneratieve voet verder te gaan. Een gewaagde sprong, want zo’n landgoed is groot en lukt het dan om echt het roer om te gooien? Via een uitgebreid verslag beleef je de avonturen van dit koppel, en nee, dat valt niet altijd mee. Heel langzaam herstelt het land, komen de vergeten vogels weer terug en wordt het landgoed Knepp van deze twee mensen hét voorbeeld voor Engeland waar de natuur en mensen wel samen kunnen leven. ‘Zoals de meeste boeren beschouwden we ons als rentmeesters van het land, terwijl
we diep van binnen vonden dat de natuur daar niet bij hoorde.’ Dit is een belangrijke zin in het boek, omdat het precies weergeeft waar het ook in Nederland zo fout is gelopen met de intensieve landbouw en de natuur. Langzaam komt het besef dat de mens niet langer boven de natuur staat en de natuur naar believen kan beheren en beheersen. Het gevolg van dat denken laat ook dit boek zien. ‘De weg van de toekomst is er een van alles naar waarde schatten.’ Verwildering werd in Groot-Brittannië uitgekozen als beste natuurboek van het jaar, aanrader dus. •
Verwildering
Isabella Tree
Uitgeverij
Lemniscaat
ISBN: 9789047714910
200 pagina’s € 24,99
Verkrijgbaar in onze webshop. 1
Isabella Tree
Foto: Francesco Guidicini
Martel Coors, Mylan Bos en Ivar Hilhorst
Martel Coors, Mylan Bos en Ivar Hilhorst zijn op 1 februari van dit jaar gestart met TochtCheck. nl. De drie Noord-Hollandse jongemannen van 25 jaar zegden hun baan op en besloten ondernemer te worden binnen de wereld van het verduurzamen. Met hun bedrijf helpen ze klanten in de eerste stap van het – vaak spannende – verduurzamingsproces. ‘Wij hebben gemerkt dat iedereen wordt verteld dat zonnepanelen en warmtepompen het meeste rendement opleveren. Echter heeft niemand in de gaten dat er in een woning onwijs veel kostbaar verwarmde lucht verloren gaat door tocht.’ Het gevolg hiervan is dat de woning sneller afkoelt en dat er onnodig moet worden bijgestookt.
Door met een TochtCheck deze warmtelekken te lokaliseren en, op basis van een praktisch advies, op de juiste manier de lekken te dichten, kunnen klanten laagdrempelig en direct besparen op een (te hoge) energierekening. ‘Je verliest minder warmte waardoor de verwarming een aantal graden lager kan en je minder vaak hoeft te verwarmen omdat jouw woning de warmte beter vast kan houden’, stelt het trio. www.tochtcheck.nl
Mensen worden ouder maar ook gemiddeld acht jaar eerder ziek. Vrijwel elke aandoening gaat gepaard met een mate van energieverlies. Niet alleen de ouder wordende mens ervaart dit; steeds meer jonge mensen kampen met burn-outklachten, depressiviteitsklachten en energiegebrek. Dat dit anders kan ontdekte drs. Geja Heinen. Zij studeerde voeding, rondde een master af in klinische psycho-neuro-immunologie én in health education and promotion, is klanktherapeut, valleicoach en bekwaamde zich in hypnotherapie. Met al haar kennis en ervaring ontwikkelde zij een modulair programma: Eindeloos Energiek. Een stapsgewijze aanpak om een energieke leefstijl te ontwikkelen en te behouden. De leefstijl van de moderne wes-
terse mens ligt vaak zo ver van de natuur en zijn evolutionaire ontwikkeling vandaan dat er een grote mismatch is ontstaan. Deze mismatch verkleinen met een leefstijl die past bij onze ‘erfelijke programmering’ is de basis van Geja’s modulaire aanpak. Ondersteuning kan nodig zijn op fysieke, mentale, externe, sociale, seksuele of spirituele factoren. Geja maakt daarbij zoveel mogelijk gebruik van ‘oerspronkelijke’ hulpmiddelen zoals schimmels in de vorm van medicinale paddenstoelen en sporenvormende bacteriën. Via www.zenchi.eu biedt ze deze aan. www.gejaheinen.com
Mensen die de wereld mooier maken verdienen onze aandacht. We zetten hier zeven optimisten in het zonnetje.Geja Heinen
Sinds de lancering in 2021 is het de missie van het Belgische bedrijf Lubay om esthetische en duurzame tassen en accessoires te maken. Deze worden lokaal ontworpen en vervaardigd zonder enig materiaal van dierlijke oorsprong en met een zo laag mogelijke impact op het milieu. In de wetenschap dat ruim zestig procent van de wereldwijd verkochte tassen en bagage in Azië wordt gemaakt, vond Lubay het tijd om meer lokaal en duurzaam te produceren. Dat scheelt niet alleen vele transportkilometers en daarmee CO2 , maar door het niet gebruiken van leer ook dierenleed en uitbuiting van arbeiders in slechte werkomstandigheden.
1
2
Geja Heinen
3 Soho Francotte
4
Hendrik-Jan
Vanuit hun atelier in Baillamont maken deze wereldverbeteraars het verschil, onder meer door het gebruik van een alternatief voor leer: Grape Skin - VEGEA. Dit is een materiaal dat in Noord-Italië wordt gemaakt van afval van de wijnproductie. Hierdoor ontstaat een paste die met een plantaardige kleurstof wordt gemengd, uitgesmeerd op een gerecycleerd polyester canvas en vervolgens met een roller samengeperst tot een flexibel en korrelig materiaal dat doet denken aan leer. Daar kunnen ook vegans mee thuiskomen. www.lubay.be
Hendrik-Jan Griffioen en Saul Johnson
Op de dag van de arbeid, 1 mei 2023, zag technologiestart-up Noon het levenslicht. Het bedrijf van Hendrik-Jan Griffioen en Saul Johnson biedt werkgevers een platform om het welzijn van medewerkers op een gedegen manier en als vast onderdeel van de dag te ondersteunen. Met Noon, dat direct in het zakelijke communicatieplatform Slack wordt geïntegreerd, kun -
nen teams en werknemers hun eigen welzijnsstrategie ontwerpen. Zo kunnen zij direct dagelijks onder andere hun productiviteit, werkdruk, mate van controle, werksfeer en energieniveaus in kaart brengen.
Veranderingen en trends worden gevisualiseerd op individuele dashboards – die enkel toegankelijk zijn voor de desbetreffende medewerkers – en teamdashboards waarbij de data op anonieme wijze is samengevoegd. Zo wordt het mogelijk om de bron van problemen te herleiden en hier via data-gedreven inzichten en persoonlijke aanbevelingen gepaste acties op te ondernemen voor verbetering. De technologie die Noon hierbij gebruikt is samen met gezondheidsprofessionals, leidinggevenden en medewerkers ontwikkeld op basis van wetenschappelijk onderzoek van Berkeley University. Dit toonde aan dat het lokaliseren van de stressbron de meest effectieve wijze is om mentale problemen tegen te gaan. Tien organisaties zijn nu betrokken bij het testen van het platform. www.noon.work •
Met de verbouwing in volle gang hebben wij inmiddels de nodige sloopwerken achter de rug. Daarbij ook de eerste tegenvallers. Zo is bijvoorbeeld de volledige zandcementvloer gesneuveld vanwege de slechte staat. Ook stuitten we op zolder op achtergebleven spullen van de vorige bewoners (mijn grootouders). Zij waren uiteraard érg blij dat we hun verloren schatten na vijftig jaar opslag retourneerden in hun nieuwe woning. Vooral de vogelkooi uit 1958.
Vanwege de slechte staat van de kozijnen, moesten we die aan de voorzijde van het huis vervangen. Ze waren van aluminium met dubbelglas en alle scharnieren waren kapot. Maar wel heel zuinig, voor de maatstaven van toen.
In kozijnen en beglazing is de keuze vandaag de dag reuze, maar de meest gekozen zijn van hout of kunststof. Onderhoudsarm heeft onze voorkeur, zodoende bestelden we voornamelijk kunststof kozijnen.
Je hoort veel over de isolatiewaarde van glas, maar bij kozijnen wordt dit vaak vergeten. De isolatiewaarde hiervan wordt uitgedrukt in ‘W/m2k’, de zogenaamde U-waarde. Hoe hoger de waarde, hoe meer warmte je door het materiaal verliest. Hout is het
meest isolerend, staal het minst. Natuurlijk zijn hier nog allerlei andere variabelen van toepassing, waarvan glas de grootste factor is.
Glas was er vroeger in enkel of dubbel. Heel overzichtelijk. Tegenwoordig is er HR+, HR++, HR+++, vacuümglas en allerlei varianten met edelgassen. De laatste jaren wordt eigenlijk alleen nog HR++ of HR+++ (triple glas) verkocht. HR++ is dubbelglas, met ertussen een extra isolerende laag. Vaak is dit een edelgas zoals argon dat beter isoleert dan lucht. Bij triple glas bestaat het raam uit drie stukken glas, waardoor het dikker is en dus beter isoleert.
Zit er in jouw kozijnen al HR++ glas? Dan loont investeren in triple glas niet ten aanzien van de besparing op energiekosten. Door de kapotte kozijnen, beslo-
ten wij voor triple glas te kiezen. En dankzij de ISDE-subsidie op het glas komt er een stukje van de investering terug. Deze aanvraag doen wij in combinatie met die van de warmtepomp en boiler –waarover volgende keer meer.
Eerst nog een ander probleempje oplossen, want blijkbaar is een vergunning nodig voor het vernieuwen van kozijnen aan de voorzijde van een woning. Tip van de dag: informeer altijd bij jouw gemeente voordat je besluit iets aan de voorgevel van het huis te doen. Onze vergunning is ondertussen aangevraagd, nu hopen dat onze spiksplinternieuwe duurzame kozijnen mogen blijven zitten. •
‘De kozijnen waren heel zuinig, voor de maatstaven van toen.’
Tweehonderd jaar geleden werd in Drenthe een dorp uit de grond gestampt waar zwervers, bedelaars en landlopers te werk werden gesteld: Landbouwkolonie Veenhuizen. Dit vanuit de gedachte dat het harde werken en de frisse buitenlucht zouden helpen om van deze stadse mislukkelingen betere mensen te maken.
Wat wél kan
Tegenwoordig gonst Veenhuizen van de positieve bedrijvigheid. Boeren nemen het voortouw om op eigen initiatief naar oplossingen te zoeken voor uitdagingen omtrent stikstof, natuur, water en bodem. Ze zijn op weg naar een natuur-inclusief systeem, met een focus op wat er allemaal wél kan. Veerhuizen laat zich omschrijven als een optimistische plek die al twee eeuwen getekend wordt door veerkracht, innovatie en progressie.
Om die mijlpaal te vieren hebben KETTER&Co, Hotel Restaurant Bitter en Zoet en een aantal jonge en gevestigde ontwerpers, architecten en kunstenaars de handen ineengeslagen om het bijzondere veenweidelandschap, innovatief vakmanschap en sociaal en ecologisch herstel op de kaart te zetten. Dit heeft vorm gekregen in het VEEN|HUIS|HOTEL. Het bestaat uit zeven unieke tijdelijke overnachtingsplekken op verschillende plaatsen in het rechtlijnige landschap van Veenhuizen. De bouwwerken zijn ontworpen en gebouwd door jonge en al gevestigde makers. Bij de ontwikkeling is gebruik gemaakt van duurzame materialen die zoveel mogelijk lokaal geteeld, geoogst of gevonden zijn. Elke locatie laat je op een bijzondere manier het landschap ervaren en
stelt vragen over de verbinding die wij er als mens mee aangaan.
‘Het VEEN|HUIS|HOTEL beoogt met een herwaardering van de relatie tussen mens en landschap en een explosie aan creativiteit het gesprek over de toekomst van Veenhuizen als experimentele landbouwkolonie te inspireren’, zeggen de bedenkers. Dus als je nog een originele plek zoekt, weg van de grote stad en terug naar de natuur, dan kun je tot 30 oktober 2023 een kamer boeken. Dat is dan geen straf. •
Bij de naam Veenhuizen denk je eerder aan straf dan aan optimisme. Voor dat laatste is nu wel voldoende reden dankzij het VEEN|HUIS|HOTEL.
‘Elke locatie laat je op een bijzondere manier het landschap ervaren.’
ANNEMIEK VAN VLIET, MERLIJN SLOTHOUBER EN AGNES POLS
De Vreedzame Wijk komt voort uit het programma van de Vreedzame School, dat op veel scholen in Nederland wordt gebruikt om kinderen te leren wat het betekent om op te groeien in een democratische samenleving. Ze leren daarmee conflicten vreedzaam op te lossen, meningsverschillen te overbruggen, open te staan voor verschillen en zich verantwoordelijk te voelen voor de gemeenschap. Kinderen krijgen een stem, mogen meepraten over zaken die hen aangaan, maar leren ook op een verantwoorde wijze met die stem om te gaan. Kinderen leren echter niet alleen op school, ze worden eigenlijk overal ‘opgevoed’ en gevormd. De aanpak van de Vreedzame Wijk versterkt dat proces van de vorming van democratische burgers. Door in alle pedagogische contexten – thuis, in de speeltuin, op de kinderopvang, de voorschool, de voetbalclub, het buurthuis, de bibliotheek, enzovoort – vreedzame principes centraal te stellen in de pedagogische benadering, ontstaat er een samenhangend opvoedklimaat in een wijk. En dat, zo weten we 1
Vaak doen we dingen ‘omdat we ze altijd zo doen’. In deze rubriek laten we zien hoe het anders kan. Dit keer staat de Vreedzame Wijk in de schijnwerpers.
uit onderzoek, is een belangrijke succesfactor voor het gezond opgroeien van kinderen en jongeren. Door positief en zorgzaam met elkaar om te gaan, voelen mensen zich meer verbonden met hun gemeenschap.
Petra Jongerius werkt als sociaal werker al geruime tijd in een vreedzame wijk in Utrecht. Ze vertelt over een ontmoeting in de speeltuin.
‘Onlangs werkte ik een dagje in een speeltuin toen ik twee jongens zag ruziën. Ik ging erheen. “Wat is er aan de hand? Ga even zitten, we gaan dit conflict oplossen. Ik ben Petra. Hoe heten jullie?” “Jesse en Ilias”, antwoordden ze nors. “Op welke school zitten jullie?” Ze noemden hun scholen terwijl ze elkaar vijandig aankeken. Ik zei: “Dat zijn vreedzame scholen. Dit is een vreedzame speeltuin.” Ik zag dat ze mijn woorden herkenden. Ze stopten met schelden en draaiden zich naar elkaar toe. Ze kenden de mediatie als manier om conflicten op te lossen. We volgden het stappenplan dat ze van school
kenden en niet veel later was het conflict ten einde. Het mooie was dat ik het conflict alleen maar volgens de hen bekende stappen hoefde te doorlopen.’
‘Een deel van het succes was dat ik liet merken dat ik hun schoolleiders persoonlijk kende. Binnen de Vreedzame Wijk spin je als mede-opvoeders een sociaal web om kinderen heen. Dat werkt, maar er is zeker nog winst te behalen. Bouwen aan relaties en vertrouwen kost tijd. We brengen alle betrokken partijen bij elkaar en trainen hen om op uniforme wijze te werken. Sociaal werkers, scholen, sportorganisaties, allemaal hebben ze hun eigen opdracht. Het is van belang om te kijken wat we vanuit de vreedzame visie gezamenlijk kunnen doen. Maatschappelijk opvoeden betekent af en toe iets inleveren op je eigenbelang. Zo nemen we samen verantwoordelijkheid voor het opvoeden van kinderen tot betrokken burgers. Bovendien passen wij in ons werk natuurlijk dezelfde vaardigheden en pedagogische taal toe die de kinderen op school leren.’
Vreedzame Wijk-Rap
‘Tijdens een bijeenkomst van een Vreedzame Wijk in Den Haag zongen ruim vijfhonderd kinderen gezamenlijk hun zelfgemaakte Vreedzame Wijk-rap: “Hier hebben buren hart voor elkaar, zo staan de kerk en moskee naast elkaar.” Dit sluit mooi aan op de woorden van burgemeester van Zanen toen hij benadrukte dat het internationale karakter van die stad vooral thuis, om de hoek en in verschillen tussen wijken te vinden is. Je hoort meerdere talen, ziet veel culturen en soms ook dat deze elkaar niet ontmoeten en elkaar niet kennen.
Dit leidt tot onbegrip en irritatie. De burgemeester vertelde wat hij zo mooi vindt aan de Vreedzame Wijk, dat mensen van verschillende culturen en geloven met elkaar in gesprek gaan. Ga eens kijken in een andere buurt. Leer over andere culturen, meningen en opvattingen. Iedereen op zijn eigen manier, in harmonie. Dat maakt ons sociaal sterk. •
Meer informatie: www.stichtingvreedzaam.nl en www.devreedzame.school
Annemiek van Vliet, Merlijn Slothouber en Agnes Pols faciliteren samen met freelancers de landelijke vreedzame beweging. Deze beweging wordt door ouders, bewoners, wijkcoördinatoren, ambassadeurs, leerkrachten, mediatoren, wijkagenten, vrijwilligers, partnerorganisaties, gemeenten en andere betrokkenen gedragen. Met elke nieuwe generatie krijgt de maatschappij opnieuw vorm. Ze vertellen: ‘Met ons werk willen we een bijdrage leveren aan het goed voorbereiden van kinderen en jongeren op deelname aan de democratische samenleving. De democratie staat of valt met het vermogen en de wil van burgers om een bijdrage te leveren aan het algemeen belang, zich verantwoordelijk te voelen voor de gemeenschap, open te staan voor verschillen tussen mensen en op een vreedzame wijze conflicten op te lossen. Doe je ook mee?’
‘Samen voeden we de kinderen uit de wijk op tot betrokken burgers.’
Parijs.
en schilderijen van kruiwagens en natuur.
Door ANNE VAN GINKEL EN HENRY MENTINKVorig jaar werd Henry Mentink tijdens de Kruitocht naar Parijs uitgenodigd om dit jaar EUcommissaris Frans Timmermans te ontmoeten. Hij hield woord en Henry en zijn kruiwagengenoten werden op 31 mei door hem ontvangen. Met een stoet aan kruiwagens gingen ze bij Timmermans op bezoek in Brussel. Ze organiseerden het samen met Symphony of Soils en het thema was ‘Leve de bodem’.
‘We zitten te veel in ons hoofd, maar hoe zouden we het kunnen vergeten: de madeliefjes, de pas omgeploegde klonters Aarde, de takken van de struiken die uitbotten in de lente of de kale takken van de bomen die huiveren in de winter? De serene helderblauwe lucht of de grote wolken in de herfst, de uniform grijze lucht in de winter of de zon die opkomt boven de tuin van onze tante, of de rode zon die ondergaat in Scheveningen, dat alles is ons eigendom!’
Zo schrijft Vincent van Gogh aan zijn broer Theo, nadat deze zich beklaagd heeft over zijn armoede in een brief aan Vincent, in 1890.
De kruiwagenmars naar Brussel, eind mei 2023, die we samen met de stichting Symphony of Soils organiseerden, kwam langs de geboorteplaats van Van Gogh. Dat leidde tot een onderzoek naar hem en zijn vele tekeningen
Van Gogh beschrijft wat hij naar eigen zeggen niet in woorden uit kan drukken, de onbegrensde liefde voor en rijkdom van de natuur, voor iedereen beschikbaar, pijnlijk prachtig en onmisbaar. ‘Liefde is onze moeder, onze moeder is de Aarde, de Aarde is liefde.’
Geen wonder dat de mensen die de Aarde op de werelderfgoedlijst willen hebben een geestverwant vinden in Vincent van Gogh. De kunstenaar hield van de Aarde, van haar gewassen, haar natuur, haar luchten en weersomstandigheden, getuige de vele schilderijen die hij naliet.
Hij hield ook van de mensen die de Aarde bewerken en van de materialen waarmee ze dat doen. Er is geen mooier symbool daarvoor denkbaar dan een kruiwagen: de landarbeider die vruchtbare grond over zijn akker kruit, met rechte rug, de klei onder zijn voeten, door alle jaargetijden heen.
Het is dan ook geen toeval dat de deelnemers aan de Kruitocht van 2022 langs het huis waar Van Gogh gewoond heeft in Mons trekken.
In de kruiwagen zit Aarde van over de hele wereld, bijeen
het voorjaar
maakte Henry Mentink een Krui-tocht van Varik naar
Eind mei organiseerde hij opnieuw een kruiwagenmars, dit keer naar Brussel. Hij vertelt waarom hij hierbij een geestverwant heeft gevonden in Vincent van Gogh.
gebracht door mensen die achter het initiatief staan. De kruiwagen is met zijn begeleiders op weg naar Parijs, waar het hoofdkantoor van UNESCO is, daar zal hij zich aanbieden voor de werelderfgoedlijst.
Vincent van Gogh zou zich beslist gesteund hebben gevoeld als hij nog had geleefd, hij schilderde in zijn tijd al verwanten van de kruiers van nu. Hij woonde op verschillende plekken in Europa, ook in grote steden als Londen en Parijs, maar het liefst was hij buiten want hij ervoer het platteland als gezond, genezend en hartversterkend.
Er zijn steeds meer mensen die dat gevoel herkennen of ernaar terugverlangen. Die eco-dorpen stichten, of geld inzamelen om grond te kopen om die daarna voor altijd onverkoopbaar te maken. Zodat er steeds meer Aarde komt die van zichzelf is. Dat is een van de doelen van de mensen die de kruiwagen en zijn tocht een warm hart toe dragen. Dat zijn er steeds meer, overal waar de kruiwagen komt wordt hij enthousiast welkom geheten, zowel
bij boeren als bij het kabinet van Frans Timmermans.
Met de Krui-tocht vragen de deelnemers aandacht voor de Aarde, ze willen haar graag teruggeven aan zichzelf, zodat ze niet langer geld van grondbezitters hoeft te vertegenwoordigen, maar haar eigen kapitaal kan uitkeren in de vorm van – biologisch – voedsel voor haar aardbewoners. En haar schoonheid kan tonen, haar diversiteit, haar planten en dieren, haar water, haar luchten en haar
innige relatie met de zon, zoals je die op de schilderijen van Van Gogh kunt zien.
De familie van de kruiwagen wordt steeds groter, allemaal mensen die hun wensen sturen, geld geven of meelopen. Dat kan, want in 2024 is er weer een Krui-tocht. En daarna weer een. Er komen Krui-tochten over de hele wereld, totdat de familie van de kruiwagen één grote familie is van alle aardbewoners. Al deze kruiwagens rollen over de Aarde, de grote, liefdevolle moeder. Langs de hooibalen en zonnebloemen, langs de olijfbomen en landarbeiders. Langs alle schilderijen van Van Gogh. In de geest is hij er altijd bij. •
‘Vincent van Gogh zou zich beslist gesteund hebben gevoeld.’
‘Mam, ik vervéél me.’ Het zal zo’n kleine dertig jaar geleden zijn geweest, dat ik dit zeurende zinnetje zo af en toe hoorde van mijn kinderen. Ik had toen natuurlijk beter moeten weten: juist uit verveling, uit de stilte, uit het niets, ontstaan de meest briljante ideeën en creatieve initiatieven. Maar nee hoor, ik ging mijn kinderen wijzen op alle mogelijkheden die ze hadden: buiten spelen met andere kindjes, samen een gezelschapsspel uit de kast pakken of het lezen van een boek. Het was mijn goedbedoelende houding van ‘spelen moet!’, die wellicht feilloos allergisch werd opgepakt door mijn kinderen. Ze keken me aan met een blik die zei ‘als jij de oplossing weet, dan snap je ons probleem echt niet’. En het zeurderige gedrag werd een spelletje an sich. Kinderen adviseren om te moeten spelen is net zo onzinnig als verlegen volwassenen de cursus ‘wees spontaan!’ aanbieden. De opdracht vermorzelt de intrinsieke motivatie.
