Medisch dossier 1803 mei 2016

Jaargang 18 N o 3 mei 2016

Kruiden

Bij hormonale problemen

Los nummer E 7,50

Examenstress 7 tips om uw kind te helpen

Gezond gewicht Appels, peren, bessen

Zo klopt u uw

pijn weg Pijn kunt u snel verlichten. Hoe? Stel de juiste vragen en begin met kloppen

2

Medisch Dossier | MEI 2016

4 10

|||inhoud|||

4

12

12

|||colofon|||

18

Over Medisch Dossier Medisch Dossier is de Nederlandse vertaling en bewerking van het Britse maandblad What Doctors Don’t Tell You. Hiermee bieden we onafhankelijke informatie over zowel de risico’s en gevaren van medicijnen en behandelingen als over de beloften van mogelijke alternatieven.

Ons doel: patiënten stimuleren hun gezondheid meer in eigen hand te nemen. Medisch Dossier verzet zich niet tegen de reguliere geneeskunde, maar stimuleert de samenwerking tussen artsen en patiënten. Toonaangevende medische vaktijdschriften vormen de bron van onze artikelen, zodat alle informatie is gebaseerd op gevestigd wetenschappelijk onderzoek.

De redactie van Medisch Dossier bevindt zich in Engeland; Uitgeverij The Optimist BV verzorgt ­uitsluitend de Nederlandse vertaling en administratie. De redactie is in het Engels bereikbaar via www.wddty.com Hoofdredactie: Bryan Hubbard en Lynne McTaggart Coördinatie: Els Kwaks Vertaling: Taalpraktijk Mieke Prins Artdirector: Carl de Vaal Vormgeving: Saskia Geleedts Uitgever: Uitgeverij The Optimist BV Drukwerk: Print Consult Redactieraad internationaal: Dr. John Mansfield, Dr. Leo Galland, Dr. Alan Franklin, Dr. Patrick Kingsley, Dr. Jean Monro, Dr. J. Anthony Morris, Annemarie Colbin, Anne Gaskell (La Leche

18

Kloppend naar de bron Pijn kunt u binnen een paar minuten verlichten of laten verdwijnen door vast te stellen wat uw emotionele band met die pijn is en deze weg te kloppen.

Nieuws Appels, peren en bessen voor gezond gewicht; ongezond eten verdubbelt kans op longkanker bij nietrokers; nieuwe boosdoener ziekte van Lyme; lage hartslag niet gevaarlijk, hartslagverlagende medicijnen wel; en meer

In 7 stappen naar een 10 De examentijd komt eraan. Misschien vraagt u zich af wat u als ouder kunt bijdragen aan het optimaal functioneren van uw kind. Zeven stappen om de hersenfunctie van uw kind te optimaliseren.

De kracht van kruiden Kruiden kunnen een krachtige uitwerking hebben op acne en andere hormonale problemen bij vrouwen.

League), Janet Balaskas, Dr. J. Levenson, Dr. Ellen Grant, Dr. Melvyn Wehrbach, Dr. Michel Odent, Dr. Keith Mumby, Dr. J. Wright, Prof. Gordon Stewart, Dr. Vickie Rippere, Dr. Anthony Newburry, Sally Bunday

Abonneeservice Postbus 105, 2400 AC Alphen aan den Rijn Tel. 0172 476085 medischdossier@spabonneeservice.nl www.medischdossier.org/abonneeservice

Redactieraad Nederland: Jan C. van Beek, arts en manueel geneeskundige, Robert K.T.H. Trossèl, arts.

Archief De eerste editie van Medisch Dossier verscheen in 1999. Via www.medischdossier.org kunt u oude nummers voor vijf euro exclusief verzendkosten per stuk nabestellen. Wanneer u abonnee bent, heeft u via uw abonneecode gratis toegang tot het digitale archief, dat al het gepubliceerde materiaal vanaf 2004 bevat.

Abonnementen Een jaarabonnement op Medisch Dossier (tien nummers) kost € 68,25 en geeft u onbeperkt toegang tot het digitale archief op www.medischdossier.org.

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Indien drie maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch verlengd. Adreswijzigingen en opzeggingen kunnen uitsluitend schriftelijk of per e-mail worden doorge­geven. Nieuwe abonnees ontvangen binnen vier weken na aanvraag hun eerste nummer.

Adreswijzigingen graag vier weken van tevoren doorgeven per post of e-mail.

Uitgeverij The Optimist BV behoudt zich het recht voor een keer per jaar een prijsindexatie toe te passen.

Wij nemen uw gegevens op in een gegevensbestand.

Deze gegevens worden gebruikt voor de met u gesloten overeenkomsten, zoals de abonnementen­ administratie van de uitgeverij. Daarnaast kunnen wij uw gegevens gebruiken om u op de hoogte te houden van interessante informatie en/of het doen van aanbiedingen van Uitgeverij The Optimist BV of van door ons zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Mocht u hiertegen bezwaar hebben, stelt u ons hiervan dan per post of via e-mail op de hoogte.

Disclaimer Hoewel aan de voorbereiding van deze uitgave alle zorg is besteed, kan de uitgever niet verantwoordelijk worden gehouden voor eventuele schade of leed, veroorzaakt door behandelingen, advies of informatie gepubliceerd in dit nummer. Alvorens een behandeling te ondergaan is het raadzaam om een specialist te raadplegen. © Uitgeverij The Optimist B.V. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en openbaar worden gemaakt zonder toestemming van de uitgever.

Deze nieuwsbrief wordt uitgebracht onder licentie van WDDTY Publishing Ltd (UK). Alle rechten op het gelicentieerde materiaal behoren toe aan WDDTY Publishing Ltd. Het materiaal mag niet worden gereproduceerd, als geheel of in delen, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van WDDTY Publishing Ltd. De naam What Doctors Don’t tell You is eigendom van WDDTY Publishing Ltd.

De geheime boodschap van pijn Onze wereld is voortdurend in de greep van pijn, en het leven lijkt elk jaar pijnlijker te worden. In Europa alleen al lijdt naar schatting 19 procent van de bevolking aan chronische pijn. Het aantal is twee tot drie keer zo hoog als in de zeventiger jaren van de vorige eeuw.

In de Verenigde Staten is het nog erger. Volgens de Amerikaanse Pijnstichting hebben meer dan 26 miljoen Amerikanen tussen de 20 en 64 jaar regelmatig rugpijn. Bijna een derde van alle volwassenen boven de 65 heeft een bepaalde vorm van pijn in de knie en meer dan een zesde heeft last van pijn of stijfheid in een heup.

Ondanks het feit dat pijn de belangrijkste ‘ziekte’ van onze tijd is – die veel vaker voorkomt dan kanker, diabetes of een van de degeneratieve ziekten – heeft de geneeskunde geen ander antwoord dan het gebruik van chemische stoffen om pijnsignalen te blokkeren of onderdrukken. Miljoenen patiënten overleven jarenlang op pijnstillers die ze bij de drogist halen, zoals paracetamol of aspirine, ondanks de risico’s bij langdurig gebruik.

Maar het begint door te dringen dat de pillen niet altijd werken.

De meeste verpleeghuispatiënten houden matige of ernstige pijn, ook al krijgen ze een overmaat aan pijnstillende medicatie. En ook veel andere mensen geven aan dat hun pijn niet overgaat als ze pijnstillers gebruiken.

Dat hoeft ons niet te verbazen, nu we steeds beter weten hoe ons lichaam werkt. Farmaceutische geneesmiddelen zijn gestoeld op het principe dat chemische processen in ons lichaam zich op een gestructureerde en lineaire manier afspelen, zodat het middel precies op knopje A kan drukken en het nauwkeurig in gleufje B kan laten vallen. Maar we weten inmiddels dat onze lichamelijke processen iets ingewikkelder verlopen.

Onlangs hebben wetenschappers berekend dat de meer dan 6.000 eiwitten in ons lichaam een netwerk vormen van meer dan 70.000 interacties. Elke poging om één bepaalde taak van één bepaald eiwit los te zien van de rest is eigenlijk onmogelijk. Zo is ook pijn niet alleen het signaal van een defect; pijn heeft ook te maken met de complexe interactie tussen lichaam en geest. Nieuwe theorieën laten zien dat pijn niet alleen het gevolg is van een zenuw die geprikkeld wordt, maar dat pijn ook een mentale of emotionele oorzaak kan hebben.

Zoals ons hoofdartikel laat zien, is een van de belangrijkste oorzaken van aanhoudende pijn emotionele stress. Dat betekent dat pijn behandeld kan worden door de mentale en emotionele oorzaken aan te pakken. Zoals Nick Ortner ontdekte, kan het behandelen van emotionele problemen met een nieuwe techniek iets voor elkaar krijgen wat onmogelijk lijkt: jaren van onverklaarbare pijn kunnen in een paar minuten verdwijnen.

Het wordt tijd dat we ophouden met proberen de pijn tijdelijk ‘uit te zetten’, en dat we beter gaan luisteren naar wat de pijn ons probeert te vertellen.

Lynne McTaggart en Bryan Hubbard

3

|||van||de||hoofdredactie|||

Medisch Dossier | mei 2016

4

Medisch Dossier | mei 2016

|||DOSSIER:|lichaam|&|geest||| |||Door:|nick|ortner|||

Kloppend

naar de bron Pijn kunt u binnen een paar minuten verlichten of laten verdwijnen door vast te stellen wat uw emotionele band met die pijn is en deze weg te kloppen.

Medisch Dossier | mei 2016

O

ngeveer 19 procent van de Europeanen lijdt aan chronische pijn1; in Nederland zijn dat dus ruim 3 miljoen mensen. Bij velen van hen wordt een aandoening vastgesteld en zij krijgen het advies om zich te laten opereren. Helaas blijven veel mensen ook na zo’n operatie pijn houden, of de operatie leidt uiteindelijk tot nog meer pijn dan voorheen. Zo krijgt bijvoorbeeld een vijfde van de patiënten die een nieuwe knie heeft gekregen chronische pijnklachten.

