Medisch dossier 1709 november 2015

Jaargang 17 N o9 november 2015

Los nummer E 7,50

JAARGANG 14 NO 14 JANUARI 2012

Drank

De waarheid over alcohol

Spataders Wat doe je eraan?

Brein

Houd uw hersenen in topconditie

Zoetstofparadox Geen

calorieĂŤn

en toch

aankomen.

Hoe kan

dat?

2

medisch dossier | november 2015

|||inhoud|||

4

12

|||colofon|||

18

Over Medisch dOssier Medisch Dossier is de Nederlandse vertaling en bewerking van het Britse maandblad What Doctors Don’t Tell You. Hiermee bieden we onafhankelijke informatie over zowel de risico’s en gevaren van medicijnen en behandelingen als over de beloften van mogelijke alternatieven.

Ons doel: patiënten stimuleren hun gezondheid meer in eigen hand te nemen. Medisch Dossier verzet zich niet tegen de reguliere geneeskunde, maar stimuleert de samenwerking tussen artsen en patiënten. Toonaangevende medische vaktijdschriften vormen de bron van onze artikelen, zodat alle informatie is gebaseerd op gevestigd wetenschappelijk onderzoek.

De redactie van Medisch Dossier bevindt zich in Engeland; Uitgeverij The Optimist BV verzorgt uitsluitend de Nederlandse vertaling en administratie. De redactie is in het Engels bereikbaar via www.wddty.com Hoofdredactie: Bryan Hubbard en Lynne McTaggart Coördinatie: Els Kwaks Vertaling: Taalpraktijk Mieke Prins en Titia Meesters Artdirector: Carl de Vaal Vormgeving: Saskia Geleedts Uitgever: Ode Management BV Drukwerk: Print Consult Redactieraad internationaal: Dr. John Mansfield, Dr. Leo Galland, Dr. Alan Franklin, Dr. Patrick Kingsley, Dr. Jean Monro, Dr. J. Anthony Morris,

4 17

10 12 17 18

de zOetstOfpArAdOx Kunstmatige zoetstoffen bevatten geen calorieën, maar gek genoeg maken ze toch dat uw gewicht toeneemt. Dat komt doordat ze onze bloedsuiker verhogen en bovendien het systeem lamleggen dat die bloedsuiker reguleert.

nieuws Bewegen helpt tegen astma; paarse aardappel doodt darmkankercellen; licht van smartphone berooft tiener van nachtrust; acupunctuur tegen opvliegers; en meer

stOp de seniOrenMOMenten Een paar eenvoudige leefstijlveranderingen kunnen ervoor zorgen dat de mist in uw hersenen optrekt en uw brein in topconditie blijft.

spAtAders

Wat doe je ertegen?

ALs u teveeL drinkt Tips om buitensporig alcoholgebruik te voorkomen.

Plus: 7 mythes over alcohol.

Annemarie Colbin, Anne Gaskell (La Leche League), Janet Balaskas, Dr. J. Levenson, Dr. Ellen Grant, Dr. Melvyn Wehrbach, Dr. Michel Odent, Dr. Keith Mumby, Dr. J. Wright, Prof. Gordon Stewart, Dr. Vickie Rippere, Dr. Anthony Newburry, Sally Bunday

AbOnneeservice Postbus 105, 2400 AC Alphen aan den Rijn Tel. 0172 476085 medischdossier@spabonneeservice.nl www.medischdossier.org/abonneeservice

Redactieraad Nederland: Jan C. van Beek, arts en manueel geneeskundige, Robert K.T.H. Trossèl, arts.

Archief De eerste editie van Medisch Dossier verscheen in 1999. Via www.medischdossier.org kunt u oude nummers voor vijf euro exclusief verzendkosten per stuk nabestellen. Wanneer u abonnee bent, heeft u via uw abonneecode gratis toegang tot het digitale archief, dat al het gepubliceerde materiaal vanaf 2004 bevat.

AbOnneMenten Een jaarabonnement op Medisch Dossier (tien nummers) kost € 68,25 en geeft u onbeperkt toegang tot het digitale archief op www.medischdossier.org.

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Indien drie maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch verlengd. Adreswijzigingen en opzeggingen kunnen uitsluitend schriftelijk of per e-mail worden doorgegeven. Nieuwe abonnees ontvangen binnen vier weken na aanvraag hun eerste nummer.

Adreswijzigingen graag vier weken van tevoren doorgeven per post of e-mail.

Uitgeverij The Optimist BV behoudt zich het recht voor een keer per jaar een prijsindexatie toe te passen.

Wij nemen uw gegevens op in een gegevensbestand.

Deze gegevens worden gebruikt voor de met u gesloten overeenkomsten, zoals de abonnementenadministratie van de uitgeverij. Daarnaast kunnen wij uw gegevens gebruiken om u op de hoogte te houden van interessante informatie en/of het doen van aanbiedingen van Uitgeverij The Optimist BV of van door ons zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Mocht u hiertegen bezwaar hebben, stelt u ons hiervan dan per post of via e-mail op de hoogte.

discLAiMer Hoewel aan de voorbereiding van deze uitgave alle zorg is besteed, kan de uitgever niet verantwoordelijk worden gehouden voor eventuele schade of leed, veroorzaakt door behandelingen, advies of informatie gepubliceerd in dit nummer. Alvorens een behandeling te ondergaan is het raadzaam om een specialist te raadplegen. © Uitgeverij The Optimist BV. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en openbaar worden gemaakt zonder toestemming van de uitgever.

Deze nieuwsbrief wordt uitgebracht onder licentie van WDDTY Publishing Ltd (UK). Alle rechten op het gelicentieerde materiaal behoren toe aan WDDTY Publishing Ltd. Het materiaal mag niet worden gereproduceerd, als geheel of in delen, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van WDDTY Publishing Ltd. De naam What Doctors Don’t tell You is eigendom van WDDTY Publishing Ltd.

Lichaam en geest Als u de film Still Alice hebt gezien, bent u misschien naar huis gegaan met twee boodschappen. De eerste is dat Julianne Moore de Oscar die ze voor haar meesterlijke acteerwerk kreeg, heeft verdiend. Ze portretteerde een patiënt die langzaam aan de ziekte van Alzheimer bezweek. De tweede is dat alzheimer een ziekte is die helemaal door onze genen veroorzaakt wordt. En als je het eenmaal hebt, leg je er dan maar bij neer. Er is niets dat je kunt doen behalve wachten op het lange, vergeetachtige afscheid.

Hoewel de eerste boodschap misschien waar is, is de tweede dat zeker niet. Alzheimer heeft een genetische component en komt in bepaalde families vaker voor, maar er is overduidelijk bewijs voor het idee dat allerlei soorten cognitieve achteruitgang ook door een aantal omgevingsfactoren veroorzaakt kunnen worden. Onze manier van leven draagt in veel gevallen bij aan onze mentale aftakeling: te veel suikers en bewerkte voedingsmiddelen, te weinig vetten, te veel geneesmiddelen, te weinig beweging… En dat zijn oorzaken waaraan wat te doen is, waardoor u eventuele ‘seniorenmomenten’ kunt voorkomen.

Een van de grootste gevaren wordt gevormd door de belangrijkste categorieën geneesmiddelen, bijvoorbeeld medicijnen voor het hart, cholesterolverlagers, slaappillen, antidepressiva, kalmerende of juist stimulerende middelen, anticholinergica (tegen o.a. parkinson) en anti-epileptica.

Psycholoog Mike Dow schrijft in deze editie van Medisch Dossier over het tegengaan van ‘hersenmist’. Hij vertelt dat een op de tien volwassen Amerikanen een geneesmiddel tegen depressie slikt, en voor alle psychiatrische geneesmiddelen is dat zelfs een op de vijf.

Als u bedenkt dat de meeste mensen boven de 50 op zijn minst één medicijn slikken, en mensen boven de 60 een veelvoud aan medicijnen, is het niet zo verbazingwekkend dat dementie een van de snelst groeiende ziekten ter wereld is. Inmiddels wordt een derde van het totale Amerikaanse Medicare-budget aan de aandoening besteed. En de verwachting is dat tegen de tijd dat we 80 zijn, een op de vier van ons een bepaalde vorm van dementie heeft.

Dit gigantische probleem wordt voor een groot deel door de voedingsmiddelen- en farmaceutische industrie gecreëerd, en is eigenlijk een gevolg van het feit dat het medische establishment weigert lichaam en geest als een holistische eenheid te beschouwen. Wat we aan voedingsmiddelen en medicijnen binnenkrijgen, heeft direct effect op de gezondheid van het brein.

Zo weten we tegenwoordig dat onze hersenen vetten nodig hebben. Statines (cholesterolverlagers) en de hele promotie van ‘vetarm’ eten hebben daarom desastreuze gevolgen voor onze cognitieve vaardigheden. Vetten zijn van levensbelang voor het goed functioneren van ons brein.

Het goede nieuws is dat u, behalve het eten van (de juiste) vetten, nog meer kunt doen om uw hersenen fit te houden en scherp te blijven. Van gezond eten tot concentratiespelletjes, van leren tot bewegen. Al vanaf het moment dat u veertig bent, gaan uw hersenen, als u niet ingrijpt, achteruit. Dus kom meteen in actie en wacht niet tot u last krijgt van seniorenmomenten.

Lynne McTaggart en Bryan Hubbard

3

|||van||de||hoofdredactie|||

medisch dossier | november 2015

4

medisch dossier | november 2015

|||dossier|zoetstoffen||| |||door:|tony|edwards|||

De zoetstofparadox

H

et klinkt vreselijk achterhaald om je druk te maken over voedingsadditieven. De voedingsmiddelenindustrie onderkent toch immers de gevaren van kleurstoffen, conserveermiddelen en transvetten? Ze melden niet voor niets op hun producten dat die ‘geen toevoegingen of conserveermiddelen’, ‘geen kunstmatige kleurstoffen’ en ‘geen geharde vetten’ bevatten.

Maar de werkelijkheid leert dat er bijna geen drank of voedingsmiddel te koop is zonder toegevoegde hulpstof, of het moet een onbewerkt, biologisch product zijn of een glazen fles met water.

In de EU zijn er officieel 1521 hulpstoffen toegestaan. Daar zitten vitaminen en mineralen bij (vitamine C wordt bijvoorbeeld als conserveermiddel gebruikt), en een aantal uit groenten gewonnen kleurstoffen. Maar minstens twee derde ervan is door chemici in elkaar geflanst.

De meeste hulpstoffen zijn sowieso scheikundige verbindingen, die de mensheid tot een eeuw geleden nog niet kende. In tegenstelling tot natuurlijke stoffen, waarmee ons spijsverteringskanaal en immuunsysteem in de loop van de evolutie heeft leren omgaan, zijn deze door de mens gefabriceerde hulpstoffen in onze voeding een soort vreemde indringers.