Ook als voormalig relatie- en gezinstherapeute maakte ik veel gecompliceerde problematieken met spel spelende thema’s mee. In de negentiger jaren was er een bekende Britse psychiater: Robert Laing. Van hem leerde ik de essentie van wat spel en spelen in families kan betekenen: ‘Ze spelen een spel. Ze spelen het spel, dat ze geen spel spelen. Als je niet meespeelt word je verstoten, als je wel meespeelt word je gek...’
Spelen en spellen. Eén letter kan het verschil maken. We vinden het belangrijk, dat onze kinderen weer meer buiten gaan spelen. Buiten spelen om meer de natuur te ontdekken, samen te spelen en
de creativiteit te verbinden met empathie. Tegelijkertijd willen we ook dat kinderen weer meer gaan lezen. Organisaties werken al samen in zogeheten ‘leescoalities’ en ‘leesoffensieven’. Die termen lijken helaas meer op voorbereidingen van verschrikkingen, zoals aanslagen en oorlogshandelingen dan de beoogde stimulans om te genieten van het lezen. En de jeugd? Die zit massaal gefocust te gamen met Minecraft, Need for Speed of Final Fantasy. Gevangen in een behoefte-manipulerende-verslaving: spelen moet!
Maar nu zijn er slimme programmamakers die via games jongeren willen stimuleren om, spelenderwijs, meer te gaan lezen. Prima, ik juich ieder stimulerend initiatief toe.
Zelf moest ik nooit lezen, maar mócht het en ik houd er zielsveel van. Ik houd van verhalen en van de schoonheid van taal. Zo kan ik er maar niet aan wennen hoeveel taalfouten veel jongeren maken. De d’s en de t’s door elkaar, de armoedige verengelsing – alles heeft tegenwoordig ‘impact’- wat dan weer wordt uitgedrukt met ‘ik besef me’ in plaats van ik besef. Hilarisch is het soms wel om te lezen als iemand moeder wil verassen met haar verjaardag: dat is nog eens een verrassing!
Waarom de taalverwaarlozing me zo raakt? Het heeft voor mij te maken met empathie, het dieper begrijpen van de betekenis van woorden. Én met respect, de schoonheid van de taal erkennen. Mijn pleidooi zou dus zijn: spellen moet!
Eh... moet dat nou persé? Ja, precies hierom moet het per se. •
‘ZELF MOEST IK NOOIT, MAAR MÓCHT HET. EN IK HOUD ER ZIELSVEEL VAN.’
Als kind wilden we maar één ding: spelen. Sommigen van ons slagen erin om die behoefte vast te houden naarmate de jaren vorderen. Zelfs als het niet meer gaat om het spel, maar om de knikkers. Dat is maar goed ook, want spelen is in alle opzichten essentieel. Voor jong en oud, voor onze fysieke en mentale gezondheid
Pernille La Lau ziet spelen als een belangrijke aanjager voor creativiteit.
Professor Rob Martens benadrukt het belang van spelen in onze jeugd.
Angela Mastwijk en Irene van Meijgaard zien kansen voor een lichter leven dankzij spel. Psycholoog Marie-Janne van Toorn merkt in haar praktijk dat spelen de smeerolie is voor ons brein. Plezierexpert Ron van Es adviseert al spelend een kip mee te nemen, Kim Cramer promoot ‘gelijkspel’. Zelfs columnist Harry Starren beschouwt het leven als een schouwtoneel waarin hij verschillende rollen speelt. Kortom, iedereen speelt. Speel jij graag met tekst? Doe dan mee met onze Schrijfchallenge. Beschrijf een origineel reisverhaal en deel dit met de wereld. Wil je eerst oefenen, dan bieden we ook nog een gratis schrijfworkshop aan. En als je liever inkleurt dan schrijft, hebben we op pagina 52 nog iets leuks voor je…
Zo blijven we allemaal spelen, met een gezonde dosis optimisme in onze knikkerzak.
PERNILLE LA LAU:
Door
BRIAN DE MELLO
Fotografie: Yvette Kulkens
Visagie: Elles Nijkamp
Al vanaf haar twaalfde speelt Pernille La Lau een rol in de mediawereld, maar de meeste mensen kennen haar van de tv-programma’s die ze presenteerde voor SBS6, Veronica, TROS, Teleac en RTL4. Na dertien jaar een vast gezicht van het ochtendprogramma Koffietijd te zijn geweest, was ze onlangs te zien als deelneemster in de kijkcijferhit De Verraders. In gesprek met een vrouw die het spelen nog lang niet verleerd is.
‘HET IS LEUK OM ONDERZOEKEND TE BLIJVEN. DAT IS OOK EEN VORM VAN SPELEN.’
Fotografie: Yvette Kulkens
Visagie: Elles Nijkamp
De dame met de Noorse voornaam en de Franse achternaam. Zo spraken we over haar op de redactie, niet wetende wie Pernille La Lau nu werkelijk is. Totdat we haar spraken en ontdekten dat ze een fan is van ons optimistische schrijfwerk. Een uitnodiging voor de rubriek ‘7 vragen aan een optimist’ volgde snel, maar we kwamen erachter dat ‘spelen’ een van de rode draden in haar leven is.
Dat spelen een must is, staat voor Pernille als een paal boven water en niemand die haar daarin van gedachten kan veranderen. ‘Lang geleden, toen ik bij SBS werkte, had ik een gesprek met een meneer van het AD en die sprak nogal denigrerend over spelen. Zo van “wat je doet zijn toch alleen maar spelletjes”. Mijn reactie was dat ik spelen toevallig heel belangrijk vond. En nog steeds vind!’
Als kind speelde ze altijd buiten, hing ze aan balkons, sprong ze van garagedaken af. ‘We woonden onder de rook van Amsterdam in een leuk dorp. Met een speelhuis en duikelhekken in de tuin én met heel veel leuke kinderen in de buurt. Ik was ook altijd zelf spelletjes aan het bedenken. Bovendien speelden we binnen als familie vaak samen.’
Wat was – en is – er zo leuk aan spelen? ‘Spelen geeft je plezier, maar ook frustratie, competitie; alle elementen van het leven komen terug in het spel. Je leert ervan.’
Op visite bij haar neef in Canada viel het haar op hoe alle volwassenen, ook ouderen, daar in het weekend aan het spelen waren. Balletje overgooien, vliegeren, tennissen op de gratis tennisbanen van de stad, hiken. Het verschil met onze Lage Landen manier van vrijetijdsbesteding was opvallend. ‘Dat is een element van het leven dat ik in Nederland mis. Alsof je, als je wat ouder wordt, stil zou moeten gaan zitten. Het is juist leuk om onderzoekend te blijven, en dat is voor mij ook een vorm van spelen.’
Als het aan Pernille ligt, zouden we er alles aan moeten doen om spel te stimuleren. ‘We spelen veel te weinig’, klinkt het met grote zekerheid. Ze licht toe: ‘Spelen zet je creativiteit aan. Daarvoor moet
je ook nieuwsgierig zijn. Als je zowel creatief als nieuwsgierig bent, en tegelijkertijd open in het leven staat, krijg je altijd nieuwe ervaringen. Die zorgen er op hun beurt weer voor dat je je ontwikkelt. Voor mij is het belangrijk dat je jezelf een leven lang blijft ontwikkelen, dat je blijft leren. Dat kan wat mij betreft het beste door middel van spel.’
Ook in tijden dat het tegenzit kan spelen een uitkomst bieden. ‘Om prettig door het leven te gaan, kun je jezelf mentaal trainen om je eigen systeem van emoties en gedachten aan te sturen. Daarvoor is het nodig jezelf in de juiste modus te brengen voor datgene wat je moet doen: je werk, een belangrijk verkoopgesprek, een presentatie, een examen of gewoon energiek zijn.
Door te spelen zet je zowel je hersenen als je lijf in gang. Door dat te doen kan je jezelf uit zo’n “zak aardappelenmodus” halen. En je vergeet door die focus ook even alle beslommeringen van de dag. Daarnaast is wetenschappelijk bewezen dat lichamelijke beweging het stofje voor geluk, serotonine, uitscheidt. Dus ja! Spelen biedt steun en troost, geeft nieuwe energie en zet je weer even “aan”.’
Jezelf observeren
Hoe werkt spelen door in haar wijze van leven, in wat zij belangrijk vindt? ‘Een van mijn top-drie waardes is creativiteit. Dat heeft alles met spel te maken, en met je laten inspireren door het leven. Een van mijn motto’s is: sta open voor de dingen die je tegenkomt. Spelen is niet alleen een spel, het is ook een manier van omgaan met het leven.’
Dit klinkt bijna filosofisch. Hoe vertaalt zich dat naar het dagelijkse leven? ‘Stel, er gebeurt iets bijzonders vandaag en ik denk: hé, wat leuk, dan ga ik daar op in. Ik laat me graag verrassen, want zo ontstaat er iets nieuws.’
We spreken haar aan het eind van een lange werkdag. Pernille is net klaar met een begeleidende rol als facilitator voor transformatie, waarbij het draait om een cultureel verandertraject. ‘De ijsbreker aan het begin van de dag bestond uit de opdracht om tien kenmerken van mensen – “dingen die mensen doen of zijn” – aan te vinken en vervolgens in de groep op zoek te gaan naar degenen die
‘SPELEN IS OOK EEN MANIER VAN OMGAAN MET HET LEVEN.’
deze kenmerken bezitten. Ik was op zoek naar iemand met het kenmerk “gelooft in magie”. Na drie keer een “nee”, kwam ik tegenover een man van wie ik op het eerste gezicht aannam dat ook hij “nee” zou zeggen. Maar tot mijn verbazing zei hij volmondig “Jazeker, ik ben getrouwd met een Thaise vrouw en in haar cultuur speelt magie een belangrijke rol.” Verrek, wat geestig, dacht ik. Dan word ik toch weer verrast door zo’n antwoord én door mijn eigen aannames. En dat was precies de bedoeling van deze oefening. Namelijk het observeren van jezelf. Hoe ben je te werk gegaan om de mensen met die kenmerken te vinden? Ben je als een dolle gaan zoeken of heb je een paar mooie gesprekken gehad? Kortom, hoe heb je het spel gespeeld?’
Wat is volgens Pernille de moraal van dit verhaal?
‘Je moet jezelf vaak genoeg bij de neus nemen. Dat is ook het spel. Daarmee bedoel ik: met een knipoog kijken naar wie je bent en wat je doet. En wat je aanneemt.’
Getrouwe en verrader
Dat brengt ons bij haar deelname aan De Verraders, een Nederlands spelprogramma waarvan het format inmiddels aan veertien landen is verkocht. De bedoeling van het spel in een notendop: de deelnemers voeren samen missies uit om zilverstaven te
verdienen. Drie van hen zijn de verraders; zij willen de zilverschat aan het eind van het spel niet delen en voor zichzelf houden. De verraders moeten ervoor zorgen niet ontdekt te worden door de overige deelnemers, de getrouwen. Wie welke rol toebedeeld krijgt, is voor de kijker direct aan het begin van het spel duidelijk. De verraders kennen elkaar, maar de getrouwen kennen alleen hun eigen rol en dienen de rol van de andere deelnemers te achterhalen door samen te werken, op het gedrag van anderen te letten en opdrachten uit te voeren. In het afgelopen seizoen, uitgezonden op RTL4, was te zien hoe Pernille als getrouwe in de op een na laatste aflevering ‘vermoord’ werd en het spel moest verlaten.
‘Mijn aanname was dat de drie verraders zouden samenwerken om hun doel te bereiken. Maar in werkelijkheid probeerden ze elkaar weg te jagen en te verraden. Dus mijn stelling bleek onjuist; er is geen ontkomen aan je eigen aannames, zo lijkt het. Het is wel leuk als je ze ontdekt. Dat is leerzaam, hoe je jezelf af en toe tuk kunt nemen.’
Pernille adviseert iedereen om zo nu en dan de eigen ‘ik’ te observeren. ‘Als je het aandurft om jezelf beter te leren kennen, dan moet je daar ook spelend mee omgaan in je leven. Zodra je iets ontdekt waarvan je denkt: oei, ben ik dat?, dan doet dat misschien even pijn, maar het is tegelijkertijd ook grappig en leerzaam.’
Ook voor iemand die niet van spelen houdt? Of van spelletjes? ‘Ja. Ga dan gewoon observeren en kijk of je daarvan kunt genieten. Dat is een eerste stap. Misschien laat je je wel verleiden om mee te doen als je merkt dat spelen toch wel de moeite waard is.’
Geeft ze zichzelf met al die speelse gedachtes (‘ik vond een waterballonnengevecht met de kinderen vroeger hartstikke leuk!’) het predicaat ‘optimist’? ‘Ik voel mij een gelukkig mens. Juist omdat ik ook de mindere kanten van het leven ken en herken. Daardoor waardeer ik veel kleine dingen in het leven. Ik ben optimistisch, maar ik noem mijzelf liever een realist die alle facetten van het leven waardeert, pijnlijk en leuk.’ •
Onze speelsheid als kind zouden we als volwassene vast moeten zien te houden, stelt GZ-psycholoog
Marie-Janne van Toorn.
Dat is niet alleen leuk, maar ook goed voor onze hersenen. Voor Optimist magazine schreef ze een liefdevolle
reminder om voor altijd te blijven spelen.
‘SPELEN HEEFT INVLOED OP BELANGRIJKE GEBIEDEN IN DE HERSENEN.’
1
Marie-Janne van Toorn is GZ-psycholoog en sport is haar passie. In haar praktijk Kopwerk biedt zij psychologische ondersteuning aan topsporters.
Laatst speelde ik verstoppertje in het bos met mijn kinderen. Terwijl ik me met één van mijn dochters schuilhield voor de zoekers, voelde ik blijdschap en lichte spanning in mijn lichaam om niet gevonden te worden. Al rennend door het bos – schuilend achter struiken en plat op mijn buik liggend tussen de takken en bladeren – realiseerde ik me dat het veel te lang geleden was dat ik vol overgave opging in vrij spel. Even voelde ik mij weer kind. En vanuit de schematherapie (Young, 1990) is dat precies wat spelen met je doet: het brengt je in contact met je blije-kindmodus.
Ieder van ons heeft zo’n blije-kindmodus. Wanneer deze modus actief is, voel je je nieuwsgierig, creatief, sterk, geliefd, tevreden en vol zelfvertrouwen. Spelen heeft invloed op belangrijke gebieden in de hersenen die zorgen voor meer creativiteit, een groter probleemoplossend vermogen en beter met veranderingen kunnen omgaan. Spelen zorgt voor ontspanning in het parasympatische deel van het autonome zenuwstelsel zodat je je veilig en verbonden kunt voelen. Daarmee is ‘spel en spontaniteit’ één van de vijf basisbehoeften van kinderen. De andere zijn: veilige hechting en verbinding; acceptatie, fysieke en emotionele verzorging; autonomie, competentie en identiteitsgevoel; realistische grenzen en zelfcontrole; vrijheid in expressie van behoeften en emoties.
Uit onderzoek is gebleken dat als aan de basisbehoefte ‘spelen’ niet is voldaan, dit negatieve gevolgen heeft voor de ontwikkeling van kinderen richting hun volwassenheid (evenals de andere behoeften, maar dat valt in dit artikel buiten de bespreking). Volwassenen die als kind weinig konden spelen, hebben meer last van depressie, angsten, reageren stressvoller op negatieve gebeurtenissen en zijn mentaal minder flexibel. Volwassenen die speelsheid toevoegen aan hun leven, zijn vaak succesvoller, gelukkiger en hebben betere relaties.
De essentie van spelen
Dr. Stuart Brown, psychiater, speelexpert en oprichter van het Amerikaanse National Institute for Play, stelt dat spelen een ‘gemoedstoestand is die men heeft wanneer men opgaat in een activiteit die plezier en een opschorting van het gevoel van tijd biedt. Spelen is intrinsiek gemotiveerd, dus je wilt het steeds opnieuw doen.’ Hij stelt dat spelen net zo essentieel is voor ons brein als slapen en eten. Mihaly Csikszentmihalyi, één van de grondleggers van de positieve psychologie, noemde deze staat ‘flow’,
SPEELTYPE
VOOR MEER SPEELSHEID EN PLEZIER.’
een toestand van ‘volledig betrokken zijn bij een activiteit omwille van jezelf. Het ego valt weg. De tijd vliegt. Je hele wezen is erbij betrokken en je gebruikt je vaardigheden tot het uiterste.’ Volgens Csikszentmihalyi is flow de sleutel tot echt geluk.
Onze behoefte om te spelen is evolutionair bepaald; voor alle zoogdieren geldt al sinds miljoenen jaren een biologische drive om te spelen. Een bekend verhaal over deze natuurlijke motivatie is van de aangelijnde Siberische Husky die op de toendra van Alaska een hongerige ijsbeer op zich af ziet lopen. De hond begint te kwispelen en laat de ijsbeer zien dat hij wil spelen. Ze spelen twintig minuten totdat ze moe maar tevreden naast elkaar liggen. De ijsbeer komt, nog steeds hongerig, twee weken elke dag langs om te spelen. Als de biologische motivatie om te spelen zo groot is, waarom doen we het dan niet veel vaker?
Neurowetenschappers hebben ontdekt dat mensen worden geboren met zeven emotionele systemen. Eén daarvan is spelen. Al deze systemen zijn voorgeprogrammeerd in de middenhersenen, de bron van onze meest elementaire instincten en motivaties. Zodra deze speelcircuits geactiveerd worden creëren de neuronen een stortvloed van activiteit in de hogere hersenfuncties. Hoe meer we spelen, des te meer verbindingen er ontstaan en hoe sterker deze neurale paden worden. Deze sterke neurale paden zorgen voor betere controle over je motoriek, een sterkere mindset en goede emotieregulatie. Vanaf onze geboorte hebben we afstemmingsspel en verbinding met onze ouders of verzorgers nodig om cruciale neurale paden in ons brein aan te leggen, zodat we leren onze emoties te reguleren. Zonder deze verbinding overleven we simpelweg niet. Zeventig procent van deze paden zijn af als we drie jaar zijn. Voor kinderen staat spelen gelijk aan leren. Voor volwassenen is spelen veel minder vanzelfsprekend, en je komt als volwassene niet zo gemakkelijk meer in de speelstand zoals kinderen dat kunnen. Maar dit maakt het niet minder relevant voor volwassenen om te blijven spelen. Het is smeerolie voor je brein, je bent minder vatbaar voor neurologische aandoeningen zoals dementie, het verlaagt de kans op hart- en vaatziekten en het werkt stressverlagend. In mijn werk als GZ-psycholoog spreek ik dagelijks cliënten die veel stress erva-
ren en geen plezier meer beleven aan wat ze doen, bijvoorbeeld doordat ze moeten voldoen aan hele hoge eisen, van zichzelf of van hun omgeving. Ik geloof erin dat wanneer je samen kunt werken aan meer plezier en speelsheid ervaren, dit een positief effect heeft op je zelfvertrouwen, je autonomie en daarmee ook op je prestaties.
Welk speeltype ben jij?
Maar hoe krijg je die speelsheid weer terug? Dit hangt samen met jouw speeltype. Ieder van ons heeft een eigen voorkeur voor spelen, een combinatie van je neurale bedrading bij de geboorte en de neurale paden die in je kindertijd zijn aangelegd.
Dr. Brown onderscheidt acht speeltypes:
1. De verzamelaar: het hebben van een interessante collectie geeft de verzamelaar een kick.
2. De competitiespeler: wil altijd en met alles winnen.
3. De creatieveling: krijgt plezier door het maken van dingen.
4. De regisseur: houdt van leiding nemen, en is in zijn element als hij iets kan regelen.
5. De ontdekker: houdt van avontuur, zowel fysiek door veel te reizen als mentaal door nieuwe dingen te leren of emotioneel door nieuwe ervaringen.
6. De grappenmaker: krijgt plezier door het maken van grappen, de clown uithangen.
7. De beweger: houdt van sport, maar winnen staat niet voorop, krijgt plezier door met zijn lichaam bezig te zijn.
8. De verhalenverteller: krijgt plezier door verbeelding, fantasiespel.
In welk van de bovenstaande speeltypes herken je jezelf? Mijn speeltype is bewegen, wat verklaart dat ik me heel blij voel als ik door het bos mag rennen tijdens verstoppertje. Mocht je nieuwsgierig zijn naar welk speeltype jij bent, stel jezelf dan de volgende vragen: Waar werd je als kind het gelukkigst van? Wat deed je het allerliefst? Heb je activiteiten in je leven die bijdragen aan je weer even dat blije kind voelen? Zo ja, fantastisch! Zo nee: wat kun je vandaag veranderen aan jouw leven om meer speelsheid toe te voegen? Begin met kleine stapjes speelsheid. Nogmaals: het is een gemoedstoestand en niet gebonden aan een activiteit. •
Meer informatie: www.hetkopwerk.nl.
Wat als je in staat bent om je speelsheid te hervinden? Door simpelweg uit de voortrazende gedachtetrein te stappen, in het hier en nu. Angela Mastwijk en Irene van Meijgaard vertellen hoe en organiseren er zelfs een speciale dag voor, samen met
Optimist magazine.
Als je ’s ochtends vroeg wakker wordt en naar buiten kijkt, zie je met een beetje geluk de zon opkomen. We genieten van een zonsondergang en leggen het vast op ons mobieltje. Dat opkomen en ondergaan van de zon wordt ervaren als waar. Toch weten we inmiddels dankzij Copernicus dat er in werkelijkheid een draai plaatsvindt van de aarde om de zon. Dat de zon beweegt is dus een optische illusie. Hoe vaak gebeurt het niet, dat je een hele lange tijd hetgeen wat je waarneemt voor waar aanneemt, en je er later achter komt dat het eigenlijk heel anders zit dan je dacht?
We nemen onze waarneming van onszelf en de wereld vaak erg serieus. Dan verliezen we ons in de film die zich voor onze ogen lijkt af te spelen. Soms is dat heerlijk. Er is een fijne vakantie of een prettige workflow. Wanneer er echter dingen misgaan of zwaar voelen, verliezen we ons gevoel voor humor en verdwijnt alle speelsheid en creativiteit. Terwijl het heel helpend is om te ontdekken dat er zich eigenlijk een denkprojectie afspeelt die we aanzien voor ‘de wereld’. In veel oosterse spirituele stromingen wordt daarnaar verwezen, oude Griekse filosofen wisten het te vertellen en natuurlijk ook in de stukken van Shakespeare werd het al gezegd: het leven is in wezen een spel.
Jaren geleden stuitten wij op een boek van Michael Neill met de titel The Inside-Out Revolution. Daarin stond op een heel eenvoudige en toch diepgaande manier uitgelegd dat het hele leven een gedachtentheater is, waarbij we in alle onschuld vooral veel interesse aan de dag leggen voor de dramaproducties in ons hoofd. Zodra je doorhebt dat je naar een film kijkt, verliest deze zijn macht.
Michael Neill noemde een in Nederland destijds nog onbekend paradigma, namelijk de drie principes die ten grondslag liggen aan de menselijke ervaring: mind, consciousness en thought. Ook wel bekend als het inside-out paradigma, ontdekt en beschreven door Sydney Banks in de jaren ’70, en in het Engelstalige deel van de wereld al tientallen jaren met veel succes gebruikt door psychologen, psychiaters, coaches, therapeuten en hulpverleners. De drie principes beschrijven hoe elke ervaring tot stand komt en vanuit welke bron dat gebeurt. De principes lijken daarin meer op de wet van de zwaartekracht of op het begrijpen van het zonnestelsel, dan op een coachingmethode. Inzicht hierin blijkt wonderlijk snel een helder hoofd en minder getob op te leveren.
