Medisch dossier 19/01 januari 2017

Jaargang 19 N o1 januari 2017

Los nummer E 7,50

Endometriose Griepseizoen Botontkalking Voeding als wapen

Voorkomen en genezen

Slecht geslapen?

Misschien ligt het probleem in uw buik

Vitamine K vs. bisfosfonaten

2

Medisch Dossier | Januari 2017

|||inhoud|||

4

16

|||colofon|||

18

12

15

Over Medisch Dossier Medisch Dossier is de Nederlandse vertaling en bewerking van het Britse maandblad What Doctors Don’t Tell You. Hiermee bieden we onafhankelijke informatie over zowel de risico’s en gevaren van medicijnen en behandelingen als over de beloften van mogelijke alternatieven.

Ons doel: patiënten stimuleren hun gezondheid meer in eigen hand te nemen. Medisch Dossier verzet zich niet tegen de reguliere geneeskunde, maar stimuleert de samenwerking tussen artsen en patiënten. Toonaangevende medische vaktijdschriften vormen de bron van onze artikelen, zodat alle informatie is gebaseerd op gevestigd wetenschappelijk onderzoek.

De redactie van What Doctors Don’t Tell You bevindt zich in Engeland; Medisch Dossier verzorgt de Nederlandse vertaling, bewerking en administratie.

Hoofdredactie: Bryan Hubbard en Lynne McTaggart Coördinatie: Els Kwaks en Sabina Knezevic Vertaling: Taalpraktijk Mieke Prins Vormgeving: Saskia Geleedts Drukwerk: Print Consult Redactieraad internationaal: Dr. John Mansfield, Dr. Leo Galland, Dr. Alan Franklin, Dr. Patrick Kingsley, Dr. Jean Monro, Dr. J. Anthony Morris, Annemarie Colbin, Anne Gaskell (La Leche League), Janet Balaskas, Dr. J. Levenson, Dr. Ellen Grant, Dr. Melvyn Wehrbach, Dr. Michel Odent, Dr. Keith Mumby, Dr. J. Wright,

4 9 10 12 15 16 18

Het geheim van lekker slapen Als u last hebt van slapeloosheid, dan kan dit aan uw voeding én uw darmen liggen.

Op naar Afrika De sterftecijfers door kanker in Afrika zijn veel lager dan die van de andere continenten. Hoe komt dit?

Nieuws Mensen zien beter na ‘bijscholing’ hersenen; Koffie: goed of slecht?; Aangepast roggebrood geschikt voor PDS-patiënten; Na 3 maanden helpen pijnstillers niet meer; en meer.

Voeding als wapen tegen endometriose Louise Reid leed aan endometriose en had daardoor last van chronische pijn en vruchtbaarheidsproblemen. Totdat ze ontdekte hoeveel voeding kan doen.

Inenten of niet?

Het is regelmatig in het nieuws, inenten tegen HPV is raadzaam. Maar dit is niet de hele waarheid.

Tips tegen griep Wapen u tegen griep en verkoudheid met kruiden en homeopathie.

Bisfosfonaten of vitamine K bij osteoporose?

Vitamine K kon weleens een veilig en werkzaam alternatief zijn voor de standaardmedicijnen bij de behandeling van osteoporose.

Prof. Gordon Stewart, Dr. Vickie Rippere, Dr. Anthony Newburry, Sally Bunday Abonnementen Een jaarabonnement op Medisch Dossier (tien nummers) kost € 68,25 en geeft u onbeperkt toegang tot het digitale archief op www.medischdossier.org.

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Indien drie maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch verlengd. Adreswijzigingen en opzeggingen kunnen uitsluitend schriftelijk of per e-mail worden doorge­geven. Nieuwe abonnees ontvangen binnen vier weken na aanvraag hun eerste nummer.

Adreswijzigingen graag vier weken van tevoren doorgeven per post of e-mail.

Medisch Dossier behoudt zich het recht voor een keer per jaar een prijsindexatie toe te passen. Wij nemen uw gegevens op in een gegevensbestand. Deze gegevens worden gebruikt voor de met u gesloten overeenkomsten, zoals de abonnementen­administratie van de uitgeverij. Daarnaast kunnen wij uw gegevens gebruiken om u op de hoogte te houden van interessante informatie en/of het doen van aanbiedingen van Medisch Dossier of van door ons zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Mocht u hiertegen bezwaar hebben, stelt u ons hiervan dan per post of via e-mail op de hoogte.

Abonneeservice Postbus 105, 2400 AC Alphen aan den Rijn Tel. 0172 476085 medischdossier@spabonneeservice.nl www.medischdossier.org/abonneeservice

Archief De eerste editie van Medisch Dossier verscheen in 1999. Via www.medischdossier.org kunt u oude nummers voor vijf euro exclusief verzendkosten per stuk nabestellen. Wanneer u abonnee bent, heeft u via uw abonneecode gratis toegang tot het digitale archief, dat al het gepubliceerde materiaal vanaf 2004 bevat.

Disclaimer Hoewel aan de voorbereiding van deze uitgave alle zorg is besteed, kan de uitgever niet verantwoordelijk worden gehouden voor eventuele schade of leed, veroorzaakt door behandelingen, advies of informatie gepubliceerd in dit nummer. Alvorens een behandeling te ondergaan is het raadzaam om een specialist te raadplegen. © Medisch Dossier. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en openbaar worden gemaakt zonder toestemming van de uitgever.

Deze nieuwsbrief wordt uitgebracht onder licentie van WDDTY Publishing Ltd (UK). Alle rechten op het gelicentieerde materiaal behoren toe aan WDDTY Publishing Ltd. Het materiaal mag niet worden gereproduceerd, als geheel of in delen, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van WDDTY Publishing Ltd. De naam What Doctors Don’t tell You is eigendom van WDDTY Publishing Ltd.

Hoop doet leven Dit verhaal gaat over een grotendeels miskende held die vanuit een piepklein dorp in de Engelse East Midlands het aanzien veranderde van de geneeskunde.

Voor ons begon het verhaal in 1995 toen Edie, Bryans moeder van 78, de diagnose terminale borstkanker kreeg. In vertrouwen vertelde haar arts ons: ‘Als ik jullie was, zou ik zorgen dat ze haar zaken op orde heeft.’

Hij was enorm geschrokken toen hij haar onderzocht.

Haar borst, vertelde hij me, zag eruit als rauw vlees.

De kanker was in feite in een zo vergevorderd stadium dat het te laat was voor chemotherapie of een andere ingreep. Ze had nog maximaal drie maanden te leven, werd ons verteld.

Door ons werk hadden we gehoord van Patrick Kingsley, een medicus die baanbrekend werk verrichtte in Leicestershire. We wisten niet of hij ook een geval van terminale kanker succesvol kon behandelen, maar het klonk ons goed in de oren dat hij een plaatselijke kankergroep runde, bestaande uit mensen die kennelijk tegen alle verwachtingen in nog steeds in leven waren.

Hij schreef haar eenvoudige leefregels voor: een aangepast gezond dieet, zonder voedingsmiddelen waarvoor ze allergisch was, vitaminesupplementen, plus een hoge dosis vitamine C aangevuld met voedingsstoffen die ze enkele malen per week via een infuus kreeg toegediend. Meer was het niet.

Enige maanden later onderzocht Edies huisarts haar. Hij was met stomheid geslagen. De kanker was volledig verdwenen.

Bij veel van Patrick Kingsleys patiënten speelde een variatie op dit thema. Bijna allemaal waren het hopeloze gevallen, en hun bezoeken aan zijn praktijk waren een laatste poging om genezing te vinden. Hij kreeg ten minste negenduizend patiënten met multiple sclerose op consult en nog meer opgegeven patiënten met kanker. Toch leefde het merendeel van deze patiënten net als Edie nog vele jaren.

Nadat hij zijn opleiding in de verloskunde had afgerond, deed Patrick veldwerk en farmaceutisch onderzoek, waarna hij huisarts werd. Uiteindelijk startte hij in 1981 in het ingeslapen dorpje Osgathorpe zijn eigen praktijk als orthomoleculair arts en milieugeneeskundige. Patrick beweerde dat hij in de 25 jaar dat hij praktijk hield nooit medicijnen heeft hoeven voorschrijven. De taxichauffeurs die zijn internationale patiënten van het station van Leicester naar zijn bescheiden praktijk reden, noemden hem ‘de wonderdokter’.

Patrick beschouwde zichzelf als een detective die speurde naar de oorzaak van de aandoening van de

patiënt. Die had bij een overweldigende meerderheid van zijn patiënten te maken met wat ze al dan niet aten, al was er soms ook sprake van een emotionele of mentale oorzaak. Ook die pakte hij aan.

Patrick ging enkele jaren geleden met pensioen.

Hij schreef boeken en lanceerde een website. Zo hoopte hij zijn boodschap bij de medische gemeenschap uit te dragen. Hij nam contact op met geneeskundeopleidingen en zelfs met de Britse artsenfederatie, met het verzoek om naar zijn resultaten te kijken. Maar niemand in de reguliere geneeskunde was geïnteresseerd in de buitengewoon goede overlevingskansen van zijn kanker- of MS-patiënten die eigenlijk waren opgegeven.

Het maakte niet uit dat de Britse nationale gezondheidszorg in geldnood verkeerde of dat de prognose heel slecht was voor de meeste kankerpatiënten die de traditionele ‘operatie-bestraling-chemo’-behandeling kregen. De deur van het medisch establishment bleef stevig gesloten.

Het lukte Patrick niet hun aandacht te trekken en hij stierf, buiten zijn patiëntenkring nog steeds miskend, in augustus 2016. Niet alleen verliezen we hiermee een medisch genie. Ook de onverschilligheid van het medisch establishment, dat zoveel zou kunnen leren van onconventionele artsen als Patrick Kingsley, is schrijnend.

Misschien kunnen we nog het meest leren van Patricks halsstarrige weigering om een uitspraak te doen over hoelang de ziekte zou duren of wat de levensverwachting van patiënten als Edie zou zijn.

Ik was erbij toen hij Edie voor het eerst ontmoette, en hij vertrok geen spier toen hij haar borst zag. ‘Ik denk dat we daar wel wat aan kunnen doen,’ zei hij vol zelfvertrouwen. Die houding en de hoop die hij daarmee opriep, is het medicijn dat Edies leven redde, en de levens van zijn duizenden patiënten. Het is het belangrijkste medicijn dat er is.

Zoals Patrick Kingsley goed begrepen had, mag er hoop zijn als het gaat om genezing. Niet één geval is ooit helemaal hopeloos.