En dat is precies het probleem. Uit nieuw onderzoek blijkt dat voedingsadditieven niet alleen toxisch

kunnen zijn, maar dat ze ook ons lichaam voor de gek houden door het te laten denken dat het energie en voedingsstoffen krijgt terwijl dat niet het geval is. kunstMAtige zOetstOffen Westerse landen zitten midden in een obesitasepidemie. Naar verluidt wordt die veroorzaakt doordat mensen te veel vet en suiker eten. De gezondheidsautoriteiten adviseren ons al sinds mensenheugenis om over te stappen op vetarme voeding en suikervervangers. Neem bijvoorbeeld deze bewering van een vooraanstaande Britse voedingsdeskundige: ‘Suiker levert ongeveer 10 procent van onze totale calorieinname. Als we suiker vervangen door een zoetstof zonder voedingswaarde en zonder calorieën, zoals aspartaam, zouden we obesitas kunnen bedwingen,’ aldus Michael Lean, hoofd van de afdeling Menselijke Voeding van de Universiteit van Glasgow, tien jaar geleden.1 Het is een idee dat we met z’n allen jarenlang voor zoete koek geslikt hebben.

Kunstmatige zoetstoffen vormen het leeuwendeel van de hulpstoffenmarkt en zijn wereldwijd goed voor een omzet van anderhalf miljard dollar per jaar.

Consumenten kopen natuurlijk zoetstof voor hun koffie en thee, maar de grootste gebruikers zijn de fabrikanten van voedingsmiddelen en dranken. Alle zoet smakende, bewerkte producten die u koopt, bevatten

medisch dossier | november 2015

Kunstmatige zoetstoffen bevatten geen calorieën, maar gek genoeg maken ze toch dat uw gewicht toeneemt. Dat komt doordat ze onze bloedsuiker verhogen en bovendien het systeem lamleggen dat die bloedsuiker reguleert.

kunstmatige zoetstoffen, zelfs tandpasta. Daardoor is het vrijwel onmogelijk om ze te ontlopen.

De eerste zoetstof die ontdekt werd, was saccharine. Dat is meer dan een eeuw geleden, en inmiddels zijn er al negentien andere. Dat er zo’n ruime keus is, komt deels door zorgen over de gevolgen van deze hulpstoffen voor onze gezondheid. Hoewel fabrikanten steeds weer beweren dat een nieuwe zoetstof 100 procent veilig is, duikt er telkens bewijs op voor het tegendeel.

Aspartaam is de meest omstreden zoetstof en heeft een lange geschiedenis van schadelijke gezondheidseffecten. Die zijn allemaal weerlegd door zowel fabrikanten als gezondheidsautoriteiten, vandaar dat aspartaam nog steeds gebruikt mag worden en in tal van voedingsmiddelen te vinden is.

Als reactie op alle negatieve berichten over aspartaam zijn er andere zoetstoffen ontwikkeld, die allemaal verondersteld worden superveilig te zijn. Toch

zijn ook veel van deze stoffen in verband gebracht met gezondheidsproblemen (zie kadertekst). Daarom zijn er grenzen gesteld aan de hoeveelheid die gebruikt mag worden. Maar de voedingsmiddelenfabrikanten zijn erin geslaagd om weliswaar de letter van deze verordeningen in acht te nemen, maar niet de geest: ze zijn doodleuk overgestapt op een cocktail van verschillende zoetstoffen in hun producten.1 Deze manier van werken kent natuurlijk twee gevaren: ten eerste dat één bepaalde zoetstof de wettelijke grens misschien niet overschrijdt, maar het totaal aan zoetstoffen wel. En ten tweede kunnen chemische stoffen als ze gecombineerd worden, op elkaar reageren en toxisch worden, maar deze mogelijke interacties worden vrijwel nooit getest. dikMAkers Maar kunstmatige zoetstoffen hebben nog een veel ergere ‘bijwerking’: hoewel ze ‘light’ zijn en dus moe-

Alle zoet smakende, bewerkte producten die u koopt, bevatten kunstmatige zoetstoffen, zelfs tandpasta

5

6

medisch dossier | november 2015

|||dossier|zoetstoffen|||

Hoewel fabrikanten steeds weer beweren dat een nieuwe zoetstof 100 procent veilig is, duikt er telkens bewijs op voor het tegendeel ten helpen om af te vallen, blijken ze dat in de praktijk helemaal niet te doen. Sterker, ze doen het tegenovergestelde.

U leest het goed: kunstmatige zoetstoffen maken u dik. Deze alarmerende ontdekking werd een jaar of zeven geleden gedaan, na een 19 jaar durend Amerikaans onderzoek onder mensen met hart- en vaatziekten.

De onderzoekers zagen tot hun verbazing dat de mensen die de meeste suikervrije frisdranken nuttigden, twee keer zo vaak last hadden van overgewicht.

Ze ontdekten een ‘significant positieve dosis-responsrelatie’, wat erop wijst dat de caloriearme drankjes direct verantwoordelijk waren voor de extra kilo’s.2 Deze uitkomsten wierpen de vraag op of kunstmatige zoetstoffen ‘onze escalerende obesitasepidemie misschien juist verergeren in plaats van tegengaan,’ aldus de conclusie van de onderzoekers van de Universiteit van Texas. En tot ergernis van conventionele diëtisten werd dit onderzoek op de voet gevolgd door vier andere, waarbij in totaal meer dan 100.000 volwassenen en kinderen betrokken waren. Ze ontdekten alle drie hetzelfde, namelijk: gewichtstoename.3 Deze onderzoeken vormen een begin van de verklaring waarom het aantal Amerikanen met overgewicht nog steeds stijgt, ondanks het feit dat miljoenen van hen zijn overgestapt op light dranken en suikervervangers zoals zoetjes. Voor voedingsdeskundigen is dit alles onbegrijpelijk: als mensen van een dieet

met veel calorieën en veel suiker overstappen op een menu met weinig calorieën en nepsuiker, kan het theoretisch niet anders dan dat ze gewicht verliezen.

Maar dat blijkt niet het geval. Waarom niet?

MisLeiding vAn het brein De ontdekking dat kunstmatige zoetstoffen niet helpen om af te vallen, is geen verrassing voor degenen die het wetenschappelijk onderzoek hiernaar gevolgd hebben. Al in 1988 bleek uit dierproeven dat de toevoeging van saccharine aan de watervoorraad van ratten ervoor zorgde dat ze 15 procent meer gingen eten dan ratten die gewoon water kregen.4 In datzelfde jaar bleek uit onderzoek van de Universiteit van Leeds dat bij mensen hetzelfde gebeurt. Proeven waarin kunstmatige zoetstoffen werden vergeleken met suiker, lieten zien dat de eerste de eetlust van mensen opwekten, waardoor ze meer gingen eten. Hoe komt dat? Waarschijnlijk door ‘de ontkoppeling van de sensorische en energetische aspecten van zoete oplossingen,’ zeggen de onderzoekers.5 In gewone taal: het lichaam proeft iets zoets en verwacht daarom een energie-impuls, maar die blijft uit, dus probeert het zelf aan die verwachting tegemoet te komen door meer te eten.

Sinds de tachtiger-jaren hebben tientallen onderzoeken deze paradox bevestigd. Een van de belangrijkste onderzoekers die zich met dit onderwerp bezighoudt, is professor Susan Switchers van de Amerikaanse Purdue Universiteit. Haar theorie? Dat

medisch dossier | november 2015

zoetstoffen ‘belangrijke homeostatische (zelfregulerende), fysiologische processen’6 verstoren door in te grijpen in het aangeleerde verband tussen de zoete smaak van voedsel en de gevolgen voor het lichaam als je dat voedsel consumeert.7 Er is inderdaad bewijs dat kunstmatige zoetstoffen een krachtige uitwerking op de hersenen hebben.

In 2008 vergeleken onderzoekers met behulp van functionele MRI-scans de reactie van onze hersenen op kunstmatige zoetstoffen en op gewone suiker.

De resultaten zijn intrigerend. Suiker activeert heel andere hersendelen dan kunstmatige zoetstoffen. De hersenen maken in hun respons onderscheid tussen zoetstoffen die wel en zoetstoffen die geen calorieën bevatten, ‘hoewel ons bewustzijn dat niet kan,’ zeggen de onderzoekers van de Universiteit van Colorado. Dit kan belangrijke gevolgen hebben op de effectiviteit van zoetstoffen als vervanging van suiker.8 Zoals met alle biologische studies zijn er ook resultaten die afwijken: sommige onderzoeken bij mensen vonden de zoetstofparadox niet. Maar vaak waren die studies bekostigd door de zoetstoffabrikanten.9 dierprOeven De meest betrouwbare uitkomsten komen uit dierproeven. Het nadeel daarvan is dat ratten en muizen geen mensen zijn, maar het voordeel is dat je de lichamelijke reacties nauwkeurig kunt meten. Daardoor is er een aantal onaangename kanten van kunstmatige zoetstoffen aan het licht gekomen.

In een experiment uit 2013 vergeleken Braziliaanse wetenschappers de effecten van suiker en kunstmatige zoetstoffen op het gewicht van ratten. Opnieuw bleken de ratten met de grootste gewichtstoename de dieren te zijn die zoetstoffen kregen. Maar het gekke was: ze kregen minder calorieën dan de ratten die suiker kregen.10 Andere onderzoekers hebben deze onverwachte resultaten bevestigd. ‘De consumptie van zoetstoffen had een opvallende gewichtstoename tot gevolg; de voedselinname was echter ongewijzigd,’ rapporteerde een Hongaars team van voedingsdeskundigen na een soortgelijk onderzoek bij muizen. ‘Deze resultaten roepen vragen op over het effect van caloriearme kunstmatige zoetstoffen op gewichtsverlies of op gewicht blijven.’11 Hoe kan het dat kunstmatige zoetstoffen gewichtstoename geven bij dezelfde hoeveelheid calorieën? Swithers heeft de mogelijke boosdoener ontdekt: het systeem dat de glucose in ons lichaam reguleert. Ze zag dat kunstmatige zoetstoffen een opvallende stijging in de bloedsuiker van ratten veroorzaken als er koolhydraten aanwezig zijn.7 Dat is een belangrijke ontdekking, want een hoge bloedsuikerspiegel leidt meestal tot gewichtstoename.

Een tweede belangrijke ontdekking komt uit het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift Nature en verklaart precies waarom kunstmatige zoetstoffen gewichtstoename veroorzaken. Een groot Israëlisch onderzoeksteam, van het prestigieuze Weizmann

Instituut, verklaarde dat kunstmatige zoetstoffen bij zowel dieren als mensen slecht zijn voor de heilzame darmbacteriën, waardoor er dysbiose ontstaat: een verstoorde darmflora.