Er zijn op dit moment veel mensen die bijvoorbeeld met stress en burn-out kampen. In diverse sectoren lopen mensen vast, en ook op jonge leeftijd zijn er al heel wat worstelingen. Allerlei vormen van verslaving, eetstoornissen en paniekaanvallen, lijken hand over hand toe te nemen. Wat opvalt is dat betrokkenen vaak reageren vanuit dezelfde verkramping als degene die lijdt; met bezorgdheid en controlemaatregelen. Dat lijkt ook zo logisch om te doen; we horen en leren vooral wat er allemaal mis kan gaan, en behandelen ziektes en afwijkingen. We zijn vergeten dat mensen intrinsiek gezond zijn en hoe we dat kunnen blootleggen. Het geloof in maakbaarheid is tegenwoordig groot. Dit leidt ertoe dat we heel veel aan het beheersen en oplossen zijn. Het volgen van protocollen om te repareren wat gezien wordt als afwijkend, is de norm. We zijn zo gewend om iets te moeten doen, zodra we bijvoorbeeld slecht slapen of ons gestrest voelen. Als het niet gaat zoals we denken dat het zou moeten
‘INZICHT IN DE DRIE PRINCIPES ZORGT VOOR
gaan, is de reflex om in te grijpen en symptomen te behandelen of onderdrukken in de hoop snel weer terug te zijn bij ‘normaal’.
Cirkel van gedachten
Er is logischerwijs steeds meer aandacht voor de mentale gezondheid, waarbij echter steeds meer nadruk wordt gelegd op cognitie en gedrag. Dat betekent dat er veel aandacht is voor de inhoud van gedachten, wat niet altijd leidt tot een betere mentale gezondheid. Sterker nog, het nodigt uit tot nog meer identificatie met gedachten en de gevoelens die deze met zich meebrengen. Een eenvoudige gedachte als: ik kan dit niet aan, of: ik kan me niet concentreren, is eenmaal geloofd, vaak het startsein van een enorme trein met gedachten die steeds verkrampter voelt. Ik ben nu eenmaal hooggevoelig dus ik kan niet tegen feedback, ik ben een echte ADHD’er, dus lukt het me niet orde op zaken te stellen, ik ben een introvert dus heb meer tijd voor mezelf nodig. We geloven dat dit alles daadwerkelijk iets zegt over onszelf en zo ontstaat er vaak een eindeloze cirkel van gedachten, gevoelens en gedrag.
In deze steeds sneller rijdende trein, herkennen we deze conclusies niet als gedachten. We willen weg bij alles wat er door ons heengaat en dat leidt tot vluchtgedrag, wat uiteindelijk niet voor de
gewenste opluchting of fundamentele verandering zorgt. In het gangbare paradigma zijn veel therapeuten, psychologen en coaches ook al druk in de weer met de inhoud van ons denken en het proberen te controleren van de buitenwereld. Er is altijd wat te analyseren, vergelijken, verbeteren of fiksen. Dat blijkt beperkt houdbaar.
Als ‘3 principles facilitator’ gaan we niet zozeer in op de inhoud van de gedachten van onze cliënten, maar onderzoeken we hoe het zit met hun denken, hun toegang tot innerlijke wijsheid en welzijn. Achteroverleunend in plaats van hardwerkend. Uitzoomen in plaats van inzoomen. Wat de drie principes zo anders maakt dan andere stromingen, is dat er werkelijk geen opdrachten in zitten. Niets wat je moet doen en ook niets wat je moet laten. Het valt niet onder de noemer ‘persoonlijke ontwikkeling’, omdat de persoon uiteindelijk ook een gedachteconstruct is. Een rol in het levensspel, zogezegd. Dat laatste vergt misschien wat dieper kijken en mijmeren. Waar hebben we het eigenlijk over als we ‘ik’ zeggen? En in uitspraken als: ‘ik vind mezelf…’, wie kijkt er dan naar wat? Omdat die ‘ik’ een gedachteconstruct betreft, is het volgens ons ook niet logisch om daar tips of stappenplannen voor te verzinnen. Dat is vergelijkbaar met adviezen geven aan de cowboy die je speelt in een westernproductie, in plaats van je te realiseren dat je in wezen niet die cowboy bent.
Wat we wél doen is eenvoudig en met compassie kijken naar hoe het werkt en wat er achter de rol van cowboy zit. Zien hoe die tegelijkertijd in vrijheid vormgegeven kan worden. Het leven wordt zo een speelse oefening en kinderlijk eenvoudig. Laatst zei een gesprekspartner: ‘Het is zo simpel, het moet wel waar zijn.’ Net als toen erkend werd dat Copernicus het bij het rechte eind had met zijn wereldbeeld en er allerlei puzzelstukjes op hun plek vielen. Vanuit het nieuwe paradigma bleken voorheen complexe berekeningen eenvoudig en kloppend te zijn.
Wij hebben onderhand allerlei aanwijzingen dat dit voor het paradigma van de drie principes ook geldt: het maakt de psychologie simpel en praktisch en daarmee ons leven speels.
‘HET LEVEN WORDT EEN SPEELSE OEFENING EN KINDERLIJK EENVOUDIG.’
DAT JE GEEN
SPEELBAL BENT, MAAR DAT ELK
MOMENT EEN
VRIJ SPEELVELD IS.’
Vanuit het ‘inside-out paradigma’ is het aanwijzen van de moderne maatschappij als oorzaak van de werkdruk en je opgejaagde gevoel niet langer kloppend. Niets kan immers bij jou naar binnen kruipen om daar stress te veroorzaken. Dat doen we – in alle onschuld uiteraard – met ons geloof in stressvolle gedachten. ‘Ik moet’ en ‘ik kan niet’ zijn herkenbare startseinen van soms enorme gedachtetreinen vol rommel met onduidelijke bestemming. Onderweg worden allerlei stations aangedaan als ‘Dreigende Mislukking’, ‘Niet Goed Genoeg Centraal’ en het eind van het verhaal is een burn-out. Is het niet magisch hoe dat zich in je hoofd, en als een flinke verkramping in je lijf, kan afspelen terwijl je gewoon op een kantoorstoel zit of thuis op de bank? We kunnen ons zelfs in een paniekaanval denken terwijl we in wezen volkomen oké zijn.
(ervaren) problemen en levensvragen. Wat we terugkrijgen is opmerkelijk vaak de uitspraak: ‘er is niets veranderd, maar alles is anders’.
2
Even goed om je heen kijken en je realiseren dat je per ongeluk op een gedachtetrein bent gestapt, is dan heel praktisch. Ook omdat je er zó weer uit bent, terug in het hier en nu. Waar je gewoon kunt stilstaan, nagaan wat er eventueel van je gevraagd wordt en een heldere respons kunt laten opkomen. Daar ontstaat vanzelf ruimte voor als je ziet dat het leven altijd op dezelfde manier gecreëerd wordt, en dat de ernst en ingewikkeldheid die je waarneemt bestaat uit een verzameling gedachten. De drukke baan die je niet denkt aan te kunnen bijvoorbeeld; misschien merk je dat je eigenlijk volledig oké bent in je huidige werkzaamheden. Het kan ook zijn dat je de impuls krijgt om op te staan, ontslag te nemen en een ander speelveld te ontdekken. Je bezwaren tegen nieuw en onbekend bestaan immers ook niet buiten wat je denkt. Leven is van zichzelf heel simpel, maar we zijn gaan denken van niet. We zijn ten diepste altijd oké, maar geloven en ervaren dus vaak het tegendeel. Inzicht in dit ‘systeem’ kan levensveranderend zijn; stel je eens voor dat je geen speelbal bent van de omstandigheden, je verleden of karaktereigenschappen, maar dat elk moment een volkomen vrij speelveld is!
Inmiddels groeit de groep facilitators die in Nederland als gesprekspartner meekijkt met allerlei
Mensen voelen verlichting in het dagelijks leven, in het doen en ondernemen van dingen zonder daar heel veel gedachten over te hebben. En als er een gedachte opkomt die hen meer en meer bezighoudt, wordt veel eerder geconstateerd ‘oh, kijk, een gedachte’, die vervolgens oplost. Er wordt ruimte ervaren, ernst verdwijnt en het denken wordt weer gebruikt waar het voor bedoeld is: als creatief instrument waar het eerder als commentaarstem op alle gebeurtenissen fungeerde.
Een deelnemer aan een workshop die in de theaterwereld werkt, meldde dat het leven van een strak geregisseerd toneelstuk was veranderd in puur improvisatietheater.
Uitgeverij Samsara signaleerde het paradigma van de drie principes, herkende de helderheid en eenvoud ervan en speelde daarop in met de uitgave van verschillende boeken op dit gebied.
Daarnaast ontstond de gezamenlijke wens om meer bekendheid te geven aan het inside-out paradigma. Er is recent een stichting opgericht met dat doel en de eerste openbare activiteit is een congres op 20 september 2023 in Cultuur- en Congrescentrum Antropia, met de titel Verlichting & Welzijn: een nieuw uitgangspunt voor mensen die met mensen werken. We richten ons vooral op deze professionals omdat stress en burn-out voor veel uitval zorgen.
Sprekers uit de praktijk en ervaren 3 principles facilitators laten zien hoe het nieuwe uitgangspunt werkt. Een uitgangspunt van lichtheid, speelsheid, helderheid en optimisme. •
Meer informatie: www.3principes.nl/congres, scan de QR-code of kijk op de website van Optimist magazine om je plek te reserveren.
In het onderwijs in Nederland lijkt stilletjes een revolutie begonnen. Zo pleit minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) Robbert Dijkgraaf voor onderwijs met meer speelruimte en minder druk; voor onderwijs dat niet functioneert als afvalrace, voor minder in hoog en laag verdelen en meer speelruimte voor jonge mensen om zich te ontplooien, fouten te kunnen maken en te ontdekken wat ze echt willen.
Deze gewijzigde kijk wordt versterkt door groeiende zorgen over jonge mensen. Als ik lezingen geef over motivatie in het onderwijs vraag ik aan de toehoorders of ze iemand kennen op een middelbare school, met depressie, faalangst of gedragsproblemen. Tot verbijstering van het publiek, en ook steeds weer van mijzelf, zie je dan bijna alle handen omhooggaan. Het Trimbos-instituut kwam met verontrustende cijfers: het aantal kinderen met psychische aandoeningen blijft groeien en een meerderheid van de jonge vrouwen heeft psychische klachten. Ongeveer één op de drie jonge mensen stevent af op een burn-out. Het instituut spreekt van een groeiende trend die al zichtbaar was voor corona en brengt die in verband met de toegenomen druk op jonge mensen. Onderwijs speelt hierin belangrijke rol. Hoe zit dat?
De gevolgen van die grote druk op jonge mensen kunnen we begrijpen in termen van de belangrijkste psychologische theorie van dit moment: de ‘zelfdeterminatie theorie’ (SDT) van de Amerikaanse onderzoekers Richard M. Ryan and Edward Deci. De SDT stelt dat het voor mensen cruciaal is om zich in een psychologisch gezonde en veilige omgeving te bevinden en dat mensen drie psychologische basisbehoeftes hebben. Op de eerste plaats (keuze)ruimte: vrijheid en autonomie, op de tweede plaats een gevoel van competentie of zingeving en op de derde plaats sociale geborgenheid. Dat laatste staat voor het gevoel anderen te zien en het weten dat je gezien wordt; je doet ertoe, je bent niet meer of minder dan een ander en houdt rekening met elkaar.
SDT wordt op veel terreinen ingezet, van seksualiteit tot leiderschap, van speltherapie tot bedrijfskunde, ook al is het ontstaan in de onder-
Hij houdt
tegen de
neiging tot meten en presteren en legt uit waarom zowel scholieren als volwassenen spel zo hard nodig hebben.
wijswetenschappen. De reden daarvoor ligt voor de hand: het blijkt dat kinderen die zich in een omgeving bevinden die de genoemde psychologische basisbehoeftes ondersteunt, veel meer intrinsieke motivatie ervaren. Dat leidt tot beter en vooral diepgaander leren, meer creativiteit en volharding. Bovendien zijn ze socialer en voelen zij zich beter. Dat zijn natuurlijk dingen die we graag zien in het onderwijs.
De theorie stelt dat mensen van nature intrinsiek gemotiveerd zijn; kinderen zijn van zichzelf leergierig, sociaal en nieuwsgierig. Een vierjarige heeft op deze natuurlijke manier, intrinsiek gemotiveerd, zonder school, al waanzinnig veel van zijn omgeving geleerd. Wanneer kinderen echter voortdurend druk ervaren, dan wordt die basisbehoefte aan vrijheid verstoord. Het is om deze reden dat veel motivatieonderzoekers waarschuwen voor onderwijs dat te veel druk uitoefent. Die druk leidt tot extrinsieke motivatie en daardoor oppervlakkiger leren, concentratieproblemen, faalangst, afnemend welzijn, vervreemding, tegenzin en psychische klachten.
Helaas heeft het Nederlandse onderwijs inderdaad veel kenmerken van een psychologisch onveilige om-
geving. Voortdurende (toets)druk, verplichtingen en harde selectie. Met toetsen is niks mis, maar wel als die ervaren worden als een constant drukmiddel: je doet iets omdat je weet dat je getoetst wordt. Ryan en Deci zeggen dat dit overmatig toetsen de intrinsieke (of autonome) motivatie vervangt door gecontroleerde motivatie: je leert niet uit nieuwsgierigheid maar uit angst voor een onvoldoende, omdat je je verplicht, gecontroleerd of schuldig voelt. Onderwijs is – vanuit de beste bedoelingen trouwens – uitgegroeid tot een quasi-industrieel proces, waarbij efficiëntie en kwaliteitscontroles bepalend zijn: meten is weten. Leerlingen zijn op hun achttiende volgens schattingen al meer dan vierduizend keer getoetst. En dat heeft misschien wel consequenties die groter zijn dan we dachten.
‘ONDERWIJS IS MET DE BESTE BEDOELINGEN UITGEGROEID
TOT EEN QUASIINDUSTRIEEL PROCES.’
Gelukkig is er een groeiend bewustzijn dat we in ons goedbedoelde streven naar controle en efficientie iets belangrijks uit het oog zijn verloren. Niet alleen onze onderwijsminister, maar steeds meer mensen uit het onderwijs bepleiten minder druk en meer ruimte. Deze pleidooien komen ook van motivatieonderzoekers, psychologen en neurowetenschappers. Ze kijken daarbij verder dan alleen onderwijs en wijzen op de afname van ‘speelruimte’ in de afgelopen decennia. Waar ik vroeger zonder toezicht met mijn vriendjes eindeloos hutten bouwde en zwierf in de bossen, zie ik nu nog nauwelijks kinderen die dat doen. Maar wanneer je volwassenen vraagt naar hun gelukkigste jeugdherinneringen, benoemen ze juist die momenten waarin ze zichzelf konden zijn, vaak zonder toezicht. De noemer voor al dit gedrag dat op de een of andere manier zo lijkt bij te dragen aan ons levensgeluk? Spel!
Wat is spelen?
Bij spel denken we vaak aan kleine kinderen. Het ministerie van OCW heeft de kleutertoets verboden. Kleuters zouden niet getoetst moeten worden en zoveel mogelijk ruimte moeten hebben voor vrij spel. Maar zodra kinderen wat ouder worden, lijkt het alsof het ermee gedaan moet zijn. Dan begint immers het ‘echte leren’.
Spelonderzoekers wijzen erop dat dit een tragisch misverstand is. Hoewel het begrip ‘spel’ moeilijk te definiëren is en vol zit met paradoxen, weet elke bioloog dat het spelgedrag dat menselijke en niet-menselijke dieren in hun jeugd vertonen om één ding draait: leren. Sinds Johan Huizinga zijn geniale Homo ludens schreef weten we dat mensen onverminderd hun hele leven blijven spelen. In mijn boeken We moeten spelen en Leerlingen intrinsiek motiveren verken ik dat wonderlijke begrip: spel. Meteen valt op hoe sterk het om de hierboven omschreven intrinsieke motivatie gaat: het draait niet om een extrinsieke beloning, maar om plezier. De beloning kan wel in het spel zitten, maar buiten het spel is het ‘niet echt’. Die ‘veiligheid’ is essentieel, want als het ‘niet echt’ is ervaar je de veiligheid om dingen uit te proberen, slechte of kinderachtige kanten van jezelf te laten zien, iets te proberen zonder dat je weet wat eruit gaat komen, fouten te maken, naar anderen te kijken, te fantaseren, te verbeelden, je in te leven, iets te leren wat nog te complex is om meteen een ‘echt’ resultaat te geven.
Dat is de biologische logica van spel. Ook bij volwassenen in dans, kunst, theater, wetenschap, andere hobby’s, of het volgen van een Netflix-serie:
je wilt weten hoe het afloopt, maar niet dat iemand je dat van tevoren vertelt. We willen het zelf (zelfgedetermineerd) ‘uitzoeken’ en zijn nieuwsgierig. En hoe moeilijk we het onszelf maken, hoe hard we moeten huilen om een film of hoe lastig het raadsel ook is, steeds doen we het vrijwillig. Het is immers veilig, als een grap: er staat niets ‘echts’ op het spel. We leven ons in, soms in gruwelijke verhalen, juist omdat we weten dat het niet echt is en we eruit kunnen stappen en de bioscoop kunnen verlaten. Als we gedwongen worden tot spel dan is het geen spel meer, schreef Huizinga al; precies zoals bij intrinsieke motivatie.
We dagdromen of volgen een wedstrijd, verhaal, serie of theatervoorstelling, verplaatsen ons, leven ons in, zetten onze verbeelding aan, allemaal zonder moeite, omdat we het echt willen. Het is dé manier om te leren en te ontwikkelen, zowel cognitief als sociaal, en de manier om ons goed te voelen. En we doen het bijna altijd samen, ook al lijkt dat soms van niet. Dat jij dit artikel leest, nieuwsgierig en uit vrije wil, betekent dat ik je een verhaal vertel en dat jij er graag naar luistert. Ook al is het op papier en op afstand in tijd en plaats: feitelijk spelen we nu samen, lezer en schrijver! Waarom gebruiken we dat wonderlijke spel dat zo vanzelf gaat en dat kinderen van nature doen dan niet meer in het onderwijs? Het antwoord is simpel: het is niet te controleren. Spel onttrekt zich
aan een extrinsieke beloning of afrekening. Sterker nog: een extrinsieke beloning (of juist straf, zoals een slecht cijfer) zou het spel bederven. De enige manier om spel te laten slagen is door het ruimte te geven en te erkennen dat kinderen onvoorstelbaar veel leren in hun spel en dat ook volwassenen niet zonder kunnen.
Spiegel van de samenleving
Onderwijs is veelal een gedwongen onderlinge competitie waarin je individueel wordt afgerekend (bijvoorbeeld in het eindexamen), waarin we er vaak van uitgaan dat mensen alleen maar in beweging komen omdat er getoetst en gecontroleerd wordt. Dit klinkt eenzijdig, maar het is hoe onderwijs in de ogen van veel jonge mensen eruitziet. We hebben grote motivatieproblemen in het onderwijs.
Het wegdrukken van spel door extrinsieke motivatie gebeurt niet alleen in het onderwijs. De neoliberale samenleving is voor velen een psychologisch onveilige omgeving die ons wegleidt van intrinsieke motivatie die we nodig hebben om gelukkig te zijn en echt te willen samenwerken met anderen, om ons diepgaand in te leven en iets te doen voor ons plezier of om een ander een plezier te doen. Zonder dat we worden afgerekend, worden betaald of in een onvrijwillige competitie gedwongen zijn. De meeste artsen zijn (of waren) intrinsiek gemotiveerd: nieuwsgierig naar hun patiënten, naar
wat hen mankeert en erop gericht hen te helpen. Maar als je even om je heen kijkt, zie je artsen met burn-outs van de bureaucratische verplichtingen door zorgverzekeraars die wantrouwen uitdrukken en niet passen bij onze basisbehoefte aan sociale verbondenheid. Ga maar eens na hoe steevast de drie psychologische basisbehoeftes van de SDT van deze artsen geschonden worden. Een patroon dat helaas vaak in onze samenleving opduikt.
Moeten we dus somber eindigen? Integendeel! SDT- en spelwetenschappers zijn juist heel optimistisch. Spel en intrinsieke motivatie ontstaan immers ‘vanzelf’; het is wat we van nature doen. Veel en veel meer dan we denken, zelfs als je gewoon een vriendelijk praatje maakt aan de kassa of een liedje fluit. Of een kind iets uitlegt, aandachtig naar het verhaal van iemand luistert of ontroerd raakt door een stuk muziek. Je hoeft alleen maar te beseffen hoe belangrijk dat vaak onzichtbare en onderschatte spel is. Iedereen wil een fatsoenlijk salaris, en met kwaliteitscontroles en een beetje bureaucratie is niets mis. Maar de bijzaak mag geen hoofdzaak worden. Prestatiebeloningen zijn helemaal niet nodig in sectoren waarin de meesten vanuit intrinsieke motivatie werken. Bonnetjescontroles en urenregistraties gaan ervan uit dat veel werknemers erop uit zouden zijn te frauderen. Vertrouw mensen gewoon meer, op school en daarbuiten. Dat geeft sociale verbondenheid. Er ontstaat zoveel ruimte als je overmatige controles en wantrouwen loslaat. Onze natuur heeft al lang bedacht hoe we leren en hoe we sociaal groeien en steeds weer leren ons rechtvaardig ten opzichte van elkaar te gedragen. Dat gaat vanzelf, want daar zijn we voor gemaakt: door te spelen. •
‘WE HEBBEN RUIMTE VOOR SPEL EN INTRINSIEKE MOTIVATIE NODIG OM GELUKKIG TE ZIJN.’
Play Equal kozen de B For Good Leaders Summit
uit om mensen kennis te laten maken met deze nieuwe managementtool.
Het is meer dan zomaar een spel. ‘ Let’s Play Equal helpt spelenderwijs om het bewustzijn en het begrip van gevoelige sociale onderwerpen op een veilige
ben slechts enkele een diversiteits- en inclusiebeleid. Samen met Blyde, Greenjobs.nl en creatief bureau Misteli lanceerde BR-ND People dit bordspel dat essentiële gesprekken over diversiteit en inclusie aankaart. Kim Cramer, oprichter van BR-ND People: ‘Op donderdagmiddag 11 mei namen we ongeveer 120 deelnemers aan de summit mee op een boottocht door Amsterdam voor een primeur van het meest oneerlijke spel ter wereld. Er waren zoveel deelnemers dat we een tweede boot moesten nemen! Heel bijzonder om te zien wat het spel teweegbracht. Het spel opende ogen, confronteerde en zorgde voor verbinding. Het was een groot succes.’
Het spel is ontworpen om op een leuke manier aandacht te vragen voor maatschappelijke kwesties. Hoewel veel organisaties het belang inzien van het creëren van een diverse en inclusieve omgeving, heb-
Het idee voor het spel ontstond tijdens de coronacrisis. Verschillende Amsterdamse B Corps en B Lab Benelux kwamen samen om een dringend probleem aan te pakken: wat te doen met alle creatieve talenten in hun bedrijven wanneer hun vaste klanten projecten in de ijskast zetten? In plaats van hun creatieve krachten verloren te laten gaan, gebruikte de groep hun collectieve expertise om iets nieuws en impactvols te creëren. Alexander Koene van BRND People nam het initiatief om een aantal creatieve bureaus uit te nodigen om samen te komen in het Vondelpark terwijl ze veilig buiten zaten om elkaar te leren kennen en te bespreken hoe ze konden samenwerken en hun krachten konden bundelen. Na vele uren van discussie en gesprekken met de gemeente Amsterdam rolde daar uiteindelijk een verbindende game uit: Let’s Play Equal
Ze konden geen betere plek bedenken voor de lancering van hun spel. De makers van Let’s
manier te vergroten.’