Nog meer mensen worden behandeld met medicijnen die niet alleen veel bijwerkingen hebben, maar ook slechts kort, en vaak gedeeltelijk, de pijn verlichten. Pillen en operaties bieden dus niet de duurzame pijnverlichting waar mensen naar smachten, maar wat is er wel mogelijk?

Het antwoord? Kloppen.

Deze techniek, ook wel ‘tapping’ genoemd, is dertig jaar geleden ontwikkeld door psycholoog Roger Callahan. Sindsdien hebben tienduizenden mensen dit kloppen met succes gebruikt om chronische pijn te verlichten. De techniek combineert het beste van de oosterse en de westerse geneeskunde en is zowel op emotionele als op lichamelijke aspecten van pijn gericht. Bij deze techniek worden emoties met woorden omschreven, meestal hardop, terwijl met de vingertoppen op specifieke meridiaanpunten op het lichaam wordt geklopt.

Callahan zag de resultaten van kloppen bij zijn patiënten en begon zijn methode, die hij TFT (Thought Field Therapy) noemde, te delen met collega’s. Gary Craig, een student van Callahan, ontwikkelde een vereenvoudigde methode en noemde deze EFT (Emotional Freedom Techniques). De EFT-reeks kent negen kloppunten, die tegenwoordig door de meeste therapeuten worden gebruikt. De EFT-reeks van Craig heeft er, samen met de tappingmethode van Patricia Carrington, voor gezorgd dat iedereen de kloptechniek kan toepassen – dus niet alleen hoogopgeleide professionals.

Bewijs voor het verband tussen lichaam en geest Om beter te begrijpen waarom kloppen zo effectief is voor het verlichten van pijn, kunnen we kijken naar de geweldige ontdekkingen die de farmacologe Candace Pert deed als het gaat over de verbinding tussen lichaam en geest.

Pert werkte in de jaren zeventig van de vorige eeuw als promotieassistente in de door mannen gedomineerde laboratoria van de Amerikaanse gezondheidsinstituten (NIH). Haar succes in het meten van de opiaatreceptor leverde een wetenschappelijke basis voor wat zij de ‘body-mind’ noemde – de plek waar lichaam en geest samenkomen. In haar boek Molecules of

Emotion geeft zij de volgende uitleg: ‘Door technologische vernieuwingen hebben wij de moleculaire basis van emoties kunnen onderzoeken. We beginnen nu te begrijpen dat de moleculen van onze emoties nauw verbonden zijn met onze fysiologie en dat ze daar niet van gescheiden kunnen worden. Ik ben gaan begrijpen dat het de emoties zijn die lichaam en geest met elkaar verbinden.’

De opiaatreceptoren die Pert mat, zijn te vergelijken met sleutelgaten. Ze binden aan heel specifieke sleutels, peptiden genaamd, die ‘de andere helft vormen van de moleculen van de emotie.’ Wanneer de receptor het precies passende peptide bindt, kan het gedrag van die cel veranderen. Met andere woorden, het gedrag van een cel kan op elk moment veranderen, afhankelijk van welke ‘peptide-sleutels’ aan de bijbehorende opiaatreceptoren gebonden zijn.

‘Op grotere schaal gezien, kunnen deze minuscule fysiologische verschijnselen grote veranderingen in gedrag, lichamelijke activiteit en zelfs stemmingen veroorzaken,’ aldus Pert.

De onderzoeksresultaten van Pert vormen een wetenschappelijke basis voor het idee dat we lichamelijke aandoeningen kunnen genezen door ons op emoties te richten. Dit ‘probleem van niet-genezen gevoelens, de opeenhoping van gekneusde en gebroken emoties waar mensen onder gebukt gaan zonder er ooit over te praten’, is volgens Pert het gebied waar de reguliere geneeskunde het slechtst mee overweg kan.

De diepere oorzaak van pijn John Sarno, schrijver van het boek Rugpijn: de natuurlijke weg tot genezing, heeft in zijn lange carrière gezien welke gevolgen de ontdekking van Pert voor patiënten heeft gehad. In zijn werk met duizenden patiënten heeft hij een body-mindziekte vastgesteld die hij TMS (tension myositis syndrome) noemt.

Volgens Sarno heeft iedereen van nature negatieve emoties, vooral boosheid. Ze komen voort uit de hoge eisen van ons dagelijkse leven en de daarbij behorende stress. Wanneer die boosheid zich in de loop van de tijd opstapelt en er geen uiting aan wordt gegeven, kan deze gaan vastzitten in ons onderbewuste.

Sarno legt uit: ‘Opgehoopte boosheid is woede; het is beangstigend dat door onbewuste woede lichamelijke klachten kunnen ontstaan.’

Dit is een heel normaal proces, maar het is moeilijk om dit met conventionele behandelmethoden via bewustwording aan te pakken. Sarno legt verder uit: ‘Als mensen kunnen kiezen tussen leren omgaan met moeilijke gevoelens of hevige lichamelijke pijn lijden, zullen de meesten kiezen om te leren omgaan met die gevoelens. Dat is logisch. Maar de manier waarop het

5

6

Medisch Dossier | mei 2016

|||DOSSIER:|lichaam|&|geest|||

Kloppen: een stapsgewijze gids

Karateslagpunt

1. Sluit uw ogen en adem driemaal diep in en uit. Let goed op wat u voelt in uw lichaam en concentreer u op het hier en nu. Voel hoe uw voeten stevig op de grond staan en contact maken met de aarde.

2. Concentreer u op uw pijn (of op het probleem waar u het meest mee worstelt). Schrijf in uw dagboek wat voor soort pijn u voelt (bijvoorbeeld scherpe, doffe, warme of koude pijn) en waar die pijn zit.

3. Geef de intensiteit van de pijn een cijfer op een schaal van 0 tot 10, waarbij 10 de vreselijkste pijn is die u zich kunt voorstellen. Dit wordt de SUD-score genoemd. Noteer dit cijfer in uw dagboek.

4. Houd uw SUD-score in gedachten en stel een zogeheten ‘startzin’ op. Deze is gericht op de energie en de aard van uw pijn. De startzin kan er in principe zo uitzien: ook al heb ik <beschrijf uw pijn>, ik houd veel van mezelf en ik accepteer mijzelf volledig. U kunt dus bijvoorbeeld zeggen: ‘Ook al heb ik deze hete, scherpe, stekende pijn laag in mijn rug, ik houd veel van mezelf en ik accepteer mijzelf volledig’ of: ‘Ook al heb ik deze doffe, kloppende pijn in mijn kaak, ik houd veel van mezelf en ik accepteer mijzelf volledig.’ Uw startzin moet overeenkomen met wat u voelt als u begint met kloppen.

5. Klop op het karateslagpunt (zie afbeelding links) terwijl u uw startzin driemaal herhaalt. Klop daarna achtereenvolgens op de acht hiernaast aangegeven punten (zie afbeeldingen rechts), terwijl u de startzin hardop uitspreekt.

Klop vijf tot zeven keer op elk punt, maar maak u niet druk over het tellen of het perfect uitvoeren, het is een ‘vergevingsgezind’ proces. Het maakt niet uit met welke hand en op welke kant van het lichaam u klopt, u kunt de hand en de kant kiezen die voor u het beste voelen, want de meridiaanlijnen lopen aan beide kanten van het lichaam.

6. Als u klaar bent met kloppen op de achtereenvolgende punten, ademt u diep in en uit, en let u op wat u voelt. Geef de intensiteit van uw pijn nogmaals een cijfer van 0 tot 10 en kijk welke vooruitgang u hebt geboekt.

7. Test uw vooruitgang door de beweging te maken die eerst pijn veroorzaakte, of concentreer u op de herinnering of emotie die uw pijn erger maakte.

8. Ga door met kloppen zolang dat nodig is om de pijnverlichting te krijgen die u wilde.

9. Schrijf in uw dagboek welke veranderingen in uw pijn u hebt opgemerkt en noteer ook veranderingen in de intensiteit van de pijn.

emotionele systeem nu bij de mens wordt geregeld, bepaalt hoe het reageert; in het onderbewuste is het vaak helemaal niet logisch.’

Het gevolg hiervan is dat wij negatieve emoties zoals boosheid vaak onbewust wegstoppen in plaats van verwerken. Wanneer onderdrukte woede in ons onderbewuste eenmaal een bepaald niveau heeft bereikt, laten onze hersenen lichamelijke klachten ontstaan, zoals chronische pijn, door de bloedtoevoer naar bepaalde delen van ons lichaam te beperken.

Stel bijvoorbeeld dat u jaren geleden een nare scheiding hebt doorgemaakt. Het moest gebeuren en inmiddels weet u dat u er beter uitgekomen bent.

Het voelt alsof u eroverheen bent, maar in werkelijkheid heeft uw onderbewuste in die nare tijd uw woede opgeslagen, zonder dat u daar erg in had. Zo werkt het onderbewuste: het neemt de regie over zonder dat we dat merken of goedkeuren. Na verloop van tijd beperkt die onderdrukte woede de zuurstof-

toevoer naar uw spieren. Door het zuurstofgebrek trekken spieren samen en dit breidt zich uit naar andere spieren in de omgeving.

Dit proces kunt u voelen als u uw vuisten balt: eerst spannen de spieren in uw hand zich, en vrijwel meteen voelt u dat ook de spieren in uw onderarm zich spannen. Als uw spieren samengespannen blijven, voelt u na een tijdje pijn.

Volgens Sarno kan TMS alleen worden behandeld door de onderliggende emoties aan te pakken die de pijn in eerste instantie hebben veroorzaakt: ‘Wanneer patiënten zich bewust worden van hun woede of ondraaglijke gevoelens, kunnen deze gevoelens hun strijd voor bewustwording opgeven. Wanneer die bedreiging wordt weggehaald, is lichamelijke afleiding niet meer nodig en verdwijnt de pijn.’

Het werk van Sarno laat zien dat we lichamelijke pijn kunnen behandelen door nieuwe manieren te vinden om de body-mind te bereiken en onze emoties beter te verwerken.

‘Ik ben gaan begrijpen dat het de emoties zijn die lichaam en geest met elkaar verbinden.’