Lynne McTaggart

3

|||van||de||hoofdredactie|||

Medisch Dossier | Januari 2017

4

Medisch Dossier | Januari 2017

|||gezonde|familie||| |||Door:||shawn|stevenson|||

Het geheim van lekker slapen

Als u last hebt van slapeloosheid dan kan dit aan uw voeding én uw darmen liggen, zegt slaapdeskundige Shawn Stevenson, die vele tips heeft om uw nachtrust te verbeteren.

D

e voeding die u binnenkrijgt, kan een enorme invloed hebben op de kwaliteit van uw nachtrust.

Voedingsmiddelen zijn niet alleen de brand- en bouwstoffen voor ons lichaam; ze geven ook informatie aan ons lichaam. En het soort voedsel dat u eet, en dus ook de voedingsstoffen die erin zitten (of die juist ontbreken), zetten automatisch processen in werking die bepalend zijn voor uw lichaam, gezondheid én slaap.

Uw slaapcyclus is een heus onderdeel van de biologische klok van 24 uur, die weinig verschilt van de klok op uw smartphone. Uw lichaam is erop ingesteld om op bepaalde tijdstippen van de dag bepaalde hormonen af te geven. Dit 24-uurs slaap-waakritme, ook wel circadiaan ritme genoemd, bestuurt, samen met de ingeprogrammeerde afgifte van hormonen, uw spijsvertering, immuunsysteem, bloeddruk, vetverbranding, eetlust, energieniveau en nog heel veel andere lichamelijke processen.

Uw biologische klok wordt aangestuurd door de nucleus suprachiasmaticus: een groepje zenuwcellen in de hypothalamus die beschouwd wordt als de belangrijkste klier van ons hormonale systeem. Hij fungeert als de ‘hoofdklok’ van ons lichaam en regelt honger, dorst, vermoeidheid, lichaamstemperatuur en slaapcyclus.

Licht geeft uw hypothalamus en alle organen en klieren die daarmee verbonden zijn, de boodschap dat ze alert moeten zijn en wakker moeten worden.

Voldoende licht, met name zonlicht,

maakt dat uw lichaam een optimale hoeveelheid ‘waakhormonen’ en neurotransmitters aanmaakt, die uw biologische klok regelen.

Door te weinig licht overdag en te veel kunstlicht ’s avonds kunt u moeite hebben om ’s nachts goed te slapen.

Een van de belangrijkste stoffen waarvan de aanmaak beïnvloed wordt door licht is de krachtige neurotransmitter serotonine.

Serotonine staat erom bekend dat het gevoelens van geluk en welzijn oproept. Veel antidepressiva richten zich op de serotoninefunctie, vanwege de grote invloed die het hormoon heeft op onze stemming. Een andere belangrijke functie van serotonine is dat het een cruciale rol speelt bij het regelen van onze inwendige klok.

Het grootste deel van de serotonine in ons lichaam bevindt zich in ons spijsverteringskanaal.1 Meer dan 95 procent van de serotonine wordt in de darmen gemaakt en de productie ervan gaat niet zomaar vanzelf. De aanmaak van serotonine is afhankelijk van voeding, lichaamsbeweging en ook van de hoeveelheid natuurlijk licht waarmee we in aanraking komen.

Serotonine wordt gemaakt in de enterochromaffinecellen van het darmslijmvlies. Zodra het is afgegeven, activeert het uw systeem om de darmmobiliteit (beweging van de darm) te bevorderen. Serotonine stimuleert dus uw hele spijsvertering.

Serotonine is ook de bouwsteen van het ‘lekker-slapen-hormoon’ melatonine. Feitelijk kan serotonine – en een

gezonde spijsvertering – meer invloed uitoefenen op uw hersenen en slaap dan wat u ook maar kunt bedenken.

Het is nog niet zo lang geleden dat wetenschappers ontdekten dat onze darmen vooral uit zenuwweefsel bestaan, en dat ze tientallen soorten neurotransmitters bevatten (net als ons brein). Vanwege de enorme hoeveelheid hersenachtig weefsel dat we in de darmen aantreffen, hebben ze terecht de bijnamen ‘tweede brein’ en ‘buikhersenen’ gekregen.2 De medische vakterm voor ons tweede brein is: enterisch zenuwstelsel. Het bestaat uit ongeveer honderd miljoen zenuwcellen: meer dan het ruggenmerg en zelfs meer dan het perifere zenuwstelsel telt.

Onze darmen blijken ook minstens vierhonderd keer zoveel melatonine te bevatten dan de pijnappelklier in onze hersenen, die melatonine produceert. Uit onderzoek blijkt dat zelfs na operatieve verwijdering van de pijnappelklier de hoeveelheid melatonine in onze darmen ongeveer gelijk blijft.3 Dat bewijst dat onze darmen (met name de entero-endocriene cellen) heel goed in staat zijn om zelf melatonine te produceren. Geen wonder dat de gezondheid van uw darmen (en alles wat daar gebeurt) een gigantische impact heeft op de kwaliteit van uw nachtrust.4 De nervus vagus (of zwervende zenuw: de langste zenuw in ons bovenlichaam) speelt een rol bij de ademhaling, de spijsvertering en de hartslag.

Onderzoekers van de Universiteit van Californië in Los Angeles (UCLA) waren geschokt toen ze ontdekten dat zo’n 90 procent van de vezels in de nervus vagus informatie van de darmen naar

Medisch Dossier | Januari 2017

de hersenen transporteert en niet andersom.5 Dat betekent dat uw darmstelsel een belangrijke invloed heeft op uw hersenfunctie en ook dat een gezond darmmilieu heel belangrijk is.

Uw buik de baas over uw brein?

Onderzoekers van de UCLA ontdekten ook dat de triljoenen bacteriën in uw darmen voortdurend communiceren met uw enterisch zenuwstelsel.5 Wetenschappers van het Californisch Technologisch Instituut Caltech signaleerden bovendien dat bepaalde darmbacteriën een belangrijke rol spelen bij de productie van serotonine.6

Dit microbioom, dat bestaat uit de zogenaamde vriendelijke darmbacteriën, is ontzettend belangrijk voor onze gezondheid en voor het in bedwang houden van de opportunistische bacteriën, die als ze de kans krijgen veel schade kunnen aanrichten.

In het tijdschrift Cell verscheen een studie over wat er bij een verstoord slaappatroon gebeurt met onze darmflora.7 De onderzoekers ontdekten dat ons circadiaan ritme ons bacteriële evenwicht beïnvloedt. Iets gewoons als een jetlag bleek al voldoende om een verstoord evenwicht (dysbiose) in de darmen te veroorzaken, dat op

zijn beurt stofwisselingsstoornissen tot gevolg had.

In hun studie analyseerden de onderzoekers ontlastingmonsters van mensen vóór, tijdens en na een vlucht van tien uur door verschillende tijdzones. Ze ontdekten bij de deelnemers een toename van een type bacteriën waarvan we weten dat ze in grotere aantallen aanwezig zijn in mensen met obesitas en/of diabetes. De aantallen van deze bacteriën daalden weer naar een normaal niveau toen de reizigers weer een regelmatige slaapcyclus hadden.

We weten ook dat onze darmbacte-

5

6

Medisch Dossier | Januari 2017

|||gezonde|familie||| 10.00

riën een circadiaan ritme hebben, en dat er elke nacht een soort ‘wisseling van de wacht’ plaatsvindt om te zorgen dat de goede bacteriën de baas blijven in ons lichaam. Als u slecht slaapt, krijgen opportunistische bacteriën de kans om de baas te worden in uw darmen, en zodoende ook in sommige gebieden in uw hersenen.

Van slaapdeprivatie (een tekort aan slaap) weten we dat het leidt tot te veel en ongezond eten, wat allebei bijdraagt aan een teveel aan slechte bacteriën.

Auteur Sara Gottfried vertelt in een populaire aflevering van mijn podcast (theshawnstevensonmodel.com) hoe iets simpels als een light frisdrank een puinhoop kan maken van uw darm­ flora. Frisdranken zijn sterk bewerkte producten en daarom op zich al ongezond, maar zoals ze zegt: ‘Light frisdranken zijn nog slechter voor u dan gewone frisdranken, als het gaat om de gevolgen voor uw microbioom en stofwisseling. Ze kunnen uw stofwisseling slopen.’

Eet meer slaapbevorderende voedingsstoffen Wat betreft de voedingsstoffen die u nodig hebt voor een gezond lichaam en een goede nachtrust, geldt er één hoofdregel: Eerst voeding, dan supplementen.

Hieronder volgen een paar goede slaapbevorderende voedingsstoffen, en de voeding waarmee u die binnenkrijgt.

Mijn advies is om dit voedsel geregeld te eten. Het spreekt voor zich dat u het beste kunt kiezen voor biologische en

Bescherm uw darmen Een aantal zaken waarvan klinisch bewezen is dat ze onze darmflora beschadigen of ontregelen, zijn: • landbouwchemicaliën: pesticiden, rodenticiden (knaagdierenverdelgers) en fungiciden (schimmelbestrijdingsmiddelen); • bewerkte voedingsmiddelen: het is bekend dat de overmatig aanwezige suikers daarin ziekteverwekkende bacteriën voeden; • lukraak of herhaaldelijk antibioticagebruik; • chemische levensmiddelenadditieven en conserveermiddelen.

wakkerste moment van de dag

Middaguur

14.30 beste coördinatie­ vermogen

17.00 beste hartwerking en spiersterkte

07.00 melatonineafgifte stopt

18.30 hoogste bloeddruk

Middernacht

Het juiste licht

23.00

Al uw lichamelijke functies worden op elkaar afgestemd door uw dagelijkse slaap-waakritme, dat gereguleerd wordt door zonlicht.

Te weinig zonlicht en te veel kunstlicht hebben een negatieve invloed op uw serotoninegehalte en melatonineproductie. Dat ondermijnt op zijn beurt weer een goede nachtrust.

zo min mogelijk voor bewerkte voedingsmiddelen.

Selenium. Een tekort aan selenium kan een rol spelen bij afwijkende slaappatronen.8 Het heeft ook een cruciale invloed op uw immuunsysteem en schildklierfunctie. Voor selenium geldt: een klein beetje maakt een groot verschil. Goede bronnen: paranoten, zonnebloempitten, rundvlees, oesters, kip en kastanjechampignons.