Let’s Play Equal is een groepsspel voor vier tot acht spelers dat reflecteert op situaties uit het echte leven. Elke speler begint met een kaart die iemands kenmerken weergeeft, zoals geslacht, geestelijke gezondheid, culturele achtergrond, opleidingsniveau en seksuele voorkeur. De spelers gaan met elkaar in gesprek over verschillende levensgebeurtenissen, zoals discriminatie, promotie en liefde. Door discussie, leren en reflectie onderzoeken de spelers wie de grootste kans heeft om te winnen in ‘het spel van het leven’. Tessa van Soest, directeur B Lab Benelux: ‘Voor échte diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid in organisaties, moeten vastgeroeste structuren op de schop. Dit spel faciliteert belangrijke – en vaak ook ongemakkelijke – gesprekken die in alle lagen van een organisatie moeten worden gevoerd. Van boardroom tot werkvloer.’ •
• Een bordspel voor teams van 4-8 spelers.
• De spelers kruipen in de huid van persona’s, gebaseerd op echte mensen.
• De uitgangspositie van het spel is ongelijk op basis van gevalideerde statistieken.
• Tijdens het spelen van het spel komen de spelers levensgebeurtenissen tegen. Hoe verloopt het verliefd worden of het kopen van een huis voor Sander? En voor Coco?
• Denk na over je eigen persoonlijke levenservaringen, kwetsbaarheden en privileges.
Het spel is voor € 276,- te bestellen via www.letsplayequal.com
‘VASTGEROESTE STRUCTUREN MOETEN OP DE SCHOP.’
Ik hoorde hem aan en riep dat ik wel wat magie in dat spel van functioneringsgesprekken kon brengen. ‘Maak een flinke stapel woorden op kleine kaartjes’, zei ik. ‘Gewone woorden, zonder speciale betekenis. Leg de stapel tussen jullie in en de enige opdracht gedurende het hele functioneringsgesprek is dat elk van jullie vier keer zo’n kaartje van de stapel pakt. Je mag er alleen naar kijken en legt daarna de woorden weer weg.’
‘Dat is alles?’, vroeg de manager met ongeloof in zijn stem. ‘Dat is alles.’ ‘Goed, ik ga het proberen, alles beter dan hoe het nu gaat.’
Na een paar weken kwam ik hem weer tegen. ‘En?’, vroeg ik. ‘Het is ongelooflijk, het waren echt stuk voor stuk hele bijzondere gesprekken. Wat is daar gebeurd?’ ‘Gewoon, je bracht wat magie in het spel, antwoordde ik hem.’
Wat er precies gebeurd is, weet ik tot op de dag van vandaag niet. Twee mensen kijken naar gewone woorden, die je mogelijk nooit zou gebruiken in zo’n ‘zwaarwichtig’ gesprek, en opeens opent zich een luikje naar een ander, persoonlijker gesprek. Is dat magie? Ja. Is dat spelen met woorden? Absoluut. Het is de kunst van de verbeelding.
Een andere manier van magie in het spel brengen dat me altijd is bijgebleven, ontstond toen ik als jonge acteur bij theatergroep De Appel speelde. De regisseur gaf me een bijzondere opdracht. Hij zei: ‘Je gaat straks de scène in, maar je hebt een kip gestolen. Die heb je onder je arm. Die neem je mee de scène in. Niemand mag weten dat jij een kip hebt gestolen.’
Door RON VAN ES
Ik sprak ooit een manager die met een diepe zucht bekende weer eens de jaarlijkse functioneringsgesprekken te moeten gaan voeren. ‘Het levert zo weinig op,’ stamelde hij, ‘ik kan net zo goed de formulieren van vorig jaar erbij halen en die laten tekenen.’
Het is best lastig om in een repetitieruimte een kip te vinden, dus nam ik een stukje stof mee dat de kip voorstelde. Ik merkte dat er op dat moment iets gebeurde. Ik ben de speler, de acteur. Het spel is het toneelstuk en ik neem mijn plaats in. Maar er is iets anders aan de hand: er zit een kip onder mijn arm, waarvan niemand weet dat die er is. Dan gebeurt er iets raars – dat magische – in het spel dat dan ontstaat. Ik dacht toen: ik kan mezelf waarnemen in wat hier gebeurt. Ik kan het spel anders ervaren.
Ja, de scène werd echt anders; ik merkte dat en mijn medespelers voelden het ook.
Met verbeeldingskracht kun je van het leven een magisch spel maken. Neem om te beginnen eens een kip onder de arm en laat je inspireren door andere tips van Ron van Es.
Soms zou ik willen dat mensen kippen mee zouden nemen onder hun arm. Om vervolgens op die manier een bepaald spel in te gaan, die plaats dan anders in te nemen en te leren: het zit niet zo vast als ik dacht dat het zou moeten zijn.
Ja, denk je dan, dat zijn acteurs, die zijn gewend om te spelen. Maar stel dat je dat spel van de acteurs nu eens zou zien als jouw eigen spel. Het leven dat je leeft. Het werk dat je doet. Stel je voor dat je daar eens meer die ‘kip’ zou gebruiken, iets dat magie brengt in jouw leven en werk? Op die manier zorg je ervoor dat er iets anders ontstaat dan de bekende weg, de bekende vergadering, de bekende ontmoeting.
Dat magie eigenlijk heel eenvoudig is in het spelen merkte ik toen ik een tiental mensen voor iets heel speciaals (en mogelijk idioots) vroeg. Ik stuurde hen namelijk allemaal een kiezelsteen toe. Mooi verpakt, dat wel, maar het bleef een hele simpele kiezelsteen. ‘Wil je zeven dagen lang vijf minuten per dag naar deze kiezelsteen kijken?’ vroeg ik hen. Let op: kiezelsteen, vijf minuten kijken, zeven dagen lang. ‘En,’ vroeg ik hen, ‘wil je met een kleine aantekening bijhouden wat er in die zeven dagen gebeurt?’ Ik heb nog nooit zoveel mooie en ontroerende teksten teruggekregen als over het spel met de kiezelsteen en de magie om er rustig vijf minuten naar te kijken.
De eerste dagen gebeurde er niet veel, misschien een beetje schaamte omdat zij akkoord waren gegaan om naar een kiezelsteen te kijken. Maar na een paar dagen begon de magie. Deze steen is al zoveel ouder dan ik ben, hoe zou de reis zijn geweest van deze steen?, er loopt een breuklijn doorheen, waar doet me dat aan denken?, zo gingen de gedachten. Daarna werd de magie alleen maar groter. Het leek wel of er een connectie met de kiezelsteen ontstond. Alsof de steen mensen in een ander bewustzijnsniveau bracht. De kiezelsteen creëerde een eigen spel met de persoon die écht keek. En na zeven dagen was er een vertrouwensband, een natuurlijk zijn met elkaar.
Laat los
Magie in je leven, in je spel, heeft te maken met de kunst van het loslaten. Het loslaten van je ongeloof, van je voorgeprogrammeerde gedachten, van het idee dat achter de magie altijd een ‘goochelaar’ schuilgaat. Dat je uitgelachen gaat worden omdat je er toch weer instonk. De woorden op de stapel, die kip onder mijn arm, de kiezelstenen, zij creëerden hun eigen spel en verwonderden mij en anderen. De verbeelding nam het over en het spel kon worden gespeeld. •
Ron van Es is mentor, spreker, schrijver en maker bij School for Purpose Leadership.‘MET MAGIE ZORG JE DAT ER IETS ANDERS ONTSTAAT DAN DE BEKENDE WEG.’Harry Starren
Spreker, dagvoorzitter en publicist rond thema’s als strategie, leiderschap en ondernemerschap. www.harrystarren.com
In de sociologie is de samenleving op te vatten als een spel. Voor mij was het een eyeopener, De dramaturgie van het dagelijks leven van socioloog Erving Goffman. Alles viel op zijn plaats. ‘Het leven is een schouwtoneel, eenieder speelt zijn rol en krijgt zijn deel’, zei onze Joost van den Vondel Shakespeare na.
We vervullen rollen en voldoen daarin aan verwachtingen. In mijn rol als vader speel ik een andere rol dan als organisatieadviseur of minnaar. Al kan ik natuurlijk in de ene rol gebruiken wat ik mijzelf in de andere heb aangeleerd. Er kan rolspanning ontstaan als rollen conflicteren. In familieondernemingen bijvoorbeeld waarin de zoon, behalve zoon ook werknemer is. Of tussen twee vriendinnen die samen een bedrijf beginnen en ervaren dat dit de vriendschap kan bedreigen.
‘Ik won een collega, maar ik verloor een vriendin’. Een amoureuze verhouding met iemand op het werk, extra lastig als er ook nog sprake is van een hiërarchische verhouding. Er kan rolvermenging ontstaan. En belangenverstrengeling als gevolg daarvan.
Wanneer iemand niet aan rolverwachtingen voldoet, ontstaat er spanning met de omgeving. Iemand wordt excentriek genoemd of buitenissig en onvoorspelbaar. In de kleine ethiek, die wij etiquette noemen, zitten de normen voor ons rolgedrag besloten. We spelen rollen in een kostuumdrama en dat betekent dat we geacht worden ons te kleden naar de rol. Op casual Friday kan –
bij afspraak – die kledingeis plaatsmaken voor een andere: kleed je als was werk je vrijetijdsbesteding. Mijn zoon moest onlangs voor de introductie aan de hotelschool in pak en das verschijnen. We leven in toneelstukjes waarin we geacht worden ‘onszelf te zijn’.
Soms toon je wie je bent en welke rol je speelt in een uniform dat van verre de verwachting definieert. Een priester met een priesterboord. De koksmuts, de politiepet, de militaire helm, de panamahoed, de overall, de outfit van een rapper. We hebben ons allemaal verkleed. En met carnaval doen we daar een schepje bovenop.
Iemand die lastig te herkennen is aan de outfit, terwijl die wel verwacht wordt, noemen we snel ‘eigenzinnig’. ‘Hij ziet eruit als een zwerver’, hoorde ik laatst iemand zeggen. De samenleving is grosso modo geholpen bij een zekere voorspelbaarheid. Je zou het collectieve verwachtingsmanagement kunnen noemen. Soms gebruiken we rekwisieten: behalve een outfit, een auto, een corner office, een hond, een krant, een ring aan onze vinger, de nieuwste telefoon.
De mens is een spelend dier. De helft van de tv-programma’s bestaat uit spelletjes. De spelers spelen spelletjes. Dat doen we met elkaar, maar doen we ook alleen. Als ik naar Nice reis, valt me op hoeveel mensen de tijd doden met een spelletje, sudoku’s, een internetgame of patience. De geest zoekt vertier en vermijdt verveling. We houden onszelf bezig.
Als een spel geen regels heeft, maar veeleer een houding is, dan spreken we van ‘speels’. Play. Playful. Zodra het spel regels heeft, en normen en waarden een rol spelen, noemen we het een game. Bij een game spelen prestaties een rol. Dat is serious shit. Die term hoort bij een taaldomein. We leven in een talige werkelijkheid. Niet alleen wát je zegt, bepaalt wie je bent, maar ook hóe je het zegt. Zo brengen we kleur aan in onze rol. We vullen de rol in.
Ik heb me laten vertellen dat mensen die het leven en het werk als een spel zien een grotere kans maken effectief te zijn, dan mensen die het spel definiëren als ‘de werkelijkheid, als de enige werkelijkheid’. Spel is een relativering. Die kan helpen. Het schept bij alle betrokkenheid óók distantie. Je kunt altijd opnieuw beginnen. We gaan van tussenstand naar tussenstand. Het is maar een spel.
Neem de Optimist. Dat is een tijdschrift. Er zijn deadlines, er zijn normen en waarden en er is resultaat. We spelen een spel tot het blad er ‘staat’. Tussen wieg en graf moeten we wat. Een tijdschrift maken is een spel.
Het samenleven is een schouwtoneel. We halen punten, wisselen van podium of arena, buigen voor het applaus en krimpen in spijt en berouw als iets niet gelukt is.
We zijn gedoemd te spelen. Zo leren wij. Al spelend. En heel vaak, vergeten we dat wat we doen niet meer is (maar ook niet minder) dan een spel. •
tijdens diens Krui-tocht over Aarde in het voorjaar van 2022. Het werd een speelse voettocht met een kruiwagen vol aarde, van Varik in de Betuwe naar de Franse hoofdstad.
De wandeltocht van ruim vijfhonderd kilometer kende als eindpunt het hoofdkantoor van UNESCO in Parijs. Henry stelde de VN-organisatie, die waakt over culturele en natuurlijke monumenten, voor om de hele Aarde op de Werelderfgoedlijst te zetten. Dat deed hij uit de grond van zijn hart.
Jan beschrijft op poëtische wijze de tocht van 45 dagen die hij deels daadwerkelijk meeliep; alle andere dagen was hij er virtueel bij.
Dit prachtige boek is nu in beperkte oplage te koop. De opbrengsten gaan naar Het Veerhuis, zodat zij betekenisvolle dingen voor de Aarde kunnen blijven doen.
Een krui-tocht, over Aarde | Jan Kleefstra
ISBN: 9789082832754 | 111 pagina’s | € 15,-
The Beauty Patroness
The Beauty Patroness herinnert ons eraan hoe verrijkend het is om speels te leven. Net als dansende vlinders kan energie fonkelen en omhoog wervelen. De energie creëert vreugde, passie & verbinding; rijk glanzende voldoening blijft achter.
Lezersaanbieding
Een reproductie van The Beauty Patroness is te verkrijgen via: www.anneahau.art/product-page/ beauty-patroness
Gebruik de actiecode
P L A Y F U L L I F E om gebruik te maken van een korting van € 80,- voor lezers van Optimist magazine
Dan betaal je €149,- in plaats van €229,- en dat is inclusief verzending binnen Nederland.
Door te spelen met taal, kom je in contact met jouw innerlijke stem.
Schrijfcoach Marion
Verweij laat je in dit artikel kennismaken met creatief schrijven. Zin om het zelf te ervaren?
Doe dan mee met deze mini-workshop en ga al schrijvend op avontuur in jouw binnenwereld.
Er wordt weleens gezegd dat de geest het laatste en grootste onontdekte continent op aarde is. Ik zie creatief schrijven hierin de rol van ontdekkingsreiziger op zich nemen, die ons kan helpen om de minder bezochte innerlijke gebieden in onszelf te ontdekken. Creatief schrijven is een kunstvorm die uitdrukking kan geven aan talloze innerlijke processen. Wanneer we schrijven als kompas gebruiken, kan dit helpen bij het nadenken over ons interne proces en komen we erachter wat binnenin ons gebeurt.
De creatief schrijver schrijft vanuit zijn of haar eigen creativiteit en verbeelding. Omdat er geen kaders zijn, zoals bij traditionele vormen van schrijven, ligt het in vrijheid en als een ware kunst in de handen en de geest van de schrijver. Waar een schilder verf gebruikt om een beeld te creeren, zo gebruikt een schrijver woorden om de lezer – en in eerste plaats zichzelf – mee op reis te nemen.
Die momenten tijdens het schrijven waarin ik zoek naar dat ene juiste woord of die ene analogie die precies de kleur of geur beschrijft die ik wil uiten, zijn geweldig. De ene keer voelt het alsof ik zou willen kwispelen als ik het gevonden heb. De andere keer ontroert het me diep.
Creatief schrijven gaat over het proces dat zich in jou afspeelt. Het is een vorm van communicatie die minder gericht is op de functie van het schrijven, maar veeleer op het theater en de kunst ervan.
Het geeft dus vrijheid om te schrijven over wat je maar wilt, waarbij elk idee, elk gevoel, elke herinnering en elke wens het waard zijn om beschreven te worden.
Ik herinner het me als de dag van gisteren: ik was vier jaar oud en leerde mijn eerste letters schrijven. Met mijn grijze potloodje plakte ik ze al schrijvend aan elkaar. Vol verwondering zag ik op het witte vel papier woorden ontstaan. Trappelend van blijdschap lukte het me om zinnen te maken en om de dingen die ik bedacht in mijn hoofd, op een papier te krijgen. Het voelde alsof ik de grootste ontdekking van mijn leven had gedaan! Vol plezier en ontdekkingsdrift werd mijn eerste verhaaltje geschreven. Trots plakte ik het op de muur van mijn slaapkamer, boven mijn bed. De wondere wereld van schrijven ging daar en op dat moment voor me open. Ook al schreef mijn potlood grijs, ik ontdekte dat ik kleurrijk kon schrijven en dat ik uitdrukking kon geven aan gevoelens en de wereld om me heen. En sinds dat moment ben ik het blijven doen: spelen met taal.
Creatief schrijven is in eerste instantie iets persoonlijks. Het is heel anders dan gericht schrijven voor een website of sociale media. Daar gelden regels voor de hoeveelheid woorden of zinnen en er is terminologie zoals SEO en CTA. In veel opzichten is schrijven in de moderne wereld utilitair geworden; waar het ambacht een pragmatische oefening is die alleen nodig is om gepubliceerd te worden of geld mee te verdienen. Veelal schrijven we artikelen,
Ikzitvaakvoorhetvensterglas Mijduchtigtevervelen Endenk:alsiktweehondjeswas Danzouiksamenspelen. GodfriedBomans
boeken en blogs gericht op iemand buiten onszelf. We schrijven alleen wat we denken dat mensen leuk vinden, wat verkoopt of ‘clicks’ oplevert.
Dit geldt niet voor creatief schrijven, wat meer een expressie is van jezelf of van wat jou beweegt. Als anderen er ook van genieten, of als je er geld mee verdient, dan is dat mooi meegenomen.
Creatief schrijven kan – natuurlijk – ook iets zijn wat je doet voor een ander, om diegene iets vanuit je hart te zeggen. Je kunt er een memoir mee schrijven, een brief om in te zenden naar een krant of er een belangrijk onderwerp mee ter sprake brengen. Ook kan het zijn dat het een uiting is van wat je in de wereld wilt zien. Ik vond het bijvoorbeeld heel mooi toen een vrouw uit India mij benaderde of zij een paar van mijn gedichten over vrede zouden mogen opnemen in een dichtbundel over dat onderwerp. Geweldig om zo een steentje bij te dragen aan het zien van vrede in de wereld.
Kleurrijk schrijven
Door creatief te schrijven kun je een doel of richting bepalen. Het is een manier om helder te krijgen hoe je ergens over denkt of wilt denken. Het kan meer verfijning, een verdieping van waarden creëren, inspiratie, leer en reflectie bieden.
Voor mij is creatief schrijven als een trouwe vriend of vriendin, die altijd voor me klaarstaat. Soms stroomt de conversatie als een niet echt passend, suggestie: als water andere keren moeten we harder samenwerken om de flow te vinden. Soms kan het voelen als wachten tot de zon opkomt en
Wil je de ‘schrijfenergie’ laten stromen en ideeën uitwisselen om je optimistische reisverhaal te gaan schrijven? Kijk op de website www.kleurrijkschrijven.nl om te zien welke workshops Marion aanbiedt (check Schrijf je Optimistische Reisverhaal ) en stuur een mail naar redactie@theoptimist.nl om je in te schrijven. Wij betalen de workshop voor de eerste 20 inschrijvingen.
Dit zal geen invloed hebben op de uitslag van de Schrijfchallenge, maar kan leuk, verdiepend en verhelderend zijn, en een goede impuls geven aan het schrijven van jouw unieke verhaal.
me met zijn warme omhelzing omhult. Dan vult het me met een langzaam smeltende honing, zoals een bij die zijn favoriete nectar opneemt. Maar het kan ook voelen als een training in de sportschool; een intensieve, zweterige workout waarbij je eindigt met een verfrissende, koele douche. Het kan pijnlijk zijn en ook verheffend. Soms wil ik weten hoe iets in mij leeft, kom ik een ongemakkelijke stilte tegen of lijkt het alsof een van mijn katten de modder van buiten op het papier heeft afgeveegd. Ook goed. Dat is de realiteit. Daar ben ik. Daar kan ik dan verder op borduren.
Ingaan op levenskwesties
Ik vind het heerlijk om met mensen te werken die ook hun leven willen verrijken en verdiepen via het medium creatief schrijven. Het is een geweldig middel om van het oppervlakkige deel van het leven dieper in te gaan op wie we zijn, waarom we hier zijn, waarom we doen wat we doen, en andere grote levenskwesties te benaderen.
Moeilijke of pijnlijke tijden in jouw leven kun je beter verwerken door erover te schrijven. Door het schrijven, kun je de pijn uiten en manieren vinden om ermee om te gaan. Het kan op die manier zelfs een levensreddend middel zijn. Je kunt het integreren in je levensreis, om jezelf er sterker mee te maken of meer compassie te geven. Karakter wordt immers niet gebouwd door dingen te vermijden, toch?
Het kan ook een mooie manier voor je zijn om belangrijke gebeurtenissen te bewaren. We wonen nu eenmaal in een verwarrende wereld waarbij heel veel ons onbekend is. De toekomst nadert, maar we blijven worstelen met het verleden. Vaak schrijf ik hoe ik over iets in de wereld denk. Niet wat de media wil dat ik erover zeg. Niet wat mijn vrienden denken. Niet wat politiek correct is. Nee, wat denk ik ervan? En blijft de pagina leeg, dan weet ik ook hoe ik er over denk.
Hoe dichter je bij jouw ware en eerlijke zelf kunt komen, hoe groter de kans dat je heel wordt. Hoe dichter je bij jouw ware zelf kunt komen – en dus niet bij het zelf dat vol is van de meningen en gedachten van anderen – hoe meer je jouw rol op aarde kunt innemen. Schrijven helpt daarbij.
Probeer het maar
Ik laat je het effect van creatief schrijven graag zelf ervaren, door middel van de volgende oefening: leg voordat je naar bed gaat een kladblok en een pen neer op tafel. Op de eerste pagina schrijf je een vraag
‘HET GEEFT VRIJHEID OM TE SCHRIJVEN OVER WAT JE MAAR WILT.’
die je wilt stellen aan jezelf. Terwijl je slaapt, werkt deze vraag onbewust op je in. Wanneer je de volgende ochtend wakker wordt, pak je nog voordat je iets anders doet – oké, een kopje koffie of thee drinken mag wel – je pen en beantwoord je de vraag. Probeer niet te letten op de grammatica of spelling, schrijf maar uit. Blijf schrijven tot je niet meer weet wat je erover kunt zeggen. Schrijf dan de vraag nogmaals op en ga door met het beantwoorden.
De volgende dag lees je hardop wat je geschreven hebt. Is dit hoe je de vraag wilt beantwoorden? Wil je zo denken? Probeer dan een paar kernzinnen of woorden uit jouw geschreven tekst te halen die je aanspreken. Dit is de kern van jouw antwoord.
Een van de mooie aspecten van schrijven is dat je geen professionele schrijver hoeft te zijn om het te doen. In elke ervaring is een verhaal te vinden. Soms hoeven we alleen te vertragen om het te vinden.
Uiteindelijk is het de schrijver die bepaalt of iemand anders leest wat er op het papier staat. Tegelijkertijd is het leuk om met anderen bezig te zijn en schrijfprocessen te delen. Het geeft je de mogelijkheid om te kijken door andere brillen, via andere invalshoeken. Zo kun je van elkaar leren, en dit kan vol lol en humor zitten.