Medisch Dossier | mei 2016

Wenkbrauw

Naast het oog

Onder het oog

Onder de neus

Kin

Sleutelbeen

Onder de arm

Boven op het hoofd

Pijn, hersenen en emoties De hersenen en het lichaam kunnen op vele manieren pijn laten ontstaan, verergeren en laten voortduren.

Soms ontstaat pijn na een gebeurtenis, bijvoorbeeld als u iets zwaars optilt en daarbij pijn in uw rug krijgt.

In die gevallen voelt u de pijn meestal direct, of niet veel later. Meteen daarna ontstaan er in het netwerk van zenuwcellen in de hersenen nieuwe verbindingen. Zo probeert het lichaam om u in de toekomst te beschermen tegen gelijksoortig letsel: door uw alertheid om pijn te vermijden te verhogen.

Het vermogen van de hersenen om nieuwe verbindingen te vormen, wordt ‘neuroplasticiteit’ genoemd.

De neuroplastische veranderingen die direct na het oplopen van letsel in de hersenen optreden, verschillen sterk, van persoon tot persoon en van gebeurtenis tot gebeurtenis. Sommige deskundigen denken dat de aard en de timing van de specifieke neuroplastische veranderingen in de hersenen na letsel mede kunnen bepalen waar en hoelang u pijn hebt door dat letsel.

Met andere woorden, uw emotionele toestand op het moment van het letsel, of in de daaropvolgende uren, kan mede bepalen of uw pijn chronisch wordt, of die op één of op meerdere plaatsen optreedt, enzovoorts.

Onderzoek met behulp van fMRI (functionele magnetische resonantie) heeft aangetoond dat emoties als

Welke emotie zit er achter uw pijn?

Pak om te beginnen uw dagboek en een pen. Sluit uw ogen, haal een keer diep adem en begin op de punten te kloppen, terwijl u aan uzelf vraagt: welke emotie zit er achter mijn pijn? Als ik het verhaal van mijn pijn zie, hoor en ruik, welke emoties komen er dan bij me op?

Er bestaan geen goede of foute antwoorden op deze vraag. Blijf gewoon kloppen terwijl u de vraag telkens weer stelt. Als het antwoord dat bij u opkomt bijvoorbeeld boosheid, angst of schuld is, vraag u dan af hoe intens dat gevoel is op een schaal van 0 tot 10. Let ook op uw pijn en geef die ook een cijfer op een schaal van 0 tot 10.

Als u een emotie hebt benoemd, blijf dan kloppen terwijl u uzelf een specifiekere vraag stelt, zoals: bang waarvoor? Boos op wie of wat?

Schuldig waarover?

Als u uw antwoorden hebt, open dan langzaam uw ogen en schrijf de emotie(s) en het cijfer voor de intensiteit in uw dagboek, samen met eventuele andere ideeën, gedachten of indrukken die tijdens het kloppen bij u opkwamen.

7

8

Medisch Dossier | mei 2016

|||DOSSIER:|lichaam|&|geest|||

De hersenen van de mens zijn zo ontwikkeld, dat ze meer op negatieve dan op positieve resultaten gericht zijn Casus: Alle last op haar schouders Toen ik Nicole de eerste keer vroeg om haar rechterarm op te tillen, aarzelde ze en deed toen een poging, maar toen ze haar arm nog geen tien centimeter had opgetild, vertrok ze al van pijn. Haar rechterschouder zat al bijna drie jaar vast en deed veel pijn, als gevolg van herhaalde bewegingen boven haar hoofd die zij voor haar werk moest maken.

Sinds ze pijn in haar schouder kreeg, was ze erg beperkt in wat ze dagelijks kon doen. Ze was tweemaal aan haar schouder geopereerd, maar dat had niet geleid tot de pijnverlichting en betere mobiliteit die ze zo graag wilde. ‘Op sommige dagen kan ik alleen maar op bed liggen’, vertelde ze.

We begonnen met algemeen kloppen, gericht op ‘alle pijn in mijn lichaam’. Daarna vroeg ik haar om op de achtereenvolgende punten te kloppen, terwijl ze vertelde wat er gebeurd was toen de pijn ontstond. Hierbij moest ze zich concentreren op de emoties die ze toen had, maar ook op wat ze zag, rook en hoorde, en welke kleuren ze zich herinnerde.

Het basisidee is dat je klopt terwijl je praat, waardoor je bij de vastgelopen energie, het trauma en de emoties uit die tijd kunt komen. Door jezelf toe te staan om die dingen te voelen en te verwoorden terwijl je klopt, kun je ze ook loslaten.

Terwijl ze klopte, vertelde ze dat ze voordat ze last van haar schouder kreeg, als purser op een cruiseschip had gewerkt, wat voor haar een droombaan was. Toen werd haar moeder ziek en moest ze die baan opgeven. Ze kreeg een kantoorbaan waarbij ze vervelende opdrachten kreeg en lange dagen moest werken om haar geld te verdienen. Haar moeder ging dementeren en Nicole was gedwongen om voor haar te zorgen, terwijl ze ook die drukke baan had.

‘Het was een erg emotionele tijd, met veel stress,’ vertelde ze. ‘Ik kreeg geen hulp, ik zorgde voor mijn moeder, ik had intussen veel pijn en ik maakte lange werkdagen. . . Het voelt goed om hierover te praten’, voegde ze eraan toe.

We begonnen te kloppen op het trauma dat ze in die periode had opgelopen en hoe dat bij haar was gebleven in haar vastzittende schouder. ‘Toen ik voor mijn moeder zorgde, was er echt niemand die me hielp’, verklaarde ze. We klopten op haar boosheid en woede omdat haar familie haar niet geholpen had, en hoe zij haar behandeld hadden. We klopten ook om die boosheid en woede los te laten, om haar schouder los te maken en om de pijn te laten verdwijnen.

In slechts twintig minuten was de pijn in haar schouder aanmerkelijk minder geworden. Ze kon haar arm voor het eerst sinds lange tijd tot een hoek van 45 graden optillen. Ze had de vinger kunnen leggen op de werkelijke bron van haar pijn: haar boosheid en woede naar haar familie, omdat die haar niet hadden geholpen toen haar moeder ziek en dement was.

angst en boosheid pijn kunnen verergeren. Negatieve emoties kunnen kortdurende pijn ook laten veranderen in chronische pijn.

In een onderzoek bij vrouwen met fibromyalgie, een aandoening met chronische pijn, veroorzaakten Nederlandse onderzoekers met behulp van elektrische prikkels pijn onder twee verschillende omstandigheden: terwijl de vrouwen aan een emotioneel neutrale gebeurtenis dachten, en terwijl zij dachten aan een gebeurtenis die hen verdrietig of boos maakte.

De vrouwen voelden telkens meer pijn als ze aan een gebeurtenis dachten die hen verdrietig of boos ­maakte.

Er is ook aangetoond dat het uiten van emoties helpt om pijn te verminderen. In een gerandomiseerd onderzoek met controlegroepen met meer dan 150 patiënten hadden degenen die cognitieve gedragstherapie kregen en hun emoties konden uiten minder pijn, vermoeidheid en functionele handicaps dan degenen die alleen op een wachtlijst waren gezet.2 Laat het wel duidelijk zijn dat u bij nieuwe, acute pijn zonder duidelijke verklaring eerst een arts moet raadplegen, voordat u begint met kloppen om de pijn te verlichten. Pijn is de manier van het lichaam om u iets te laten weten. Er kan medisch onderzoek nodig zijn om vast te stellen wat uw lichaam u precies vertelt, en of er een aandoening is ontstaan die zal verergeren wanneer u geen medische hulp inroept.

Kloppen als natuurlijke pijnstiller In een dubbelblind onderzoek van Dawson Church is aangetoond dat na slechts één uur kloppen het cortisolgehalte gemiddeld met 24 procent daalt. Na eenzelfde periode van één uur met gesprekstherapie, zonder kloppen, daalde de cortisolspiegel van de deelnemers veel minder.3 Die daling in de cortisolspiegel kan deels verantwoordelijk zijn voor de door kloppen veroorzaakte pijnverlichting. In een gerandomiseerd onderzoek met patiënten met spanningshoofdpijn in het Rodekruisziekenhuis in Athene vertoonden patiënten na kloppen een daling in de intensiteit en frequentie van hoofdpijn met meer dan 50 procent.4 Een ander onderzoek met 216 mensen die in de gezondheidszorg werkten, liet zien dat deze deelnemers een statistisch significante daling in lichamelijke pijn hadden na een eendaagse workshop EFT. Ook in andere onderzoeken, met veteranen en mensen met fibromyalgie, zijn significante dalingen in lichamelijke pijn na kloppen aangetoond.5 Onderzoek heeft aangetoond dat acupunctuur en ook acupressuur pijnverlichting geven door de gehaltes endorfinen in het lichaam te verhogen.6 Omdat bij tapping gebruik wordt gemaakt van acupressuur-

Medisch Dossier | mei 2016

De storende invloed van negativiteit De hersenen van de mens zijn zo ontwikkeld, dat ze meer op negatieve dan op positieve resultaten gericht zijn. Uit bescherming zijn ze erop gericht om altijd van het ergste uit te gaan. Rick Hanson legt het uit in zijn boek Geheugen voor geluk: onze voorouders konden zich op twee manieren vergissen: 1. denken dat er een tijger in de bosjes zat terwijl er geen tijger zat, en 2. denken dat er geen tijger in de bosjes zat terwijl er wel een zat.

Door de eerste vergissing was iemand onnodig bang, maar de tweede vergissing kostte iemand zijn leven.

Als gevolg hiervan zijn we zo geëvolueerd dat we rustig duizend keer de eerste vergissing maken, om maar te voorkomen dat we ooit de tweede vergissing maken… Onze hersenen zijn er standaard op ingesteld om gevaren te overschatten, mogelijkheden te onderschatten en onze middelen om gevaren aan te pakken en kansen te benutten te onderschatten. Vervolgens gebruiken we informatie die deze opvattingen ondersteunt wel om onze mening bij te werken, maar informatie die er niet mee overeenkomt, negeren of verwerpen we.