Vitamine C. Uit de Amerikaanse Gezondheids- en Voedingsonderzoeken van 2005-2006 bleek dat mensen met weinig vitamine C in hun bloed meer slaapproblemen hadden en ‘s nachts vaker wakker werden.9 Goede bronnen: ‘superfoods’ zoals camu camu-bessen, amlabessen (Indiase kruisbes) en acerolakersen, en alledaagse voedingsmiddelen zoals paprika’s, groene bladgroenten, kiwi’s, aardbeien en citrusfruit.

Tryptofaan. Deze belangrijke voedingsstof heeft uw lichaam nodig voor de aanmaak van serotonine. Goede bronnen: kalkoen, kip, eieren, zoete aardappel, chiazaad, hennepzaad,

21.00 melatonineafgifte begint

hoogste afgifte groeihormoon

bananen, amandelen, yoghurt en bladgroenten.

Kalium. Uit een onderzoek van de Universiteit van California in San Diego bleek dat kalium kan helpen als u moeite heeft met doorslapen.10 Goede bronnen: hoewel bananen bekendstaan als een goede bron van kalium, zijn er betere bronnen, vooral als u niet te veel koolhydraten wilt binnenkrijgen.

Kaliumrijke bronnen zijn bladgroenten, aardappels, zeewier (een zeegroente rijk aan mineralen), broccoli, kastanjechampignons en avocado’s.

Calcium. Twee Japanse onderzoekers hebben een studie gepubliceerd waaruit bleek dat stoornissen in de REM-slaap (ook wel droomslaap genoemd) verband hielden met een calciumtekort.11 Goede bronnen: boerenkool, andere koolsoorten, mosterdblad, zeegroenten en sesamzaad.

Vitamine D. Volgens onderzoekers van de Staatsuniversiteit van Louisiana is er waarschijnlijk een sterk verband tussen een vitamine D-tekort en overmatige slaperigheid overdag.12 Anderen zien

Medisch Dossier | Januari 2017

een verband tussen dit tekort en de wereldwijde epidemie van slaapstoornissen.13 Goede bronnen: zwaardvis, zalm, tonijn, makreel, shiitakes, oesters en zonlicht. Of slik een supplement met vitamine D3.

Omega 3-vetzuren. Uit een studie door de Universiteit van Oxford bleek dat omega 3-vetzuren u kunnen helpen dieper en rustiger te slapen.14 Goede bronnen: chiazaad, pompoenpitten, heilbot, zalm, hennepzaad, walnoten en lijnzaad of de oliën ervan. Omdat overmatige verhitting deze oliën kan beschadigen, kunt u beter koudgeperste oliën kiezen, zoals lijnzaadolie, visolie, en krillolie (gewonnen uit krill: een garnaalachtig zeediertje). Belangrijk is dat de oliën van een kwalitatief merk zijn.

Melatonine. Er zijn zelfs voedingsmiddelen die een kleine hoeveelheid melatonine bevatten, en andere die uw lichaam kunnen helpen bij de productie ervan.15 Goede bronnen: zure kersen. Er zit ook een kleine hoeveelheid melatonine in walnoten, gemberwortel en asperge. Voedingsmiddelen die op natuurlijke wijze de aanmaak van melatonine in uw lichaam een oppepper geven, zijn onder andere ananas, tomaat, banaan en sinaasappel.

Vitamine B6. Deze belangrijke vitamine helpt bij het reguleren van uw stressrespons en ontspant uw zenuwstelsel.

Goede bronnen: banaan, yoghurt (suikervrije en biologische), cashewnoten, pindakaas, amandelen, avocado, vis, tomaat, spinazie, zoete aardappel, zeegroenten en eieren.

Probiotica. Tegenwoordig zijn probiotica heel populair als supplement, maar in veel culturen die bekendstaan om hun hoge levensverwachting eten de mensen gefermenteerde voedingsmiddelen: die bevatten ook de heilzame bacteriën die zorgen voor een gezond spijsverteringskanaal. Goede bronnen: zuurkool, kimchi, miso, zoetzuur, yoghurt (van zuivel of zonder zuivel), kefir (van zuivel of zonder zuivel) en kombucha.

Prebiotica. Dit zijn belangrijke voedselbestanddelen die de groei of activiteit van probiotica in uw lichaam stimuleren. Goede bronnen: aardperen, rauwe knoflook, rauwe of gebakken uien, paardensla en asperge.

Magnifieke magnesium. Magnesium staat officieel bekend als een anti-

stressmineraal. Het helpt onze bloedsuikerspiegel in evenwicht te houden, bevordert de gezondheid van hart en bloedvaten, ontspant stijve spieren, vermindert pijn en kalmeert het zenuwstelsel. Naast deze vele functies van magnesium, blijkt chronische slapeloosheid een van de belangrijkste symptomen van een magnesiumtekort.

Maar we hebben er nogal snel een tekort aan. Een magnesiumtekort is tegenwoordig waarschijnlijk het meest voorkomende mineraaltekort ter wereld. Naar schatting heeft meer dan 80 procent van de bevolking in de VS een magnesiumtekort.

Als u het magnesiumgehalte in uw lichaam opkrikt, kan dat vrijwel meteen leiden tot minder stressklachten en tot een verbetering van uw nachtrust.

Uit een studie uitgevoerd door onderzoekers van het Beth Israel Deaconess Medisch Centrum in Boston kwam naar voren dat mensen met een magnesiumtekort twee keer zoveel kans hebben om vroegtijdig te overlijden.16 Magnesium via de huid Vanwege het stressvolle leven dat velen leiden en de manier waarop magnesium door ons lichaam gebruikt wordt, is het onwaarschijnlijk dat u een mag-

nesiumtekort met alleen voeding kunt oplossen. En supplementen zijn ook niet altijd de beste methode om dit probleem aan te pakken. Uit onderzoek blijkt namelijk dat een groot percentage van de ingenomen magnesium tijdens het spijsverteringsproces niet in het lichaam wordt opgenomen.

Een supplement van een goede kwaliteit kan weliswaar helpen, net als een dieet met veel voedingsmiddelen die rijk zijn aan magnesium. Maar de beste methode om op een veilige en effectieve manier uw magnesiumgehalte omhoog te krijgen, is door het lokaal aan te brengen op uw huid.

Het feit dat ons lichaam magnesium via de huid (transdermaal) kan absorberen is al eeuwen bekend. Zo weten we bijvoorbeeld al heel lang dat een bad met epsomzout, dat eigenlijk magnesiumsulfaat is, geweldig is om pijn en stress te verminderen, en goed is voor onze nachtrust.

Tegenwoordig zijn er nog veel betere producten voor het lokaal aanbrengen van magnesium ontwikkeld. Want producten als magnesiumbadvlokken en de standaard magnesiumolie zijn voor hooguit 20 procent opneembaar. De ideale transdermale toediening is een hoogwaardig magnesiumextract.

Naar buiten voor een betere slaap Onze ogen hebben speciale lichtreceptoren die informatie naar de hypothalamus sturen om de productie van serotonine te stimuleren. Als we volgens de natuur leven (niet nachtbraken en overdag minstens een halfuur buiten zijn), waardoor onze biologische klok op de juiste tijd is ingesteld gebeurt die serotonineproductie elke dag. Als we echter onvoldoende buiten zijn, lijdt onze serotonineproductie – en onze gezondheid – daaronder.

Klinisch psycholoog Jeffrey Rossman schrijft in zijn boek The mind-body mood solution dat ‘velen van ons niet in de gaten hebben (…) dat we lijden onder de gevolgen van een tekort aan licht. Vanwege het uitzonderlijke vermogen van onze ogen zich aan te passen aan veranderingen in helderheid, hebben we vaak niet door hoe weinig we eigenlijk van licht kunnen profiteren als we binnen zitten. Het licht binnenshuis is gemiddeld honderd keer minder helder dan buitenlicht op een zonnige dag. Zelfs een bewolkte dag levert tien keer zoveel helderheid dan het gangbare licht binnenshuis.’

Een recente studie naar de kwaliteit van slaap van kantoorpersoneel dat overdag werkte, bracht enkele schokkende resultaten aan het licht. Kantoormedewerkers die niet in de buurt van een raam werkten, kregen 173 procent minder natuurlijk licht dan kantoormedewerkers die vlak bij een raam werkten. Als gevolg daarvan sliepen ze gemiddeld 46 minuten minder per nacht. Dit slaaptekort zorgde ervoor dat ze meer lichamelijke kwalen rapporteerden en zich minder energiek voelden. Vergeleken met hen waren de kantoormedewerkers die in een lichtere omgeving werkten lichamelijk actiever, gelukkiger en hadden ze in het algemeen een betere kwaliteit van leven.1 1 J Clin Sleep Med, 2014; 10: 603-11

7

8

Medisch Dossier | Januari 2017

|||gezonde|familie|||

Voedingsstoffen voor een goede nachtrust Supertip 1

Leg magnesiumzalf, -olie of -spray op uw nachtkastje en breng het aan vlak voordat u onder de wol kruipt. De beste plaatsen voor aanbrengen zijn: • op pijnlijke plekken; • op uw borstbeen: een belangrijke plek die vlak bij uw hart ligt (een van de organen die het meest afhankelijk is van magnesium); • rond uw nek en schouders, waar bij veel mensen de stress ophoopt. Breng de magnesium royaal aan en masseer het in.

Supertip 2

Zet magnesiumrijke voedingsmiddelen op het menu. Uit een Amerikaans onderzoek bleek een verband tussen een dieet met veel magnesium en weinig aluminium, en een diepere, ononderbroken slaap.1 Goede bronnen: groene bladgroenten, zaden, zoals pompoen- en sesamzaad, en superfoods als spirulina en paranoten.

Supertip 3

Vermijd zo veel mogelijk chemicaliën die uw darmen kunnen beschadigen en zo de serotonine- en melatonineproductie belemmeren. Zorg dat het merendeel van uw eten uit biologische, lokaal verbouwde, onbewerkte voedingsmiddelen bestaat, die de voedingsstoffen bevatten uit de lijst op pagina 6. Dan verbetert u uw slaap van binnenuit.

1 Fed Am Soc Exp Biol J, 1988; 2: A434

Zonlicht voor een goede nachtrust Serotonine wordt voornamelijk in uw darmen geproduceerd, maar wordt opgeslagen in onze bloedplaatjes, ons centrale zenuwstelsel en zelfs in onze huid. In de keratinocyten (de cellen van de opperhuid) zijn zowel serotonine als serotoninetransporters aangetroffen. Daarom wordt de aanmaak serotonine sterk beïnvloed door de hoeveel zonlicht waarmee we in aanraking komen.