Er zijn maar weinig schrijvers die genoeg verdienen om ervan te leven. Als dat je doel is, dan kan het tegenvallen. Maar als je het inzet als een speels middel van reflectie en verdieping, is het een ander verhaal. Creatief schrijven dat uit ons innerlijke zelf komt, kan een basis vormen van ons bestaan. •
Marion Verweij is naast schrijfcoach, dichter en schrijver ook onafhankelijk onderzoeker en workshopbegeleider. Daarnaast is ze ruim twintig jaar betrokken bij humanitaire activiteiten in Afrika, geeft ze leiding aan een NGO en is ze vrijwilliger bij de Template Stichting.
Meer informatie: www.kleurrijkschrijven.nl
Toon je creatieve schrijversgeest en doe mee met onze Schrijfchallenge: stuur ons jouw optimistische reisverhaal toe. Dit kan een verslag zijn van een reis die je echt hebt gemaakt in binnen- of buitenland. Maar het mag ook een verhaal zijn over een innerlijke reis, of een droomreis die je hebt beleefd en wilt delen. Of een volledige fantasiereis naar een plek in je hoofd of hart.
Je verhaal mag maximaal 750 woorden lang zijn en alle inzendingen mogen door Optimist magazine vrij worden gebruikt.
De tien mooiste, meest aansprekende, ontroerende, verbindende of originele verhalen maken kans op een prijs. Zoals een Wandelschrijfdag met schrijfcoach Marion, een boekenpakket. een lunchdate met onze hoofdredacteur of een jaarabonnement op Optimist magazine
De redactie kijkt samen met schrijfexperts naar de inzendingen. Stuur je optimistische reisverhaal vóór 1 augustus 2023 naar: redactie@theoptimist.nl. Alle prijswinnaars ontvangen persoonlijk bericht.
‘Al het leven heeft een bezieling, een vuur.’ Dat schrijft Jesper Feenstra. Het geldt per definitie voor iedereen die onderneemt, of de kar trekt van een organisatie, afdeling of team. Zonder vuur geen vonken van inspiratie.
Jeanne Specht Grijp financiert vanuit vertrouwen. Daarmee doet ze het met haar LifeTree Fund anders dan anderen. Misschien is die uitzondering precies wat we nodig hebben in een wereld die toe is aan positieve verandering.
Iemand die deze verandering doorleeft is Marius Appelman, de oprichter van Riksja Travel. Hij gelooft in de magie van overvloed en schreef daar een boek over. Als bij toverslag raakt hij je met zijn wijsheid.
Voldoende vuur, vertrouwen en overvloed om van te genieten. En duurzaam in beweging te blijven.
Velen van ons voelen dat het tijd is om te veranderen. Tijd om tot een meer complete en wezenlijke manier van leven, samenleven en ondernemen te komen. Niet alleen voor ons mensen, maar voor de gehele natuurlijke wereld. Want ons welzijn is éénop-één verbonden met het welzijn van de aarde en al het leven. Hoe wij de afgelopen tijd zijn omgegaan met onze planeet, verdient niet bepaald de schoonheidsprijs. De negatieve gevolgen daarvan worden steeds duidelijker zichtbaar, en voelbaar. We hebben het dus anders te doen. Maar hoe? Wat wordt ons kompas waarop we kunnen koersen in tijden waarin alles zo verandert?
In het verleden hebben vele oude culturen manieren gevonden om tot wezenlijke nieuwe inzichten te komen. Men kwam hiervoor vaak in kringen samen, rondom het vuur. Om daar naar elkaar te luisteren, en hun intuïtie in te zetten. Door te voelen waar inspiratie of ‘openingen’ zaten, als anderen hun zorgen uitten of hun visies deelden. Het vuur zorgde daarbij voor licht, warmte en verbinding en leidde tot meer inwendige verstilling en een meer naar binnen gekeerde blik. Het vuur in het midden activeerde het vuur in iedere aanwezige. En door daar als groep bewust contact mee te maken, werd de bezieling, de wijsheid, van alle aanwezigen ingezet om te luisteren, ver voorbij rationele argumenten.
Waar de oude culturen deden wat zij deden, zijn de tijden inmiddels flink veranderd. Héél vroeger leefde men in stamverband, met meerdere generaties van families, en min of meer verbonden met één plek of regio. Tegenwoordig zijn we niet meer zo gebonden aan één locatie. Geregeld staan we ‘alleen’, terwijl ons het vuur flink aan de schenen wordt gelegd. Daarmee omgaan is niet gemakkelijk. Omgaan met hete vuren vraagt dan ook iets van ons wat wij in onze cultuur eigenlijk niet meer kennen, zowel op individueel als op gemeenschapsvlak. Het vraagt ons om aanwezig en in verbinding te blijven met de mensen en de wereld om ons heen. De weg van hoop naar meer inspiratie en bezieling – naar een verbonden leven vanuit ieders unieke krachten en talenten – begint wat mij betreft dan ook met het contact maken met onze binnenwereld; daar waar ons unieke innerlijke vuur leeft.
We moeten eigenlijk weer leren omgaan met alle soorten en vormen van vuur. De vuren binnen, tussen en buiten ons. Zowel de verhitte, emotionele als de
gepassioneerde, en ook de vredesvuren waarbij het goed vertoeven is.
Vandaag de dag proberen we nagenoeg alles met het hoofd op te lossen. Echter, ons rationele brein schiet (bijna altijd) tekort als het gaat om wezenlijke vernieuwing. Alles wat wij in het hier en nu snel paraat hebben, is gebaseerd op de kennis en gewoonten die we nu hebben en wat we tot nu toe altijd gedaan hebben. Wezenlijke verandering gaat over de durf om deze oude gewoonten los te laten. Deze gewoonten dienden eerder meestal een doel, maar vormen geregeld juist ook blokkades voor vernieuwing.
Het loslaten, of in overgave gaan, is iets wat gestimuleerd wordt als we samenkomen rond het vuur. Door onszelf zo compleet mogelijk te laten zien terwijl we in vrede samenkomen bij het vuur, scheppen we de mogelijkheid om ook die oude gewoonten langzaam los te laten omdat we ze laten zien en delen. En daarnaast heeft al het leven een bezieling, een vuur. Door een groepsvuur te starten, leren we ook weer op dieper niveau te verbinden met het grote vuur van al het leven.
Kortom, door samen te komen, onszelf zo compleet mogelijk aan elkaar te laten zien, dieper te luisteren, én wezenlijke vragen te stellen bij het vuur – maken we ruimte voor nieuwe antwoorden. Zodat de wijsheid die we nodig hebben, min of meer naar ons toe kan komen. •
Jesper Feenstra schreef dit artikel samen met Danny Vader en Helene van Engelen. Samen vormen zij de Firekeeper Academy. Hiermee helpen zij individuen en organisaties het pad van natuurlijk leiderschap en innerlijke wijsheid te bewandelen. Meer informatie: www.firekeeperacademy.com en www.ecologischbewustzijn.nl
‘WE HEBBEN LEREN OM TE GAAN MET ALLE SOORTEN EN VORMEN VAN VUUR.’
Stel: je start een bedrijf, maar wilt het anders doen. Marius Appelman deed het met Riksja Travel.
Vorige maand verscheen zijn boek Riksja’s Journey, over de weg die zijn bedrijf leidde naar overvloed. In een artikel voor Optimist magazine deelt hij zijn magische inzichten.
Door MARIUS APPELMAN
Op een mooie dag in augustus 2000 ging mijn goedbedoelde, maar nog wat gammele website live: Riksja Travel. Mijn eigen bedrijf was geboren. Als enthousiaste backpacker vond ik dat er te weinig aanbod was van reizen die je écht het gevoel geven dat je tot een cultuur doordringt, door kleinschalig te overnachten en echt contact te maken. Met Riksja Travel besloot ik daarom individuele, culturele reizen aan te bieden.
Het begon allemaal met de resolute beslissing om het anders te doen dan in het performance gedreven Amerikaanse bedrijf waar ik daarvoor werkte. Onder dat besluit zat de diepe behoefte om vrij te zijn, om niet langer geleefd te worden door scholen en werkgevers in een slaafse tredmolen van het soort dat in het hedendaagse leven vaak wordt aangeboden.
Met dit uitgangspunt startte ik mijn bedrijf, zonder echt te weten hoe ik het zou kunnen vormgeven. De afgelopen drieëntwintig jaar is dit weten mij steeds duidelijker geworden. Wat begon met relatieve argeloosheid, is geleidelijk aan tot knowhow gestold.
Met veel toewijding bouwden we een bedrijf, door keuzes te maken, veel aandacht te besteden aan de cultuur en de sociale omgeving, met allerlei vormen te experimenteren en bewust naar ons eigen proces te kijken.
Maar wat is dan het belangrijkste wat wij te weten zijn gekomen? Wat is de kern van dat ‘anders’ doen?
Overvloed
Het begrip overvloed is het meest leidende element van de Riksja-ontdekking. Overvloed bleek een magische toverstok te zijn om aan de schurende reali-
‘OVERVLOED
BLEEK EEN MAGISCHE
TOVERSTOK
OM AAN DE SCHURENDE REALITEIT TE ONTSNAPPEN.’
teit van geld, macht en schaarste te ontsnappen. In plaats daarvan brengt het potentie, groei, plezier en vertrouwen. Overvloed wordt gecreëerd door liefde en gedragen door geven. Hierdoor kom je op een hogere spirituele frequentie.
Echter, de toverkracht werkt alleen als je goed doseert en authentiek blijft. Ofwel, je blijft je goed verhouden tot jouw basis – zo realistisch moet je wel zijn.
Hoe werkt dit?
Overvloed is een mentaliteit, een paradigmakeuze. Je vindt de opening naar dit paradigma door te kiezen om te werken vanuit liefde en vertrouwen. Met een liefdevolle intentie kun je een proces aangaan dat overvloed uitnodigt. Dat proces wordt ingezet door geven:
Zuiver zakelijk Vuur, vertrouwen en overvloed
• Ruimte geven: schep ruimte in het werkproces door te vertrouwen, te delegeren en jouw werkprivébalans te bewaren.
• Potentieel geven: geef potentieel door te durven dromen, te verwonderen, te ontdekken, bewustzijn te mobiliseren, creativiteit en passie aan te boren en door je ziel in het werk te leggen.
• Werkplezier geven: dit doe je door plezier en kwaliteit in het werk te voeden, flow te creëren en een geluksbeleid te hanteren.
• Aandacht geven aan mensen: luister, erken en waardeer anderen. Geef hen aandacht met dienstverlenend leiderschap, dat medewerkers credit geeft en in hun kracht zet.
• Terugveerruimte geven: dit gebeurt door vooruit te plannen; het vooruit aannemen van mensen en situaties voor zijn. Geef structuur aan jouw werkweek en zorg dat je ruimte en energie over hebt.
Kortom, je kunt geven op vele fronten. Voor mij zijn ze samen te vatten in ‘liefde geven’, consistent met een liefdevolle intentie. De magie zit in het synergetische effect van het geven, de opening die het maakt. Dit zag ik bij de oprichting niet aankomen. Het synergetische effect geeft zo’n grote vermeerdering van beschikbaarheid, betrokkenheid en mogelijkheden dat je in een andere league komt dan waar je anders had geopereerd. Je onttrekt je aan het leidende paradigma dat sinds de negentiende eeuw onze economie heeft gedomineerd: schaarste. Dit is het tegenovergestelde van overvloed en werkt verschraling, tekort en egoïsme in de hand. Het geeft het constante gevoel beperkt te zijn.
Het verhaal van Riksja benadrukt dat er naast idealisme een bepaald soort realisme nodig is. Realisme als borg, als kracht gevende basis. Je wilt niet geremd worden, maar bekrachtigd.
Authenticiteit is een voorbeeld van realisme dat kracht geeft. Hierbij horen de vragen: past het bij mij? Bij ons? Klopt het voor onze klanten? Andere voorbeelden zijn het vermijden van perfectionisme door de 80/20 regel toe te passen (als je 80 procent kwaliteit hebt gehaald is het tijd om te focussen op andere gebieden), verhouding blijven bewaken (schuurtje bij het huisje: kunnen we het ons permitteren, kunnen we het bolwerken?) en mensen voorop blijven zetten (worden mensen er blij van, kunnen ze het aan, is het voedend en inspirerend?).
Voor overvloed geldt dat er vaak een omweg voor nodig is. Als je direct streeft naar rijk worden, dan
word je dat meestal niet. Als je direct leiderschap wilt opeisen, dan volgen mensen je meestal niet. Geven, kwaliteit zoeken, dromen, ontdekken, een stap terugzetten, luisteren en uitnodigen. Dat zijn voorbeelden van elementen die de basis vormen en de weg vrijmaken, en die via de mechanismen van overvloed indirecte uitkomsten geven als materiële welstand en leiderschap.
De strijd om het kompas
Het is moeilijk om vast te houden aan je uitgestippelde koers wanneer je bedrijf snel groeit en er steeds meer belanghebbenden zijn. Hiervoor is het nodig om als ondernemer in overvloed de meerderheid van de aandelen te behouden, ook als dat betekent dat het tempo wat omlaag moet. Verder dien je regelmatig afstand te nemen en te gronden. Dat kan op thuiswerkdagen, in je vrije tijd of door een fijne meditatie te doen.
Riksja’s Journey
Marius Appelman
Uitgeverij: Heart Media
ISBN:
9789089840226
242 pagina’s € 25,95
Verkrijgbaar in onze webshop.
Bovendien is het cruciaal om marketing en branding niet te laten overheersen en te blijven investeren in de echte toegevoegde waarde voor de klant, de medewerker en de wereld. Steeds meer toegevoegde waarde zorgt voor een positieve spiraal en dat is voedend voor overvloed. En als je eenmaal een goed businessmodel hebt, een effectief vliegwiel, bewaak deze dan goed en laat het niet afpikken door consultants.
Ieder bedrijf kan deze toverstok uit de kast halen en direct beginnen met toveren. Bedenk wat je kunt geven aan je medewerkers en klanten en start de eerste acties. Het werkt onmiddellijk. Daarna kun je het gaan uitbreiden en finetunen.
Het zou toch heerlijk zijn als we die negentiende-eeuwse wereld van schaarste achter ons kunnen laten? •
Wat gebeurt er als financiering plaatsvindt op basis van vertrouwen?
Volgens regeneratieve financier Jeanne Specht Grijp is het dé manier om het (financiële) systeem te helen. In een persoonlijk interview met Optimist magazine vertelt ze over haar unieke en verbindende aanpak.
Jeanne Specht Grijp is oprichter van LifeTree en UbuntuAcademy. Eind 2022 zette ze vanuit LifeTree samen met Fair Capital Impact Investing een nieuw fonds op: Stichting LifeTree Fund. Vanaf 2023 is ze bestuurder van dit fonds, waarmee ze zich richt op regeneratieve oplossingen op het gebied van voeding, educatie en gezondheid. Het stimuleren van het (zelf)herstellend vermogen stelt ze hierbij centraal. Haar collega Marije Schasfoort is sinds 1 april 2023 Fonds Directeur bij LifeTree Fund en verantwoordelijk voor de financieringen, die op uitnodiging plaatsvinden.
De kern van LifeTree Fund wordt gevormd door Het Centrum Regeneratieve Financiering, geleid door Rense Bos. Het Centrum biedt relaties een veilige ruimte en een variëteit aan sessies waar financiers en ondernemers – die zich willen inzetten voor de levensvatbaarheid van al het leven – worden aangemoedigd zich te verbinden met de diepere waarde van hun natuurlijke aard(e), ten behoeve van een bewuster handelen. Vanuit dit bewustzijn financiert LifeTree Fund zelf ook in ondernemingen
zoals TommyTomato (biedt warme vegetarische lunchmaaltijden aan voor kinderen in de klas op de basisschool) en YouBeDo (online boekwinkel die de geldstroom naar goede doelen vergroot) als inspirerende voorbeelden.
Jeanne is een van de pioniers op het gebied van financieren op basis van vertrouwen en de waarde van relaties in het financierings- en investeringslandschap.
Stel, jouw achter-achter-achterkleindochter uit 2123 bezoekt je nu, wat heb je tegen haar te zeggen?
‘Dat we nu, anno 2023, aan het leren zijn om weer te leven in verbinding. We zijn op dit moment de verbinding met onszelf, de ander en onze leefomgeving te veel kwijtgeraakt en leven nu nog in een samenleving met veel onrecht. Ik zou zeggen dat we moeite hebben om afscheid te nemen van systemen die goed leken te zijn, maar niet bleken te werken. Dat we al te lang bezig zijn om te leven in verbinding met materie in plaats van met het leven zelf.
WAARDE VAN HET LEVEN IS NIET OM TE ZETTEN IN VERDIENMODELLEN.’
Dat we in deze tijd aan het leren zijn om in cirkels te denken in plaats van lineair: van individueel naar op collectief niveau. Dat we opnieuw aan het leren zijn van al het leven om ons heen. Hoe zij met leven en dood omgaan, hoe het oude composteert in het nieuwe. En dat de waarde van leven niet is om te zetten in verdienmodellen.’
Ik merk dat het onrecht je raakt. Hoe komt dat? ‘Dan moeten we even terug in mijn familiegeschiedenis. Mijn vader heeft ruim vier jaar in een Jappenkamp vastgezeten. Hij overleefde door hoop te houden vanuit de kracht van de verbondenheid van al het leven, en door hoop om zijn verloofde weer te zien. Helaas is zijn geliefde niet lang na de oorlog overleden. Mijn moeder was de tweede liefde in zijn leven en ruim tweeëntwintig jaar jonger dan hij. Ik groeide op met drie generaties in huis, samen met mijn broer en zus.
Mijn vader heeft met trauma’s kunnen omgaan door die verbondenheid in liefde voor zijn gezin en voor alles wat leeft. Dat bracht veel wijsheid met zich mee, in spreuken als “de horizon is niets anders dan de grens van je gezichtsvermogen. Het wil niet zeg -
gen dat er niet meer is.” Of “er zijn maar twee dingen echt belangrijk in het leven: schoon water en liefdevolle herinneringen.”
Die liefde voor de verbondenheid van al het leven heeft voor hem een helende werking gehad. Zijn laatste jaren braken de trauma’s er alsnog doorheen. Dat was moeilijk om te zien. Midden in de bossen met het geluid van de vogels, de geur van bomen en planten, kwam hij wat meer tot rust.
We leren als mens zo slecht. We zijn intelligenter geworden, maar hebben veel wijsheid onderweg verloren. Als je uit contact treedt met jezelf, de ander en/of je leefomgeving kunnen andere dynamieken een rol spelen. Wat ik van mijn vader heb geleerd is om te zien en te ervaren dat de verbondenheid met al wat leeft ons als individu en collectief heelt. Vanuit die bril ga je automatisch op een andere manier kijken, en dus ook naar hoe je financieel vermogen kunt inzetten.
Het collectief anders inzetten van financieel vermogen leidt tot een andere manier van samen leren, samenwerken en samenleven. Niet als doel op zich, maar als middel. Het systeem van leven en dood, wat in de levenscirkel nieuw leven creëert, is eeuwigdurend. Wij mensen zijn daar een onlosmakelijk onderdeel van. Ik denk dat wij meer naar dit eeuwigdurende systeem moeten gaan kijken, luisteren en handelen. En dat we het als uitgangspunt hanteren voor elk ander systeem dat je als afgeleide daarvan wilt opzetten.’
En hoe zet je financieel vermogen dan anders in?
‘De vraag die mij iedere dag bezighoudt bij onze bijdrage hierin is: hoe verhouden waarde en waardering zich ten opzichte van eigen-dom en samen-slim?
Ik ben verantwoordelijk voor een family and investment office en daarmee onder andere verantwoordelijk voor het inzetten van financieel vermogen. We maken het mogelijk dat mensen de tijd en de ruimte krijgen om hun energie in te zetten voor een levensvatbare en vreedzame wereld. Waarbij met levensvatbaar wordt bedoeld: de natuurlijke wijze van het herstellend vermogen. En waarbij vreedzaam gezien wordt als respect- en liefdevol omgaan met alles wat leeft.
Wanneer je verantwoordelijk bent voor financieel vermogen, is het belangrijk dat je van binnenuit voelt wat werkelijk van belang is voor alles wat leeft.
‘VANUIT VERBONDENHEID KIJK JE ANDERS NAAR HET INZETTEN VAN
Zuiver zakelijk Vuur, vertrouwen en overvloed
Dat je voelt dat financieel vermogen maar één van de vermogens is die bestaat. Zo is er bijvoorbeeld ook reflectief vermogen, lerend vermogen, empathisch vermogen of het vermogen om je energie ergens aan te geven door het inzetten van je netwerk en tijd. Al die vermogens vallen voor mij onder “herstellend vermogen”. Vooral tijd is in mijn ogen een onderschat vermogen. Het belang van tijd delen, tijd geven en de tijd nemen. De ruimte die je hiermee creëert schept een enorme creatiekracht aan nieuwe mogelijkheden.
Mijn familie heeft lang in Zuid-Afrika gewoond. Ik ben grootgebracht met de uitgangspunten dat je gezamenlijk verder komt dan alleen. Vooral nu, in deze tijd, voel ik hiervan de noodzaak. Er is echt iets nodig om meer gezamenlijk met elkaar op te trekken. Tijd is daar cruciaal voor. Maar ook de ruimte om een goede dialoog te voeren met elkaar. Er bestaat snel de neiging om er maar overheen te stappen als iets ongemakkelijk is of niet comfortabel aanvoelt. Als er tijd en ruimte is, ga je elkaar bevragen, elkaar begrijpen. Bouwen aan relaties. En dát creëert de mogelijke omzetting naar ander gedrag. Individueel en collectief.’
Wat is jouw droom?
‘Dat in de toekomst “vermogen” gezien wordt als geheel van vermogens die allemaal toegevoegde waarde en gelijke waardering in zich dragen. Nu is de invloed en impact van degene die financieel vermogen inbrengt nog te groot, die stelt de voorwaarden en zijn risico-inschatting is leidend. Het is mijn droom dat we gelijkwaardig en eerlijk met al die verschillende vermogens omgaan, in plaats van vermogens hiërarchisch te categoriseren. Het is nodig om bijvoorbeeld het creatieve vermogen, het lerend vermogen en het vermogen (energie) dat ondernemers erin steken net zoveel te waarderen als de inbreng van het financieel vermogen. En om met elkaar ervoor te zorgen dat de voordelen van al dat vermogen voor een groot deel kan terugvloeien naar de gemeenschap.
Het is mijn droom om te financieren vanuit vertrouwen op basis van de relatie, in plaats van wantrouwen en onzekerheid, waardoor mensen en hun ondernemingen zich op een andere manier kunnen ontwikkelen. Vertrouwen betekent ook gezamenlijk optrekken in goede én slechte tijden. Net zoals een dierbare vriendschap eigenlijk. Zo’n vriendschap is
voor de lange termijn, kent ook hobbels en daar ga je samen doorheen. Je kunt elkaar daarbinnen ook scherp houden, zolang de ruimte en veiligheid er is om fouten te mogen maken en ervan te leren.’
Op welke manier wil je die droom realiseren?
‘Ik heb vijf waarden die voor mij leidend zijn. De eerste is “organisch”. Dit staat voor het bieden van tijd en ruimte vanuit het vertrouwen dat daar iets uit voort mag komen wat je nu nog niet weet, daar ligt die creatiekracht aan mogelijkheden.
De tweede is “vrijheid”. Dat eenieder zijn eigen weg kan en mag gaan. Dit vraagt om verantwoordelijkheid geven en nemen en om het tonen van respect voor andere perspectieven. Er is niet één waarheid.
Ook laat ik me leiden door de waarde “autonomie”. Dat je je binnenste stem mag laten horen en eigen keuzes mag maken. Onafhankelijk en zelfsturend mag zijn.