Er zijn zelfs speciale gebieden in de amandelkern die ervoor zorgen dat we niet ophouden met bang zijn, vooral door ervaringen in onze jeugd. Daardoor zijn we sterk gericht op bedreigingen die in feite kleiner of eenvoudiger zijn dan we vrezen, terwijl we kansen die groter zijn dan we hoopten, over het hoofd zien. Daardoor zijn onze hersenen erg vatbaar voor ‘papieren-tijger-paranoia’: de angst voor iets wat er gevaarlijk uitziet, maar het niet is.

De meeste mensen zullen herkennen wat Hanson ‘de speciale kracht van angst’ noemt, omdat dit al duizenden jaren in ons

punten en daarbij de cortisolspiegel wordt verlaagd, is het waarschijnlijk dat er door kloppen, net als bij acupunctuur, in het lichaam endorfinen vrijkomen die zorgen voor pijnverlichting.

De geweldige resultaten die met kloppen zijn verkregen als het gaat om het verlichten van chronische pijn kunnen, althans deels, worden verklaard doordat met deze techniek de zogenaamde ‘meridiaanlijnen’ worden bereikt. De kennis van deze meridiaanlijnen dateert al uit de oude Chinese geneeskunst, maar deze draadachtige microscopische structuren werden pas in de jaren zestig van de vorige eeuw, met behulp van stereomicroscopie en elektronenmicroscopie, voor het eerst zichtbaar gemaakt. De beelden lieten buisvormige structuren zien met een dikte van 30 tot 100 micrometer (duizendste millimeter), die van boven naar beneden door het lichaam liepen. Ze werden voor het eerst in een publicatie beschreven door de NoordKoreaanse onderzoeker Kim Bong-Han, en werden ‘Bonghan-buisjes’ genoemd.7 Ter vergelijking: een rode bloedcel heeft een dikte van 6 tot 8 micrometer; het zijn dus echt heel dunne structuren.

U kunt zich de meridiaanlijnen voorstellen als een glasvezelnetwerk in het lichaam. Ze bevatten veel informatie, vaak elektrisch en veel meer dan wat in

onderbewuste wordt gehamerd. Denk maar eens aan uw dagelijkse bezigheden. Als u een beweging maakt die pijn veroorzaakt, dan zult u er waarschijnlijk, net als de meeste mensen, nog maandenlang voor zorgen dat u die beweging niet meer maakt. Als u iets doet wat uw pijn verzacht of wat zelfs goed voelt, kan het best zijn dat u daar niet meer zo snel aan terugdenkt. Dat is het werk van uw primitieve hersenen. Met andere woorden, door de manier waarop onze hersenen zijn geëvolueerd, wegen negatieve ervaringen meestal zwaarder dan positieve.

De psycholoog Daniel Kahneman heeft de Nobelprijs voor de economie gekregen omdat hij heeft aangetoond dat de meeste mensen meer zullen doen om verlies te vermijden dan om een even grote winst te verkrijgen. In intieme relaties zijn er meestal minimaal vijf positieve contacten nodig om één negatief contact goed te maken. En om goed in je vel te zitten, heb je meestal driemaal zoveel positieve momenten als negatieve momenten nodig.

De amandelkern, het deel van de hersenen dat actief wordt als we onder stress staan en dat betrokken is bij zowel emoties als lichamelijke pijn, is bij negatieve ervaringen actiever dan bij positieve. Als u veel stress hebt of als u zich bedreigd voelt, scheidt uw lichaam cortisol af, ook wel het ‘stresshormoon’ genoemd. Het kan om een lichamelijke bedreiging gaan, zoals het ontwijken van een aankomende auto, of een emotionele bedreiging, zoals gevoelens van angst of boosheid.

Als u lange tijd veel stress hebt, geeft uw lichaam grote hoeveelheden cortisol af. Hierdoor kunt u gevoeliger worden voor pijn, bij letsel geneest u mogelijk slechter en pijn kan moeilijker verlicht worden. Met positievere gevoelens is het lichaam meer ontspannen en dalen de cortisolspiegels vanzelf. Het lichaam is dan beter in staat om zowel het genezingsproces als het verlichten van pijn te ondersteunen.

het zenuwstelsel en de chemische systemen in het lichaam kan worden opgeslagen. Door deze lijnen te bewerken terwijl u emoties en gedachten, en ook lichamelijke aandoeningen zoals pijn verwerkt, kan volgens sommigen de diepere oorzaak van chronische pijn veel sneller worden aangepakt dan met andere behandelingen.

Omdat door kloppen kalmerende en ontspannende signalen direct naar de amandelkern (amygdala) in de hersenen worden gestuurd, kan kloppen ook helpen om de storende invloed van negativiteit in de hersenen sneller te laten verdwijnen. Door te kloppen om datgene te neutraliseren wat volgens de amandelkern een bedreiging voor het overleven was, kunnen we de hersenen misschien zo herprogrammeren dat meer positieve ervaringen worden ondersteund, zoals pijnverlichting, plezier en ontspanning.

1 Breivik H. et al.: ‘Survey of chronic pain in Europe: prevalence, impact on daily life,

and treatment.’ Eur J Pain. 2006 May;10(4):287-333 2 Arthritis Care Res [Hoboken], 2010; 62: 1377-85 3 Psychology, 2013; 4: 645-54 4 Explore [NY], 2013; 9: 91-9 5 Depress Res Treat, 2012; Article ID 257172, 7 pages; doi: 10.1155/2012/257172 6 Pain Manag Nurs, 2014; 15: 539-50 7 J Acad Med Sci, 1963; 10: 1-41; PLoS One, 2010; 5: e9940

9

10

Medisch Dossier | mei 2016

|||nieuws|||

Appels, peren en bessen voor gezond gewicht Ongezond eten verdubbelt kans op longkanker bij niet-rokers Roken is de voornaamste oorzaak van longkanker, maar het gangbare westerse dieet van bewerkte voedingsmiddelen kan het risico op de ziekte verdubbelen bij mensen die nooit hebben gerookt.

Voedingsmiddelen met een hoge glycemische index (GI), zoals bewerkte voedingsmiddelen en fastfood, zijn nog onbekende veroorzakers van longkanker. Het eten van veel groenten en fruit daarentegen kan mensen tegen de ziekte beschermen, aldus de onderzoekers.

Het risico werd ontdekt toen de voedingsgewoonten van 1905 mensen die onlangs de diagnose longkanker hadden gekregen, werden vergeleken met die van 2413 gezonde mensen. De kans op longkanker was gemiddeld 49 procent hoger bij mensen die voedsel met een hoge GI aten.

Maar de kans verdubbelde bij mensen die nooit hadden gerookt, aldus onderzoekers van het MD Anderson Kankercentrum van de Universiteit van Texas.

Hun ontdekkingen verklaren waarom een groeiende groep van niet-rokers longkanker ontwikkelt, zeggen ze.

Voedingsmiddelen met een hoge GI zijn bijvoorbeeld suikerrijke producten, wit brood en witte rijst, chips, koekjes en cakes en de meeste commerciële ontbijtgranen. Deze voedingsmiddelen veroorzaken een plotselinge piek in het bloedsuikergehalte, waardoor de hoeveelheid insuline toeneemt.

Het eten van flavonoïdenrijk fruit – zoals appels, peren, blauwe bessen en aardbeien – kan helpen om op een gezond gewicht te blijven, vooral als u een ‘buikje’ begint te krijgen. Een portie van 80 gram per dag is al genoeg om niet aan te komen en kan zelfs helpen een paar kilo’s kwijt te raken, zeggen onderzoekers van de Harvard Universiteit.

We hebben de neiging dikker te worden als we ouder worden, maar u kunt dat voorkomen door dagelijks een beetje flavonoïdenrijk fruit te eten.

De stoffen die u op gewicht houden, zijn de flavonoïden die ook in thee, chocola en wijn zitten. De onderzoekers keken naar het menu van meer dan 124.000 mannen en vrouwen over een periode van 24 jaar. Ze richtten hun aandacht op drie groepen: vrouwen die aan het begin van de studie gemiddeld 36 jaar oud waren, vrouwen van rond de 48 en mannen die gemiddeld 47 jaar oud waren.

Degenen die dagelijks fruit met veel flavonoïden aten, bleven op gewicht en sommigen rapporteerden dat ze waren afgevallen.

Het werkt dus op elke leeftijd bij zowel mannen als vrouwen. Het effect was het grootst bij flavonoïdenrijke fruit dat ook anthocyanen bevat – de kleurstof die de vruchten hun blauwe of paarse kleur geeft. Anthocyanen zijn te vinden in fruit als blauwe bessen, aardbeien, kersen, bramen, druiven, zwarte bessen, maar ook in radijs.

Bron: BMJ, 2016; 352: i17

Bron: Cancer Epidemiology Biomarkers & Prevention, 2016; 25(3): 532

Nieuwe boosdoener ziekte van Lyme Wetenschappers hebben een nieuwe veroorzaker van de ziekte van Lyme ontdekt. Er is een nieuwe bacteriële soort geïdentificeerd, die in drie Amerikaanse staten al enkele mensen heeft besmet.

De nieuwe soort, genaamd Borrelia mayonii, wordt overgebracht via een beet van de hertenteek: de teek die in Amerika bekend staat om het overbrengen van de ziekte van Lyme. De bacterie veroorzaakt de gebruikelijke symptomen van de ziekte van Lyme, maar iemand met deze nieuwe infectie kan bovendien last hebben van misselijkheid en braken, uitslag die zich over de huid verspreid – in plaats van de ringvormige huiduitslag die zo kenmerkend is – en een hogere concentratie bacteriën in het bloed.

De nieuwe soort is ontdekt in Minnesota, North Dakota en Wisconsin, naar aanleiding van een aantal ongebruikelijke testuitslagen tussen 2012 en 2014, aldus onderzoekers van de Mayokliniek en de CDC (de Centers for Disease Control and Prevention: het Amerikaanse RIVM). De onderzoekers denken dat de nieuwe bacteriële soort pas onlangs opgedoken is.

Tot nog toe gingen onderzoekers ervan uit dat de ziekte van Lyme veroorzaakt wordt door één bacterie, namelijk de Borrelia burgdorferi.