Het is bekend dat dit allerlei gezondheidsproblemen kan geven, van voedselintolerantie tot diabetes en het metaboolsyndroom. Het kan met name leiden tot de ontwikkeling van glucose-intolerantie, aldus de Israëli’s.12 Glucose-intolerantie is het broertje van insulineresistentie: ze verstoren allebei ons natuurlijke systeem om hoge bloedsuikerspiegels te neutraliseren.

En dat is precies wat de gewichtsparadox van kunstmatige zoetstoffen verklaart. Zoals Swither

Stevia

Als u een zoetekauw bent, lijkt stevia de beste keus. In tegenstelling tot saccharine en andere kunstmatige zoetstoffen verhoogt stevia uw eetlust en gewicht niet.1 Integendeel, het verhoogt juist de insulinegevoeligheid.2 Daarom wordt het beschouwd als een mogelijke behandeling voor diabetes type 2.3 De unieke gezonde eigenschappen van stevia zijn waarschijnlijk toe te schrijven aan het feit dat het niet door mensen geproduceerd wordt, maar voor 100 procent natuurlijk is. Stevia wordt gewonnen uit de struik Stevia rebaudiana – afkomstig uit Paraguay – en wordt al eeuwenlang als zoetmaker gebruikt. Stevia doorstaat alle moderne gezondheidstoetsen en mag over de hele wereld aan voedingsmiddelen worden toegevoegd. Behalve in de VS: de FDA heeft het gebruik ervan verboden.

Uit onderzoek bleek dat de FDA onder druk is gezet om te verklaren dat stevia een ‘onveilig voedseladditief’ is. Dat voedt de verdenking dat er geheime afspraken zijn gemaakt met de Amerikaanse zoetstoffabrikanten, die natuurlijk niet blij waren met de komst van een goedkoop, niet-patenteerbaar alternatief.

Zodra de FDA stevia verboden had, ontwikkelden twee grote fabrikanten hun eigen – op stevia gebaseerde – verbindingen, die wel patenteerbaar waren doordat er een extra ingrediënt aan was toegevoegd.

Truvia (van Coca-Cola) is een mengsel van stevia en erythritol (E968), en PureVia (van Pepsi) is een mix van stevia en dextrose (een suiker!).

Beide zoetstoffen werden al snel goedgekeurd door de FDA. Toch kwam er een tsunami aan klachten over truvia, door de producent allemaal afgedaan af als anekdotisch. Maar toen Amerikaanse onderzoekers vorig jaar truvia op fruitvliegjes testten, bleken de bijwerkingen wel verklaarbaar: vliegjes die suiker kregen, bleven zo’n twee maanden leven. Vliegjes die truvia kregen, waren daarentegen binnen een week dood. Het effect was zo krachtig dat de wetenschappers truvia nu als insecticide aanbevelen! Het moge duidelijk zijn dat het giftige ingrediënt niet de stevia is, maar erythritol, een hulpstof die ook in de EU is toegestaan.4 Let op: Stevia heeft vaak een bittere nasmaak, die versterkt wordt door de manier waarop ze wordt verbouwd en verwerkt. Kies daarom voor 100 procent zuivere stevia, die biologisch wordt verbouwd.

1 Appetite, 2010; 55: 37-43 2 Horm Metab Res, 2005; 37: 610-6 3 Rev Diabet Stud, 2006; 3: 189-99 4 PLoS One, 2014; 9: e98949

7

8

medisch dossier | november 2015

|||dossier|zoetstoffen|||

De bekendste zoetstoffen AspArtAAM (e951) Merknamen: Natrena, Candarel, NutraSweet Proeven (grotendeels op dieren) vonden een verband met: 1986 Neurochemische veranderingen, met name op neurotransmitters 1 1987 Insulten2 1994 Hoofdpijn (bij mensen)3 1996 Stijging in het aantal en de mate van kwaadaardigheid van hersentumoren 4 2006 Significante toename van het aantal gevallen van lymfoom en leukemie, kwaadaardige tumoren in het nierbekken en de urineleiders, en kwaadaardige schwannomen (perifere zenuwtumoren).5 2007 Significante stijging van lymfoom, leukemie en mammacarcinoom (borstkanker)6 2008 Bepaalde psychische aandoeningen, verminderd leervermogen en emotioneel functioneren 7 2008 DNA-beschadiging 8 2011 Ernstige vroegtijdige veroudering van cellen, atherosclerose 9 en toename van ontstekingen in de hersenen 10 2013 Tumoren in het centrale zenuwstelsel, zoals glioom, medulloblastoom en meningeoom11 2014 Aanmaak van vrije radicalen, veranderingen in de antioxidantstatus van de hersenen en veranderingen in de apoptose van hersencellen (dat wil zeggen toename in de schade en afbraak van hersencellen) 12 2014 Meer prikkelbare stemmingen, depressies en slechter scoren op ruimtelijke-oriëntatietest (bij mensen die veel minder aspartaam gebruiken dan het toegestane maximum) 13 2015 Afname van de gunstige werking van HDL-cholesterol (de ‘goede’ variant), waardoor de antioxidant- en anti-atherogeenwerking (die atherosclerose voorkomt) van het lichaam afneemt 14 Toch beweren alle gezondheidsautoriteiten, waaronder de Wereldgezondheidsorganisatie en de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid, dat aspartaam veilig is in de aanbevolen hoeveelheden.

Hoe kan dat na deze litanie aan gezondheidsrisico’s? Waarschijnlijk omdat de meeste bijwerkingen bij dieren zijn waargenomen en niet bij mensen.

Bovendien geven niet alle onderzoeken dezelfde uitkomsten.

Toch is Pepsi onlangs in de VS gestopt met het gebruik van aspartaam – naar eigen zeggen uitsluitend om commerciële redenen, niet vanwege de veiligheid. Maar mensen elders ter wereld die Pepsi Light drinken, krijgen nog steeds aspartaam voorgeschoteld (onder de nieuwe naam AminoSweet). sucrALOse (e955) Merknamen: Splenda, SucraPlus 600 keer zo zoet als suiker 2013 Volgens een literatuurstudie van honderden wetenschappelijke artikelen zorgt sucralose, net als andere organische chloorverbindingen (pesticiden, medicijnen, industriële chemicaliën) voor een relatieve daling van het aantal goede darmbacteriën, vervormingen van de cellen in de dikke darm, zoals lymfocytische infiltratie van het epitheel (witte bloedcellen die zich ophopen in de deklaag van de darmwand), littekenvorming in het epitheel, uitputting van de slijmbekercellen (in het epitheel) en een verstoorde klierfunctie. Ook kan sucralose genetische mutaties veroorzaken.15 En de meeste van deze veranderingen werden gezien bij toegestane doses sucralose.

AcesuLfAAM-k (e950) 200 keer zo zoet als suiker Merknamen: Sweet One, Sunnett

Is in verband gebracht met: 1997 Opvallende genotoxiciteit (aantasting van DNA) in de levende cellen van zoogdieren 16 2008 DNA-strengbreuken 8 2009 Verhoogde insuline-afgifte 17 2013 Geheugenproblemen, ontregelde stofwisseling en afwijkingen in de synapsen (schakelplaatsen tussen zenuwcellen) 18 sAcchArine (e954) Tot 700 keer zo zoet als suiker Merknamen: Sweet and Low, Sweet Twin, Necta Sweet, Hermesetas Deze zoetstof werd al in de 19e eeuw ontdekt en werd als veilig beschouwd, totdat: 1972 De stof bleek bij ratten blaaskanker te veroorzaken, hoewel dit later in twijfel werd getrokken.

2001 De stof krijgt weer de GRAS-status. Dierproeven die daarna werden uitgevoerd, vonden een verband met: 2011 Verhoogd atherogeen lipidenprofiel (bloedtest die verschillende soorten cholesterol en triglyceriden meet) 10, een stijging van de hoeveelheid witte bloedcellen en bloedplaatjes, en een afname van haematocriet, hemoglobine en rode bloedcellen 19 2015 Verslechtering van de lipoproteïnenstofwisseling (hangt samen met cholesterol), wat gevaarlijk is voor zowel de bloedsomloop als de embryonale ontwikkeling 14 cycLAMAAt (e952) Tot 50 keer zo zoet als suiker Toegestaan in de EU, maar in de meeste landen verboden (ook in de VS), nadat uit laboratoriumonderzoek bleek dat de stof blaaskanker bij ratten veroorzaakte. xyLitOL (e967) Net zo zoet als suiker, maar levert 40 procent minder calorieën Xylitol wordt gewonnen uit planten en bomen, die gehydrogeneerd worden (verbonden met waterstof) om de stof hard te maken – niet echt het ‘natuurlijke’ product dat het beweert te zijn.

Tot op heden is het in verband gebracht met: 2010 Milde diarree. Het kan bij honden leverfalen veroorzaken.20 Neotaam (E961), neohesperidine (E959), alitaam (E956) Tot 20.000 keer zo zoet als suiker Dit zijn alle drie moleculaire varianten van aspartaam en daarom patenteerbaar als afzonderlijk product. Studies uitgevoerd door de producenten beweren dat deze stoffen veilig zijn.

1 Toxicol Appl Pharmacol, 1986; 83: 79-85 2 Environ Health Perspect, 1987; 75: 53-7 3 Neurology, 1994; 44: 1787-93 4 J Neuropathol Exp Neurol, 1996; 55: 1115-23 5 Environ Health Perspect, 2006; 114: 379-85 6 Environ Health Perspect, 2007; 115: 1293-7 7 Eur J Clin Nutr, 2008; 62: 451-62 8 Drug Chem Toxicol, 2008; 31: 447-57 9 Mol Cells, 2011; 31: 461-70 10 Food Chem Toxicol, 2011; 49: 2899-905

11 Folia Neuropathol, 2013; 51: 10-7 12 Redox Biol, 2014; 2: 820-31 13 Res Nurs Health, 2014; 37: 185-93 14 Cardiovasc Toxicol, 2015; 15: 79-89 15 J Toxicol Environ Health B Crit Rev, 2013; 16: 399-451 16 Food Chem Toxicol, 1997; 35: 1177-9 17 PLoS One, 2009; 4: e5106 18 PLoS One, 2013; 8: e70257 19 Hum Exp Toxicol, 2011; 30: 12937 20 Compend Contin Educ Vet, 2010; 32: E1-4; quiz E4

medisch dossier | november 2015

ontdekte, veroorzaken zoetstoffen een hogere bloedsuikerspiegel. Dat is al ernstig genoeg, maar nu hebben de Israëli’s ontdekt dat ze daarnaast ook het systeem van ons eigen lichaam platleggen dat de bloedsuiker moet reguleren. Daardoor kan het lichaam de extra glucose, veroorzaakt door de zoetstoffen, niet verwerken.

Dus de schijnbare paradox van zoetstoffen zonder calorieën die tóch voor gewichtstoename zorgen, is hiermee verklaard. Ze halen het lichaam op twee

sitas. Zelfs landen waar de suikerconsumptie daalt.19 De nieuwe gegevens over kunstmatige zoetstoffen verklaren dit mysterie.

Tot op heden besteedt echter zowel de zoetstofindustrie als de academische wereld nauwelijks aandacht aan deze nieuwe ontdekkingen. Ze reageren slechts met de gebruikelijke dooddoener: ‘meer onderzoek nodig’.20 Maar ervaringsdeskundigen zijn van mening dat we inmiddels voldoende weten en sporen de autori-

In een 14 jaar durend onderzoek onder 66.000 Franse vrouwen bleek dat light frisdrank de kans op diabetes meer dan verdubbelde manieren onderuit: eerst door de bloedsuikerspiegel te laten stijgen, en daarna door het mechanisme lam te leggen dat de bloedsuikerspiegel moet laten dalen.

Twee grote problemen die maar tot één ding kunnen leiden: gewichtstoename. Want we weten nu dat de ware oorzaak van de vetopslag niet een teveel aan calorieën is, maar te veel suiker in het bloed. ziekMAkend zOet Maar als kunstmatige zoetstoffen zo’n belangrijk reguleersysteem van ons lichaam in de war schoppen, zouden ze dan ook geen andere gezondheidsproblemen veroorzaken – die misschien wel veel ernstiger zijn dan een paar pondjes erbij? Ja, dat doen ze inderdaad.

In de afgelopen jaren is er via bevolkingsonderzoek gezocht naar de gevaren van light frisdranken. Er is een zorgwekkende stijging geconstateerd in een reeks aandoeningen, variërend van vroeggeboorten 13, harten vaatziekten 14, non-Hodgkin lymfoom, de ziekte van Kahler (multiple myeloom) en leukemie 15, het metaboolsyndroom en diabetes type 2 16, en abdominale obesitas (de bierbuik).17 In een 14 jaar durend onderzoek onder 66.000 Franse vrouwen bleek dat light frisdrank de kans op diabetes meer dan verdubbelde. Dat cijfer is nog verbazingwekkender als u bedenkt dat de vrouwen die gewone frisdrank met suiker dronken veel minder risico op diabetes hadden, namelijk een kwart van het risico dat de lightdrinkers liepen.18 Ongelooflijk, maar het klopt helemaal. Glucoseintolerantie en insulineresistentie zijn de belangrijkste oorzaken van diabetes. Suiker werd altijd als de grootste boosdoener beschouwd, maar laboratoriumonderzoek wijst erop dat suikervervangers een nog grotere veroorzaker van insulineresistentie zijn en dus eerder verantwoordelijk zijn voor diabetes. herbeOOrdeLing Westerse landen zijn op dit moment in de greep van twee bij elkaar horende epidemieën: diabetes en obe-

teiten aan om in actie te komen. ‘Een reële bron van zorg is het effect van kunstmatige zoetstoffen op de stofwisseling: negatieve gevolgen, zoals een te hoge bloedsuiker, insulineresistentie en meer buikvet, nog afgezien van een eventuele gewichtstoename,’ zegt Susan Swithers.

‘Onze bevindingen wijzen erop dat caloriearme kunstmatige zoetstoffen misschien wel direct hebben bijgedragen aan het verergeren van precies die epidemie die ze hadden moeten bestrijden,’ zegt Eran Segal van het Weizmann Instituut.

Zijn collega Eran Elinav is het met hem eens: ‘Kunstmatige zoetstoffen creëren vaak juist die ziekten waartegen ze bedoeld waren. Dat vraagt om een herbeoordeling van de huidige gigantische consumptie van deze stoffen, waarop geen enkel toezicht is.’

Herbeoordeling? De stilte is oorverdovend.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

BMJ, 2004; 329: 755-6 Obesity [Silver Spring], 2008; 16: 1894-900 Yale J Biol Med, 2010; 83: 101-8 Appetite, 1988; 11 Suppl 1: 5-11 Physiol Behav, 1988; 43: 547-52 Behav Neurosci, 2008; 122: 161-73 Behav Brain Res, 2012; 233: 1-14 Neuroimage, 2008; 39: 1559-69 Nutrition, 2013; 29: 1293-9 Appetite, 2013; 60: 203-7 Acta Physiol Hung, 2010; 97: 401-7 Nature, 2014; 514: 181-6 Am J Clin Nutr, 2010; 92: 626-33; 2012; 96: 552-9 J Am Coll Cardiol, 2014; 64 suppl A: abstr 917-05 Am J Clin Nutr, 2012; 96: 1419-28 Diabetes Care, 2009; 32: 688-94 J Am Geriatr Soc, 2015; 63: 708-15 Am J Clin Nutr, 2013; 97: 517-23 Nutrients, 2011; 3: 491-504 Nutr Rev, 2013; 71: 433-40

9

10

medisch dossier | november 2015

|||nieuws|||

Acupunctuur tegen opvliegers

Voedingstekort oorzaak depressie Is depressie misschien eigenlijk een tekort aan voedingsstoffen? Sommige onderzoekers denken van wel en zeggen dat het mediterrane dieet een goede manier is om het probleem te voorkomen. Ze ontdekten dat degenen die volop groenten, fruit en omega 3-vetzuren uit vis eten, minder vaak aan depressie lijden.

Onderzoekers van de Universiteit van Las Palmas op de Canarische eilanden volgden de voedingsgewoonten en gezondheid van meer dan 15.000 deelnemers, die allemaal gezond waren aan het begin van de tien jaar durende studie. In de loop van het onderzoek kreeg 10 procent van hen de diagnose klinische depressie, of startte met antidepressiva. De onderzoekers vonden een sterke correlatie tussen de aandoening en het soort voeding dat gegeten werd.

Degenen die een mediterraan dieet nuttigden of een gelijksoortige dieet, namelijk de Alternative Healthy Eating Index-2010 – ook rijk aan groenten en fruit – hadden veel minder kans op een depressie. Ook matige alcoholconsumptie maakt deel uit van beide diëten.

Ook als mensen van tijd tot tijd een van de diëten volgden, leek dat een beschermend effect te hebben. Er lijkt zelfs sprake te zijn van een drempelwaarde: deelnemers die zich strikt aan een van de diëten hielden, hadden bijna net zoveel kans op een depressie als degenen die de diëten gedeeltelijk naleefden.

Acupunctuur kan vrouwen helpen die last hebben van opvliegers, die meestal voorkomen tijdens de menopauze. De oeroude Chinese therapie vermindert een aantal van de ergste symptomen, zoals plotselinge opvliegers, transpireren en een versnelde hartslag.

Acupunctuur kon zelfs wel eens de enige manier zijn om vrouwen met borstkanker te helpen die opvliegers krijgen door een behandeling met anti-oestrogenen. Dat zeggen de onderzoekers van de medische faculteit van de Universiteit van Pennsylvania. Deze vrouwen kunnen geen hormoontherapie (HRT) krijgen, aangezien dat de behandeling van borstkanker in de weg staat.

Acupunctuur werd getest bij 120 vrouwen die voor borstkanker waren behandeld en dagelijks meerdere opvliegers hadden.

Ze werden ingedeeld in vier groepen. Acht weken lang kregen de vrouwen ofwel gabapentine (een medicijn tegen epilepsie dat ook tegen opvliegers wordt gebruikt) of een placebo, of twee weken lang twee keer per week elektro-acupunctuur of ‘nep’-acupunctuur, waarbij de naalden niet door de huid heen gingen.

Degenen die echt acupunctuur kregen, ervoeren de meeste verbetering in de frequentie en ernst van hun opvliegers. En beide acupunctuurgroepen hadden minder last van bijwerkingen dan de vrouwen die medicijnen kregen: de vrouwen die gewone acupunctuur kregen, hadden 25 procent minder last van hun symptomen dan de vrouwen die schijnacupunctuur kregen.

Verbazingwekkend genoeg hielp schijnacupunctuur nog beter dan een medicijn.

Bron: Journal of Clinical Oncology, 2015; doi: 10.1200/JCO.2015.60.9412

Bron: BMC Medicine, 2015; 13: doi: 10.1186/s12916-015-0428-y

Licht van smartphone berooft tiener van nachtrust Tieners zijn bijzonder gevoelig voor licht, en de gloed van tablets en smartphones kan hen uit de slaap houden.

Jongens en meisjes in de leeftijd van 9-15 jaar die in het begin van hun puberteit zitten, zijn gevoeliger voor licht dan oudere kinderen. Eén uur nachtelijke blootstelling aan een verlicht scherm heeft al gevolgen voor de hoeveelheid melatonine in hun bloed. Melatonine reguleert het slaapwaakritme en zorgt voor een goede nachtrust.

De helderheid van het licht beïnvloedt de mate waarin het melatoninegehalte onderdrukt wordt, aldus de onderzoekers van de Amerikaanse Brown Universiteit. Ze testten de effecten van licht op een

groep van 38 pubers aan het begin van de tienertijd. Ze ontdekten dat zwakke sfeerverlichting de melatoninespiegel met 9 procent verlaagde.

Gewoon licht zorgde voor een daling van 26 procent en felle ‘supermarkt’-verlichting veroorzaakte een daling van 37 procent.

Zelfs kleine hoeveelheden licht, zoals van tablet- en smartphoneschermen, kunnen voldoende zijn om de slaap te beïnvloeden, zeggen de onderzoekers. Hetzelfde geldt voor het licht van een televisiescherm.

Ze adviseren om jonge pubers minstens een uur voor het slapengaan niet meer bloot te stellen aan licht van welk scherm dan ook.

Bron: Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2015; jc.2015-2775

medisch dossier | november 2015

Lichte activiteit vermindert kans op astma-aanval Een halfuur beweging per dag kan astma-aanvallen voorkomen. Uit nieuw onderzoek is gebleken dat astmatici die dagelijks lichte beweging hebben – zoals wandelen, fietsen of yoga – bijna drie keer minder kans hebben op een aanval dan inactieve astmapatiënten.

Artsen raadden astmatici meestal af zich in te spannen, omdat ze denken dat inspanning kortademigheid veroorzaakt en aanvallen uitlokt. Maar uit nieuw onderzoek blijkt dat beweging geen aanval veroorzaakt, mits de patiënt vooraf medicatie gebruikt en achteraf uitrust.

En de activiteit moet niet te veel inspanning vergen. Elke, dagelijks een halfuur uitgevoerde, lichte activiteit is voldoende, en kan de kans op een aanval met tweeënhalf keer doen afnemen.

Onderzoekers van de Canadese Concordia Universiteit onderzochten deze strategie bij 643 astmapatiënten, van wie er 245 zeiden geen lichamelijke activiteiten te ondernemen. Misschien deden ze dat niet op doktersadvies, hoewel deze cijfers ook de beweging van de algehele bevolking weerspiegelen, van wie 45 procent inactief is.