“Verbinding” hoort er vanzelfsprekend ook bij. De eerste drie waarden zijn onderling verbonden, vanuit het bewustzijn van de verbinding met jezelf, de ander en je leefomgeving.
Ik sluit af met “levensvatbaarheid”. Dit staat voor de overall inzet van “herstellend vermogen”. Hierin komen alle eerdergenoemde waarden samen, voor wat leven mogelijk maakt.’ •
‘MIJN DROOM IS DAT DE INZET VAN “HERSTELLEND VERMOGEN” LEIDEND GAAT ZIJN.’
Het Zwitserse high-performance sportmerk On komt dertien jaar na de introductie van hun revolutionaire CloudTec® schoenen, met een duurzaam vervolg in de vorm van de Cloudsurfer. Deze hardloopschoen is net als zijn voorganger uiterst comfortabel (‘alsof je op wolken loopt’).
De ingenieurs van On Labs hebben computer-geoptimaliseerde technologie gebruikt via Finite Element Analysis (FEA). Dit is een simulatietool die fysieke interacties in de echte wereld voorspelt, zoals de krachten tussen een voet en de grond tijdens het hardlopen, wat een grote hulp is bij het schoenontwerp en het prototypeproces.
Niet alleen vanuit China komt er een grote stroom aan nieuwe elektrische auto’s. Ook Europese merken timmeren hard aan de weg. Zo lanceert Škoda zes nieuwe elektrische modellen voor 2026. Met dit e-mobiliteitsoffensief investeert het Tjechische merk in totaal € 5,6 miljard in e-mobiliteit. Met de ‘Small’ BEV in het kleine SUV-segment, de ‘Compact’ met de naam Elroq in het compacte SUV-segment, een ruim ‘Combi’ stationwagonmodel en de 7-persoons ‘Space’ SUV gaat Škoda zijn volledig elektrische portfolio aanzienlijk uitbreiden en diversifiëren.
Klaus Zellmer, voorzitter van de Raad van Bestuur van Škoda Auto: ‘Met de zes nieuwe volledig elektrische modellen die tot 2026 in alle segmenten op de markt worden gebracht, zet Škoda Auto nog grotere stappen op weg naar elektrische mobiliteit. Samen met onze nieuwe, efficiënte modellen met conventionele en hybride aandrijflijnen bieden we het beste van twee werelden om tegemoet te komen aan de behoeften van onze bestaande én nieuwe klanten over de hele wereld.’ Ajeto, Klaus! • www.skoda.nl
Daarnaast is de Cloudsurfer een pionier op het gebied van duurzaamheid. Zo is het garen van de nieuwe schoen gekleurd met behulp van een dope dyeing-proces dat 90 procent minder water vereist dan standaardtechnieken. Ook is de plastic bekleding achterwege gelaten en de totale gerecyclede inhoud van de schoen opgevoerd tot 30 procent. Het bovenwerk is gemaakt van 100 procent gerecyclede materialen. • www.on.com
Zuiver zakelijk Vuur, vertrouwen en overvloed
Het elektrisch deelbakfietsplatform Cargoroo timmert flink aan de weg. Deze deelvervoerder richt zich op consumenten die af en toe een bakfiets nodig hebben voor de boodschappen, een uitstapje met de kinderen, of om zware of grote spullen te vervoeren. Hun vloot van meer dan 900 elektrische bakfietsen wordt de komende tijd uitgebreid, na een succesvolle financieringsronde en een crowdfunding. Vanuit de gemeente Amsterdam is onlangs uitgesproken dat er vanaf de zomer van 2024 minimaal 750 deelbakfietsen bij mogen komen, met de mogelijkheid tot uitbreiding naar 1.250 stuks. Ook de gemeente Den Haag laat het aantal deelbakfietsen stijgen van 200 naar 500. Sinds eind april is de e-deelbakfietsaanbieder ook in Rotterdam gestart, waar in totaal honderd elektrische bakfietsen komen. Met de lancering in Rotterdam heeft de deelvervoerder zijn dienst in de vijf grootste steden van Nederland uitgerold. Over de grens is Car-
Bij BMW denk je niet gelijk aan varen, maar wel aan emissievrij vervoer. Dan is de stap naar het water snel gemaakt. In samenwerking met botenfabrikant TYDE werd THE ICON ontwikkeld, een vaartuig dat schoon over het water beweegt. Het ontwerp van de innovatieve waterscooter is gemaakt in de studio van BMW Group-dochter Designworks.
‘THE ICON is een concreet voorbeeld van de holistische denkwijze die emissievrije mobiliteit opnieuw definieert en reizen over het water naast vervoer over de weg integreert’, stelt het visionaire Beierse automerk.
goroo actief in Antwerpen, Leuven, Mechelen, Lyon en Berlijn, waar de grootste deelbakfietsvloot ter wereld moet verrijzen. • www.cargoroo.nl
Ofwel, je komt slimmer en elektrisch van A naar B, met een minimale ecologische voetafdruk. Stedelijke mobiliteit een duurzamer gezicht geven staat hoog in het vaandel bij BMW. Bijna net zo hoog als het waarborgen van de levenskwaliteit in de stad. Om deze optimistische missie te verwezenlijken, wordt er samengewerkt met steden, universiteiten, bedrijven en organisaties op het gebied van politiek en maatschappij. Het doel is simpelweg: mensen dankzij innovaties in dat befaamde B te laten aankomen. Zelfs als B aan de andere kant van het water ligt. • www.tyde.one
Van yuppen tot daklozen, van muurbloempjes tot druktemakers en van zuigelingen tot senioren. Op De Buurtcamping is iedereen welkom én iedereen gelijk. Met een pleerol onder de arm ziet iedereen er tenslotte even knullig uit.
De Buurtcamping is een driedaagse pop-up camping en wordt op 65 plekken in Nederland voor en door buurtbewoners georganiseerd. Een simpel concept met veel impact, want kennismaken met elkaars cultuur, overtuiging en belevingswereld zorgt voor meer tolerantie, verbinding en een thuisgevoel in de buurt.
Om ervoor te zorgen dat iedereen mee kan doen, worden de kampeerplekken eerlijk verdeeld over minima, vrijwilligers en andere buurtbewoners. Door open te staan voor nieuwe ontmoetingen met mensen die niet op jou lijken, gaat er een wereld voor je open in jouw eigen buurt.
Fotografen Jonna Bruinsma en Iris Duvekot legden vast hoe een stukje grasveld werd omgetoverd tot een ideale samenleving. Kom jij dit jaar ook jouw tentje opzetten?
Meer informatie: www.debuurtcamping.nl
3
3 Shafia (links): ‘Ik ben er voor het eerst en ik vind de camping heel mooi. Ik zou er in de toekomst ook graag eentje organiseren, waarbij verschillende culturen samenkomen.’
4 Daryenne (links) en Jazzlin streken vrijdagavond neer op De Buurtcamping in hun park: ‘De avond is nog jong, dus misschien ontmoeten we zo nog nieuwe mensen om mee te kletsen.’
Teun van den Elzen
Cabaretier Teun van den Elzen schrijft voor Dit was het nieuws , won de jury- en publieksprijs van het Groninger Studenten Cabaret Festival en toert met zijn eerste avondvullende voorstelling Meer kan ik er niet over zeggen door het land. (www.teunvandenelzen.nl)
De hoofdredacteur van dit tijdschrift mailde me namens Dolf Jansen over de overname van het doorgeefcolumnstokje van mijn collega-cabaretier. ‘Liefst door iets positiefs te schrijven waardoor mensen geïnspireerd raken.’ Dus beste lezer, pak de pen, de klei, de kwasten of het crêpepapier er maar vast bij, want na het lezen van deze column moet jij je inspiratie (hopelijk!) érgens in kwijt.
Daar gaan we.
Als komiek heb ik niet zo veel met optimisme en positiviteit, want dat is in geen enkel opzicht grappig voor het publiek. ‘Comedy is a man in trouble’, dus hoe meer troubles je hebt in je leven, des te meer materiaal je hebt op het podium.
Het publiek betaalt namelijk geld om getroost te worden. Door je problemen zo grappig mogelijk te vertellen, geef je het publiek het idee: ah, gelukkig, míjn leven is saai/teleurstellend/ellendig/ anders, namelijk …, maar het is in elk geval niet zo verschrikkelijk als het leven van die gast daar op het podium.
Dus: hoe groter je problemen, des te grappiger je verhaal. Deze comedy-wijsheid is ook uiterst goed toepasbaar op het leven naast het podium. Want iedereen vertelt elkaar de hele dag verhalen – we zijn allemaal storytellers
Maar wat sommige mensen niet doorhebben, is dat succesverhalen fucking saai zijn. Voorbeeld: er zijn mensen die na hun vakantie vertellen wat er allemaal zo leuk, fijn en fantastisch was: kap daarmee! Die verhalen zijn hartstikke saai en daarom zijn zo weinig mensen in jou geïnteresseerd. Het boeit he-le-maal NIEMAND dat jij de Big Five in Tanzania hebt gezien.
Vertel de volgende keer over de bedwantsen, de 48 uur vertraging of je (tijdelijk) vermiste kinderen en je zult zien dat je gesprekspartner wél aandachtig luistert. Als klap op de vuurpijl is het voor jezelf ook nog eens de leukste manier om deze trauma’s te verwerken en je houdt veel meer vrienden over.
Dus, word je in de toekomst getroffen door rampspoed, pessimisme of negativiteit? Besef dan dat je het ooit zult kunnen gebruiken als een ontzettend goed verhaal op een verjaardag, waar je publiek op dat moment troost uit put.
Ik wens je een inspirerende dag, veel positiviteit, en vooral: heel veel problemen! •
Teun draagt het ‘doorgeefcolumnstokje’ over aan zangcoach Babz Verhoeven.
‘HOE GROTER JE PROBLEMEN, DES TE GRAPPIGER JE VERHAAL.’
Het beantwoorden van de vraag hoe onze geest zich tot ons lichaam verhoudt, vormt al vele eeuwen een uitdaging. Bernardo Kastrup stelt voor hier anders tegenaan te kijken en komt in zijn boek Waarom materialisme totale onzin is tot een verhelderende en onderbouwde conclusie.
Inleiding
MATTHIJS KOEVOET
Fragment
BERNARDO KASTRUP
Bernardo Kastrups nieuwe boek belooft grenzen te verleggen in het gangbare denken over de verhouding tussen mind (hij prefereert deze term boven ‘geest’) en materie. Optimist magazine vond deze belofte genoeg om af te reizen naar voormalig klooster Samaya te Werkhoven, waar Bernardo de Nederlandse vertaling van zijn boek voor een uitverkochte zaal presenteerde.
Waar het enerzijds moeilijk is om zijn ongebruikelijke manier van denken direct te begrijpen, is het – als je er even aan went – juist intuïtief en een vereenvoudiging. In zijn eigen woorden: ‘Waarom onze modellen van de wereld compliceren en laten uitdijen door er onnodige en onbewijsbare elementen aan toe te voegen?’
Ja, in de complexe tijden waarin we leven kunnen we zijn uitnodiging tot vereenvoudiging met optimisme verwelkomen. Een voorbeeld van zo’n eenvoudige gedachte uit zijn mindblowing lezing was het antwoord op een van de vele vragen die hem gesteld werden: ‘De mind zit niet in het hoofd, maar het hoofd zit in de mind!’
Wat is mind? Het meest voor de hand liggende en vanzelfsprekende antwoord op deze van oudsher gestelde vraag is eenvoudig: mind is het medium of de grondslag voor alles wat je ooit gekend, gezien of gevoeld hebt en alles wat ooit voor jou enige betekenis heeft gehad. Alles wat nooit binnen het bereik van jouw mind is geweest, kan net zo goed nooit bestaan hebben voor zover het jou aangaat. Je hele leven en leefwereld — je ouders en geliefden, je eerste schooldag, eerste kus, ziekte, de irritante baas op je werk, je dromen en idealen, je successen, teleurstellingen, wereldbeschouwing, et cetera — zijn en waren altijd fenomenen in je mind, die alleen binnen de begrenzingen van de mind bestaan. Of zoals Carl Jung het stelde: iemands psyche is de enige drager van een kenbare werkelijkheid.
Gesteld dat de gedachte van hedendaags materialisme zoals beschreven in hoofdstuk 1 met betrekking tot de aard van de werkelijkheid juist is, betekent het dat de wereld ‘daarbuiten’ gekopieerd wordt in de mind, met de hersenen als ontwerper en drager ervan. Maar zelfs als dat waar is, is de implicatie nog steeds dat je je hele leven binnen hallucinaties leeft die door en in de hersenen ontstaan. Een ‘externe realiteit’ is enkel maar een niet bewijsbare abstractie, ongeacht hoe goed de theoretische
redenen kunnen zijn om erin te geloven. Daarom, zelfs als waar zou zijn dat de werkelijkheid een of ander extern gebied is van abstracte energievelden, en zelfs als waar zou zijn dat je mind slechts een product is van hersenactiviteit, zou je mind nog steeds de enige drager zijn van de realiteit die je kunt kennen. Alle materialistische ideeën over de natuur en de realiteit zijn producten van de mind en bestaan uitsluitend in de mind. Alles waarvan geloofd wordt dat het in de buitenwereld en onafhankelijk van de mind bestaat — inclusief je lichaam en hersenen — zijn zelf zover we ooit met zekerheid kunnen weten, beelden in en abstracties van de mind. Het is onmogelijk om iets te kennen dat zich buiten de mind bevindt, omdat wat ook maar in aanraking komt met kennen, onvermijdelijk en terstond het domein van de mind wordt ‘binnengesleept’.
Is het bestaan van een wereld buiten de mind echt intuïtief?
Het gedeelte van de materialistische wereldbeschouwing, dat inhoudt dat objecten buiten en onafhankelijk van bewustzijn bestaan, wordt realisme genoemd. Voor westerse oren is de metafysica van het realisme erg intuïtief: objecten zijn ontegenzeggelijk tastbaar en hebben continuïteit, wat een autonoom bestaan buiten onszelf suggereert. Maar realisme is niet de enige metafysica
die gedurende vele eeuwen door filosofen naar voren is gebracht. Er is een alternatief, genaamd idealisme: de gedachte dat alle realiteit een fenomeen is van en in de mind. Voor idealisten is er alleen het medium mind en diens inhoud. Alles wat je ziet, hoort, voelt, denkt of anderszins nu kent, bestaat voor een idealist enkel voor zover het zich in de mind openbaart. Er is geen abstracte externe wereld buiten de mind. We kunnen dat als volgt samenvatten:
• Realisme: realiteit bestaat buiten en onafhankelijk van de mind;
• Idealisme: realiteit bestaat exclusief uit mind en zijn inhoud. Merk op dat materialisme realisme omvat, maar het gaat nog verder: het stelt niet alleen dat materie bestaat buiten de mind, maar dat de mind zelf gegenereerd wordt door materie. Voor de rest van deze sectie zal ik het dus over materialisme hebben, omdat het de meer specifieke term is.
De intuïtieve aantrekkelijkheid van materialisme lijkt onweerlegbaar. Kijk gewoon nu even naar de wereld om je heen: tafels, stoe-
len, muren, ramen, computers, boeken, vaste vloer et cetera; ze lijken allemaal los te bestaan van jouw perceptie. Als je nu de kamer met alles wat zich erin bevindt, zou verlaten, zou het er allemaal nog zijn, nietwaar? Dat is kristalhelder.
Een van de belangrijkste filosofen van de moderne tijd is George Berkeley, bisschop van Cloyne. Berkeley is beroemd vanwege zijn steekhoudende pleidooi voor idealisme. Van de Engelse dichter Samuel Johnson wordt beweerd dat hij tegen Berkeleys standpunt inging door eenvoudig tegen een grote steen te schoppen en uit te roepen: ‘Ik spreek dat tegen!’ Johnson deed duidelijk een beroep op de tastbare stoffelijkheid en vastheid van de steen om aan te tonen dat het niet alleen in zijn mind kon bestaan. Tot op vandaag denken mensen dat Johnsons argument opgaat; dat is de weerspiegeling van een algemene misvatting met betrekking tot wat materialisme feitelijk inhoudt.
Eigenlijk spreekt materialisme Johnsons intuïtie enigszins tegen. Volgens materialisme bestond de steen die Johnson
waarnam uitsluitend in zijn hoofd, zoals uitgebreid besproken in hoofdstuk 1. De hele ervaring van een steen voor Johnson was schijnbaar een soort hallucinatie veroorzaakt door het vuren van neuronen in zijn hersenen; een gehallucineerde ‘kopie’ die min of meer nauwkeurig een ‘echte steen’ imiteerde die in een abstracte ‘echte wereld’ buiten zijn mind bestond. Dat hij de tastbare vastheid van de steen voelde toen hij die een schop gaf, verschaft hem volgens materialisme, voornamelijk informatie over de interne dynamiek van zijn eigen hersenen. De ‘buitenwereld’ op zich is verstoken van enig gevoel of enige waarneming.
De bewering dat de steen die Johnson voelde niet het echte ding was maar een hallucinatie, is zoals ik zo dadelijk zal beargumenteren, onnodig en gekunsteld. Niet alleen gaat het in tegen onze dagelijkse intuïtie
1
Dr. Bernardo
Kastrup is directeur van de stichting Essentia Foundation. Hij is Nederlander van Portugese en Deense afkomst. Kastrup heeft een doctorsgraad in de computerwetenschappen en een in de filosofie. Hij verrichtte wetenschappelijk werk voor het Natuurkundig Laboratorium van Philips en voor het Europees centrum voor nucleair onderzoek, CERN.
‘Kijk gewoon nu even om je heen: de intuïtieve aantrekkelijkheid van materialisme lijkt onweerlegbaar.’
met betrekking tot de realiteit, het draait als het ware de logische richting van deductie om: het tracht het gekende — wat we waarnemen — te reconstrueren uit wat fundamenteel niet gekend is, namelijk een abstract universum buiten de mind. Om tot een redelijke wereldbeschouwing te komen, moeten we beginnen met het gegeven dat precies voor je neus ligt: ervaring zelf.
Het postuleren van een volledig ‘schaduw’-universum dat buiten onze perceptie ligt, valt alleen te rechtvaardigen als we realiteit niet zonder dat kunnen begrijpen. Echter, zoals ik hoop aan te tonen kunnen we dat wel degelijk. Als zodanig doet de abstracte ‘schaduw’-wereld van materialisme niets anders dan het onnodig compliceren en laten uitdijen van onze modellen van de wereld door er onnodig onbewijsbare elementen aan toe te voegen.
Laten we aannemen dat we dit opgeblazen idee laten vallen en dat we het bestaan van een ‘schaduw’-wereld buiten onze mind afwijzen. We zijn dan opgezadeld met een voorstelling van de werkelijkheid die precies weerspiegelt wat realiteit schijnt te zijn: alles wat we ervaren. Merk op
hoe dit volledig tegemoetkomt aan Johnsons intuïtie: de steen die hij voelde was inderdaad de echte steen, niet een hallucinatie van zijn hersenen! En toch is dat precies waarom Berkeley het in zijn idealisme bij het rechte eind had. Als je het creëren van een onnodige en onbewijsbare ‘schaduw’-wereld van ervaringen tenietdoet, is de enige wereld die overblijft de wereld van ervaringen, de wereld van de mind.
Volgens het materialisme zijn de tafels, stoelen, muren, ramen, computers, boeken, de vloer et cetera die je nu waarneemt niet werkelijk reële dingen, maar slechts gehallucineerde kopieën in je hoofd. De echte wereld is een of ander abstract gebied van op elkaar inwerkende elektromagnetische velden die je zelfs niet kunt visualiseren. Aan de andere kant zijn volgens idealisme de tafels, stoelen, muren, ramen, computers, boeken, de vloer et cetera het enige wat echt is.
Je hallucineert niets, maar je hebt direct toegang tot wat werkelijk echt is. Als het boek of de e-reader in je handen op dit moment echt aanvoelt, is dat omdat het echt is, niet vanwege een door hersenen geconstrueerde kopie waarin de materialisten je willen doen geloven.
Het is makkelijker om mijn pleidooi voor idealisme op te bouwen als je vanaf het begin, een goed begrip hebt gehad van wat de implicaties ervan zijn. De belangrijkste gevolgtrekking is deze: als idealisme juist is dan zetelt de mind niet in de hersenen, maar andersom; de hersenen zitten in de mind. Als je de bespreking in hoofdstuk 2 in herinnering neemt, klinkt deze omdraaiing in de relatie tussen hersenen en mind als een veelbelovende, potentiële verklaring voor transpersoonlijke ervaringen, een idee dat we in hoofdstuk 4 in meer detail zullen onderzoeken. Volgens idealisme bestaat de totale realiteit — het hele universum — in de mind, zij het niet allemaal uitsluitend in de egomind (dat is een cruciaal punt dat we spoedig diepgaand zullen bespreken). Mind wordt niet gegenereerd door een bepaalde samenstelling van materie en energie. In plaats daarvan ontstaan samenstellingen van materie en energie uit de dynamiek van de mind. Ze bestaan enkel voor zover ze worden ervaren. Mind is de ondergrond van wat echt is.
Merk op dat wanneer ik zeg dat alles in de mind bestaat, ik daar niet mee bedoel dat alles in iemands hoofd zit. Mijn hypothese is dat je hoofd in de mind zit, niet andersom. Mind is niet gebon -
‘Je hallucineert niets, maar je hebt direct toegang tot wat werkelijk echt is.’
den aan of begrensd door enige fysieke structuur, omdat alle fysieke structuren ontstaan in de mind. Net als elk ander object dat je waarneemt, is je lichaam een product van de mind, op ongeveer dezelfde wijze waarop het gedroomde lichaam een product is van de dromende mind.
De materialistische aanname dat je mind op een of andere manier in je lichaam zit, is door de westerse opvoeding van jongs af aan ingeprent. Het is erg moeilijk die aanname los te laten, al is het maar tijdelijk. Niettemin vraag ik je dit toch even te doen, opdat je mijn argumentatie goed kan interpreteren, zelfs als je het er uiteindelijk niet mee eens bent. Alles wat je ooit van je lichaam gekend en ervaren hebt, bestaat uiteindelijk uit waarnemingen en ideeën in je mind. Er is niets, aan wat jij je lichaam noemt, wat niet een inhoud van je mind is of is geweest: waargenomen beelden op een spiegel, innerlijke sensaties, geuren, beschrijvingen die je van anderen hebt gehoord, concepten en theorieën die je op school geleerd hebt et cetera. Zelfs als je nu naar beneden zou kijken en je lichaam ‘direct’ observeert, zou dat nog steeds een visuele perceptie zijn in je mind.
Zelfs als je het boek of de e-reader die je nu in handen hebt zou laten vallen, en je borstkas en benen zou betasten, zouden dat allemaal subjectieve sensaties in je mind zijn.
Denk hier eens even over na en vraag jezelf af aan welke empiri-
sche gevolgtrekking je meer geloof zou hechten: is je mind in je lichaam óf je lichaam in je mind?