De nieuwe bacterie is volgens de onderzoekers op te sporen met de gangbare testen voor lyme. Ook bij een bloeduitstrijkje zou de bacterie te zien moeten zijn, zeggen de onderzoekers. Beide varianten kunnen succesvol worden behandeld met een antibioticakuur, als de bacterie tenminste vroeg genoeg wordt opgespoord.

Bron: Lancet Infectious Diseases, 2016; doi: 10.1016/S1473-3099(15)00464-8

Medisch Dossier | mei 2016

Virale infecties o­ orzaak alzheimer?

Virale infecties zoals een koortslip en longontsteking konden weleens de onvermoede oorzaak van alzheimer en dementie zijn, zegt een groep deskundigen.

Slapende virussen en microben worden in de hersenen van de meeste oudere mensen aangetroffen, maar ze kunnen weer actief worden door stress of een verzwakt immuun­systeem, zegt de groep van 31 wetenschappers en clinici uit onderzoekscentra van over de hele wereld.

Een herpesvirus dat actief wordt, kan bijvoorbeeld schade toebrengen aan hersengebieden die samenhangen met het geheugen en de cognitie.

De groep zegt dat er steeds meer bewijs is voor een verband met de virussen; de theorie wordt inmiddels door meer dan honderd artikelen gestaafd.

Als virussen inderdaad de veroorzakers zijn van alzheimer en andere vormen van dementie, luidt dit een compleet nieuwe manier in om deze ziekten te behandelen.

Bron: Journal of Alzheimer’s Disease, 2016; online gepubliceerd op 8 maart 2016; doi: 10.3233/JAD-160152

Lage hartslag niet gevaarlijk, hartslagverlagende medicijnen wel

Meditatie als natuurlijke pijnstiller Mindfulnessmeditatie is een veilig alternatief voor pijnstillers en het is net zo effectief, zeggen onderzoekers die de techniek hebben vergeleken met een krachtige pijnstiller.

Maar het vreemde van meditatie is dat die zich niets aantrekt van het gewone pijncontrolesysteem in de hersenen. Normaal gesproken worden onze opiaatreceptoren geactiveerd als we een pijnstiller nemen. Men denkt dat hetzelfde mechanisme in werking treedt bij acupunctuur en hypnose, maar het lijkt erop dat meditatie een heel andere route gebruikt.

‘Onze studie draagt bij aan het toenemende bewijs dat meditatie op een volstrekt unieke manier onze pijn verlicht,’ aldus Fasdel Zeidan, die de studie uitvoerde met een team van het Wake Forest Baptist Medisch Centrum. Om te ontdekken of meditatie een andere weg kiest om de pijn te stillen, vergeleken Zeidan en zijn team het met naloxon, een middel dat de pijnstillende effecten van de opioïden in het lichaam blokkeert. En ook met een infuus met een zoutoplossing, dat als placebo fungeerde.

Ze rekruteerden 78 gezonde vrijwilligers zonder pijn, die ze voor het experiment in vier groepen indeelden: meditatie plus naloxon; geen meditatie plus naloxon; meditatie plus placebo; en geen meditatie plus placebo. De pijn werd opgewekt met een hittesonde die werd opgewarmd tot 49 graden Celsius.

De mediterende vrijwilligers die ook naloxon kregen – dus bij wie het natuurlijke opioïdensysteem was geblokkeerd – ervoeren desondanks 24 procent minder pijn, en degenen die een placebo kregen en mediteerden meldden ook een pijnvermindering van 21 procent.

Bron: Journal of Neuroscience, 2016; 35 (46): 15307

Een hartslag die van nature ongewoon laag is, zal geen hartziekte veroorzaken, maar medicijnen die de hartslag verlagen doen dat soms wel. Geneesmiddelen zoals bètablokkers en calciumantagonisten kunnen tot hart- en vaatziekten en een vroegtijdige dood leiden, blijkt uit nieuw onderzoek.

Mensen met een bradycardie – een hartstlag van 50 of lager – hebben niet meer kans op een hartziekte, aldus onderzoekers van het Amerikaanse Wake Forest Baptist Medisch Centrum.

Het was tot nu toe niet duidelijk of bradycardie tot hartziekte kon leiden, maar de onderzoekers zeggen dat er geen verband is. ‘Voor het overgrote deel van mensen met een hartslag in de 40 of 50 die verder geen klachten hebben, is de prognose heel goed,’ zegt hoofdonderzoeker Ajay Dharod. ‘Onze resultaten zijn geruststellend voor de mensen die asymptomatische bradycardie hebben’ (een lage hartslag zonder klachten).

De onderzoekers keken tien jaar lang naar de gezondheid van 6733 mannen en vrouwen in de leeftijd van 45 tot 84 jaar.

Sommige van hen gebruikten medicijnen tegen hoge bloeddruk.

Terwijl degenen met bradycardie geen hart- en vaatziekten ontwikkelden, gebeurde dat bij degenen die medicijnen slikten soms wel. Ook hadden ze meer kans te overlijden.

Typische kenmerken van een bradycardie zijn duizeligheid, kortademigheid, flauwvallen of pijn op de borst.

Bron: JAMA Internal Medicine, januari 2016; doi: 10.1001/ jamainternmed.2015.7655

11

12

Medisch Dossier | mei 2016

|||kind|&|gezondheid||| |||Door:|cate|montana|||

In 7 stappen naar een

10 De examentijd komt eraan. Misschien vraagt u zich af wat u als ouder kunt bijdragen aan het optimaal functioneren van uw kind. Hieronder volgen zeven stappen om de hersenfunctie van uw kind te optimaliseren.

Of het nu gaat om de eindexamens van het voortgezet onderwijs of een Cito-toets, soms bent u als ouder net zo nerveus als uw kind. Er hangt veel af van goede schoolresultaten en iedereen wil al het mogelijke doen om te zorgen dat zijn kind goed presteert, niet alleen rond examentijd maar ook op de lange termijn.

Het goede nieuws is dat uit hersenonderzoek blijkt dat er veel is dat u kunt doen. Hieronder leest u hoe u in zeven stappen de cognitieve functies van uw kind kunt optimaliseren.

1

Neem de voeding van uw kind onder de loep.

‘Het belang van adequate voeding voor de mentale gezondheid staat buiten kijf,’ zegt Edward Group van het Global Healing Center in Texas. ‘Voor kinderen, volwassenen, voor iedereen. Het is heel eenvoudig.

Uw lichaam heeft voedingsstoffen nodig om goed te functioneren. Ook de hersenen lopen als het ware op

‘brandstof’. Het gaat niet vanzelf.’

De afgelopen jaren is er steeds meer bewijs gekomen dat voeding en gezond eten ‘noodzakelijk zijn voor pubers om hun volledige studiecapaciteiten te benutten, en geestelijke groei, gezondheid en welbevinden te bereiken.’1 Voeding is van essentieel belang voor het onderhouden van voldoende bloedtoevoer naar de hersenen. De vitaminen A, C, D, E en de B-vitaminen hebben allemaal invloed op de hersenfunctie, net als mineralen zoals magnesium, natrium, kalium en calcium. Vitamine B12 zorgt voor een gezonde hersencelactiviteit, en andere B-vitaminen zoals niacine (B3), riboflavine (B2), thiamine (B1) en pyridoxine (B6) zijn cruciaal voor de productie van neurotransmitters: stoffen die voor de communicatie tussen hersencellen zorgen. Docosahexaeenzuur (DHA), een vetzuur, is overvloedig aanwezig in de grijze stof van de hersenen

Medisch Dossier | mei 2016

en speelt een belangrijke rol in de hersenontwikkeling en de normale hersenfunctie. Uit onderzoek blijkt dat DHA het leervermogen verbetert.2 Sommige studies ontdekten zelfs dat supplementen met multivitaminen en mineralen ‘de hersenfunctie van gezonde kinderen kunnen verbeteren’.3 Maar het overgrote deel van klinische studies naar de relatie tussen voeding en de prestaties van de hersenen waren gericht op de negatieve impact van voedingsmiddelentekorten, en niet zozeer op de positieve impact van suppletie.

Die negatieve benadering is niet toevallig. Het hedendaagse westerse voedingspatroon kent veel gebreken. De meeste mensen hebben een tekort aan vitamine B12. Het kopergehalte, dat ‘de hersenfuncties ernstig kan beïnvloeden’,4 is lager dan ooit. Van vitamine D, nodig voor een normale hersenontwikkeling, krijgen de meeste mensen gevaarlijk weinig bin-

nen. Een vitamine D-tekort is zelfs ‘een van de meest voorkomende medische aandoeningen bij kinderen en volwassenen’.5 Tot op heden zijn tekorten aan deze vitamine in verband gebracht met cognitieve stoornissen, dementie en alzheimer, spierzwakte en depressie.

Andere voedingsstoffen die de hersenen nodig hebben om optimaal te functioneren, zijn magnesium, jodium, omega 3-vetzuren, vitamine E, foliumzuur, eiwitten en ijzer.

Maar terwijl onderzoekers het belang van voeding voor de hersenontwikkeling en een gezonde hersenfunctie ontdekken – dus ook voor het vermogen goed te presteren op school – blijkt tegelijk de voedingswaarde van ons voedsel overal ter wereld achteruit te gaan.

In een onderzoek van het Amerikaanse ministerie van Landbouw bleken de voornaamste groente- en fruitsoorten opvallend achteruit te zijn gegaan in

13

14

Medisch Dossier | mei 2016

|||kind|&|gezondheid|||

eiwitten, ijzer, calcium, magnesium, vitamine B2, C en E.6 Een soortgelijke Britse studie maakte melding van ‘significante dalingen’ in het gehalte aan calcium, magnesium, koper en natrium in groenten, en aan magnesium, ijzer, koper en kalium in fruit. Het kopergehalte was zelfs met meer dan 80 procent gedaald en de hoeveelheid calcium – volgens het Linus Pauling Instituut essentieel voor het geheugen – met 19 procent.7 Magnesium is van belang voor de synaptische plasticiteit in de hersenen: de vorming van verbindingen tussen zenuwcellen, die zorgt dat we dingen onthouden. Toch heeft pakweg de helft van de mensen in de geïndustrialiseerde landen een tekort aan dit mineraal.