Uw huid absorbeert ultraviolette stralen van de zon, die meteen de productie van vitamine D en serotonine bevorderen. Volgens onderzoekers van de Universiteit van Tennessee kan onze huid serotonine produceren en omzetten in melatonine.17 Als het buiten donker wordt, komt de afgifte van melatonine van nature op gang. De cellen in ons lichaam krijgen dan het signaal om zich voor te bereiden op de slaap. Maar dit raakt uit evenwicht als we niet op het juiste moment de juiste hoeveelheid licht ontvangen.

Melatonine is eigenlijk geen ‘slaaphor-

moon’, want het zorgt er niet direct voor dat u in slaap valt. Maar u kunt het zeker beschouwen als een ‘goede-nachtrusthormoon’, aangezien het de kwaliteit van uw nachtrust verbetert door uw lichaam in de juiste toestand te brengen voor de slaap.

Supertip 1

Als het gaat om beter slapen, is niet alle zonlicht gelijk. De klok in ons lichaam reageert het sterkst op zonlicht in de vroege ochtend, tussen 6 en 8.30 uur. Als u daarna aan zonlicht wordt blootgesteld is dat ook nog heilzaam, maar niet op dezelfde manier.

Afhankelijk van de tijd van het jaar is het een goede gewoonte om tijdens deze ‘primetime’ naar buiten te gaan. Direct zonlicht in de buitenlucht gedurende minimaal een halfuur blijkt de beste resultaten te geven. Het is vanwege de weersomstandigheden lang niet altijd mogelijk om direct zonlicht op uw huid te krijgen. Maar als u via uw netvlies natuurlijk licht

binnenkrijgt is dat ook gunstig, zelfs op een bewolkte dag.

Supertip 2

Als u zit weggestopt in een kantoorgebouw, ver bij natuurlijk licht vandaan, maak er dan een gewoonte van om uw lunchpauze te benutten om het licht op te zoeken. Zorg dat u, als het tenminste zonnig weer is, tien tot vijftien minuten per dag direct zonlicht krijgt, liefst buiten en anders via een open raam. U kunt ook uw lunch buiten eten of af en toe in de buitenlucht vergaderen.

Supertip 3

Een zonnebril belemmert een gezonde hormoonproductie die nodig is voor onze nachtrust.

Draag daarom niet alleen maar uit modeoogpunt een zonnebril.

Dit artikel is afkomstig uit Sleep smarter door Shawn Stevenson (Hay House, 2016).

1 Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes, 2009;

16: 53-9 2 www.scientificamerican.com/article/gut second-brain 3 World J Gastroenterol, 2011; 17: 3888-98 4 J Physiol Pharmacol, 2008; 59 Suppl 2: 33–51 5 Nat Rev Neurosci, 2011; 12: 453-66 6 Cell, 2015; 161: 264-76 7 Cell, 2014; 159: 514-29 8 Appetite, 2013; 64: 71-80 9 PLoS One, 2014; 9: e103490 10 Sleep, 1991; 14: 357-60 11 Eur Neurol, 1979; 18: 38-48 12 J Clin Sleep Med, 2012; 8: 693-7 13 Med Hypotheses, 2012; 79: 132-5 14 J Sleep Res, 2014; 23: 364-88 15 Food Nutr Res, 2012; 56: 17252 16 J Intensive Care Med, 2016; 31: 187-92 17 FASEB J, 2013; 27: 2742-55

|||IN|BEELD|||

Als we kijken naar de sterftecijfers door kanker zijn die van Afrika lager dan die van de andere continenten. Hiermee scoort Afrika dus beter dan zowel Europa als de VS.

Stel dat er drie vrouwen zijn die willen weten hoe groot de kans is dat ze aan borstkanker zullen overlijden. De een woont in Armenië, een voormalige Sovjetstaat, de ander in de Republiek Gabon in Afrika, en de derde in de VS. Wie van de drie vrouwen heeft de beste kansen?

Als het om de medische zorg gaat, zou je durven wedden dat de Amerikaanse vrouw het minste kans heeft aan borstkanker te overlijden.

De VS heeft immers goede gezondheidszorgvoorzieningen en maakt gebruik van de nieuwste medische behandelingen. Over de medische zorg in Armenië weten we dat de kwaliteit matig of slecht is. Van een onderontwikkeld land als Gabon verwachten we ook dat de gezondheidszorg te wensen overlaat. Ja, je zou de Amerikaanse vrouw beslist de beste kansen geven. Maar als je de statistieken mag geloven, verlies je de weddenschap.

Het antwoord op de vraag wie van de drie de beste kansen heeft? De vrouw in Gabon. Het land heeft het laagste sterftecijfer voor kanker ter wereld: slechts 51 op de 100.000 mensen overlijden daar aan kanker. In de VS is dat cijfer meer dan tweeënhalf keer zo hoog met 130 per 100.000 inwoners. En Armenië heeft het hoogste sterftecijfer voor kanker ter wereld: 230 op de 100.000 mensen.

In Nederland is het sterftecijfer voor kanker 157 per 100.000 inwoners, volgens de statistieken van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) uit 2014.1 De gunstige cijfers voor Gabon zijn niet uitzonderlijk: sterfte door kanker is in de meeste Afrikaanse landen laag. Behalve in het verwesterde Zuid-Afrika, wat doet vermoeden dat kanker misschien in de eerste plaats een leefstijlziekte is. Het Internationale Agentschap voor

Onderzoek naar Kanker berekende dat het sterftecijfer voor kanker in westelijk Afrika – waarvan Gabon deel uitmaakt – het laagste ter wereld is met slechts 68 doden op 100.000 mensen, terwijl het hoogste sterftecijfer geldt voor Midden- en Oost-Europa, met 173 doden per 100.000.2 Aangezien longkanker veruit de meest voorkomende kankersoort is, verantwoordelijk voor een kwart van het sterftecijfer onder mannen, is het misschien niet zo verbazingwekkend dat regio’s als Midden- en Oost-Europa de hoogste sterftecijfers hebben: roken is daar nog heel gewoon.

De cijfers vertellen natuurlijk maar een deel van het verhaal. We weten niet hoeveel kankergevallen er in totaal zijn en hoe succesvol de behandelingen zijn. Maar ze maken ook niet duidelijk waarom Gabon nou juist de plek is waar iemand het minste kans heeft door kanker te overlijden.

De WHO rangschikte 172 landen op grond van hun sterftecijfer door kanker. Armenië staat op nummer één met de meeste doden door kanker, Gabon staat onderaan. Raad eens hoe hoog het sterftecijfer door kanker is (per 100.000 inwoners) in de volgende landen, en welke plaats ze innemen op de ranglijst? De antwoorden vindt u onder aan de pagina.

1 www.worldlifeexpectancy.com 2 GLOBOCAN 2012; http://globocan.iarc.fr/Default.aspx

Armenië

nederland

wit-rusland

Plaats:

Plaats:

Plaats:

Dodental:

Ivoorkust

guinee

Plaats:

Plaats:

Dodental:

Dodental:

Dodental:

gabon

Dodental:

9

Plaats:

Dodental:

Armenië: plaats 1, dodental 229.84 Nederland: plaats 13, dodental 157.60 Belarus: plaats 56, dodental 123.96 Ivoorkust: plaat 112, dodental 93.50 Guinee: plaats 140, dodental 77.94 Gabon: plaats 172, dodental 51.06

Op naar Afrika

Medisch Dossier | Januari 2017

10

Medisch Dossier | Januari 2017

|||nieuws|||

Plotselinge verhoging bloeddruk betekent nog geen hartaanval

Mensen zien beter na ‘bijscholing’ hersenen Mensen met slechte ogen konden twee uur lang goed zien zonder bril nadat het visuele verwerkingsgebied in hun hersenen was behandeld met een zwakke elektrische stroom.

De meeste behandelingen om het gezichtsvermogen te corrigeren, zoals lasertherapie, een bril of contactlenzen, richten zich op het oog zelf. Maar onderzoekers van de Amerikaanse Vanderbilt Universiteit ontwikkelden een behandeling die zich richt op de hersenen en de manier waarop die visuele informatie verwerken.

De behandeling lijkt te werken bij veel mensen met een bepaalde mate van myopie (bijziendheid). Degenen met ernstigere problemen hebben er meer baat bij.

Het is uitgeprobeerd bij twintig vrijwilligers, die zowel voor en na de behandeling een oogmeting kregen. Ze werden gedurende twintig minuten behandeld met zwakke elektrische pulsen, bedoeld om de visuele cortex te ‘herprogrammeren’.

Na één sessie waren de vrijwilligers in staat om twee letters meer te lezen op de standaard letterkaart dan daarvoor. Degenen met de slechtste ogen waren het meest vooruit gegaan. De verbetering hield twee uur stand.

De onderzoekers weten niet zeker waarom elektrische pulsen het gezichtsvermogen verbeteren. Ze denken dat de stroom een ruis in de hersenen introduceert die irrelevante informatie verdrijft, en dat daardoor visuele informatie makkelijker wordt opgevangen.

Een plotselinge verhoging van uw bloeddruk betekent niet dat u op het punt staat een hartaanval te krijgen, tenzij u daarnaast ook last hebt van pijn op de borst, hevige hoofdpijn, misselijkheid of kortademigheid.

Hoge bloeddruk (hypertensie) is op zichzelf geen medisch noodgeval, zeggen artsen.

Ze merkten dat steeds meer mensen naar de Spoedeisende Hulp kwamen nadat ze zelf thuis hun bloeddruk hadden gemeten.

Hoewel het aantal Canadezen dat met een hoge bloeddruk naar de SEH gaat met 64 procent is gestegen, is het aantal mensen dat vervolgens werd opgenomen met 28 procent gedaald. Nog geen procent van degenen die werden opgenomen overleed binnen 90 dagen, en slechts 4 procent overleed in de twee jaar daarna.

Onderzoekers van het Instituut voor Klinische Evaluatiewetenschappen (ICES) in Toronto trokken alle bezoekers na van de SEHafdelingen in Ontario tussen 2002 en 2012.

Ze zeggen dat mensen die geen hypertensie hebben, niet constant hun bloeddruk hoeven te meten.

Als ze dat wel doen, betekent een hogere bloeddruk zonder andere verschijnselen niet dat er sprake is van een noodgeval. Het is dan voldoende om uw huisarts te raadplegen, in plaats van halsoverkop naar het ziekenhuis te gaan.

Bron: Annals of Emergency Medicine, 2016; 68(3): 258-267.e5

Bron: Current Biology, 2016; doi: 10.1016/j.cub.2016.05.019

Aangepast roggebrood geschikt voor PDS-patiënten Goed nieuws voor patiënten met het prikkelbaredarmsyndroom (PDS): u kunt een bepaald soort roggebrood eten zonder last te krijgen van de gebruikelijke symptomen, hebben onderzoekers ontdekt.

PDS-patiënten die roggebrood eten met weinig FODMAP’s (fermenteerbare oligo-, di-, monosacchariden en polyolen: bepaalde typen koolhydraten) hebben minder klachten, zoals buikpijn, diarree en obstipatie.

Onderzoekers van de Universiteit van Helsinki gaven 87 PDS-patiënten over een periode van vier weken twee soorten roggebrood: de standaard versie en een FODMAP-beperkte versie. Halverwege de periode wisselden ze de twee soorten brood.

Het standaardroggebrood veroorzaakte alle gebruikelijke klachten, maar deze waren minder als de patiënten het aangepaste brood aten. De onderzoekers denken dat PDS-patiënten, om helemaal klachtenvrij te zijn, een zeer streng dieet moeten volgen zonder fruit en granen.

Maar aangezien iedereen vezels nodig heeft – en mensen met PDS daar al veel minder van eten – zou het aangepaste roggebrood weleens een goede manier kunnen zijn om toch meer vezels binnen te krijgen.

Bron: Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 2016; 44: 460-70

Medisch Dossier | Januari 2017

Koffie: goed of slecht?

De ene week krijgen we te horen dat koffie goed voor ons is, een week later is het juist ongezond. Een groep wetenschappers had genoeg van deze tegenstrijdige adviezen en analyseerde 1277 studies naar koffie vanaf de jaren zeventig. Ze ontdekten dat drie koppen koffie per dag een neutraal of zelfs licht positief effect op onze gezondheid hebben.

Bij de meeste gezonde volwassenen wegen de voordelen van koffie op tegen risico’s omtrent levensverwachting, hart- en vaatziekten, kanker, neurologische problemen, maagklachten en algehele gezondheid.

Het is echter moeilijk met zekerheid te zeggen, aldus de onderzoekers van het Instituut van Voedseltechnologen.

De meeste studies waren observatiestudies, waarbij de deelnemers elke verandering in hun gezondheid rapporteerden. Het is daardoor niet eenvoudig om oorzaak en gevolg te achterhalen voor leefstijlfactoren zoals het drinken van koffie.

Niemand weet precies wát het is in koffie dat een positieve uitwerking op onze gezondheid heeft.

Bron: Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 2016; 15(4): 671

Na 3 maanden helpen pijnstillers niet meer Krachtige opioïden – uit papaver verkregen pijnstillers zoals morfine en codeïne – verliezen hun werking als u ze langer dan drie maanden gebruikt. Patiënten geven dan zelfs meer pijn aan dan degenen die de pijnstillers niet gebruiken.

Mensen die de medicatie langere tijd gebruiken, voelen zich ook vaker moe en zijn minder goed in staat hun normale dagelijkse activiteiten uit te voeren.

In een proef met 83 mensen met sikkelcelziekte – een zeldzame vorm van bloedarmoede die hevige pijn veroorzaakt – ontdekten de onderzoekers dat de patiënten die langdurig opioïden gebruikten meer pijn hadden dan degenen zonder pijnstillende medicatie.

De klachten van de patiënten werden gedurende 90 dagen bijgehouden. Gemiddeld genomen gaven de patiënten met pijnstilling een pijnniveau aan dat drie keer zo hoog was als dat van de patiënten zonder pijnstilling. Ook waren zij twee keer zo moe, lieten de onderzoekers van de Johns Hopkins weten.

Bron: American Journal of Preventive Medicine, 2016; 51: s69-77

Zelf koken verkleint uw kans op diabetes Zelf uw maaltijden klaarmaken verlaagt uw kans op diabetes type 2. U hebt 15 procent minder kans de ziekte te krijgen dan iemand die meestal zijn maaltijden laat bezorgen of kiest voor een snelle hap.

Ook hebt u minder kans om aan te komen, zeggen onderzoekers van de faculteit Volksgezondheid van de Harvard Universiteit.

Als u 5 tot 7 keer per week uw eigen maaltijden kookt, hebt u minder kans op diabetes dan wanneer u maximaal twee keer per week kookt. Dat was de conlcusie van een groot onderzoek naar het vóórkomen van diabetes onder medewerkers in de gezondheidszorg en naar hun eetgewoonten. Mensen die niet zelf kookten, lieten hun maaltijden bezorgen of aten in fastfoodrestaurants.

De onderzoekers ontdekten ook dat zelf koken helpt tegen obesitas en gewichtstoename, factoren die bijdragen aan diabetes. Ze stellen voor om ‘zelf koken’ toe te voegen aan de maatregelen om diabetes te voorkomen, zoals lichaamsbeweging en gezonde voeding.

Bron: PLoS Medicine, 2016; 13(7): e1002052

11

12

Medisch Dossier | Januari 2017

|||alternatieven||| ||||Door:|joanna|evans||||

Voeding als wapen tegen endometriose

Louise Reid leed aan endometriose en had daardoor last van chronische pijn en vruchtbaarheidsproblemen. Totdat ze ontdekte hoeveel voeding kan doen. Inmiddels is ze gezond en heeft ze drie kinderen.

L

ouise Reid (40) uit Londen werd voor het eerst ongesteld toen ze elf jaar was. Haar menstruaties waren al vanaf het begin zo pijnlijk dat zelfs de sterkste pijnstillers niet hielpen. ‘Ik lag vaak krom van de pijn en soms viel ik zelfs flauw,’ vertelt ze. ‘Uiteindelijk kreeg ik pijnstillers uit Australië, omdat die in Engeland niet sterk genoeg waren.’

Ruim twintig jaar later, toen zij en haar man, Raymond, al ruim een jaar bezig waren om zwanger te worden, ontdekte Louise pas de oorzaak van haar heftige menstruatiepijn.

Ze bleek endometriose te hebben, een gynaecologische aandoening die moeilijk vast te stellen is. Bij endometriose groeit er weefsel dat lijkt op baarmoederslijmvlies (endometrium) op andere plaatsen in het lichaam, meestal

in de eileiders, eierstokken en buik. Net als het baarmoederslijmvlies zorgt dit weefsel elke maand voor bloedverlies.

Ook kan het een pijnlijke, hevige menstruatie en aanhoudende vermoeidheid veroorzaken.

Daarnaast kan het leiden tot onvruchtbaarheid, wat bij Louise het geval bleek te zijn. ‘Op een scan was te zien dat een van mijn eierstokken vastzat en niet meer vrij kon bewegen. Dat kwam door de endometriose.’

Louise, die toen 34 was, moest geopereerd worden om het afwijkende weefsel rondom haar eierstok te laten verwijderen. Dit zou echter geen einde maken aan de endometriose: het weefsel zou opnieuw aangroeien. Volgens de arts bood de operatie haar wel een kleine kans om zwanger te worden.

Louise ging akkoord met de operatie

en was in de wolken toen ze korte tijd daarna zwanger raakte. Maar na tien weken volgde een miskraam.

Na een tweede miskraam kreeg ze het verdrietige nieuws dat ze niet volgens de natuurlijke weg zwanger kon worden.

Louise en Raymond besloten intrauteriene inseminatie (IUI) te proberen, een vorm van kunstmatige inseminatie waarbij zaadcellen direct in de baarmoederholte worden gebracht. Deze behandeling wordt vaak gecombineerd met ovulatiestimulerende medicatie.

‘We hebben vier pogingen gedaan, maar zonder succes,’ vertelt Louise. ‘En door alle medicijnen en hormonen die ik kreeg, werd de endometriose alleen maar erger. Uiteindelijk moest ik nog een keer onder het mes om de vergroeiingen weg te laten halen.’

Endometriose: wat kunt u zelf doen?

Beperk uw cafeïne-inname. Mogelijk hangt de consumptie van cafeïne samen met endometriose en onvruchtbaarheid. Vrouwen die meer dan vijf gram cafeïne per maand binnenkrijgen (ongeveer 1,5 kopje koffie per dag), hebben bijna twee keer zoveel kans om endometriose te ontwikkelen, met onvruchtbaarheid als gevolg.1 Vermijd alcohol. In één onderzoek bleek dat vrouwen die alcohol dronken, ongeacht de hoeveelheid, 50 procent meer kans op endometriose hadden dan geheelonthouders.2 Eet meer groente en fruit. Uit een onderzoek onder ruim 1000 vrouwen in Noord-Italië bleek dat degenen die weinig vers fruit en groene groenten aten, aanzienlijk meer risico hadden op endometriose. Hetzelfde gold voor degenen die veel rundvlees en rood vlees aten.3

Beweeg. Vrouwen die aangaven regelmatig intensief te bewegen, hadden 76 procent minder kans om endometriose te krijgen dan de vrouwen die minder actief waren.4 Neem meer antioxidanten. Het blijkt dat vrouwen met endometriose minder antioxidanten (vitamine A, C en E, zink en koper) binnenkrijgen dan vrouwen zonder deze aandoening. Dus het kan helpen als u daar meer van inneemt, via voeding of supplementen.5 Uit onderzoek bleek dat vrouwen met bekkenpijn die mogelijk wordt veroorzaakt door endometriose, baat kunnen hebben bij het slikken van vitamine E en C. Bij meer dan 40 procent van de vrouwen die twee maanden lang vitamine E (1200 IE of 800 mg per dag) en vitamine C (1000 mg per dag) innamen, werden de pijnklachten minder. In de placebogroep werd daar-

entegen geen afname van de pijn gemeld.6 Eet meer omega 3-vetzuren. Uit zowel dierproeven als laboratoriumonderzoek blijkt dat omega 3-vetzuren kunnen helpen doordat ze ontstekingen tegengaan7, al is daarmee nog niet gezegd dat vrouwen baat hebben bij het gebruik van supplementen. Wel zijn er aanwijzingen dat een dagelijkse portie omega 3 in combinatie met vitamine E menstruatieklachten, die met endometriose gepaard kunnen gaan, kan helpen verminderen.8 Vermijd giftige stoffen. Bepaalde milieuvervuilende stoffen, zoals dioxide en polychloorbifenylen (pcb’s), lijken een rol te spelen bij endometriose.9 Volgens deskundigen vindt blootstelling aan deze stoffen in 90 procent van de gevallen plaats via de voeding, en dan met name door het eten van dierlijke vetten.

Medisch Dossier | Januari 2017

Tijd voor een andere aanpak Louise raakte steeds meer gefrustreerd en probeerde de controle terug te krijgen door zo veel mogelijk informatie te verzamelen over endometriose en onvruchtbaarheid. Ze wilde weten of ze zelf iets kon doen.

Terwijl ze op de wachtlijst stond voor ivf (in-vitrofertilisatie) gooide ze haar leefstijl en voedingspatroon drastisch om. Ook volgde ze een cursus over voeding en gezondheid aan het College of Naturopathic Medicine, een opleidingsinstelling voor natuurgeneeskunde.

‘Ik wilde er alles aan doen om de kwaliteit van mijn eitjes te verbeteren en mijn kansen op een succesvolle ivfbehandeling te vergroten.’

Ze stapte over op een dieet van biologische, ontstekingsremmende en onbewerkte voedingsmiddelen, met veel vers fruit, groene bladgroenten en vette vis. Ze matigde met tarwe en gluten en stopte volledig met alcohol, koffie, zuivel, rood vlees en geraffineerde suikers.

Tijdens een lezing over natuurlijke manieren om de vruchtbaarheid te stimuleren, hoorde ze voedingsdeskundige Marilyn Glenville vertellen over het belang van voedingssupplementen.

Dat was voor Louise de aanleiding om een hoogwaardig supplement van multivitaminen en mineralen te gaan slikken, met daarnaast nog extra zink en macapoeder. Daarnaast ontdekte ze

Een dieet van biologische, onbewerkte voedingsmiddelen met weinig dierlijke vetten kan dus wellicht helpen. Chemicaliën in zonnebrandcrèmes zijn ook in verband gebracht met endometriose.10 Het is daarom het overwegen waard om over te stappen op natuurlijke producten op basis van zinkoxide of titaandioxide.

1 Am J Epidemiol, 1993; 137: 1353-60 2 Am J Public Health, 1994; 84: 1429-32 3 Hum Reprod, 2004; 19: 1755-9 4 Am J Epidemiol, 2003; 158: 156-64 5 Reprod Biol Endocrinol, 2009; 7: 54 6 Transl Res, 2013; 161: 189-9 7 Fertil Steril, 2013; 99: 543–50.e1; Fertil Steril, 2008; 90 [4 Suppl]: 1496-502 8 Am J Obstet Gynecol, 1996; 174: 1335-8 9 Environ Health Perspect, 2009; 117: 1070-5 10 Environ Sci Technol, 2012; 46: 4624-32

13

14

Medisch Dossier | Januari 2017

|||alternatieven|||

‘Eindelijk kon ik stoppen met de pijnstillers’

dat ook stress een enorme invloed kan hebben op de vruchtbaarheid. Daarom begon ze met yoga om af en toe even te ontsnappen aan de hectiek van haar drukke baan en studie.

Ook Raymond paste zijn voedingsgewoonten en leefstijl aan. ‘Hij stopte met drinken en ging gezonder eten,’ legt Louise uit. ‘Vruchtbaarheid komt nu eenmaal van twee kanten.’

Alternatieve behandelingen

Niemand weet precies hoe endometriose ontstaat of hoe het kan worden genezen. In de conventionele geneeskunde bestaat de behandeling daarom uit pijnverlichting, het afremmen van het ziekteproces en behandeling van eventuele vruchtbaarheidsproblemen. De effectiviteit van deze behandelingen (pijnstillers, hormonen en operaties) is echter niet voldoende bewezen.1 Daarnaast hebben GnRH-agonisten (Gonadotropine Releasing Hormone), een van de meest gebruikte geneesmiddelen, vervelende bijwerkingen. Door dit hormoon komt een vrouw als het ware tijdelijk in de overgang, compleet met opvliegers, het droger worden van de vagina, stemmingswisselingen en botontkalking.2 Naast de eerder genoemde aanpassingen in voeding en leefstijl kunnen de volgende alternatieve behandelingen wellicht helpen.

Chinese kruiden. Uit een overzichtsonderzoek kwam naar voren dat Chinese kruidenmiddelen endometrioseklachten net zo effectief bestrijden als de hormonale geneesmiddelen gestrinon en danazol, maar met minder bijwerkingen.3 Omdat er verschillende kruiden kunnen worden gebruikt, kunt u zich het beste laten adviseren door een gediplomeerd therapeut.

Acupunctuur. Dit bleek bij jonge vrouwen een veilige en effectieve manier om bekkenpijn te verlichten die het gevolg is van endometriose.4 Uit één onderzoek bleek acupunctuur minstens zo goed te werken als het geneesmiddel danazol, maar met minder bijwerkingen.5 Biofeedback. Uit een kleinschalig voorlopig onderzoek met vijf vrouwen bleek dat thermische biofeedback, waarbij de temperatuur van de huid wordt gemeten, pijnklachten en andere symptomen van endometriose aanzienlijk verminderde.6 Andere zogenaamde ‘mind-body-technieken’, zoals hypnose en meditatie, werken mogelijk ook pijnverlichtend.

Propolis. Deze kleverige stof wordt door honingbijen verzameld uit de bladeren, knoppen en schors van bomen en helpt mogelijk bij de behandeling van onvruchtbaarheid die het gevolg is van endometriose. Bij een voorlopig onderzoek onder vrouwen met vruchtbaarheidsproblemen en milde endometriose werd een verband aangetoond tussen het gebruik van bijenpropolis (tweemaal daags 500 mg gedurende zes maanden) en een zwangerschapspercentage van 60 procent, tegenover 20 procent bij de vrouwen die een placebo kregen.7 1 Cochrane Database Syst Rev, 2014; 3: CD009590 2 Clin Pharm, 1991; 10: 518-31 3 Cochrane Database Syst Rev, 2012; 5: CD006568 4 J Pediatr Adolesc Gynecol, 2008; 21: 247-57 5 Zhongguo Zhen Jiu, 2006; 26: 863-5 6 Appl Psychophysiol Biofeedback, 2003; 28: 279-89 7 Fertil Steril, 2003; 80 [suppl 3]: S32

Het resultaat De gezonde leefstijl van Louise en Raymond was in de eerste plaats bedoeld om hun kansen op een succesvolle ivf-behandeling te vergroten.

Maar na drie maanden merkte Louise tot haar vreugde dat de hevige en chronische menstruatiepijn was verdwenen.

‘Eindelijk kon ik stoppen met de pijnstillers die ik al het grootste deel van mijn leven slikte. Geweldig!’ vertelt Louise.

Toen het stel met ivf begon, volgde er al snel nog meer goed nieuws.

Louise werd zwanger en beviel negen maanden later van een gezonde zoon.

‘Ik was dolgelukkig!’ herinnert Louise zich. ‘En ik vond het heerlijk om zwanger te zijn. Mijn verstoorde hormoonbalans herstelde in die periode volledig.’

Het stel kon hun geluk niet op toen Louise na de geboorte van hun eerste zoon niet één maar zelfs twee keer op een natuurlijke manier zwanger raakte.

De vierjarige Leo heeft inmiddels twee zusjes: Alexandra van tweeënhalf en Scarlett van tien maanden.

‘Ik ben van onvruchtbaar naar heel vruchtbaar gegaan,’ zegt Louise. ‘Ik denk dat zodra het je lichaam gelukt is een kind te voldragen, het hele proces vanzelf op gang wordt gebracht.’

Louise weet niet in welke mate haar nieuwe voedingspatroon en leefstijl hieraan hebben bijgedragen, maar ze weet wel dat het haar enorm heeft geholpen met de endometriose. ‘Als ik me niet strikt aan mijn dieet hou, komt de pijn terug. Hetzelfde geldt als ik last heb van stress.’

Ze heeft gelukkig geen pijnstillers meer nodig en op recente scans waren geen tekenen van endometriose meer te zien.

Iets terugdoen Louise was zo onder de indruk van alles wat ze geleerd had over voeding dat ze besloot er haar werk van te maken. Ze helpt nu als gediplomeerd voedingstherapeute andere vrouwen met vruchtbaarheidsproblemen.

‘Onvruchtbaarheid zet alles stil en kan echt je leven beheersen,’ legt Louise uit. ‘Daarom wil ik me graag in dit onderwerp specialiseren. Ik heb het geluk gehad drie kinderen op de wereld te zetten en op deze manier kan ik iets terugdoen.’

|||gezondheidspolitiek||| |||Door:|rob|verkerk|||

Inenten of niet?

Het is regelmatig in het nieuws, ouders moeten hun jonge dochters, en zelfs hun zoontjes, beslist laten inenten tegen het humaan papillomavirus (HPV), dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken.

Een essay, dat was verschenen in het tijdschrift Clinical Reviews of Infectious Diseases, had de aandacht van de media gewekt. De hoofdauteur was HPV-deskundige prof. Suzanne Garland van het Royal Women’s Hospital in het Australische Melbourne. Ze werd bijgestaan door veertien andere HPV-deskundigen.

De kranten namen diverse fragmenten over.

Zo had de studie betrekking op 187 tot 205 miljoen doses van het HPV-vaccin in 129 landen.

Wat de media niet rapporteerden was dat prof. Garland en haar veertien collega’s allemaal een belangenverklaring hadden afgelegd waaruit bleek dat ze zonder uitzondering een of andere band hadden met de voornaamste makers van het vaccin: Merck, GlaxoSmithKline en Sanofi Pasteur. En maar enkele media vermeldden dat er slechts in negen landen informatie was verzameld, en niet in 129. Dat laatste getal sloeg op het aantal landen waar HPV-vaccins waren toegediend.

De media rapporteerden dat de cijfers een afname van 85 tot 95 procent van de HPVinfecties en verschijnselen als genitale wratten en afwijkingen aan de baarmoederhals lieten zien. Maar wie het essay goed bestudeert komt erachter dat deze cijfers alleen in de samenvatting staan (vaak het enige onderdeel van een studie dat de meeste artsen en medisch professionals lezen). De werkelijk geconstateerde afname in de 58 studies die in het onderzoek zijn meegenomen, was vaak maar de helft of zelfs minder.

Maar de bewering in het essay die het meest in het oog sprong was misschien wel dat de ogenschijnlijke afname van HPV-infecties in

de tien jaar dat het nu op de markt is voor 100 procent te danken was aan het HPV-vaccin.

Bovendien veronderstelde het rapport dat deze afname direct vertaald kon worden naar een afname van aan het HPV-virus gerelateerde kankers. Maar dat is niet zo, aangezien het immuunsysteem van de mens, de erfelijkheid en de omgeving ook een rol spelen, en het voorkomen van kankers aanzienlijk beïnvloeden, zelfs wanneer sprake is van een of meerdere HPV-infecties.

Daar komt nog bij dat er vaak bijwerkingen van het HPV-vaccin worden gerapporteerd, wat de auteurs van de studie met één korte alinea afdeden.

Onlangs verschenen er weer berichten in de media over geneesmiddelen. Deze keer ging het over statines, een groep cholesterolverlagende medicijnen die steeds minder populair wordt onder het publiek en een groeiend aantal medisch professionals. De studie verscheen in The Lancet, en de hoofdauteur was prof. Rory Collins, de onbetwiste voorman van de reguliere geneeskundelobby die claimt dat ‘statines het antwoord zijn op hartziekten’.

Collins zette nog meer coauteurs in dan Garland, waaronder 27 van universiteiten als Oxford, waar hij doceert, Cambridge, Bristol, Sydney, Harvard en Johns Hopkins. Net als in Garlands propagandastuk over het HPV-vaccin werden er geen nieuwe gegevens gepresenteerd. De al bekende gegevens werden slechts opnieuw gerangschikt.

Er waren meer overeenkomsten met de HPV-hype in de media. De bijwerkingen werden niet helemaal, maar wel vaak van tafel geveegd,

Medisch Dossier | Januari 2017

ondanks het feit dat in meer dan tweeduizend gevallen schadevergoeding werd betaald aan patiënten die een statinetherapie volgden, die langdurig spierpijnen en spierzwakte ervoeren, en beroerten en/of suikerziekte kregen. Dat zijn allemaal bewezen en voorspelbare bijwerkingen die mensen die daar vatbaar voor zijn kunnen treffen.

Of we nu onze kinderen willen beschermen tegen de toekomstige risico’s van aan HPV gerelateerde kankers, of onze ouderen tegen de risico’s van hartziekten, er lijken diverse methoden te zijn om die risico’s preventief aan te pakken, waarvan bewezen is dat ze succes hebben.

Garland en haar team hebben geen aandacht besteed aan preventie, bijvoorbeeld door maatschappelijke en gezinsprojecten op te zetten voor veilige seks of onthouding onder zeer jonge pubers. En hetzelfde gaat op voor Collins en zijn collega’s. Waarom zeiden zij niets over minder roken, beter eten en meer bewegen? Er is wetenschappelijk bewijs dat dit een gunstig effect heeft, terwijl er veel minder bekend is over het gebruik van statines.

Dat deze informatie niet gegeven wordt, heeft volgens mij alleen maar te maken met een bewuste strategie om zeer winstgevende inentings- en geneesmiddelenverkoopprogramma’s bij het publiek in een goed daglicht te stellen. De belangenverklaringen zijn er om de geldstromen bloot te leggen, maar toch worden ze door de media genegeerd. En de door collega’s getoetste wetenschappelijke tijdschriften die deze essays publiceren, beschouwen ze kennelijk niet als ‘belangenverstrengeling’ die de uitkomsten of conclusies zou kunnen ontkrachten.

Gelukkig is er een bewustwordingsproces op gang gekomen. Steeds meer mensen beseffen dat de vriendjespolitiek tot diep in de krochten van onze reguliere geneeskunde is doorgedrongen. Dat betekent dat steeds meer mensen actief op zoek gaan naar artsen en andere medisch professionals die ervoor gekozen hebben om geen deel uit te maken van het systeem. Als we werkelijk de komende generaties de vrije keus willen geven in de gezondheidszorg is dit proces van cruciaal belang.

15

16

Medisch Dossier | Januari 2017

|||Vraag|&|antwoord|| ||||Door:|harald|gaier||||

Tips tegen griep Vraag: Ik krijg elke winter de griep, zelfs als ik de griepprik heb gehaald.

Zijn er andere effectieve manieren om griep te voorkomen of te behandelen? Daarnaast heeft een vriendin van mij rond november/december altijd allergie-achtige klachten, zoals niezen en jeukende traanogen. Wat kan dat zijn? En bestaat hier een natuurlijk middel tegen? J.F. Antwoord: Het kruid Andrographis paniculata (ook wel bekend als kalmegh) blijkt zowel een preventieve als genezende werking te hebben bij griep en andere aandoeningen met griepverschijnselen.1 In een onderzoek met 179 patiënten met een infectie aan de bovenste luchtwegen (zoals een bijholte- of keelontsteking) bleek een gestandaardiseerd extract van dit kruid

veel effectiever dan een placebo tegen hoesten, hoofdpijn, neusklachten en keelklachten.

Het kruidenextract werd gedurende drie dagen driemaal daags ingenomen.2 Andere onderzoeken hebben deze resultaten bevestigd en laten ook zien dat Andrographis de symptomen van griep en bovenste luchtweginfecties helpt verminderen, met vrijwel geen of

‘Wapen u tegen griep en verkoudheid met kruiden en homeopathie’

verwaarloosbare bijwerkingen. Een overzichtsonderzoek concludeerde dat Andrographis ‘mogelijk een geschikt alternatief middel kan zijn bij de behandeling van een eenvoudige, acute infectie van de bovenste luchtwegen’.3 Daarnaast zou het kruid zelfs een heilzame werking kunnen hebben bij ziekten als kanker, en aandoeningen die worden veroorzaakt door hiv (het humaan immunodeficiëntievirus).4 Andrographis is verkrijgbaar bij diverse (online) vitamine- en natuurwinkels. Mijn advies is om dit supplement te gebruiken tot het eind van het griepseizoen. Volg daarbij de aanwijzingen op de verpakking.

Winterallergie Wat betreft uw vriendin met winterallergieklachten: het kan zijn dat ze allergisch is voor schimmelsporen, zoals Alternaria, Aspergillus, Cladosporium, Mucor en Penicillium. In de winter kunnen deze schimmelsporen door de lucht worden verspreid. In dit geval adviseer ik het homeopathische kruidenmiddel Galphimia glauca. Dit kruid heeft een bijzondere geschiedenis.

Tijdens een studiereis door Zuid-Amerika in de jaren zeventig van de negentiende eeuw kwam de homeopaat, apotheker en schrijver Willmar Schwabe (1839-1917) samen met zijn collega’s in contact met de Cinta Larga-indianen, die diep in het

Medisch Dossier | Januari 2017

Amazoneregenwoud leefden. Deze mensen gebruikten een snuifpoeder dat ze maakten van de gedroogde en verpulverde gele bladeren van een plant: de Galphimia glauca (ook wel goudkorrel genoemd). Het poeder veroorzaakte hevige niesbuien en werd gebruikt tegen een verstopte neus. Er werden royale hoeveelheden van dit plantenmateriaal naar Duitsland verscheept.

En dat gebeurt nog steeds.

Vanwege de hevige niesbuien die het kan veroorzaken, wordt het kruid nu verwerkt in een homeopathisch middel tegen allergieklachten, zoals hooikoorts. In mijn ervaring is het een zeer effectief middel.

Dit blijkt ook uit verschillende klinische onderzoeken.5 Uit een hoogwaardig onderzoek bleek Galphimia glauca D4 beduidend effectiever dan een placebo. Bij 83 procent van de patiënten die het middel gebruikten, sloeg het aan.6 In een ander onderzoek, dat werd uitgevoerd onder ruim tweehonderd hooikoortspatiënten met neus- en oogklachten, werden verschillende varianten van Galphimia glauca met elkaar en met een placebo vergeleken. De ene groep kreeg Galphimia glauca D6, die geproduceerd wordt op de gebruikelijke homeopathische manier, waarbij het middel stapsgewijs wordt verdund en geschud om de potentie, de geneeskracht, te verhogen. Dit proces heet potentiëren. De andere groep kreeg Galphimia glauca in een zuivere verdunning van tien (met dezelfde concentratie, maar niet gepotentieerd) of een placebo. De gepotentieerde Galphimia glauca D6 bleek veel effectiever dan de placebo en de niet-gepotentieerde Galphimia glauca, die ongeveer even effectief waren.7 In een gecombineerde analyse van elf onderzoeken naar Galphimia glauca, waarbij in totaal 1038 hooikoortspatiënten werden onderzocht, stelden de onderzoekers vast dat het middel consequent effectiever was dan een placebo en minstens zo effectief als de gebruikelijke antihistaminica.8 Het middel lijkt ook te werken bij bronchiaal astma, atopisch eczeem, netelroos, galbulten

De werking van homeopathie

Galphimia glauca blijkt een effectief en veelzijdig middel tegen allergieën. Het is ook een mooi voorbeeld van hoe homeopathie werkt: De klachten die het kan veroorzaken in ‘pure stofvorm’ – zoals hevige niesbuien – kan het juist verlichten in kleine, verdunde doseringen.

De werkzame eigenschappen gaan niet verloren naarmate het verder verdund wordt, als dit althans wordt gedaan op de traditionele homeopathische manier: stapsgewijs verdunnen en krachtig schudden.

Metingen lijken erop te wijzen dat hoe groter de oplossing is (oftewel hoe groter de potentie), hoe effectiever het middel.

Zoals vaak bij homeopathie heeft het middel geen schadelijke bijwerkingen.

Het is niet ‘isopathisch’, oftewel: het werkt niet als een vaccin. Een vaccin zou in dit geval bestaan uit een minieme hoeveelheid pollen die ervoor zorgen dat iemand met aanleg voor hooikoorts geen pollenallergie ontwikkelt. De werkzaamheid van Galphimia glauca is daarentegen, zoals bij de meeste homeopathische middelen, gebaseerd op het zogenaamde gelijksoortigheidsbeginsel. Dat gaat uit van het principe dat ‘het gelijke met het gelijkende wordt genezen’.

Met andere woorden: in de homeopathie worden symptomen bestreden met een stof die (in pure vorm) deze symptomen juist heeft veroorzaakt. Dit betekent dat een homeopathisch middel kan worden gebruikt bij allerlei gelijksoortige klachten van de stof in pure vorm.

en door allergie veroorzaakte maagklachten.5 Als de klachten van uw vriendin seizoensgebonden zijn, wat ik opmaak uit uw vraag, stel ik voor dat ze ongeveer twee weken voordat ze verwacht dat haar klachten beginnen, start met het gebruik van Galphimia glauca D4.

Dit kan ze dan het beste blijven doen gedurende de hele periode dat ze doorgaans last heeft van haar klachten.

Galphimia glauca is verkrijgbaar bij diverse (online) verkopers van homeopathische middelen.

1 Phytomedicine, 2002; 9: 589-97 2 Phytomedicine, 2000; 7: 341-50 3 EXPLORE, 2006; 2: 25-9; J Clin Pharm Ther, 2004;

29: 37-45 4 Evid-Based Complement Alternat Med, 2013; 2013: 846740 5 Allg Homöop Zeit, 1967; 212: 533-42 6 Fortschr Med, 1983; 101: 811-4 7 Arzneimittelforschung, 1985; 35: 1745-7 8 Forsch Komplementärmed, 1996; 3: 230-4

17

16 18

Medisch Dossier | Januari 2017

|||medicijnen|of|moeder|natuur||| |||Door:|joanna|evans|||

Bisfosfonaten of vitamine K bij osteoporose?

Vitamine K kon wel eens een veilig en ­werkzaam alternatief zijn voor de standaardmedicijnen bij de behandeling van osteoporose, denkt Joanna Evans.

E

r zijn wereldwijd zo’n 200 miljoen mensen met osteoporose of botontkalking.1 De meest voorgeschreven middelen hiertegen zijn bisfosfonaten. Maar hoewel deze medicijnen de kans op botbreuken verminderen, kunnen ze ook ernstige bijwerkingen hebben, zoals hartproblemen, maagzweren, en osteonecrose van de kaak (afsterving van een gedeelte van de kaak).

Maar er is goed nieuws, want wetenschappers zijn hard op zoek gegaan naar alternatieve behandelingen voor osteoporose. Ze hebben een veelbelovend middel gevonden: een vitamine die van nature te vinden is in bladgroenten en gefermenteerde levensmiddelen.

De verborgen boost voor uw botten De Deense onderzoeker en Nobelprijswinnaar Henrik Dam ontdekte in de jaren dertig van de vorige eeuw een substantie die nodig was voor de bloedstolling (coagulatie). Hij noemde deze stof ‘Koagulations Vitamin’, wat werd afgekort tot vitamine K. Uit nieuwe onderzoeken blijkt nu dat deze in vet oplosbare voedingsstof ook een belangrijke rol speelt bij de gezondheid van onze botten.

Er zijn twee soorten vitamine K: vitamine K1 of fylichinon, die in donkergroene bladgroenten zit als spinazie, boerenkool en andere koolsoorten; en vitamine K2 of menachinon, dat voorkomt in vlees, kaas, en gefermenteerde producten als natto (een eeuwenoud

Japans gerecht, bereid met sojabonen die gefermenteerd zijn met een speciale bacterie: de bacillus subtilis).

Proeven met vitamine K2 Verschillende studies wijzen uit dat de kans op botbreuken kan toenemen als u niet genoeg vitamine K1 binnenkrijgt.2 En ook dat mensen die veel natto eten, minder vaak botontkalking hebben.3 Dat roept de vraag op of vitamine K-supplementen kunnen helpen bij het voorkomen en behandelen van osteoporose.

De Japanners denken beslist van wel. Ze waren de eersten die vitamine K2 – die een grotere invloed op botten lijkt te hebben dan K1 – gebruikten als behandeling van osteoporose.4 Het Japanse Onderzoeksinstituut voor Involutieziekten in Nagano onderzocht twee jaar lang 241 vrouwen met osteoporose. Daaruit bleek dat een hoge inname van vitamine K2 (namelijk dagelijks 45 mg menatetrenone: een synthetische vorm van vitamine K2) het aantal botbreuken significant verminderde vergeleken met een placebo. Ook voorkwam deze vitamine botverlies in de lumbale wervelkolom (onderrug).5 In een ander Japans onderzoek bleek menatetrenone in eenzelfde hoge dosering net zo effectief als etidronaat (een bisfosfonaat) in het verminderen van de kans op gebroken wervels bij postmenopauzale vrouwen met osteoporose. Bovendien verhoogde menatetrenone de botdichtheid (BMD: bone mineral density) aanmerkelijk, hoewel

minder sterk dan etidronaat.6 Aangezien vrouwen na de overgang meer risico lopen op osteoporose, richt veel vitamine K-onderzoek zich op postmenopauzale vrouwen. In een recente analyse van acht gerandomiseerde onderzoeken (met controlegroepen) onder postmenopauzale vrouwen bleek behandeling met vitamine K2 de botdichtheid van de lumbale wervelkolom te verbeteren, zij het slechts bescheiden. Ook bleek deze vitamine het aantal wervelfracturen te verminderen.7 Uit onderzoek kwam ook naar voren dat gezonde postmenopauzale vrouwen osteoporose kunnen voorkomen door K2 te slikken. De vitamine verbetert namelijk de botstofwisseling en remt botverlies, zelfs bij lage doseringen. In een drie jaar durende studie bleek een dagelijkse dosis van slechts 180 microgram van een natuurlijke vorm van K2 (namelijk MK-7: zie kadertekst) al voldoende om de leeftijdsgerelateerde achteruitgang van de botdichtheid in wervelkolom en dijbeen te verminderen en de botsterkte te verbeteren.8

Medisch Dossier | Januari 2017

Welke vorm van vitamine K2?

Vitamine K2 kan ook het botverlies voorkomen dat kenmerkend is voor patiënten met de ziekte van Parkinson,9 met levercirrose,10 beroerte11 of anorexia nervosa.12 Veiligheid en bijwerkingen Vitamine K2-supplementen blijken veilig, zelfs in de hoge doseringen die in veel studies werden gebruikt. Maar vanwege de invloed op de bloedstolling moet u geen vitamine K nemen als u ook bloedverdunners slikt.

Over het algemeen duidt het veiligheidsprofiel van K2 erop dat het een aantrekkelijk alternatief is voor bisfosfonaten. Deze laatste hebben een lange lijst bijwerkingen, van ernstige hartritmestoornissen tot maagzweren en schade aan de slokdarm.13 Ironisch genoeg kunnen de bisfosfonaten ook juist botproblemen veroorzaken, zoals de in het begin van dit artikel al genoemde osteonecrose van de kaak.14 Daarbij geneest botweefsel niet meer, zelfs niet na een relatief kleine ingreep als een getrokken kies.

Afsterving van het bot kan tot botbreuken leiden en een operatie om het dode bot weg te halen, en tot botinfecties waardoor iemand langdurig antibiotica

nodig heeft.

In één onderzoek bleken vrouwen die langer dan vijf jaar bisfosfonaten slikten, een kleinere kans op breuken te hebben die typerend zijn voor osteoporose. Maar de kans op andere fracturen, zoals van de femurschacht (het lange, buisvormige deel van het dijbeenbot), was drie keer zo groot als bij vrouwen die de medicijnen slechts af en toe of maximaal 100 dagen slikten.15 Conclusie Er zijn duidelijke aanwijzingen dat het slikken van vitamine K, vooral K2, botten sterker kan maken en het aantal botbreuken bij mensen met osteoporose (of mensen in de risicogroep) kan verkleinen. Dat maakt het tot een bruikbare voedingsstof voor de preventie en behandeling van broze botten, vooral met het oog op de risico’s van bisfosfonaten. Hoewel veel van de onderzoeken werden uitgevoerd met hoge doses van een synthetische vorm van K2, bleek dat toch veilig en het werd goed verdragen.

En inname van lagere doses van een natuurlijke vorm van K2 is ook veelbelovend voor het behoud van gezonde botten (zie kader).

Toch is een veelzijdige aanpak van osteoporose het beste: een aanpak waarin allerlei benodigde voedingsstoffen voor gezonde botten zijn opgenomen, en waarbij ook wordt gelet op leefstijl, zoals voldoende bewegen. Een combinatie van vitamine K2 en vitamine D3 bleek de botdichtheid bij osteoporosepatiënten meer te verhogen dan een van beide voedingsstoffen apart.16 Meer lezen over de behandeling van osteoporose? Lees Medisch Dossier van juli 2014.

Vitamine K2 (menachinon) is er in verschillende vormen. In veel oudere onderzoeken naar vitamine K en osteoporose werd een synthetische vorm gebruikt, namelijk menaquinon-4 (MK-4), ook wel menatetrenon genoemd, meestal in een hoge dosering van 45 mg per dag.

Maar tegenwoordig richt het onderzoek zich op menaquinon-7 (MK-7): een vorm die van nature voorkomt in het Japanse gefermenteerde sojaproduct natto, en dat ook kant-en-klaar beschikbaar is als supplement.

MK-7 lijkt een aantal voordelen te hebben ten opzichte van MK-4. Het belangrijkste daarvan is de grotere biologische beschikbaarheid (dat wel zeggen dat de werkzame stof beter de bedoelde plek bereikt), en de werkzaamheid bij lagere doseringen.1 Daarom adviseren deskundigen MK-7-supplementen in een dosering tussen de 100 en 300 microgram per dag.

U kunt ook genoeg K2 binnenkrijgen door veel natto te eten. Al is het nog maar de vraag of dit sojaproduct u zal bevallen, want het heeft een penetrante geur en een bittere smaak. Het is bovendien slecht verkrijgbaar, behalve in Aziatische winkels.

Ook vitamine K1 is belangrijk voor de gezondheid van uw botten. Het is volop aanwezig in groene bladgroenten, zoals spinazie, boerenkool en andere koolsoorten. Dus als u zorgt dat u voldoende groenten eet, krijgt u vanzelf vitamine K1 binnen.

1 Nutr J, 2012; 11: 93; Osteoporos Int, 2013; 24: 2499-507; www.naturalmedicinejournal. com/journal/2015-10/choosing-right-vitamink2-menaquinone-4-vs-menaquinone-7

1 Ther Adv Chronic Dis, 2010; 1: 115-28 2 Bone, 2011; 49: 990-5 3 J Nutr, 2006; 136: 1323-8; Osteoporos Int,

2012; 23: 705-14 4 Altern Med Rev, 2005; 10: 24-35 5 J Bone Miner Res, 2000; 15: 515-21 6 J Orthop Sci, 2001; 6: 487-92 7 Nutrients, 2014; 6: 1971-80 8 Osteoporos Int, 2013; 24: 2499-507 9 Bone, 2002; 31: 114-8 10 Am J Gastroenterol, 2002; 97: 978-81 11 Bone, 1998; 23: 291-6 12 Psychiatry Res, 2003; 117: 259-69 13 Dig Dis Sci, 2002; 47: 1665-78 14 Urol Nurs, 2016; 36: 111-6, 154 15 JAMA, 2011; 305: 783-9 16 J Orthop Sci, 2000; 5: 546-51

19

VIER POTEN DIE ZORGEN DAT UW KIND STERKER OP EIGEN BENEN STAAT.

KNGF Geleidehonden leidt autismegeleidehonden op voor jonge kinderen met ASS. Onze honden vergroten de mobiliteit; ouders en kind kunnen veilig samen op stap.

Ook organiseren we PAWS workshops waar u leert wat een huishond kan betekenen voor uw kind met autisme. Meer weten? Bel 020-496 93 33 of kijk op onze site.

WWW.GELEIDEHOND.NL/AUTISME