In hoofdstuk 4 zal ik het idee naar voren brengen dat het lichaam een mentaal artefact is dat een aan ruimte gebonden standpunt aan de mind verschaft, ongeveer zoals een gedroomd lichaam dat doet binnen de droom. Toch zit de droom in jou, jij niet in de droom. Maar laten we niet op de zaken vooruitlopen…
In het onderwijs en de cultuur van het Westen wordt er automatisch van uitgegaan dat de mind persoonlijk en individueel is, en dat die niet verbonden is met de mind van alle andere individuen. Dat wil zeggen dat je mind helemaal jouw eigen mind is en fundamenteel afgescheiden van de mind van alle anderen. Maar toch, als idealisme opgaat en alle realiteit zich werkelijk in de mind bevindt, dan is de eenvoudigste hypothese dat er slechts één mind bestaat. Eén niet verder te herleiden medium waarin de dans van het bestaan zich openbaart. Zo niet dan zouden we moeten beweren dat de
mind ontelbare keren niet herleidbaar in de natuur is opgekomen, een keer per bewust wezen. Dit is natuurlijk een enorm opgeblazen bewering. Dus zullen we het houden op het minst gekunstelde alternatief: mind is slechts één niet herleidbaar medium, het enig ontologisch grondbeginsel van alle realiteit. Mijn hypothese is dat de mind een uitgestrekt en continu medium is dat niet beperkt wordt door tijd of ruimte; een doek waarop het hele toneel van bestaan zich ontwikkelt, inclusief tijd en ruimte zelf. Je ego-mind — het beperkte gewaarzijn waarmee je jezelf identificeert — is in deze context slechts een segment van het ruime, uitgestrekte, universele doek van de mind. Je indruk dat je mind losstaat van al het overige is, zoals ik later zal beargumenteren, het resultaat van een proces van ‘filteren’, opgewekt door een specifieke, plaatsgebonden topologische eigenschap van dat doek. We zullen nog ingaan op de details en bijzonderheden van dit alles. Het enige dat ik je nu vraag is een kritische maar open benadering en wat geduld. •
Waarom materialisme totale onzin is Bernardo Kastrup
Uitgeverij Samsara
ISBN:
9789493301467
295 pagina’s € 24,99
Verkrijgbaar in de webshop van Optimist magazine
‘Alles wat je ooit van je lichaam ervaren hebt, bestaat uit waarnemingen en ideeën in je mind.’
Al tijdens haar jeugd in een dichtbebouwde voorstad verwondert Li An Phoa zich over de wildernis in de buurt, het mos tussen de stoeptegels en de reigers bij de sloten. Als twintiger trekt ze de echte wildernis in. Tijdens een kanotocht door het Canadese Noordpoolgebied ontdekt ze dat ze rechtstreeks uit de rivier kan drinken. Maar als ze drie jaar later terugkeert kan dat niet meer: de rivier is vergiftigd, het ecosysteem verstoord. Die ervaring laat haar niet meer los. Sindsdien vraagt Li An aandacht voor drinkbare rivieren en spoort ze mensen aan tot actie. Twee jaar geleden verscheen haar boek dat ze samen schreef met Maarten van der Schaaf: Drinkbare rivieren. Een reis, een droom, een levenswerk.
Intieme relaties
Vanaf zijn negentiende leeft Geoffroy Delorme in de buurt van de Seine samen met reeën. De Fransman maakt inzichtelijk hoe de gezondheid en verbondenheid van de bossen leven geeft aan al het bosleven, waaronder de reeën. Ontroerend, intiem en hoopvol; fijn dat dit boek een bestseller is.
De hertenman
Geoffroy Delorme
Uitgeverij: Kosmos Uitgevers
ISBN: 9789021585604
256 pagina’s € 22,50
je onder in de verfrissende boekenstroom van Li An Phoa.
Wildernis
Wildernis in het landschap, in de tijd, in de seizoenen, in de psyche, in de gewoonte van de mensen en in jezelf. Via een reisverhaal van zes jaar, voel je de intimiteit met wildernis groeien. De taal, de anekdotes, de relaties die ze legt en de kwetsbaarheid waarmee Griffiths haar avonturen en gevoelens deelt, is voelbaar en aanstekelijk.
Wild, An Elemental Journey
Jay GriffithsUitgeverij: Penguin Books
ISBN: 9780141006444
480 pagina’s
€ 7,39
In dit lijstje plaats ik natuurlijk ook Rachel Carson’s Silent Spring uit 1962. Nu, ruim zestig jaar later, nog altijd schrikbarend relevant. Carson balanceert ecologische wetenschap en haar poëtische schrijfkunst, waardoor de logische relaties tussen hoe we leven en levenskwaliteit glashelder worden. De alarmerende situatie van een verstild voorjaar zet mij in beweging om ons enthousiast en vreugdevol te blijven inzetten voor een leven met perspectief: een zoemend en fluitend voorjaar met drinkbare rivieren.
Verstild voorjaar
Rachel Carson
Uitgeverij: Athenaeum
ISBN: 9789025314675
352 pagina’s
€ 24,99
Oorsprong
Energie en vorm horen bij elkaar: Chi en Li. In mijn woorden belichaamde vorm, die voortdurend vormgeeft. Levengevende (of regeneratieve) kwaliteiten. Water blaast leven in en door ons. De rode draad in alle levensvormen is blauw: alles neemt water op en scheidt water af. Schrijver en kunstenaar Wade verwoordt en verbeeldt dit in een prachtig klein boekje vol wijsheid.
Li, Dynamic Form in Nature
David Wade
Uitgeverij: Wooden Books
ISBN: 9781904263548
64 pagina’s € 12,69 (niet in onze webshop)
Samenleven
Hoe leven we echt samen? Samenleven met onszelf, met anderen en al het leven. Dat is mijn kindervraag; de vraag die me al sinds kinds af aan bezighoudt. Braiding Sweetgrass – door Nicole Seegers in het Nederlands vertaald naar Een vlecht van heilig gras – vlecht de wetenschap, inheemse wijsheid en persoonlijke inzichten tot een prachtige balans die helpt om antwoord te geven op mijn kindervraag.
Een vlecht van heilig gras
Robin Wall KimmererUitgeverij: Altamira
ISBN: 9789401305365
480 pagina’s € 24,99
De meeste boeken zijn verkrijgbaar via de webshop van Optimist magazine
Ik ben omdat wij zijn. Wij zijn omdat de aarde is.
Vooral als het niet goed gaat – in de politiek, in de zorg, in de economie –klinkt de roep om een sterke leider, alsof een persoon met individuele kwaliteiten ons uit de brand zal helpen. Maar klopt dat wel?
We beseffen steeds meer dat we complexe vraagstukken niet meer individualistisch opgelost krijgen. We moeten het samen doen. Wat betekent dit voor ons leiderschap? Hoe dragen we bij aan een rechtvaardige, inclusieve en duurzame wereld?
In de opleiding Ubuntu, leiderschap en burgerschap onderzoeken we de verbanden tussen persoonlijk professionele, organisatorische en maatschappelijke vraagstukken. We zullen de waarden van de Afrikaanse Ubuntu-filosofie toepassen in werk en leven en daarmee bijdragen aan het geheel waar we zelf onderdeel van zijn. Met andere woorden: we ontwikkelen een houding van deelgeverschap.
START OPLEIDING: 1213 SEPTEMBER 2023
De opleiding beslaat vijf modules van twee dagen: op dinsdag en woensdag. Aanvang dinsdag: 10.00 uur, einde woensdag: 17.00 uur.
l MODULE 1: UBUNTU
12-13 september 2023
l MODULE 2: EXISTENTIE, ECONOMIE EN ETHIEK 10-11 oktober 2023
l MODULE 3: PERSOONLIJKE PROFESSIONALITEIT EN POLITIEK
21-22 november 2023
l MODULE 4: ORGANISATIE, LEIDERSCHAP EN ONDERNEMERSCHAP
12-13 december 2022
l MODULE 5: SAMENLEVING EN DUURZAAMHEID
16-17 januari 2024
Deelname aan de opleiding is mogelijk vanaf € 4.600,-
Een integrale kijk op samen-
Govert Derix is filosoof, schrijver en adviseur. Zijn roman De boom is verkrijgbaar via de webshop van The Optimist .
Ergens in zijn heerlijke boek Braziliaanse brieven schrijft schrijver-vertaler August Willemsen dat hij, volgens mij op een terrasje in Rio de Janeiro, ineens bedenkt dat wat hij tot dan toe gelezen heeft (hij is dan geloof ik een eind in de veertig) de bagage is waarmee hij het grofweg moet doen. Ik denk daar soms aan als ik besluit om een boek wel of niet te lezen, of mijn tijd wel of niet in een project te steken. Er is of komt een tijd dat een mens vermoedt dat hij meer verleden heeft dan toekomst.
Intussen is er een dag verstreken nadat ik bovenstaande alinea schreef. Klopt hij wel? Beroemd is de Latijnse spreuk Mors certa, hora incerta: de dood is zeker, het uur waarop onzeker. Ik leerde hem kennen door de dichtbundel Hora incerta van de onvergetelijke dichter Jan Eijkelboom die gedichten kon schrijven waardoor je anders tegen een detail of een grote levensvraag aankijkt. Alleen al de titel van zijn bekendste bundel spreekt boekdelen: Wat blijft komt nooit terug. Over herinneringen die je niet meer uit je hoofd krijgt terwijl de mensen of dingen in de wereld waarover ze gaan, allang niet meer bestaan. Op de een of andere manier geloof ik dat dat ook geldt voor de toekomst. Ik dénk dat ik het meeste achter me heb, maar is dat ook zo? Naar verluidt is de mens die 150 wordt al onder ons. Tenminste twee onhelderheden spelen me parten. De eerste is dat ik tijd tel in uren en jaren. Maar hoe kunnen we zeker weten wat de beste manier is om tijd te tellen? We weten niet eens wat
tijd is. Het helderste dat ik ooit van een tijdexpert (CERN-fysicus Etienne Klein in zijn boek Chronos) leerde is dat tijd het verschil is tussen t1 en t2 op een tijdbalk.
Maar wat als ik die tijdbalk volkalk met herinneringen en hoopvolle toekomstige gebeurtenissen? Kwaliteit in plaats van kwantiteit! Ik durf de stelling aan dat ik dan meer toekomst heb dan verleden. Het boeiendste – de wijsheid van de hoge leeftijd, het aanbreken van een optimistisch tijdperk voor onze planeet, mijn dood – ligt voor me en mag ik met een beetje geluk bewust meemaken.
De tweede onhelderheid is dat we doorgaans uitgaan van tijdbeleving in wakkere toestand. Maar waarom zou dat de maatstaf moeten zijn? Droomtijd en psychedelische tijd kunnen totaal anders verlopen.
In een vliegtuig boven de Atlantische Oceaan las ik het boekje The order of time van Carlo Rovelli. Rovelli suggereert dat tijd als zodanig niet bestaat, maar ontstaat door de beperktheid van ons waarnemingsvermogen. Net zoals, zo zie ik het althans voor me, bewegende film ontstaat door een reeks stills. ‘De emotie van tijd is precies wat tijd voor ons is,’ aldus Rovelli. Dat maakt duidelijk waarom we met tijd alle kanten uit kunnen. Ik kan zelfs in mijn hoofd de tijd terugdraaien en in Rio de Janeiro kennis maken met August Willemsen en samen een boom opzetten over de toekomst. Wat een emotie! Wat een droom! Wat een tijd! •
In de vorige editie legden we de vraag voor: ‘Hoe pakken we corruptie aan?’
We ontvingen onder andere een reactie van Lotte, die pleit voor het goed ontwikkelen van ons moreel kompas, en dat begint al op school.
Corruptie is het misbruiken van je positie voor eigenbelang; het is het uitbuiten van velen door mensen die alleen aan zichzelf denken. Maar de schade van corruptie is niet alleen direct en materieel: corruptie ondermijnt de rechtsstaat, verstoort eerlijke concurrentie en tast het vertrouwen aan van mensen in elkaar. Het is dus belangrijk corruptie te bestrijden – maar hoe?
Heldere en sluitende regels tegen corruptie zijn nodig, natuurlijk. Maar wat zijn die waard als juist de mensen met de meeste macht sluipwegen kunnen vinden om ze te omzeilen? Hoe nuttig is een
boete die lager is dan een corrupte winst? Effectieve handhaving is dus minstens zo belangrijk.
Maar voorkomen is beter dan genezen. Wat je wilt, is een cultuur van integriteit, waarin de meeste mensen het juiste doen, ook als niemand kijkt. Als hebzuchtige personen de regels ombuigen, wil je een veilige meldcultuur waarin mensen zich durven uitspreken.
Uiteindelijk is het beste wapen tegen corruptie een goed ontwikkeld moreel kompas. Dat kompas ontwikkelt zich je hele leven, wanneer je leert van fouten van jezelf en van anderen. Ook onderwijs speelt hierbij een rol. Daarom is Transparency International Nederland de Integrity School gestart, vol praktische handreikingen aan mensen, bedrijven en organisaties om een cultuur van integriteit te bevorderen en het juiste te doen.
Lotte RooijendijkProject Lead Transparency International Nederland
In deze rubriek bieden we jou als lezer een plek om je suggestie over een bepaald onderwerp met ons te delen. Met een positieve insteek zijn alle oplossingen welkom. Deel jouw idee via redactie@theoptimist.nl
De natuur is oneindig intelligent, verre superieur aan de slimste mens. Corruptie is niet bepaald een deugd, integendeel zelfs, en toch zorgt de natuur dat er corrupte mensen zijn. Niet alleen als overlevingsmechanisme voor arme of onderdrukte mensen die redeneren: ‘Ik hoef niet trouw te zijn aan een oneerlijk systeem, en zoek de mazen van het systeem op om te overleven’. Niets mis met deze redenering, zo bezien is corruptie soms zelfs een deugd. Maar ook rijken en machtigen kunnen corrupt zijn, met geen ander doel dan nog rijker of machtiger worden.
Er zullen altijd corrupte mensen zijn, daar zorgt een natuurwet wel voor. Corrupte mensen zijn er namelijk om te testen of een systeem solide is, vergelijkbaar met ‘ongedierte’ (fout woord, het zijn dieren met een bepaalde natuurlijke functie) dat pas interesse krijgt in voedsel als het begint te rotten. Zo bezien moeten we corrupte mensen dankbaar zijn; zij leggen de gebreken van een systeem bloot. Maar dan moet men wel een nieuw systeem bouwen, anders wordt het gehele systeem corrupt met verstrekkende gevolgen.
Een voorbeeld is onze huidige democratie. Het heeft lang goed gewerkt, maar industriële massaproductie is niet meer de belangrijkste bron van economische waardecreatie – dus functioneert het niet meer. Het is als een dode boom die tot compost moet worden omgezet. En hier komen corrupte mensen van pas. Zij ‘ruiken het rottingsproces’ van het oude politieke systeem en voelen zich geroepen om het rottingsproces een duwtje in de rug te geven – zoals we elke dag zien, lezen en merken.
Prof. dr. Bob de Wit
Auteur van Democratie 4.0
In het geval van armoede en geen eten hebben, kan diefstal soms legitiem zijn; wie steelt er een brood voor z’n lol? Wellicht is dat ook zo ten aanzien van corruptie. Als je als huisvader geen zekerheid hebt over inkomsten om de lopende kosten te kunnen betalen voor je gezin en je studerende kinderen, dan heb je een probleem. Hoe ga je daarop reageren? Misschien door – ook voor jouzelf onelegante – manieren te bedenken om zekerheid te verkrijgen, met andere woorden door diefstal, maar met
name door corrupt te zijn of te worden. Is dat dan ook legitiem? Dan heb ik het niet over graaiende leiders die zichzelf met miljoenen of miljarden verrijken maar ‘gewone’ mensen die geen andere uitweg zien.
Dat brengt mij op ons geldstelsel, waar wij zo krampachtig aan vasthouden. Het dateert nog uit onze middeleeuwen en komt nu vaak ondemocratisch over. Ons huidige geld wordt voor de helft in de wereld gebruikt om daaraan te verdienen op beurzen, bij banken alsook in de hele financiële wereld, terwijl de andere helft nog maar gebruikt kan worden voor eten en drinken, infrastructurele (bouw)projecten, salarissen van ambtenaren en lonen binnen bedrijven en organisaties. Met een tendens dat deze tweede helft steeds minder zal worden door toedoen van de ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie en robotisering, is de vraag: kunnen wij niet op het huidige geldsysteem een aanvulling maken?
In ontwikkelingslanden, maar zelfs ook in onze westerse wereld vallen nog veel mensen tussen wal en schip. Dat zijn vele honderden miljoenen mannen en vrouwen, die vanaf hun geboorte al kansloos waren en dat vaak nog steeds zijn, mede door de huidige klimaatveranderingen, de droogte en het sterven van vee. Dat vraagt om een oplossing, bij voorkeur een die onmiddellijk uitvoerbaar is. Ik pleit daarom voor het creëren van een nieuw democratisch geldstelsel, vanuit een nader te bepalen democratische wereldorganisatie. Het klinkt ingewikkeld, maar het is simpeler dan je denkt. En het pakt de oorzaak van corruptie bij de wortel aan.
Roque DelagoDat is de vraag voor de volgende keer. Vertel ons wat volgens jou een optimistische oplossing is.
Stuur je suggestie naar: redactie@theoptimist.nl.
In de meeste wereldverbeteraars schuilt iets van optimisme, variërend van een beetje tot heel veel. We stellen zeven vragen aan iemand die een lans breekt voor een mooiere, gezondere of rechtvaardigere samenleving. Deze keer is dat presentator Harm Edens.
Op een schaal van 1 tot en met 10, hoe optimistisch ben jij?
‘Ik neig naar een negen. Ik stop heel veel uren per week in het maken van een nieuwe, betere wereld en elke week horen daar wagonladingen ellende en slecht nieuws bij. Daar zou je zeer somber van kunnen worden, maar toch word ik elke dag wakker met het gevoel: dit is een mooie nieuwe dag om samen aan de slag te gaan.’
Wie of wat is jouw belangrijkste inspiratiebron? ‘De veerkracht van de natuur. Vroeger dachten we dat als regenwoud was gekapt het voor altijd verdwenen was. Nu weten we dat land herstelt als je het een jaar of tien, twintig met rust laat. Na een jaar of dertig is er al flink wat terug gegroeid en na honderd jaar heb je weer volwassen regenwoud. En dit geldt voor veel ecosystemen. Maar ja, dan moeten we het wel met rust laten.
Ook inspirerend zijn studenten die bezig zijn met innovaties. Daar word ik altijd heel vrolijk van.
En gister ben ik ambassadeur geworden van de Jane Goodall Legacy Foundation. Het was de tweede keer dat ik Jane ontmoette. Een kleine vrouw van 89 jaar die al meer dan zestig jaar strijdt voor het behoud van de natuur. Meer inspiratie in één persoon kun je denk ik niet vinden.’
Wat is het grootste obstakel dat je in je leven hebt overwonnen?
‘M’n jeugd. Thuis was er een algehele angst voor het leven. Ramen en deuren dicht en doe maar niks,
dan kan het ook niet tegenvallen. Ik was nog heel jong toen ik erachter kwam dat dat niet bij mij paste. Het was een lange weg naar het punt waarop ik me eindelijk vrij kon voelen om te doen wat ik dacht dat goed was. Gelukkig heb ik altijd veel energie gehad om m’n eigen weg te gaan, al was dat soms kniediep door de blubber.’
Achter welk motto sta je?
‘Motto’s zijn vaak holle frasen, ik doe liever iets. Maar oké… in Engeland heb je de uitdrukking: you have to maintain your garden. Daar kunnen we echt iets mee. Als iedereen zorgdraagt voor het kleine stukje aarde waar je voeten de grond raken en waar je geliefden wonen, als je dat zorgvuldig doorgeeft aan de volgende generatie, dan wordt het wel wat. En dat geldt ook als je alleen maar een balkon hebt.’
Wat vind jij dat iedereen zou moeten weten?
‘We kunnen met elkaar een wereld maken waarin we gezonder en gelukkiger zijn, niet langer in een door commercie opgejaagde ratrace naar niks. Dat is helemaal niet zo moeilijk, we moeten het alleen doen. Het systeem dat we nu hebben gemaakt vreet de aarde in recordtempo op. De afgelopen zes jaar zijn wereldwijd meer grondstoffen gebruikt dan in de hele twintigste eeuw! Dat kan onmogelijk zo doorgaan. Het mooie is: de komende jaren raken heel veel grondstoffen op, dus vroeg of laat zullen we wel moeten. Nou, kijk… daar word ik alweer optimistisch van.’
Wat is het meest vrolijk makende dat je ooit hebt gedaan?
‘Ik doe m’n hele leven al heel veel vrolijke dingen, dus dat is heel lastig kiezen.’
Wat is jouw positieve tip voor onze lezers?
‘Niet meer wegkijken, niet meer ontkennen, maar vanaf nu echt goeie keuzes gaan maken. En daar over praten. Want alleen kun je niks maar samen veranderen is leuk!’ •
Harm Edens (1961) is programmamaker, scenarist, columnist, dagvoorzitter en spreker/ beroepsouwehoer; net als zijn karakter is hij verrassend veelzijdig: geestig, scherp en alert, maar altijd inhoudelijk. Harm is nieuwsgierig geboren en windt nergens doekjes om. Zijn belangrijkste drijfveer: onvervalst contact maken met zijn publiek. Harm presenteert het satirische Dit Was Het Nieuws op NPO1. Momenteel is hij verhalenverteller in Gelderse Koppen, presenteert hij Duurzaam op BNR Radio en schrijft hij voor omroepvakblad Broadcast Magazine. Harm is een veelgevraagd dagvoorzitter en spreker, vooral over thema’s rond duurzaamheid en de wereld om hem heen. Sinds 1999 is hij ambassadeur van het Wereld Natuur Fonds. www.harmedens.nl
‘Dorien Verloop heeft met haar interviews indrukwekkend inzicht gegeven in de rouwbeleving van jongeren tussen 14 en 24 jaar. Samen met de bijdragen van specialisten en professionals op het gebied van rouw is dit boek een hoopgevend handvat voor ouders en jongeren die met rouw te maken hebben.’
KARIN KUIPER
auteur van Je mag me altijd bellen en oprichter van De Sterke Weduwes en De Jongbelegen Weduwes
‘Dit boek bevat niet alleen waardevolle informatie voor wie te maken heeft met jongeren en rouw, maar het raakt je ook in het hart. Een gevoelig onderwerp bespreekbaar maken is niet eenvoudig; Dorien Verloop is daar zeker in geslaagd!’
MARRIT VAN EXEL
rouwcoach en auteur van ‘Survivalgids voor weduwen’
Niet alleen op de wereld | Dorien Verloop
ISBN: 9789082832730 | 155 pagina’s | € 20,-
Ron van Es gaat op zoek naar de reden van ons bestaan.
‘Is er een grondplan?’, vraagt hij zich af. Hierover spreekt hij met mensen die hem inspireren. Een aantal van die gesprekken staat inmiddels online. In dit nummer spreekt hij journalist Wouter van Noort.
Wouter van Noort is opvallend verschoven in zijn onderwerpen, van technologie naar onze relatie met de natuur. In verbazing over hoe de natuur, vooral in de kleinste vormen, werkt en verbonden is, en ook kijkend naar de plaats van de mens in die natuur. In NRC, en in zijn nieuwsbrief Future Affairs, krijgt hij ruimte om zijn verwondering te delen. Ik sprak Wouter over de belangrijke vraag die mij bezighoudt.
Is er een grondplan in ons leven?
‘Jeetje, wat een moeilijke vraag. (stilte) Ik denk dat het ecosysteem waarin wij zitten wel een bepaald doel in zich draagt, namelijk het vergroten van complexiteit. Dat doet leven: het gaat relaties aan met ander leven en vergroot zo complexiteit. En in complexiteit zit betekenis. Je zou kunnen zeggen dat betekenis ontstaat door het aangaan van relaties met onze omgeving. Onze relatie met de natuur, met andere mensen, met de realiteit. En ik denk dat dit ingebakken zit in ons.’
Wat is het doel daar dan van?