Bron: BMJ Open Respiratory Research, 2015: 2: e000083

Psychofarmaca doodsoorzaak nummer drie Psychiatrische geneesmiddelen tegen slapeloosheid, depressie en angststoornissen zijn in de westerse wereld doodsoorzaak nummer drie, na hart- en vaatziekten en kanker. Dat blijkt uit een nieuw, groot literatuuronderzoek.

In Nederland zijn er bijna 1,5 miljoen mensen die de meest voorgeschreven psychofarmaca slikken: angstdempers, antidepressiva en kalmerende middelen. Deze cijfers dateren uit 2013. Niet alleen hebben ze vaak alleen maar effect op de korte termijn, maar het gebeurt nogal eens dat patiënten eraan verslaafd raken en ze hebben gevaarlijke bijwerkingen, aldus Peter Gotzsche van de Universiteit van Kopenhagen, die ook onderzoeker is bij de Cochrane Collaboration, een onafhankelijk onderzoeks- en informatiecentrum voor het wetenschappelijk bewijs van reguliere medische behandelingen.

Antipsychotica, die vaak worden gegeven om storend gedrag van patiënten te onderdrukken, verhogen het risico op hart- en vaatziekten, diabetes en beroerten; de meeste psychofarmaca verhogen de kans op vallen; en antidepressiva kunnen een onregelmatige hartslag veroorzaken die fataal kan zijn.

Bovendien is het aantal zelfmoorden onder mensen die antidepressiva slikken, vijftien keer zo hoog als uit de officiële cijfers blijkt.

Na alle gepubliceerde en ongepubliceerde gegevens te hebben onderzocht, komt Gotzsche tot zijn oordeel dat psychofarmaca de derde doodsoorzaak in het Westen vormen.

Bron: Peter Gotzsches nieuwste boek: Dodelijke medicijnen en georganiseerde misdaad, uitgave Lemniscaat

Paarse aardappel doodt darmkankercellen De kleur van aardappels blijkt nogal uit te maken. Paarse aardappels hebben eigenschappen die de stamcellen van dikkedarmkanker doden en uitzaaiing van de ziekte voorkomen.

Onderzoekers denken dat het resistent zetmeel (een onverteerbaar soort zetmeel) de darmbacteriën helpt een vetzuur met een korte keten te produceren, dat het immuunsysteem reguleert, ontsteking tegengaat en kankercellen helpt afbreken.

Tot dusver hebben de onderzoekers van het Penn State Hershey kankerinstituut de aardappels met paars vruchtvlees getest op stamcellen in petrischaaltjes en op muizen in het laboratorium. De aardappel voorkomt niet alleen dat de kanker zich uitzaait, maar wat nog belangrijker is: hij valt de kankerstamcellen aan, waardoor ze niet terugkomen. Ze hopen hierna de aardappel op kankerpatiënten uit te proberen, en ook op andere kankersoorten.

De onderzoekers zeggen dat het verhitten van de aardappel de kankerbestrijdende stoffen niet vernietigt, en dat één aardappel per dag voldoende zou moeten zijn.

De onderzoekers denken dat het resistent zetmeel van de aardappel het werkzame bestanddeel is. Maar ze zeggen dat ook de stoffen die de aardappel paars maken, verantwoordelijk kunnen zijn voor het bestrijden van kankercellen. Als dat zo is, zouden andere paarse groenten- en fruitsoorten dezelfde eigenschappen kunnen hebben.

Dikkedarmkanker is de op een na dodelijkste soort kanker.

Bron: Journal of Nutritional Biochemistry, 2015; doi: 10.1016/j.jnutbio.2015.08.005

11

12

|||omgeving|&|gezondheid||| |||door:|mike|dow|||

Stop

medisch dossier | november 2015

de Seniorenmomenten

medisch dossier | november 2015

W

ard was een breedgeschouderde, stevige man van begin 70, die zichtbaar ontdaan mijn praktijk binnenkwam. Hij was een gepensioneerde militair met een luide stem, die een formele manier van praten had. Hij maakte zich duidelijk zorgen toen hij een aantal incidenten beschreef waarin hij ‘niet goed functioneerde’, zoals hij het noemde. Een paar dagen geleden kon hij zich de naam van een oud-collega niet herinneren. Vorige week wist hij niet meer waar hij zijn auto geparkeerd had. En steeds vaker kon hij niet meteen op het juiste woord komen.

Zelfs toen Ward in de zestig was, had hij altijd het gevoel gehad dat hij geestelijk net zo scherp was als de dertigers

met wie hij werkte. Maar na zijn pensionering begon dat al snel te veranderen.

Hij had geprobeerd meer kruiswoordpuzzels te maken, maar dat leek niet te helpen. Een neuroloog had een paar testjes gedaan en hem verzekerd dat wat hij meemaakte volkomen normaal was – cognitieve achteruitgang die bij de leeftijd hoorde – en zei dat hij er weinig aan kon doen. Maar Ward maakte zich nog het meeste zorgen over de alzheimerstatistieken waar de neuroloog mee aan was gekomen: een op de acht mensen van 65 jaar of ouder, en de helft van de mensen boven de 85 ontwikkelt alzheimer.

Ward had in zijn leven vele tegenslagen overwonnen. Hij was geboren in een caravan en had als tiener twee

baantjes gehad om de eindjes aan elkaar te knopen en te sparen voor de universiteit – hij was de eerste uit zijn gezin die daarnaartoe zou gaan. Hij was niet van plan zich op zijn kop te laten zitten door zijn ouderdom.

Ik stelde Ward snel gerust en zei dat hij weliswaar ouder werd, maar dat dit niet meteen betekende dat hij zijn helderheid zou verliezen en zich zou moeten overgeven aan de ‘seniorenmomenten’ die hij beschreef. Sterker nog: uit nieuw onderzoek blijkt dat geheugenverlies misschien wel omkeerbaar is.

Het juiste voedingspatroon en beweging kunnen een wereld van verschil maken in het doen optrekken van Wards ‘hersenmist’ en het stimuleren van neurogenese: het vermogen van hersencellen om te groeien en veranderen bij nieuwe uitdagingen. Ook simpele geheugenspellen zoals N-terug, de toevoeging van een goedkoop kruid aan zijn dagelijkse menu en een paar nieuwe vaardigheden kunnen Wards hersenen helpen beter, groter en scherper te worden – en die van u ook.

MiLd cOgnitive iMpAirMent Aan het eind van het vorige millennium kwam de term mild cognitive impairment (mci) steeds vaker in medische tijdschriften voor. In 2013 werd een soortgelijke term, namelijk milde neurocognitieve stoornis, aan de lijst met officiële diagnoses van de DSM-5 toegevoegd, het handboek van de Amerikaanse Vereniging voor Psychiatrie, dat ook in Nederland een standaardwerk is.

Allerlei gerelateerde termen zoals leeftijdsgerelateerd geheugenverlies, subjectieve cognitieve stoornissen, en mijn lievelingsterm seniorenmoment verwijzen naar het grijze gebied tussen normaal functioneren en dementie of alzheimer. De leefstijladviezen in dit artikel zijn echter niet alleen bedoeld voor 65-plussers. Het moment om voor uw brein te gaan zorgen, begint veel eerder.

Uit onderzoek blijkt dat uw hersenen vanaf uw veertigste merkbaar langzamer beginnen te functioneren, vooral als u er niets tegen doet. Uit onderzoek waarin 7.000 mensen met tien jaar tussentijd werden getest, bleek dat alle cognitieve vaardigheden achteruitgingen, met uitzondering van de woordenschat.1

13

14

medisch dossier | november 2015

|||omgeving|&|gezondheid|||

Als u eerder in uw leven begint met het aanscherpen van uw cognitieve vaardigheden, zult u tientallen jaren later de vruchten daarvan plukken.2 Nu de babyboomers ouder worden en langer leven (en nu we meer bewerkte koolhydraten eten, minder bewegen en steeds zwaarder worden), lijkt mci epidemische proporties aan te nemen.

Tot 17 procent van de mensen boven de 65 heeft waarschijnlijk een of andere vorm van mci. Maar wat is het eigenlijk precies?3 Mild cognitive impairment presenteert zich door moeite met de volgende vaardigheden: • namen onthouden; • het juiste woord vinden; • herinneren waar spullen liggen; • concentreren. vAn Mci nAAr deMentie Jaarlijks krijgt tussen de 6 en 15 procent van de mensen die aan de criteria voor mci voldoen, te horen dat ze dementie hebben. Na tien jaar heeft 80 procent van hen alzheimer (of als ze zijn overleden alzheimer gehad).

En zoals we weten is de ziekte van Alzheimer nog niet te behandelen, brengt ze hoge kosten met zich mee en natuurlijk is het in emotioneel opzicht een afschuwelijke ziekte. In de VS is het inmiddels doodsoorzaak nummer zes en het tijdschrift Neurology heeft al gewaarschuwd dat het aantal Amerikanen met de ziekte van Alzheimer zal stijgen van de huidige 5 miljoen naar 14 miljoen in het jaar 2050.

Toch is het niet zo dat als u de diagnose mci hebt, u gedoemd bent

het belangrijke eiwit RbAp48. In een onderzoek leidde het onderdrukken van dit eiwit in de hersenen van jonge muizen ertoe dat zij de weg in het doolhof kwijtraakten. Maar toen de onderzoekers het eiwit bij oudere muizen verhoogden, werden hun geheugen en cognitieve prestaties gelijk aan die van jonge muizen.4 Hoewel het direct injecteren van dit eiwit in onze hersenen op dit moment geen optie is, kunnen we zeker manieren bedenken om de neurogenese te bevorderen en de hippocampus gezond te houden, en op die manier kan het mogelijk zijn de reeds aanwezige achteruitgang te verhelpen.

Het onderzoek met jonge en oude muizen liet ook zien dat leeftijdsgerelateerd geheugenverlies en de ziekte van Alzheimer twee verschillende aandoeningen zijn. Normale leeftijdsgebonden achteruitgang treft de hippocampus, terwijl Alzheimer een andere route neemt en in eerste instantie een hersendeel treft, namelijk de entorinale schors.

En hoewel seniorenmomenten iets anders zijn dan alzheimer, kunt u beide problemen vertragen of zelfs voorkomen. Alzheimer is slechts in weinig gevallen – zo’n 10 procent – erfelijk. neeM de tOuwtjes in hAnden De twee belangrijkste hersenstructuren die getroffen worden zijn de hippocam-

Uit nieuw onderzoek blijkt dat geheugen­ verlies misschien wel omkeerbaar is uiteindelijk ook alzheimer te krijgen.

Integendeel, zie het als een extra aansporing om de strijd aan te gaan. Er is veel wat u kunt doen om leeftijdsgerelateerde cognitieve achteruitgang te voorkomen en zelfs tegen te gaan. Als u merkt dat u uw geheugen aan het verliezen bent, kunt u in actie komen om het terug te krijgen. hippOcAMpus Met name de hippocampus, een deel van het brein dat betrokken is bij leren en geheugen, is gevoelig voor veroudering: hij produceert steeds minder van

pus en de prefrontale cortex, allebei betrokken bij zowel leren als het korteen langetermijngeheugen. Als we deze twee gebieden sterker maken, zijn we al een heel eind op weg in het bestrijden van seniorenmomenten. De hippocampus is de belangrijkste plek voor het ontstaan van nieuwe zenuwcellen in de hersenen, de zogeheten neurogenese.

Daarnaast kunnen we de dikte van de prefrontale cortex vergroten met behulp van meditatie. Dat is vooral van belang omdat dit hersengebied, gelegen in het voorste gedeelte van de frontale hersenkwab, al begint te krimpen als we

veertigers zijn, terwijl het tegelijkertijd dopamine verliest. pLAn vAn AAnpAk Hieronder volgt een aantal eenvoudige stappen die u kunt zetten om uw hersenen in vorm te houden: bLijf Leren De meest betrouwbare manier om scherp te blijven, is door van leren een levenslange hobby te maken. Ook als u klaar bent met uw opleiding en het werk doet dat u leuk vindt, blijf leren!

Leren is nog belangrijker als u ouder wordt, vooral na uw pensioen. En het is een van de beste instrumenten om het brein te beschermen tegen cognitieve achteruitgang en seniorenmomenten. Daarom hebben mensen die hoger zijn opgeleid minder vaak een seniorenmoment en krijgen mensen die slechts één taal spreken, vier jaar eerder last van dementiesymptomen dan meertalige mensen.5 Leren verhoogt ook uw cognitieve reserve: uw hersenen maken zenuwcellen en leggen daartussen verbindingen aan. Hoe meer u er daarvan hebt, hoe meer u er kunt missen. En het maakt niet uit wat uw opleidingsniveau is of welke genetische aanleg u hebt, iedereen heeft de mogelijkheid voor meer zenuwcellen en verbindingen te zorgen. Mensen die een grotere cognitieve reserve hebben opgebouwd door te leren, kunnen goed blijven functioneren, zelfs nadat er in hun hersenen plaques zijn ontstaan. geniet vAn het Leven Vrijetijdsactiviteiten stimuleren uw hersenen. In een onderzoek werd gekeken naar 500 ouderen om de relatie tussen vrijetijdsbesteding en cognitieve achteruitgang te onderzoeken. Lezen, bordspellen, muziek maken en dansen verminderden allemaal de kans op geestelijke aftakeling.6 Uit een ander onderzoek bleek dat reizen, tuinieren en breien ook tegen achteruitgang beschermen.7 Maar opvallend genoeg was er één activiteit die de kans op geestelijke achteruitgang beduidend verhoogde: tvkijken. Terwijl lezen de kans op cognitieve stoornissen met 5 procent omlaag

medisch dossier | november 2015

bracht, verhoogde tv-kijken het risico met 20 procent.8 Dus als u het aantal seniormomenten wilt inperken, begin dan met minder tv te kijken en meer tijd door te brengen met tuinieren, kaarten, reizen, enzovoorts. kOM in beweging Bewegen is een andere leuke activiteit die uw hersenen tegen achteruitgang kan beschermen. Aerobe activiteiten (langdurige activiteiten waarbij ademhaling en hartslag verhoogd zijn, zoals joggen, zwemmen fietsen) blijken de neurogenese in de hippocampus te stimuleren.9 Alleen al een dagelijkse wandeling kan bij ouderen het risico op dementie halveren.10 Uit een ander onderzoek bleek dat aerobe training bij ouderen leidt tot een groter hersenvolume in gebieden die samenhangen met cognitie,11 en uit weer een ander onderzoek kwam naar voren dat hoe vaker mensen wandelden, hoe groter hun hersenvolume was. En een groter hersenvolume wordt in verband gebracht met minder kans op mci.12 Bewegen is ook belangrijk omdat het helpt ons buikvet terug te dringen, want te veel buikvet is slecht nieuws voor de hersenen. In een studie hadden mensen met het meeste buikvet drie keer zoveel kans dementie te ontwikkelen dan degenen met het minste buikvet. En ook de deelnemers die geen overtollig buikvet hadden maar wel overgewicht, hadden 80 procent meer kans om dementie te ontwikkelen.13 Bovendien is beweging een buitengewoon effectief natuurlijk antidepressivum. Dat is extra belangrijk als u bedenkt dat antidepressiva op recept de cognitie van ouderen kunnen schaden.14 En omdat oudere mensen al vaker andere medicatie slikken – die meestal van levensbelang is – is het extra belangrijk om natuurlijke strategieën te gebruiken om de totale hoeveelheid pillen die ze moeten slikken, zo laag mogelijk te houden. dOe cOncentrAtiespeLLetjes U hebt als kind vast wel eens concentratiespelletjes gespeeld. Er zijn websites en apps die het brein van volwassenen op soortgelijke wijze trainen.

Anders dan pro-

smeerolie voor de hersenen Uw hersenen werken beter als ze voldoende van bepaalde vetten krijgen.

Docosahexaeenzuur (DHA) is een omega 3-vetzuur dat uw hersenen helpt beter te denken.

Het is volop aanwezig in vis en zeewier. DHA hangt samen met de cognitie, en kan daarom de IQ-score verbeteren en de neurogenese versterken. Het is belangrijk voor het voorkomen van ‘hersenmist’, dementie en de ziekte van Alzheimer. Uit een grootschalig onderzoek bleek dat mensen met het meeste DHA – die drie keer per week vis aten – 47 procent minder kans op dementie en 39 procent minder kans op alzheimer hadden dan de mensen met minder DHA in hun bloed.1 Eicosapentaeenzuur (EPA) is een omega 3-vetzuur dat ervoor zorgt dat u zich beter voelt. Net als DHA zit deze stof vooral in vis. Mensen die minder omega 3 binnenkrijgen, hebben vaker last van depressies en krijgen vaker de diagnose ADHD.2 Het verhogen van de hoeveelheid EPA kan wonderen doen voor het verbeteren van uw stemming, het voorkomen van depressies en het verminderen van angsten. In onderzoeken werden verband aangetoond tussen het eten van veel vis en een goede stemming.3 Een ander, groter onderzoek ontdekte dat mensen die een supplement met visolie slikten, 30 procent minder depressiesymptomen vertoonden dan degenen die dat niet deden.4 Visoliesupplementen met een relatief hoog EPA-gehalte (dat wil zeggen meer dan DHA) kunnen symptomen van depressie en angst significant verminderen.

In een placebogecontroleerd dubbelblind onderzoek onder gestreste medisch studenten die veel examens moesten maken, bleek dat omega 3-supplementen de stress met 20 procent hielpen verminderen. Ook de hoeveelheid ontstekingsfactoren in het bloed nam af.5 1 Arch Neurol, 2006; 63: 1545-50 2 J Affect Disord, 1998; 48: 149–55; Am J Clin Nutr, 1995; 62: 761-8 3 Public Health Nutr, 2002; 5: 427-31 4 J Affect Disord, 2007; 101: 245-9 5 Brain Behav Immun, 2011; 25: 1725-34

gramma’s die gericht zijn op uitgekristalliseerde intelligentie – de kennis en vaardigheden die u tijdens uw leven hebt opgedaan – bijvoorbeeld kruiswoordpuzzels om uw woordenschat te vergroten, zijn concentratiesspellen gericht op de zogenaamde vloeibare intelligentie: de mate van flexibiliteit in het denken en het vermogen tot abstract redeneren.

Concentratiespellen verbeteren uw werkgeheugen, dat kan afnemen bij het ouder worden. Het werkgeheugen is belangrijk omdat het u helpt korte tijd informatie vast te houden, terwijl het u tegelijk in staat stelt die informatie te gebruiken als dat nodig is. Bij veel complexe taken in het leven hebt u uw werkgeheugen nodig.

N-terug is een spel dat bewezen heeft de vloeibare intelligentie te verbeteren, hoewel we vroeger dachten dat deze intelligentie min of meer statisch was. Meestal neemt dit soort intelligentie af na het begin van de volwassenheid. Maar als uw seniorenmomenten wilt voorkomen, is het belangrijk uw vloeibare intelligentie te verbeteren.

U hoeft daarvoor niet urenlang N-terug te spelen. Als u het spel slechts 25 minuten per dag speelt, merkt u al na een week, of zelfs korter, verbetering.

En na een paar weken hebt u nog meer winst geboekt.15 N-terug bleek zelfs het geheugen van 80-jarigen nog te verbeteren.16 Kijk voor de N-terugapplicatie op www.soakyourhead.com. eet verstAndig Voorkom pieken in uw bloedsuiker; eet meer omega 3-vetten in plaats van omega 6; gebruik meer olijfolie; eet zoveel mogelijk groenten en peulvruchten die rijk zijn aan vitamine B, inclusief foliumzuur. Dat alles zal wonderen doen in het voorkomen van seniorenmomenten en andere geestelijke achteruitgang.

In mijn boek adviseer ik een dieet – het Brain Fog Fix Programme – dat min of meer een opgevijzelde versie is van het mediterrane dieet (zie kadertekst).

Een mediterraan voedingspatroon is in verbrand gebracht met een verminderde kans op mci. Bij mensen die de diagnose al hebben, kan het dieet helpen voorkomen dat de mci overgaat in volledige alzheimer.17 Bouw uw dieet op de mediterrane basisprincipes zoals vis en olijfolie,

15

16

medisch dossier | november 2015

het brain fog fix-dieet

zet vis, schaal- en schelpdieren boven aan uw boodschappenlijstje. Die leveren de meest geconcentreerde doseringen van de twee types omega 3 vetzuren DHA en EPA. Het mooiste is als u in de eerste week op zijn minst één portie daarvan eet, en daarna ongeveer drie keer per week. eet ook andere voedingsmiddelen die rijk zijn aan omega 3. De vegetarische varianten van omega 3 bevatten grote hoeveelheden alfa-linoleenzuur (ALA), dat door uw lichaam wordt omgezet in DHA en EPA, voordat uw hersenen er iets aan hebben. Dat kost het lichaam wel moeite, vooral bij mannen. Vegetarische bronnen van ALA zijn walnoten, lijnzaad (gebroken of lijnzaadolie) en chiazaad. eet dagelijks zeven porties groenten en fruit. Geef de voorkeur aan groenten boven fruit, en bessen boven andere soorten fruit, en biologisch boven traditioneel geteeld. En varieer in uw groenten en fruit om ervoor te zorgen dat u alle soorten vitaminen binnenkrijgt, ook de vitaminen die dienen als cofactor (nodig voor de opname van een andere voedingsstof) en als antioxidant (om ontstekingen tegen te gaan). Als u fruit eet, eet dan de hele vrucht of gepureerd. Dus geen sap. drink minstens 10 glazen water (2,5 liter) per dag. vermijd bewerkte granen, maar neem dagelijks een portie van een van de volgende voedingsmiddelen: bruine rijst, quinoa, gerst, havermeel, bulgur, gierst, couscous, spelt, brood zonder bloem van gekiemde granen, shiratakinoedels (gemaakt van konjacwortel), peulvruchten of bonen. gebruik olijf- of kokosolie om te koken of als smaakmaker.

Dit artikel is afkomstig uit het boek The brain fog fix: reclaim your focus, memory and joy in just 3 weeks van Mike Dow. Hay House, 2015

snoei flink in de bewerkte koolhydraten, gebruik vlees en melkproducten die biologisch zijn en afkomstig zijn van op grasland gehouden vee, en eet zeven porties groenten en fruit per dag. eet bessen Bessen zijn echt een wondermiddel voor uw brein: ze bevatten veel flavonoïden en vezels, wat bloedsuikerpieken voorkomt, en bovendien zijn ze heerlijk.

Regelmatig bessen eten bleek in een studie de cognitieve achteruitgang met tweeenhalf jaar te vertragen.18 Met name blauwe bessen konden wel eens sterker zijn dan een genetische aanleg voor de ziekte van Alzheimer.19 Bessen kunnen bovendien leeftijdsgerelateerde achteruitgang van de hersenen tegengaan.20 Neem als ontbijt een eiwitshake met blauwe bessen en frambozen, gemaakt met biologische melk of ongezoete amandelmelk, of eet ze met gewone Griekse yoghurt en stevia. eet fLinke pOrties vis We weten al lange tijd dat de omega 3-vetzuren in vis, namelijk DHA en EPA, het functioneren van onze hersenen kunnen verbeteren. Dit wordt nog belangrijker naarmate we ouder wor-

den. Uit recent onderzoek onder ouderen in de leeftijd tussen de 50 en 75 jaar bleek dat de verbale vloeiendheid (zeg maar de mondelinge vaardigheid), visuele taken en leesvaardigheid allemaal verbeterden door een supplement met visolie. De visolie hielp zelfs de structuur van de hersenen te verbeteren.21 Een ander onderzoek liet zien dat een omega 3-supplement kan bijdragen aan de verbetering van het werkgeheugen bij ouderen.22 En vis is niet alleen een preventief middel, maar ook een geneesmiddel. In een onderzoek onder mensen die al seniorenmomenten ervoeren, bleek de verbale vloeiendheid van deelnemers die een DHAsupplement namen, na een halfjaar te zijn verbeterd.23 kurkuMA Op het platteland van India heeft nog geen 1 procent van de mensen boven de 65 de ziekte van Alzheimer; in de VS is dat 13 procent. De oorzaak voor dit verschil is verbijsterend eenvoudig: Indiërs eten veel kurkuma, een kruid dat in currygerechten wordt gebruikt en curcumine bevat. Curcumine heeft

belangrijke ontstekingsremmende en antioxidante eigenschappen.

Curcumine kan ook de zogeheten brain derived neurotrophic factor (BDNF) verhogen, een stof die de neurogenese in de hersenen versterkt en de plaques die bij alzheimer horen, tegengaat. Uit een onderzoek bleek dat kurkuma het lichaam helpt de plaques in de hersenen te bestrijden.24 Een ander onderzoek ontdekte dat het kruid bij oudere ratten in slechts 12 weken tijd de neurogenese verhoogde en de cognitie verbeterde.25 Behalve dat kurkuma u helpt beter na te denken, kan het er ook voor zorgen dat u zich beter voelt, waarschijnlijk doordat het de serotonine in de hersenen verhoogt.26 Probeer geregeld een beetje van dit wonderkruid binnen te krijgen, dus niet alleen als u Indisch eten bestelt in een restaurant. Want kleine hoeveelheden kurkuma gedurende lange tijd hebben meer effect in het tegengaan van hersenplaques dan af en toe een hoge dosis.27 En probeer het kruid te combineren met zwarte peper, net als de Indiërs zelf doen in hun curry. Dat maakt het kruid nog krachtiger, omdat de combinatie de zogeheten biologische beschikbaarheid van kurkuma verbetert: dat wil zeggen dat er meer werkzame stoffen in de bloedbaan terechtkomen.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

BMJ, 2012; 344: d7622 Neurobiol Aging, 2005; 26: 341-7 Lancet Neurol, 2003; 2: 15-21 Sci Transl Med, 2013; 5: 200ra115 Neuropsychologia, 2007; 45: 459-64 N Engl J Med, 2003; 348: 2508-16 J Am Geriatr Soc, 1995; 43: 485-90 Neurology, 2006; 66: 911-3 Proc Natl Acad Sci U S A, 2007; 104: 5638-43 JAMA, 2004; 292: 1447-53 J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 2006; 61: 1166-70 Neurology, 2010; 75: 1415-22 Neurology, 2008; 71: 1057-64 Psychopharmacology [Berl], 2004; 172: 400-8 Proc Natl Acad Sci USA, 2008; 105: 6829-33 Psychol Aging, 2008; 23: 743-53 Arch Neurol, 2009; 66: 216-25 Neurology, 2012; 72: 135-43 Nutr Neurosci, 2003; 6: 153-62 Neurobiol Aging, 2006; 27: 344-50 Cereb Cortex, 2014; 24: 3059-68 PLoS One, 2012; 7: e36861 Br J Nutr, 2012; 107: 1682-93 J Alzheimers Dis, 2006; 10: 1-7 PLoS One, 2012; 7: e31211 Brain Res, 2007; 1162: 9-18 Am J Epidemiol, 2006; 164: 898-906

|||vraag|en|antwoord|||| |||door:|harald|gaier|||

medisch dossier | november 2015

Spataders en dikke benen kunnen pompen) met 4-8 gram van dit kruid behandeld. De klachten, waaronder zware benen, pijn, nachtelijke krampen, zwelling en jeuk, namen bij 70 procent van de deelnemers af.5 Probeer thee van citroengele honingklaver: roer 1-2 theelepels van het gedroogde kruid door een beker gekookt water en laat een paar minuten trekken.

Ik ben achter in de twintig en heb lelijke spataders ontwikkeld in mijn beide onderbenen. Ik heb geen open been, maar ik krijg wel regelmatig gezwollen benen en enkels rond de tijd van mijn menstruatie. Hebt u ideeën wat ik ertegen kan doen? – H.L.

V

arices of spataders – uitgezette, meestal kronkelende en bobbelige aders zijn een aandoening die iedereen kan treffen, hoewel ze vaker bij oudere vrouwen voorkomen, vooral in de onderbenen. Lengte en overgewicht blijken niet zo’n grote rol te spelen als altijd werd gedacht. Maar zwangerschap en een staand beroep maken mensen wel vatbaarder voor de aandoening.

Varices kunnen krampachtige pijn veroorzaken en moeite met lopen, maar ook als cosmetisch storend worden ervaren. Conservatieve behandeling bestaat meestal uit het been hoog leggen, elastische kousen dragen om uitwendige druk op de ader uit te oefenen en soms een operatie. Het nadeel van deze behandelingen is dat ze de aandoening weliswaar in bedwang houden, maar niet genezen. Zelfs het verwijderen van een spatader biedt geen soelaas: vaak ontstaan er gewoon weer nieuwe.

Gelukkig zijn er enkele effectieve kruidengeneesmiddelen die de symptomen kunnen verlichten en voorkomen dat de aandoening verergert:

blauwe bosbes (vaccinium myrtillus) bevat flavonoïden genaamd anthocyanosiden: krachtige antioxidanten die de circulatie in de kleine bloedvaatjes verbeteren en het endoteel (de binnenbekleding) van de bloedvaten beschermen.1 Patiënten met varices en een open been (ulceratie), die het extract van blauwe bosbes kregen, hadden minder last van vochtophoping. 2

ginkgo biloba voor gezwollen benen Alleen een arts kan de diagnose stellen, maar het klinkt alsof u lijdt aan het ‘idiopathisch cyclisch oedeem’. Tijdens de menstruele cyclus houdt een vrouw vocht vast en krijgt gezwollen enkels en benen, vooral na lang zitten of staan.

Ook kunnen er tijdens het liggen zwellingen in het gezicht en rond de ogen ontstaan.

Er lekt waarschijnlijk vocht uit de haarvaten naar vet- en huidweefsel, vooral als de zwaartekracht de druk op het vaatstelsel verhoogt. Dat veroorzaakt aanmerkelijke gewichtstoename tussen de ochtend en de avond, en pijn op de plekken waar het vocht zich ophoopt.

Het woord ‘cyclisch’ verwijst naar de menstruele cyclus: de aandoening verergert tijdens de ovulatie of menstruatie. Het kan dan ook onderdeel zijn van het premenstrueel syndroom (PMS).

Ginkgo biloba of Japanse notenboom blijkt te helpen bij cyclisch oedeem.6 Het standaardwerk Botanical Medicines wijdt wel 58 pagina’s aan dit medicinale kruid en de effecten ervan op ons vaatstelsel.7

Bosbessen zijn moeilijk verkrijgbaar, maar u kunt een voedingssupplement met anthocyanosiden gebruiken.

Let op: hoge doseringen anthocyanosiden kunnen de werking van bloedverdunners en antistollingsmiddelen versterken.

paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) wordt sinds jaar en dag in de volksgeneeskunde tegen spataders gebruikt. De werkzame stof is aescine, die ontstekingsremmende en venotonische eigenschappen heeft. Dat laatste betekent dat het de elasticiteit van de aders verbetert. 3 In een uitgebreide literatuurstudie uit 1989 bleek dat het extract van paardenkastanje met een gestandaardiseerde hoeveelheid van 50 mg aescine per dosis een tonisch effect op de aderen heeft en de doorlaatbaarheid van de capillairen (haarvaatjes) vermindert. In verschillende onderzoeken hadden de patiënten minder klachten en werd het supplement goed verdragen.4 Let op: eet geen rauwe kastanjes, want die kunnen giftig zijn. Maar supplementen uit de winkel zijn doorgaans veilig.

citroengele honingklaver (Melilotus officinalis) wordt veelvuldig genoemd in het klassieke boek over kruidengeneeskunde van R.F. Weiss.5 In een onderzoek uit 1999 werden meer dan 4.500 patiënten met chronische veneuze insufficiëntie (als de aders niet genoeg bloed terug naar het hart

J Appl Phyiol, 2006; 100: 1164-70 Minerva Med, 1977; 68: 3565-81 VASA, 1983; 12: 377-82 Wien Med Wochenschr, 1989; 139: 385-9 Weiss, R.F. Weiss’s Herbal Medicine.

Beaconsfield, Bucks: Beaconsfield Publishers, 1988: 189-91 6 Altern Med Rev, 1998; 3: 54-7 7 McKenna, D.J. et al. Botanical Medicines: The Desk Reference for Major Herbal Supplements, 2e dr. London: Routledge, 2002: 445-503 1 2 3 4 5

17

18

medisch dossier | november 2015

|||omgeving|&|gezondheid||| |||door:|harald|gaier|||

te veel drinken Soms is het gebeurd voordat u er erg in hebt: u neemt nog een glas wijn, bier of sterke drank en u voelt dat u te ver bent gegaan. U weet dat u daar de prijs voor moet betalen. in dit artikel vindt u tips om de ergste gevolgen van uw buitensporige gedrag te vermijden. maar eerst bespreken we een aantal mythes over alcohol en gaan we na of ze kloppen of niet. wAAr Of niet wAAr? MAnnen kunnen beter tegen ALcOhOL dAn vrOuwen.

Waar... althans als u jong bent. Bij jonge mannen ligt de activiteit van alcoholdehydrogenase – de groep enzymen die samen voor de afbraak van alcohol zorgen – tot 80 procent hoger dan bij vrouwen. Maar die activiteit neemt af bij het ouder worden. Dat gebeurt bij zowel mannen als vrouwen, maar bij mannen is die afname sterker.1 vOedseL neeMt ALcOhOL Op. Niet waar. Voedsel kan geen alcohol ‘opnemen’. Wat wel waar is: de zuur-

graad in de maag moet een bepaald niveau bereiken voordat de opening naar de dunne darm (de maagportier of pylorus) geprikkeld wordt. Dit kan een uur of twee duren, zodat alcoholenzymen alle tijd hebben om hun werk te doen. Dus eten is wel slim!

Aspirine heLpt tegen een kAter.

Niet waar. Integendeel: aspirine verlaagt de activiteit van alcoholdehydrogenase, waardoor de hoeveelheid alcohol in uw bloed juist stijgt.2 Daardoor kan uw alcoholpromillage juist hoger zijn dan u zou verwachten op grond van het aantal glazen dat u

gedronken hebt. U loopt met aspirine dus juist meer kans op een kater.

Eén drankje per uur kan geen kwaad.

Niet waar. Elke soort alcoholische drank heeft zijn eigen standaardglas. Op die manier bevat elk glas ongeveer evenveel alcohol, namelijk 10 gram. Maar als u geen standaardglazen drinkt of u bestelt mixdrankjes, weet u niet meer hoeveel alcohol u binnenkrijgt. Uw lever doet er één tot anderhalf uur over om 10 gram alcohol af te breken, dus bij één glas per uur stijgt de hoeveelheid alcohol in uw bloed. 3 drinken heLpt u vergeten.

tips om verstandig te drinken Neem deze adviezen ter harte om een kater te voorkomen: eet van tevoren. Drink nooit alcohol op een lege maag. Alcohol is een diureticum: het zorgt dat u vocht verliest, mineralen, suikers en vitaminen, zoals vitamine B. Neem daarom voordat u uitgaat op zijn minst een eiwitrijke snack en een voedingssupplement met mineralen. drink met mate als u spijsverteringsproblemen hebt. verdiep u in de werking van alcohol. Als uw lever alcohol afbreekt, wordt die eerst omgezet in acetaldehyde. Deze stof is ongeveer 30 keer zo giftig als alcohol zelf en is de belangrijkste veroorzaker van de onaangename verschijnselen die bij een kater horen. Daarom is het zaak zo snel mogelijk van dit ‘tussenproduct’ af te komen.

Neem vooraf een voedingssupplement dat cysteïne, vitamine B1 (thiamine) en vitamine C bevat. Cysteïne verhoogt de hoeveelheid glutathion, een stof die bescherming biedt tegen de gevolgen van acetaldehyde. Artsen weten overigens al jaren dat een vitamine B1-injectie meteen helpt tegen een kater.

In dierproeven bleken dieren die een combinatie van

vitamine C, vitamine B1 en cysteïne kregen, in staat een fatale dosis acetaldehyde te overleven.1 tik een eitje. Aangezien eieren rijk zijn aan cysteïne, kan het helpen om een eierdrankje te consumeren voordat u naar bed gaat. Neem een combinatie van melk, ei en wat honing, of probeer een cocktail van sinaasappelsap met een rauw ei. hou het licht. Alcohol bevat congeners, giftige bijproducten die ontstaan tijdens het gistingsproces. Vuistregel: hoe donkerder de drank (rode wijn, whisky, cognac, bourbon), hoe meer congeners hij bevat. Dus hou het bij lichtgekleurde dranken (gin, jenever, wodka, witte wijn). En vermijd goedkope drank, want daar zit nog veel meer chemische rommel in. Drink als het even kan biologische wijn, want die bevat veel minder of zelfs geen chemische stoffen. drink water. Daarmee vult u uw vochttekort, ontstaan door de alcoholische drank en verantwoordelijk voor de hoofdpijn, weer aan.

Als u zich desondanks katterig voelt of gewoon weet dat u te veel gedronken hebt, probeer dan:

medisch dossier | november 2015

Waar. Alcohol helpt natuurlijk niet tegen psychische problemen! Maar als u veel alcohol drinkt kunt u een black-out of gray-out krijgen: een tijdelijke stoornis in de hersenen. Op het moment van drinken lijkt er niets aan de hand. Maar later kunt u zich weinig (gray-out) of niets (black-out) meer herinneren van wat er tijdens het drinken is gebeurd.4 ALcOhOL bevOrdert de sLAAp. Niet waar. Veel mensen denken dat ze van alcohol beter gaan slapen (vandaar de term ‘slaapmutsje’). Inderdaad kan alcohol helpen in slaap te vallen. Maar als u eenmaal slaapt, reageert alcohol

met stoffen in uw hersenen. Daardoor slaapt u onrustiger en de remslaap (de droomslaap die voor geestelijk herstel zorgt) wordt in de war geschopt. Als u ook nog koffie hebt gedronken om te ontnuchteren, kan het wel vijf uur duren voordat de helft van alle alcohol in uw bloed is afgebroken. Met andere woorden: u hebt er de hele nacht last van.

MAtig drinken is gezOnd. Misschien. Deze stelling is niet onomstreden, hoewel het merendeel van de onderzoeken erop wijst dat matige drinkers langer leven dan geheelonthouders

homeopathie cocculus indicus c6 tegen een kater door bier, of tegen misselijkheid, sufheid en duizeligheid. natrium phosphoricum d6 tegen een kater door wijn en symptomen van uitdroging. nux vomica d6 tegen misselijkheid, algemene klachten door overmatig alcoholgebruik en gevoeligheid voor geluid. natrium sulphuricum d6 bij zware hoofdpijn. kruiden Maak thee van kamille, meidoorn, hop en pepermunt – van elk twee theelepels (ongeveer 10 gram) voor een kop thee. neem een heet bad of stoombad met een paar druppels essentiële oliën of een basisolie zoals amandelolie en masseer uw slapen. De beste oliën voor een snelle ontgiftiging: basilicum, jeneverbes, grapefruit of rozemarijn. neem calciumcarbonaat en geactiveerde kool.

Volgens een niet gepubliceerd Amerikaans onderzoek was Chaser (een bepaald merk dragees die zowel geactiveerde kool als calcium bevatten) 10 keer zo werkzaam tegen de 17 meest voorkomende symptomen van een kater dan een placebo. Maar gebruik

of stevige drinkers. De meest recente studies zeggen dat de mediterrane manier van drinken – namelijk regelmatige, matige wijnconsumptie (tot twee glazen per dag voor mannen en één glas voor vrouwen), meestal in combinatie met eten, de beste manier van drinken is.5 1 2 3 4 5

Alcohol Alcohol, 2002; 37: 388p93 JAMA, 1990; 264: 2406-8 www.alcoholinfo.nl Neurology, 2004; 98: 408-13 Crit Rev Food Sci Nutr, 2014 Sep 10; Epub ahead of print

het niet op regelmatige basis, want het neemt allerlei voedingsstoffen op uit het lichaam. slik vitamine b. Slik een vitamine B-complex (dat in ieder geval pantotheenzuur of vitamine B5 bevat), magnesium en omega 3-vetzuren. Uit dierproeven bleek dat acetaldehyde voor een tekort hieraan kan zorgen. Als de verhouding omega 3 en omega 6 uit balans is, kunnen er neurologische problemen ontstaan. Deze disbalans ligt waarschijnlijk ook ten grondslag aan symptomen die we vaak bij alcoholisme zien.2 slik taurine als u graag drinkt. Dit supplement kan voorkomen dat uw lichaam selenium, chroom en mangaan verliest door overmatig drinken. (Let op! Dat blijkt uit dierproeven, dus hoeft niet automatisch voor mensen te gelden.)3 drink de vOLgende keer verstAndig!

1 Agents Actions, 1975; 5: 164-73 2 Am J Clin Nutr, 1995; 61: 1284-9 3 Adv Exp Med Biol, 2009; 643: 407-14

19 17

Help je mee om Homeopathie in Nederland toegankelijk te houden?

WORD LID EN ONTVANG EEN EERSTE HULP PAKKET T.W.V.

€

Dat is nu harder nodig dan ooit, omdat door regelgeving steeds minder over homeopathie geschreven mag worden en er hierdoor steeds meer homeopathische middelen uit de winkels verdwijnen.

Dankzij onze leden kunnen wij: • Publiekscampagnes en politieke lobby voeren • Onderhandelen met verzekeraars • Investeren in wetenschappelijk onderzoek En heel veel andere acties inzetten om te bewerkstelligen dat de homeopathie een volwaardige positie in het Nederlandse zorgstelsel krijgt.

Als lid ontvang je: • 4 x per jaar het Homeopathie Magazine • Korting op je zorgverzekering • Korting op producten en diensten in vele webshops • Een Eerste Hulp Pakket t.w.v. € 19,40 Lid worden kan door de bon hiernaast in te vullen of via: vereniginghomeopathie.nl/lid-worden.

19,40

JA

ik word lid van de Vereniging Homeopathie voor € 39,95 per jaar en ontvang een Eerste Hulp Pakket t.w.v. € 19,40.

Achternaam.* Dhr. / Mevr.* Voorletter(s)* Adres* Postcode*

Plaats*

E-mail Telefoonnr.

Bankrekening (Iban) *

Geb. datum

/

/

Handtekening*

Verplicht in te vullen.

Stuur deze bon naar: Vereniging Homeopathie, Antwoordnummer 16156, 1000 TE Amsterdam.

020 617 83 08 www.vereniginghomeopathie.nl