Een laag magnesiumgehalte is al in verband gebracht met ADHD bij kinderen, en uit onderzoek bij ratten bleek een magnesiumsupplement het leervermogen, het kortetermijn- en langetermijngeheugen te verbeteren.

‘Onze bevindingen wijzen erop dat het verhogen van het magnesiumgehalte in de hersenen door een hogere magnesiuminame weleens een nuttige nieuwe manier kon zijn om de cognitieve capaciteiten te verbeteren’, aldus Guosong Liu, directeur van het Centrum voor Leren en Geheugen van de Tsinghua Universiteit in Beijing.8 Daar komt nog bij dat de hoeveelheid voedseladditieven en conserveermiddelen in onze sterk bewerkte, suikerrijke, voorverpakte voeding alsmaar toeneemt, wat de geestelijke capaciteit van kinderen en hun vermogen om op school goed te presteren, rechtstreeks aantast.

‘Kinderen consumeren die zooi met kruiwagens tegelijk en vervolgens vragen wij ons af waarom ze geen hoge cijfers halen. Als je je hersenen slechts de helft geeft van wat ze nodig hebben, moet je niet verbaasd zijn als ze niet op volle toeren draaien. Dat is een serieuze waarschuwing,’ aldus Group.

2

Zorg dat uw kind goed ontbijt.

Er was een tijd dat ouders hun kind met een tevre-

den gevoel naar school stuurden omdat hun buikje goed gevuld was. Die strategie werkt vandaag de dag nog steeds. Studies wijzen er consequent op dat ‘het overslaan van het ontbijt cognitieve en leerprocessen verstoort’.9 Ontbijtprogramma’s op scholen bleken niet alleen de aandacht en het geheugen te verbeteren, en daarnaast creativiteit, rekenkundige capaciteiten en spreekvaardigheid, maar ook ging het verzuim omlaag en de ‘schoolprestaties en het cognitief functioneren’ verbeterden.10 Een goed ontbijt is vooral belangrijk voor kinderen tussen de 4 en 10 jaar. Uit PET-scans bleek dat glucose – de belangrijkste brandstof voor ons brein – in de hersenen van kinderen op die leeftijd twee keer zo snel wordt verwerkt als bij mensen boven de 16.11 Toch zijn er nog steeds veel kinderen in de westerse wereld die zonder ontbijt naar school gaan. En de kinderen die wel ontbijten, eten niet altijd even gezond. In de VS bestaat het ontbijt meestal uit graan-

De zeven belangrijkste oppeppers voor het brein

De Amerikaanse voedingsdeskundige Jill Castle raadt met klem de volgende voedingsmiddelen aan voor het verbeteren van de cognitieve functies: 1 Avocado: rijk aan gezonde vetten (omega 3-vetzuren); verbetert de bloedtoevoer naar de hersenen. Pureer de vrucht en gebruik als boterhambeleg of snijd in stukjes en bestrooi met Himalaya-zout.

2 Blauwe bessen: barstensvol flavonoïden; verbeteren het geheugen, het leren en het algemene vermogen tot redeneren. Doe een handvol bessen in een bakje volvette, Griekse yoghurt en stop dit in het lunchpakket van uw kind. Of voeg de bessen toe aan een toetje.

3 Pure chocola: bevat flavanolen; bevordert de bloedtoevoer naar de hersenen, waardoor denkvermogen en stemming verbeteren.

4 Eieren: een eierdooier bevat ongeveer 200 mg choline, een belangrijke halfvitamine voor kinderen tot en met acht jaar. Eieren bevatten ook ijzer, foliumzuur en vitamine A en D. 5 Vette vis: de omega 3-olie die aanwezig is in vette vis kan het probleemoplossend vermogen verbeteren, de concentratie en het geheugen. Wilde (in plaats van gekweekte) zalm is het beste; makreel en sardines bevatten ook weinig toxische stoffen en kwik.

6 Noten: een goede bron van enkelvoudig onverzadigde vetten; rijk aan vitamine E, die de hersenen beschermt tegen degeneratieve ziekten. Noten zijn het perfecte tussendoortje, of strooi ze over de salade.

7 Olijven: de enkelvoudig onverzadigde vetten bevorderen de zuurstoftoevoer naar de hersenen. Daarnaast is olijfolie een goede bron van fenolische antioxidanten.

Medisch Dossier | mei 2016

Meer hersenvoer

Amandelboter en pindakaas: rijk aan eiwitten, vitamine D3 en foliumzuur. Ze kunnen de hersenkracht verbeteren en de meeste kinderen vinden ze lekker.

Asperges: een goede bron van vezels en boordevol koper, vitamine B6, B2 en B5, A, C en E, kalium, choline, selenium, zink, ijzer en eiwitten: allemaal voedingsstoffen die de hersenen nodig hebben om goed te werken.

Broccoli: bevat veel kalium, vitamine C, A, B6 en K. Goed voor de hersenen en rijk aan vezels.

Kokosolie: rijk aan triglyceriden met een middellange keten, die de hersencellen vernieuwen en de functie van het zenuwstelsel verbeteren.

Levertraan: een eeuwenoud middel; geweldige bron van vitamine D en A, en van omega 3-vetzuren: allemaal nodig voor een heldere, actieve geest.

Lijnzaad: rijk aan vezels en eiwitten; bevat ook magnesium. Gebruik het in salades of strooi over de groenten.

Volle Griekse yoghurt: bron van calcium, dat stress vermindert, de stemming verbetert en helpt sneller te denken.

Boerenkool: rijk aan vitamine E en C, foliumzuur, mineralen en vetzuren, allemaal belangrijk voor hersenkracht.

Mosselen: rijk aan vitamine B12, die het geheugen helpt en de stemming in evenwicht brengt.

Pompoenpitten: krokant en rijk aan zink, dat het geheugen en de algehele hersenfunctie verbetert.

Spinazie: rijk aan magnesium, vitamine E en foliumzuur, verbetert de bloedcirculatie in de hersenen en de vorming van nieuwe zenuw­ verbindingen en -netwerken.

producten en vruchtensap. Die bevatten allebei koolhydraten die snel in glucose worden omgezet: voeding voor de hersenen. Ook zorgen koolhydraten dat er serotonine vrijkomt, de kalmerende neurotransmitter die een goed gevoel geeft: heel prettig voor een student die examens moet gaan maken. Dat klinkt op het eerste gezicht goed, maar de meeste ontbijtproducten van granen zijn bewerkt en staan bol van de suiker.

Volgens de Milieuwerkgroep in Washington krijgt een kind dat iedere morgen een portie cornflakes eet per jaar bijna 5 kilo suiker extra binnen.

De populaire, speciaal voor kinderen bedoelde ontbijtgranen hebben een slechte kwaliteit en weinig voedingswaarde, en zelfs het vruchtensap is ongezond. Het meeste appelsap uit een pak bevat net zoveel suiker als een blikje Coca-Cola, en in sinaasappelsap zit bijna net zoveel. Dat draagt allemaal bij aan de 126 gram suiker die Amerikanen gemiddeld per dag binnenkrijgen. Maar ook Nederlanders zijn zoetekauwen: wij staan in de top 3 van suikereters en krijgen dagelijks maar liefst 102,5 gram binnen.12 Voedingsmiddelen met veel suiker zorgen weliswaar voor een tijdelijke ‘suikerroes’ als gevolg van pieken in het bloedsuikergehalte en het insulinegehalte, maar al snel daarna stort het lichaam in: het suikergehalte wordt zo laag dat het vermoeidheid en concentratiestoornissen veroorzaakt.

Uit dierproeven bleek dat te veel suiker leidt tot een lager gehalte aan brain-derived neurotrophic factor (BDNF, een groeihormoon dat van belang is voor het geheugen en het leervermogen), minder afgifte van neurotransmitters en minder geheugenvorming.

Bovendien stompt de voortdurende suikerconsumptie het vermogen van de hersenen om de verzadiging te bepalen af. Kinderen houden daardoor een hongergevoel en dat werkt te veel eten in de hand.13 Maar de hoeveelheid suiker is niet de enige IQ-verlagende boosdoener in dit vertrouwde ontbijt.

Ook de granen in de cornflakes zijn verdacht. Een boterham is dus niet per se een goed alternatief. De neuroloog David Perlmutter, auteur van de bestseller

Het glutengevaar, onthult dat de levenslange consumptie van zogenaamd gezonde granen – zelfs biologische en volkoren – ontstekingen veroorzaken die bijdragen aan het ontstaan van ADHD, angststoornissen, alzheimer, depressie en meer.

Maar wat is dan een gezonde start? De ontbijtrecepten van Perlmutter concentreren zich rond eieren, eieren en nog eens eieren, vrije uitloop en biologisch.

Er worden frittata’s en groenteomeletten van gemaakt of ze worden gepocheerd en met gerookte zalm gegeten. Eieren zijn lang als ongezond beschouwd, maar eigenlijk zijn ze een zeer goede bron van eiwitten met alle essentiële aminozuren, vitaminen A, D, en B12, ijzer, choline, gezonde verzadigde vetten én cholesterol: de stof waaruit een kwart van onze hersenen bestaat.

Als afwisseling op eieren beveelt hij ‘krokante cornflakes’ aan, die u zelf maakt van ongezouten noten, geschaafde kokosnoot, vers rood fruit (aardbeien en blauwe bessen zijn heel gezond) en melk.

3

Zorg dat uw kind voldoende slaapt.

‘Hersenkracht is van veel factoren afhankelijk, waaronder lichamelijke activiteit, slaap en voeding,’ zegt de Amerikaanse kindervoedingsdeskundige Jill Castle.

Voldoende slaap is zo belangrijk voor schoolprestaties dat de Amerikaanse Academie van Kinderartsen (AAP) in 2014 scholen adviseerde om pas om halfnegen of later te beginnen. In Amerika zijn begintijden van halfacht heel normaal.

‘Uit onderzoek blijkt duidelijk dat tieners die voldoende slaap krijgen, minder kans hebben op overgewicht of depressie, minder vaak een verkeersongeluk krijgen en betere cijfers halen. Ze hebben in het algemeen een betere kwaliteit van leven’, aldus Judith Owens, auteur van de verklaring van de AAP.14 Gelukkig beginnen de Nederlandse scholen niet zo vroeg als die in Amerika, maar als u nagaat dat jonge kinderen tien uur slaap per nacht nodig hebben en tieners negen tot negenenhalf uur,15 is halfnegen eigenlijk ook nog vroeg.

15

16 16

Medisch Dossier | mei 2016

|||kind|&|gezondheid|||

Plan van aanpak voor een beter brein

Voor de gezondheid van de hersenen is het essentieel om gezonde eetgewoonten in te stellen. Een gezond dieet betekent geen bewerkte voedingsmiddelen, geraffineerde producten en suikers, frisdranken en andere gezoete dranken. Het betekent ook: er een gewoonte van maken om een breed scala aan voedzame, natuurlijke maaltijden te koken (niet in de magnetron).

Volgens het Nationale Centrum voor Verslaving en Drugsmisbruik van de Columbia Universiteit doen kinderen en tieners die regelmatig samen met het gezin eten, het beter op school. Bovendien roken en drinken ze minder vaak en gebruiken ze minder vaak drugs.

Uw boodschappentas moet biologische groenten en fruit bevatten, biologische vrije-uitloopeieren, biologisch vlees en gevogelte van gras gevoerde dieren, peulvruchten, noten en zaden, en gegiste voedingsmiddelen zoals kefir, niet-gepasteuriseerde yoghurt en zuurkool.

Maar het is makkelijker gezegd dan gedaan om uw eetgewoonten te veranderen, vooral als uw kinderen sterke voor- of afkeuren hebben of als ze vaak buiten de deur eten.

Hier volgen een paar tips die kunnen helpen: • Maak van ontbijten een gewoonte en plan het in. Vermijd suikerrijke ontbijtgranen en brood van geraffineerde granen, die bol staan van de gluten. Het kan een idee zijn om het ontbijt in te richten zoals de lunch: warm groenten op en kook eieren, of maak iets klaar met de restjes van het avondeten.

• Kook in de weekenden of ‘s avonds zoveel dat u wat vlees en groenten overhoudt voor de ochtend. Vries klaargemaakte groenten of stukjes vlees in individuele porties in, die u ‘s nachts ontdooit zodat u ze voor het ontbijt kunt gebruiken.

• Maak een lunchtrommel klaar voor school. Zorg dat er goede eiwitten, groenten, licht gepasteuriseerde, volvette kaas en vers fruit in zit.

• Geef het goede voorbeeld door zelf gezond te eten.

• Betrek uw kind erbij. Leg uit waarom u veranderingen doorvoert en voor natuurlijke, biologische voeding kiest. Neem uw kinderen mee als u boodschappen gaat doen en laat ze zelf dingen kiezen. Probeer nieuwe dingen uit. Lees samen de etiketten. Vraag ze om mee te helpen als u eten kookt. En bedenk: u doet meer dan alleen het IQ van uw kind bevorderen. U creëert een levenslange basis voor gezond eten.

4

Houd uw kind in beweging.

Ook aerobe lichamelijke activiteit blijkt steeds weer schoolprestaties, intelligentietesten en het psychosociale functioneren van kinderen te verbeteren.16 Beweging vergroot het hersenvolume in de hersendelen die zich bezighouden met het verwerken van handelingen. Ook kan beweging kinderen helpen die problemen hebben met lezen.

Tot dusver is er geen directe relatie gevonden tussen de hoeveelheid en intensiteit van het bewegen of de algehele conditie en de cognitieve verbeteringen.

De voordelen van beweging variëren van kind tot kind en meer is niet altijd beter. Kinderen met leesproblemen bijvoorbeeld, hebben meer baat bij programma’s die zich richten op de ontwikkeling van het evenwicht, de timing en de coördinatie, dan op alleen maar zeer intensieve training.17 Tijd voor vrij spel tijdens de schooldag, vooral voor kinderen op de basisschool, is inmiddels ook erkend als uitermate waardevol voor het bevorderen van het probleemoplossend vermogen, de zelfregulatie, spreekvaardigheid en het redeneervermogen. Spelen kan ook de afgifte van BDNF in de hersenen in gang zetten, zo blijkt uit dierproeven.18 Scholen in Japan – bekend om hun discipline en uitmuntendheid – geven hun leerlingen na elke 50 minuten in een leslokaal een pauze van 10 minuten.

In Nederland hebben kinderen minder vaak en minder lang pauze. In de VS heeft de aandacht voor een ‘harde aanpak’ in het onderwijs geleid tot een aanzienlijke afname en verkorting van de pauzes. Toch publiceerde de AAP in 2013 een rapport waarin staat dat ‘veilige pauzes met goed toezicht cognitieve, sociale, emotionele en lichamelijke voordelen opleveren [...], een cruciaal en onmisbaar onderdeel van de ont-

wikkeling van een kind vormen [...] en een noodzakelijke onderbreking zijn van de intense academische uitdagingen in het klaslokaal.’19 Lichamelijke activiteiten tijdens de pauzes zijn heilzaam en hebben de voorkeur, maar het belang van een pauze ligt vooral in de ongestructureerde aard ervan. Lessen lichamelijke opvoeding zijn dus geen vervanging van vrij spel.20

5

Geef uw kind genoeg te drinken.

Een andere factor die schoolprestaties verbetert maar vaak over het hoofd wordt gezien, is de vochthuishouding. De meeste kinderen drinken geen water, maar geven hun zakgeld uit aan sportdrankjes en frisdranken. Toch blijkt uit studies dat het drinken van gewoon water onder schooltijd de concentratie, het kritisch denken en het geheugen stimuleert. Milde uitdroging – een vochtverlies van 1 tot 2 procent – kan daarentegen de cognitieve prestaties al verminderen.21

6

Creëer een omgeving die het leren bevordert.

Er zijn talloze alternatieve therapieën die effect hebben op het leren. Zo is aromatherapie – het gebruik van essentiële oliën om fysiologische en psychologische veranderingen in het welbevinden te bewerkstelligen – effectief gebleken bij het stimuleren van cognitieve functies. In een onderzoek voerden vrijwilligers cognitieve taken uit in ruimtes waarin de geur van rozemarijnolie hing, die de werkzame stof 1,8-cineol bevat. Er bleek een ‘opvallende relatie’ tussen de concentratie die werd ingeademd, en de snelheid en nauwkeurigheid van de testuitslagen.22 In een ander onderzoek met 144 vrijwilligers die aan het aroma van pepermuntolie werden blootgesteld, bleek deze

Medisch Dossier | mei 2016

in warme rode tinten te schilderen om de aandacht te verbeteren? Of blauw om hem of haar te inspireren tot out of the box denken? Misschien. Volgens Andrea Thompson, een basisschoolleerkracht uit Australië, verbeterde de IQ-score van kinderen als ze getest werden in ruimtes met een laag plafond dat lichtblauw, geel, geelgroen of oranje was geschilderd. Hun score daalde echter in ruimtes met een wit, bruin of zwart plafond.26

7

essentiële olie het geheugen te versterken en de alertheid te verhogen.23 Ook kleur blijkt de mentale aandacht te stimuleren en te helpen dingen te onthouden. Onderzoek heeft bevestigd dat informatie die in veelkleurige multimediapresentaties wordt aangereikt, beter wordt onthouden dan informatie in verschillende tinten grijs.24 Tijdens een reeks onderzoeken aan de Universiteit van Brits Columbia in Vancouver (Canada) werd ontdekt dat rood detail-georiënteerde taken versterkt, terwijl blauw de creativiteit stimuleert.25 Is het dus een goed idee om de kamer van uw kind

Heeft mijn kind een tekort?

Symptomen van extreme voedingstekorten variëren van algehele vermoeidheid, spierzwakte en een afwijkend hartritme tot een doof gevoel in de ledematen, geheugenverlies, ziekelijke bleekheid en geagiteerdheid. Mildere symptomen zijn bijvoorbeeld onscherp zien (wijst op een tekort aan B6, B2 of B5), een ooglid dat trekt (te weinig magnesium, B2, B6 of zink), acne (tekort aan A, E, B2, B3, B6, B8, C, zink en essentiële vetzuren) of witte vlekken op de nagels (tekort aan zink en B6).

Als u vermoedt dat uw kind een tekort heeft aan een bepaalde voedingsstof, laat dan het bloed of haar onderzoeken door een arts of natuurgeneeskundige. Haar verandert langzaam en kan nauwkeurig een mineraaltekort of de aanwezigheid van zware metalen aan het licht brengen.

Geef slimme supplementen.

Er is helaas geen toverpil die in één keer het IQ kan verbeteren. Maar onderzoek heeft aangetoond dat voedingssupplementen al binnen 12 weken een verandering laten zien in de mentale prestaties (en stemming).27 Het Linus Pauling Instituut beveelt aan om extra supplementen te geven, boven op een dagelijkse multivitamine die de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) bevat. Omdat in Nederland de ADH wordt vastgesteld door de Gezondheidsraad en die vrijwel altijd lager ligt dan de Amerikaanse, hebben we de doseringen weggelaten, want die zouden een vertekend beeld geven.

Kinderen van 4 tot 13: extra vitamine A (waarvan de helft bètacaroteen) en vitamine D, calcium en magnesium.

Tieners: voedingsdeskundige Leo Galland beveelt een suikerarm, vetarm, vezelrijk dieet aan met extra lijnzaad, levertraan of walnootolie om de concentratie te verbeteren en eventuele depressie te beëindigen. Daarnaast supplementatie met de volgende B-vitamines: B1, B6 en B12.

1 Fremont County Group Homes, Inc. Wellness Policy;

www.fremontcountygrouphomes.com/WebPage21.aspx 2 Pharmacol Res, 1999; 40: 211-25 3 Br J Nutr, 2008; 100: 1086-96 4 Prog Neurobiol, 2014; 116: 33-57 5 J Clin Res Pediatr Endrocrinol, 2012; 4: 25-9 6 J Am Coll Nutr, 2004; 23: 669-82 7 Br Food J, 1997; 99: 207-11 8 Neuron, 2010; 65: 165-77 9 Am J Clin Nutr, 1998; 67 [suppl]: 804S-13S 10 J Sch Health, 2005; 75: 199-213; Front Hum Neurosci, 2013; 7: 425 11 Prev Med, 1998; 27: 184-8 12 Ferdman, Roberto A. ‘Where people around the world eat the most sugar and fat’, The Washington Post, 5 februari 2015 13 Neuroscience, 2001; 112: 803-14 14 Pediatrics, 2014; 134: 642-9 15 Eveline Crone: Het puberende brein, Bert Bakker, 2008 16 Prev Chronic Dis, 2013; 10: 130010 17 Dev Neurorehabil, 2008; 11: 236-40 18 Dewar G. ‘The cognitive benefits of play: Effects on the learning brain’; www.parentingscience.com/benefits-of-play.html 19 Pediatrics, 2013; 131: 183-8 20 Educ Res, 2005; 34: 13-9 21 ACSMs Health Fit J, 2013; 17: 21-8 22 Ther Adv Psychopharmacol, 2012; 2: 103-13 23 Int J Neurosci, 2008; 118: 59-77 24 Malays J Med Sci, 2013; 20: 3-9 25 Science, 2009: 323: 1226-9 26 TEACH J Christian Educ, 2012; 6, Article 4; http://research.avondale. edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1178&context=teach 27 Br J Nutr, 2008; 100: 1086-96

17

18

Medisch Dossier | mei 2016

|||vraag|en|antwoord|||| |||Door:|harald|gaier|||

De kracht van kruiden Kruiden kunnen een krachtige uitwerking hebben op acne en andere hormonale problemen bij vrouwen.

Ik ben een vrouw van 36 jaar en sukkel al zestien jaar lang met acne. Als tiener had ik dat probleem niet; het begon plotseling toen ik 20 was. Ik heb herhaaldelijk antibioticakuren voorgeschreven gekregen om de acne te onderdrukken, maar het lijkt gewoon meteen terug te komen zodra de kuur afgelopen is. Aanpassingen in mijn dieet maken ook niet uit.

Verder heb ik een jongere zus die lijdt aan menstruatiepijn en premenstrueel syndroom (PMS), en een zus die twaalf jaar ouder is dan ik en die vreselijke last heeft van haar overgang.

Hebt u ideeën die ons zouden kunnen helpen? - L.P.

L

aat ik beginnen met het slechte nieuws.

Langdurig gebruik van antibiotica kan een aantal bijwerkingen veroorzaken en is in verband gebracht met borstkanker.1 Dat kan komen doordat de medicijnen ‘invloed hebben op de immuunfunctie, ontstekingen, en de stofwisseling van oestrogeen en fytochemicaliën (de manier waarop voedingsstoffen uit planten verwerkt worden). Ze kunnen ook de flora veranderen van de bacteriën die in uw darmen leven, wat niet alleen uw immuunsysteem kan beïnvloeden, maar ook de manier waarop uw lichaam de voedingsmiddelen verwerkt die ons tegen kanker kunnen beschermen.

Het goede nieuws is dat er een betere manier is om acne te behandelen: door te kijken naar de oorzaak ervan.

De meest voorkomende oorzaak van acne bij volwassen vrouwen is dat ze ovariumcysten hebben: met vocht gevulde blaasjes of blazen in of aan de eierstok.

Deze cysten kunnen worden opgespoord met behulp

van een echografie (via de vagina), in combinatie met bloedonderzoek.

Een behulpzame plant Als bij u inderdaad de diagnose ovariumcysten wordt gesteld, is er een beproefde alternatieve behandeling die kan helpen: het kruidengeneesmiddel Vitex agnus-castus. Deze struik wordt ook wel ‘kuisheidsstruik’, ‘kuisboombes’ of ‘monnikspeper’ genoemd, en is afkomstig uit de regio rond de Middellandse Zee. Hij wordt al van oudsher gebruikt om aandoeningen van het vrouwelijke voortplantingssysteem tegen te gaan.

Het gebruik daarvoor wordt al genoemd in de Griekse oudheid, in de medische geschriften van Hippocrates, en later door Dioscorides, Plinius de Oudere (beiden begin van onze jaartelling) en Claudius Galenus (tweede eeuw).

Een extract dat van de vruchten van de struik wordt gemaakt, remt de productie van het voor follikelstimulerend hormoon (FSH) in de hypofyse, terwijl

Rabarberwortel is een van de meest effectieve middelen tegen PMS en menstruatiepijn.

Medisch Dossier | mei 2016

het de afgifte van het luteïniserend hormoon (LH) en prolactine enigszins verhoogt. Deze effecten zijn aangetoond tijdens experimenten waarbij therapeutische doses van het extract werden gebruikt. Zo kunnen ze heilzaam zijn tegen ovariumcysten. Via het centrale zenuwstelsel reguleert dit kruidengeneesmiddel de productie van hormonen door de eierstokken.

Ook heb ik – en Australische natuurgeneeskundigen met mij – gemerkt dat het polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) onder controle kan worden gebracht door het plantenextract drie tot zes maanden dagelijks te gebruiken. PCOS is een aandoening waarbij meerdere cysten in de eierstokken een reeks symptomen kunnen veroorzaken, waaronder puistjes, te veel haargroei en menstruatieproblemen. Bovendien kan het premenstrueel syndroom door gebruik van het middel al bij de eerstvolgende cyclus verminderen.2 Daarnaast is Vitex agnus-castus nuttig bij de behandeling van endometriose. En uit mijn medische ervaring weet ik dat vleesbomen (baarmoedermyomen) zelfs kunnen slinken als de plant gedurende minstens een halfjaar wordt gebruikt. Dit is te controleren met behulp van echografie.

Gebruik het liefst een tinctuur die van de bessen gemaakt is, en niet van de bladeren, stengels en wortels. De bessen werken het best. Afhankelijk van de concentratie van het extract kan uw acne binnen een maand na de start van de behandeling beginnen te verdwijnen. Ik raad over het algemeen een behandeling van zes maanden aan, waarna de acne meestal niet meer terugkomt.

Vitex en acne: een casus

Een 29-jarige vrouw leed al twee jaar aan exfoliatieve dermatitis: een huidaandoening waarbij een groot deel van het lichaamsoppervlak rood, schilferig en droog wordt. Soms had ze daarbij netelroos (‘galbulten’ of de officiële medische naam: urticaria). Daarvoor had ze vanaf haar twintigste acne gehad.

Haar acne verbeterde toen haar huisarts haar 100 mg doxycycline per dag voorschreef, een antibioticum.

Maar niet lang daarna begon haar dermatitis. Ik zei tegen haar dat haar huidige problemen waarschijnlijk een reactie waren op de doxycycline die ze nam, en dat ze mogelijk ook, zonder het te weten, ovariumcysten had.

Een echografie bevestigde inderdaad de aanwezigheid van ovariumcysten. Ze stopte met de doxycycline en begon in plaats daarvan met het gebruik van druppeltjes Vitex agnus-castus. Binnen een maand waren al haar huidproblemen verdwenen en ook nu, anderhalf jaar later en nadat ze al maanden niets meer geslikt heeft, heeft ze geen acne meer.

Uit een nieuwe echografie bleek dat haar cysten waren verdwenen.

Roem voor rabarber Voor vrouwen die last hebben van menstruatiepijn en het premenstrueel syndroom, zou rabarber weleens de oplossing kunnen zijn. Hoewel de bladeren van de plant bekendstaan als giftig, kunt u de stelen gebruiken om een heerlijke moes te maken voor toetjes en taarten. Maar de wortels van de plant worden op allerlei manieren in de plantengeneeskunde gebruikt.

Rabarberwortel is een van de meest effectieve middelen tegen PMS en menstruatiepijn. In Duitsland wordt het al sinds de vijftiger jaren van de vorige eeuw breed ingezet in gestandaardiseerde vorm, maar vreemd genoeg is het buiten dat land nauwelijks bekend.

De werkzame stof uit rabarberwortel is in Chinese geneeskunde bekend onder de naam da huang. In onderzoeken naar de behandeling van overgangsverschijnselen heeft dit middel zijn werkzaamheid bewezen, en bovendien zonder bijwerkingen zoals het bevorderen van abnormale groei en woekering van het baarmoederslijmvlies of de baarmoeder.3 Ik heb ook gemerkt dat het kruid effectief en betrouwbaar is bij vrouwen die last hebben van opvliegers en zweetaanvallen.

Er zijn verschillende producten verkrijgbaar. Zorg dat u de richtlijnen van de fabrikant volgt als u rabarberwortel gebruikt.

Als u het gebruikt tegen menstruatiepijn of PMS, moet u het gebruik aanpassen aan uw menstruele cyclus en u gebruikt het dan dus maar 14 dagen per maand. Voor vrouwen in de overgang raad ik dagelijks gebruik aan volgens de instructies van de fabrikant.

En als u bang bent dat rabarberwortel oestrogene of kankerverwekkende effecten heeft, dan zijn er verschillende studies om u gerust te stellen. Het middel blijkt zelfs werkzaam tegen tumoren en tegen bloedstolsels, het ontspant de bloedvaten en heeft een antioxidante werking, hoewel tot dusverre alleen in het laboratorium en in dierproeven.4

Harald Gaier is natuurgenezer, osteopaat, acupuncturist, homeopaat en kruidengenezer, en een vooraanstaand Britse deskundige op het gebied van alternatieve geneeswijzen.

Wilt u meer over hem weten, kijk dan eens op zijn website www.drgaier.com.

1 JAMA, 2004, 291: 827–35; Pharmacoepidemiol Drug Saf, 2008,

17: 144-50 2 Burgoyne B. ‘Survey of Chaste Tree Use and Dosage by Australian Practitioners’, 2011; www.mediherb.com/media/776086/ pp-no-144.pdf 3 Chin Med, 2010, 5: 7; doi: 10,1186/1749-8546-5-7 4 Spectrochim Acta A Mol Biomol Spectrosc, 2012; 87: 171-8; Bioanalysis, 2012; 4: 713-23

19 17