‘Dat vind ik te moeilijk om te beantwoorden. Maar dat de werkelijkheid relationeel van aard is, dat staat vast. Iets kan alleen bestaan in relatie tot iets anders. Dat we onderdeel zijn van die realiteit en dat we betekenis ervaren in onze relaties staat ook wel vast. Dat is uiteindelijk het grondplan. De verdere invulling daarvan is individueel. Ik geloof dus niet in een soort van goddelijke voorzienigheid. Jij wel?’
Ik zoek ernaar. Aan de ene kant denk ik: wie zijn wij terwijl we met een enorme vaart door het heelal razen? Is er iets, zoals je zegt, als een voorzienigheid die mij betekenis geeft? Aan de andere kant gebeuren er dingen met mensen, die het verlangen aanwakkeren om betekenis te willen geven. Waar komt dat dan vandaan? Er is zoveel innerlijke motivatie om liefde en barmhartigheid te tonen. Dat is er niet voor niets.
‘Ik denk ook wel dat we zo langzamerhand kunnen vaststellen dat veel van dit soort vragen buiten het domein van de huidige wetenschap ligt. We hebben nog geen begin van een antwoord op fundamentele vragen als: wat is ons bewustzijn? Of: wat is leven? Het zou kunnen dat bijvoorbeeld psychedelische of religieuze ervaringen soms wel een glimp kunnen tonen van wat er buiten dat meetbare ligt. Dus de dingen die jij nu noemt, liefde, diepe verwondering, barmhartigheid, dat zijn veel van de ervaringen die mensen meemaken tijdens die mystieke momenten.’
Maar ook zonder die mystieke momenten. ‘Ja, dat is waar. Zelf ben ik gefascineerd door die mystieke momenten wanneer het denken stopt. Als je merkt dat je bewustzijn toch een onderdeel is van iets anders, iets groters. En als mensen die dat hebben ervaren dan massaal zeggen: ik voelde zo’n liefde, ik voelde zo’n verbondenheid, en ik was buiten tijd en ruimte. Ja, dan kan dat iets vertellen over de aard van de realiteit, denk ik.
‘IN DE COMPLEXITEIT VAN HET LEVEN ZIT BETEKENIS.’
‘DE VOLGENDE GENERATIE ZIT OP MIJN SCHOUDERS’ Interview RON VAN ES
Ik zag laatst een animatie over ons zonnestelsel die mooi liet zien wat het belang is van het perspectief op de realiteit. In dat filmpje zag je dat het model wat wij in ons hoofd hebben van het zonnestelsel niet klopt, het standaardmodel van de planeten als bolletjes die om een statische zon draaien. Terwijl de zon met een noodgang door de Melkweg racet en de planeten daar dynamisch omheen dansen. Dan zie je dat het platte schema van een bolletje dat om een ander bolletje draait in werkelijkheid veel dynamischer is. Alles draait en danst om elkaar heen in de natuur. Niets staat stil, alles is in beweging en verandering. Dat is ook de kern van wat ik ga proberen uit te zoeken de komende tijd. Hoe krijgen we een ander, beter kloppend, perspectief op die natuur dan het heersende beeld van de mens buiten en boven de rest van de natuur? Hoe kunnen we ons verplaatsen in de natuur? Kunnen we leren wat die natuur wil? Of wat die natuur zelf eigenlijk ervaart? De dieren, de planten of misschien andere complexe structuren. Zit daar ook iets van een intelligentie of ervaring achter? Dat zijn uitspraken die een paar jaar geleden nog te zweverig en te new age-achtig zouden klinken, maar die nu uit de complexiteitswetenschap en het onderzoek naar het onderbewustzijn uit de kwantumfysica heel serieus naar boven komen. Er zit toch meer ervaring, meer intelligentie in de natuur, meer ontwikkeling ook en meer evolutie dan we voorheen aannamen. Dat is dus een echte perspectiefwisseling.’
Ik zie de verwondering door wat jij schrijft in de krant. Over de natuur, de microkosmos… ‘Ja, ik heb meer verwondering gekregen. Voorheen dacht ik, nou we zijn er wat betreft de natuurwetenschappen toch wel grotendeels uit. We weten hoe evolutie werkt, we zijn biologische wezens die als een soort machines een eigen belang nastreven, selfish genes, survival of the fittest, that’s it. Betekenis moet je er in dat natuurbeeld zelf bij bedenken. Maar ik kom er, ook door mij meer te verdiepen in dit soort vragen zoals jij die stelt, toch steeds meer achter dat dit wel een heel kaal beeld is dat helemaal niet strookt met hoe de mens in elkaar blijkt te zitten. Het is geen machine. Het is een organisch geheel. Het is meer een boom met een wortelnetwerk.
Ik zie wel dat we in een zingevingscrisis leven. Alle gedeelde zingevende structuren zoals de kerk of bepaalde verenigingen hebben we weggegooid. Ze brachten ons niet meer wat we wilden; er zaten te veel dogma’s aan vast.’
Dus we zijn verdwaald?
‘Ik denk dat het onze huidige condition humaine is en dat we al een tijdje verdwaald zijn. Dat is overigens wel uniek in de menselijke geschiedenis; dat we zo op onszelf zijn aangewezen.’
Ik moet ineens aan de woestijnreis van Mozes denken die hij met zijn volk moest maken om bij een land van belofte aan te komen. Moeten we deze weg gaan om uiteindelijk bij jouw verwondering uit te komen? Het besef dat er dus veel meer verbinding is met de natuur om ons heen en dat we dat zijn vergeten?
‘Het voelt wel als een soort woestijn deze tijd. Dat maakte ik ook mee op een reis door Europa die ik onlangs met mijn gezin maakte. Je ziet dan dat mede door menselijk handelen een groot deel van de natuur tot woestijn is verworden. Delen van Zuid-Europa worden in de zomer in rap tempo onleefbaar voor mens en dier. En de confrontatie daarmee dwingt wel tot anders kijken en tot reflectie. Het kan echt niet zo door. Daar ben ik wel van overtuigd.’
Jij bent ervan overtuigd door jullie reis, maar de meeste mensen zijn toch gewoon met hun alledaagse gedoe-tje bezig?
‘Ik ben daar toch wel optimistisch over. In de onderstroom is er veel beweging. We weten dat we het anders moeten gaan doen. “De onderstroom die niemand ziet, bepaalt de richting op elk gebied”, zingt Stef Bos, en zo is het. Ik kan me niet aan de
‘MYSTIEKE MOMENTEN VERTELLEN IETS OVER DE AARD VAN DE REALITEIT.’
indruk onttrekken, en misschien is het mijn bubbel hoor, maar ik denk dat er heel veel meer mensen met de natuur bezig zijn de laatste tijd.’
Heeft dat niet ook met klimaatalarmisme te maken? Of heeft dat met Wouter van Noort te maken, die in de krant schrijft dat het niet goed gaat met de natuur?
(Wouter lacht) ‘Dan dicht je me veel invloed toe. En ik roep ook niet zo heel vaak dat het de verkeerde kant op gaat, er gaat ook genoeg de goede kant op. We hebben weinig andere keuze dan die goede kant op te gaan en de onderstroom te versterken. Dat hoopvolle zuurstof geven, in plaats van alleen maar te blijven gillen en te wijzen op wat er allemaal aan het instorten is. Kijk, onze manier van leven en werken is heel verslavend en maakt dat we te veel blijven hangen in oude systemen. Tegelijk denk ik dat het door veel tekenen best wel duidelijk is dat we in een transitie zitten en we toe gaan naar de noodzaak van een duurzamere samenleving. Ook naar een ander natuurbeeld. Een ander mensbeeld dat veel organischer is in plaats van machinaal; dat veel meer draait om het regenereren van de natuur in plaats van het domineren en exploiteren ervan. Alleen, transities kunnen mislukken hè? Dat kan natuurlijk gebeuren. En als deze transitie zou mislukken, dan tasten we toch wel de voorwaarden van ons eigen leven hier op aarde aan. Ik zie echter wel veel lukken hoor.’
Denk je dan: dit moet wel goed gaan? Je hebt zelf bijvoorbeeld twee jonge kinderen. ‘Ja, dat maakt het wel tastbaarder ja. En ik kan me ook levendig het moment herinneren van onze reis dat ik in Zwitserland boven aan de Jungfraujoch stond. Daar kijk je uit over al die gletsjers, en ik zag daar dat een van die gletsjers in record tempo is gesmolten. Veel van die gletsjers verdwijnen de komende eeuw, sommige al binnen enkele decennia, wat dus betekent dat mijn zoontjes van nul en twee jaar dat beeld niet meer zullen zien zoals ik dat zag. Dat is natuurlijk nog het minste probleem, dat mijn vakantiedecor verdwijnt, maar het zijn natuurlijk ook cruciale puzzelstukjes van het ecosysteem. Zonder gletsjer geen smeltwater, zonder smeltwater geen rivieren, zonder rivieren geen leven rondom de Alpen.
Het besef was daar, dat de link met de volgende generatie op mijn schouders zit. Ook dát is een perspectiefwisseling, dat je ineens ervaart hoe het is om daar als vader te zijn en te leven voor iemand anders.’
Denk je dat wij als mensensoort dit voor elkaar gaan krijgen? Of zijn wij niet in staat om te veranderen?
‘Ik denk dat je die vraag bijna niet kunt beantwoorden. Maar ik denk ook dat je niet moet onderschatten hoe snel maatschappelijke systemen kunnen veranderen. Gedragsverandering ís ook moeilijk, we moeten niet bang zijn voor chaos en onzekerheid, een crisis misschien. Chaos kan onderdeel zijn van een gezond proces.
Ik weet niet of het genoeg is, of er voldoende tipping points zijn. Maar je hebt je eigen cirkel van invloed. Binnen mijn invloed ligt het aan mij om inzicht te geven in die onderstroom en waar het dan eventueel naar toe zou kunnen gaan. Ik merk bijvoorbeeld op platforms als LinkedIn hoe hard dit soort ideeën gaat en het versterkt mij in de gedachte dat er een voedingsbodem is.
Dat er in dat mycelium van de samenleving nog veel meer aan het groeien is en dat mensen al verder zijn. Bijvoorbeeld als het gaat over bewustzijnsgroei, of de ecologische samenleving. Een tijdje geleden was ik nog wat angstig om daarover te delen, maar ik denk dat die verlegenheid nu nergens meer voor nodig is. Ik loop zelfs ietwat achter de voorlopers aan, die er allang zitten en die er allang over hebben nagedacht en allang bezig zijn met regeneratief boeren of met andere manieren van bewustzijn over de natuur en onze rol daarin. En dat wat er op mij afkomt, daar word ik echt optimistisch van.’
Je moet wel hoopvol zijn? Je bent vader. ‘Nou ja, het is natuurlijk ook veel fijner om een hoopvolle ouder te zijn én realistisch: hoopvol op een realistische manier. En in het grotere plaatje is er ook veel om hoopvol voor te zijn.’ •
Ron van Es is mentor, schrijver, spreker en maker bij School for Purpose Leadership. Iedere maand interviewt hij mensen over de zin van ons bestaan. Een aantal van die gesprekken verschijnt online. Te lezen via www.theoptimist.nl.
‘DE MENS IS GEEN MACHINE, MAAR MEER EEN BOOM MET WORTELNETWERK.’
Espresso is de nationale trots van Italië.
Koffiemakers uit het land willen dat het drankje wordt erkend als Italiaanse uitvinding en dienden
zelfs een aanvraag in bij UNESCO om het te bestempelen als immaterieel werelderfgoed.
Door
MARTINO DI PIEMONTE
Veel mensen vinden het drankje bitter, toch wint espresso ook buiten Italië aan populariteit. In espresso zitten zo’n achthonderd verschillende smaakstoffen, tegenover vierhonderd in een glas wijn.
Espresso is volgens Italianen veel meer dan een drankje: er zit een ritueel achter. Mensen zeggen: laten we samen koffiedrinken, maar dat is een excuus. Het is een moment om iemand uit te nodigen, bij te praten. Het is een pauze, een pitstop om jezelf weer op te laden. Dat is de traditie. Die traditie maakt ook deel uit van de aanvraag bij de UNESCO.
pillen een aangenaam gevoel. Deze zoete wijnen komen het best tot hun recht als je ze combineerd met de juiste gerechten. Piemonte staat bekend om de productie van Moscato d’Asti. Ook niet te missen zijn de Malvasia, de Brachetto de Birbet en de Barolo Chinato.
IJstaart van chocolade en nougat
Ingrediënten voor zes personen
• 2 eieren, gesplitst
• 150 gram witte basterdsuiker
• Snufje zout
• 600 ml slagroom
• 300 - 400 gram Torrone (zachte nougat met noten)
• 300 gram pure chocolade van goede kwaliteit
Klop de eierdooiers met de suiker en het zout tot een egale, luchtige massa. Voeg de slagroom toe en klop door tot het mengsel dik en romig is. Hak de Torrone in grove stukken en spatel ze door de romige massa. Spatelen is de techniek waarbij de ingrediënten heel voorzichtig gemengd worden om de luchtigheid te behouden die tijdens het kloppen is ontstaan. Klop de eiwitten in een aparte kom tot ze stijf, maar nog niet te droog zijn en spatel ze door het mengsel van nougat. Schenk het in een vierkante of ronde vorm en zet het minimaal vier uur, maar bij voorkeur een hele nacht, in de vriezer.
Dolci
Als de antipasti, de primi en de secondi je heerlijk hebben gesmaakt, kun je de maaltijd nog afsluiten met een dolci en een dessertwijn. Zodra je ook de dolci hebt laten zakken, drink je een espresso of een andere koffie. En om de avond echt goed af te sluiten, neem je natuurlijk nog een heerlijke lokale likeur. In het Italiaans noem je dat een digestivo. Limoncello is verreweg de bekendste in Nederland, probeer voor de verandering eens een grappa. •
Smelt voor het opdienen de chocolade au bain-marie en giet dit over de semifreddo. Een aanbevolen wijn bij dit dessert is de Moscato d’Asti DOCG.
Wil je zelf eens samen met mij een vijfgangen diner bereiden? Dit kan al vanaf twee personen bij jou thuis, of vanaf zes personen in de kookstudio te Leusden. Meer informatie: www.martinodipiemonte.nl.
‘Espresso is volgens Italianen veel meer dan een drankje: er zit een ritueel achter.’
Mens ken Uzelf! Aan de wieg van de Europese geschiedenis staat het beeld van de vrije mens, die naar Gods gelijkenis geschapen is. Dat beeld is volgens de Britse astrofysicus Martin Rees aan herziening toe: ‘Het zal niet de geest van mensen zijn, maar die van machines die de wereld volledig zullen begrijpen. En het zullen de acties van autonome machines zijn die de wereld het meest ingrijpend zullen veranderen.’
Aan de ene kant is er een soort bescheidenheid – wij zijn de toevallige producten van de evolutie en niet ‘beter’ dan andere vormen van leven, waaronder machines – terwijl aan de andere kant juist aan technische ‘verbeteringen’ van het toevallige product ‘Mens’ gewerkt wordt. Kortom: we kennen onze plaats in het grote wereldgebeuren niet meer.
Waar we het over eens zijn: de geschiedenis van de mens zoals we die hebben gekend loopt ten einde. De vraag is: zal het einde van onze natuurlijke evolutie het begin worden van het creatiefste, menselijk meest bevredigende avontuur ooit? Of zal het een technologische nachtmerrie worden waarin de Mens geregeerd wordt door AI, en de aarde vernietigd? Kunnen we door te reflecteren op de vraag wat ons tot Vrije mensen maakt, iets van houvast terugwinnen?
Vanaf 14 september 2023
Houd de website in de gaten voor exacte data, onderwerpen en sprekers.
Manon van Leeuwen
Eigenaar van ZustainaBox, klimaatcoach en lezer van ‘De Verborgen Impact’. Haar missie is iedereen te laten zien dat anders en minder een stuk beter is. Liever ook. Voor jezelf, elkaar en de aarde. www.zustainabox.nl
Ik kijk de oude man aan terwijl we van perron A naar B lopen. Hij heeft moeite met het afstapje. Hij heeft me net verteld dat hij van 1925 is. Bijna honderd. Ik besluit hem een arm te geven als we moeten oversteken. Hij kijkt me dankbaar aan, glimlacht en accepteert mijn hulp. Zwijgend lopen we in gedachten verder. Hij concentreert zich op elke stap en vraagt zich vast af of hij dit keer wel naar de goede metrolijn gaat. In zijn andere hand heeft hij een zakdoek en dept hij steeds zijn ogen die tranen. ‘Dat is de ouderdom’, zegt hij. ‘Mijn ogen en oren laten me in de steek.’ Ineens staat hij stil. ‘Ik weet het weer’, zegt hij. ‘It’s not our task to correct what is wrong, but to live what is right. Dat is wat de commandor van 322 squadron zei na de oorlog.’
We kennen elkaar net
De oude man gaat naar zijn dochter aan de andere kant van de stad. We zitten naast elkaar in de metro en raken aan de praat. Hij wijst naar buiten. Naar de gebouwen die hij heeft zien komen en de parken die hij heeft zien verdwijnen. Hij vertelt over zijn dochter, zijn kleindochter en achterkleinzoon. Over de oorlog, zijn squadron met Nederlandse vliegers, honger en één keer per week een stukje vlees tijdens de wederopbouw. Over de huidige consumptiemaatschappij, al die vliegtuigen boven Rotterdam en het plastic op straat. Over de zorgen die hij heeft over de toekomst van zijn achterkleinzoon. Plotseling vraagt hij of dit wel de metro naar Capelle is.
Ik kijk om me heen en hoor medereizigers zeggen dat hij in de verkeerde lijn zit. Hij moet eruit. Oversteken en een halte terug. Ik sta op en wijs hem de weg. Ik zie zijn weifelende blik. Zwaai naar onze medepassagiers en besluit hem naar zijn dochter te brengen. Mijn ogen en oren doen het nog wel.
Het huilen nader dan het lachen
We wandelen over perrons, nemen roltrappen, liften en de metro. Ik hou hem vast en hij mij. Ik vertel hem dat ik me ook zorgen maak over de toekomst en mijn best doe duurzaam te leven. Ik vertel hem dat ik me vaak alleen voel. Dat vrienden me complimenten geven over mijn duurzame leefstijl, maar zelf te pas en te onpas in een vliegtuig stappen. Dat ze geen idee hebben hoe de metro er van binnen uitziet en elke drie jaar weer een nieuwe leasebak voor laten rijden. Dat ze vega bestempelen als voer voor de nieuwe hippies. En dat ze drogredenen gebruiken om hun gedrag maar niet aan te hoeven passen. Dat ik verdrietig word van de eeuwige discussies over bevolkingsgroei en de Chinese kolencentrales en dat ik ook wel weet dat avocado’s en bananen met een zeecontainer naar Rotterdam komen. Ik vertel hem dat ik soms niet meer weet hoe ik ze in beweging moet krijgen. Het huilen staat me ineens nader dan het lachen. Hij stopt met lopen en pakt een zakdoekje uit zijn verfrommelde pakje. Ik neem het papiertje aan en dep mijn tranen. ‘It’s not our task to correct what is wrong, but to live what is right.’ Hij weet het weer. •
‘ZE BESTEMPELEN VEGA ALS VOER VOOR DE NIEUWE HIPPIES.’
Ons bestaan op deze planeet is aan tijd gebonden. Dat is iets wat je niet kunt veranderen, dus een beetje optimist maakt zich daar niet al te druk over. Wat wel van belang is: hoe laat je de wereld achter?
Wil je iets positiefs nalaten, dan kan dat door de boodschap van dit blad nog lang te laten doorklinken. Dit doe je door een legaat te schenken aan Optimist magazine. Je notaris weet er alles van.
Word ooit een schenker die als optimist blijft voortleven. Maar blijf voor nu eerst abonnee of trouwe koper van dit blad. Tot het zoete einde. Dan wensen wij dat je minstens 110 wordt.
Hoe spannend is het om een statushouder tijdelijk onderdak te bieden?
Karel en Leontine kregen er geen spijt van. Integendeel.
neemt Karel zijn logé een dag mee uit om samen met een groep vrijwilligers wilgen te snoeien. Hij doet fanatiek zijn best. Onder de andere snoeiers zijn ook wat mensen van de Rotary waarvan er één met Nashwan aan de praat raakt. Wat blijkt? Deze man heeft een ingenieursbureau met medewerkers van twaalf nationaliteiten. Lang verhaal kort; Nashwan is op sollicatiegesprek geweest en 15 mei jl. gestart met een prachtige baan in zijn eigen vakgebied. En hij is niet de enige die dankzij zijn gastgezin aan werk is gekomen.
‘Echt grote rijkdom. Eén van de mooiste dingen die ik in mijn leven heb meegemaakt.’ Je ziet haar ogen stralen als Leontine vertelt over de tijd dat Nashwan uit Jemen bij hen in huis logeerde. Haar man vult enthousiast aan over zijn bezoek aan een moskee en andere dingen die hij dankzij hun gast beleefd en geleerd heeft. Karel en Leontine zijn een van de 380 huishoudens die in 2022 een statushouder in huis hebben gehad via de stichting Takecarebnb.
‘Hoe kan een statushouder nou beter integreren dan door te leven in een Nederlands gezin?’ Dat dacht de oprichter toen hij
Takecarebnb in 2015 opstartte. Via Facebook zocht hij mensen die voor drie maanden een kamer
beschikbaar wilden stellen aan een statushouder, iemand die in Nederland mag blijven en in een AZC wacht op een eigen woning. Inmiddels werken er 15 mensen op kantoor, zijn zo’n 35 vrijwilligers actief in het land en hoopt de organisatie dit jaar 500 statushouders deze Nederlandse ervaring te kunnen geven. Door de ogen van hun gast leren gastgezinnen veel over hun eigen kijk op de wereld. Dit is één van de grootste drijfveren van gezinnen om mee te doen. Naast natuurlijk het goede doel: iemand op weg helpen in een nieuw, onbekend land. Ook voor Karel en Leontine vormen de vele open gesprekken met hun gast het hoogtepunt van zijn verblijf. En niet te vergeten, het persoonlijke succes van Nashwan! Want op een dag
Een belangrijke schakel in het succes van de logeerformule zijn de zogenaamde ‘matchmakers’ die vrijwillig voor Takecarebnb gastgezinnen aan statushouders koppelen. Stuk voor stuk heel bevlogen mensen die genieten van de vele mensen die ze mogen ontmoeten. ‘Het geeft zoveel energie om steeds mensen te spreken die zelf in actie komen. Het is voor mij een sterk tegengif voor negatieve verhalen in de media’, aldus één van hen.Helaas raakt de woningcrisis ook de statushouders in de AZC’s. Ze moeten soms jaren wachten op een woning en het wordt steeds voller. Dus mocht je ruimte hebben in huis, hoofd en hart… Sta je open voor een nieuwe ervaring en houd je wel van een (klein) avontuur?
Meld je dan vooral aan bij Takecarebnb om ook iemand een diepe duik in het Nederlandse leven te geven. •
Meer informatie: www.takecarebnb.nl
‘Het geeft zoveel energie om steeds mensen te spreken die zelf in actie komen.’Leontine en Karel
Henry Ford zei: ‘Iedereen die stopt met leren is oud, of je nu twintig of tachtig bent. Wie leert blijft jong. Het belangrijkste in het leven is om je geest jong te houden.’ Hoe blijven we actief leren? Wat maakt leren leuk? En heeft leren nog zin in tijden van AI?
Wat doe jij om te blijven leren? Of wat is de belangrijkste les die je hebt geleerd? Maak ons wat wijzer met jouw verhaal en mail het voor 15 juli 2023 naar redactie@theoptimist.nl.
• Wijze lessen van Shai Tubali
• Nieuw onderwijs in opkomst
• Het positieve van ‘blended learning’
• Ad Visser blijft leren
• En nog veel meer
Get your weeds at:
