Verantwoording 2020 Begeleidende brief Amsterdam 7/1/2021
Het ‘ongekende’ leren herkennen
Nu de generaties uitsterven die de aanloop naar en de Tweede Wereldoorlog zelf bewust hebben meegemaakt, is reflectie op het betekenisvol herdenken en ‘Nooit meer Oorlog’ voor de jongere generaties urgenter dan ooit. Hoe kunnen jongere generaties invoelen en meevoelen wat er toen is gebeurd? Hoe herken je nu signalen van ondermijning van de rechtstaat en radicalisering die ook in de jaren ’30 van de vorige eeuw ontstonden? Hoe maak je betekenisvol contact met de slachtoffers om ze zo waardig te kunnen herdenken? En hoe verbind je herdenken aan het hier en nu? In een tijd van drammers en betweters is het theater een verademing. Tonen, niet oordelen. Zo moet het. Theater Na de Dam is een krachtig tegenspel in een samenleving met steeds minder rituelen, en steeds meer drammerige schreeuwers. Christiaan Weijts, NRC Handelsblad Het streven van Theater Na de Dam is het ontwikkelen van artistiek hoogwaardig, maatschappelijk relevant en urgent theater, dat bijdraagt aan de ontwikkeling van makers, de rol van theater in de maatschappij en het collectief historisch bewustzijn. Wij allen worden gevormd door de verhalen die we elkaar vertellen. Al zijn de verhalen verschillend of worden sommige verhalen niet verteld, toch is de geschiedenis als gegeven steeds manifest in ons wereldbeeld, in onze overtuigingen, in onze normen en waarden, in de politiek, in de kunst. Het verhouden tot de eigen en elkaars geschiedenis heeft de kracht een samenleving te verrijken met historisch besef. Een samenleving zonder besef van haar geschiedenis is gedoemd deze te herhalen1. Het theater is van oudsher de plek waarin een samenleving verhalen uit de geschiedenis met elkaar deelt. In het theater - bij de klassieke Grieken, bij de middeleeuwse narren, bij het wereldtheater van Shakespeare, het Chinese Kabuki-theater, op de stadspleinen en in de kleine zaaltjes - vertellen we hoe onze wereld in elkaar zit of zou moeten zitten. En in vroeger tijden waren er vaste momenten in het jaar die thematisch bepaalden wat er vertoond werd, in dit deel van de wereld met midzomernacht, kerst of Pasen. Op 4 mei herdenken wij in Nederland al sinds het eerste jaar na de Tweede Wereldoorlog de slachtoffers van deze oorlog. In een halve eeuw tijd is deze herdenking steeds meer verbreed, tot het punt dat aan het begin van deze eeuw de jongere generaties en nieuwe Nederlanders niet goed wisten wie en wat er op deze dag herdacht werd. Al was deze verbreding ingegeven door de behoefte aan een inclusieve herdenking die tot een gezonde samenleving zou leiden, toch was het tegenovergestelde het gevolg: groepen in de samenleving konden zich niet herkennen in de vaagheid van de herdenking en zo werd deze een twistpunt en bron van polarisatie. Met Theater Na de Dam - dat in 2010 klein begon in 7 Amsterdamse theaters rondom de Dam hebben wij het tij gekeerd door de avond van 4 mei een duidelijk historisch kader te geven. Het idee was en is simpel: laat mensen die avond na de herdenking in theaters en locaties samenkomen om theater te beleven dat verbonden is aan die zo onvoorstelbare en veelzijdige geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. En al zijn er mensen in onze samenleving die andere geschiedenissen en oorlogen met zich meedragen, toch kunnen ook zij zich verhouden tot de geschiedenis van een plek, deze plek, tot wie daar al sinds lange tijd wonen, wie pas naar deze plek zijn verhuisd of gevlucht, wat zich op een plek heeft voorgedaan. Door daar samen bij stil te staan, is er sprake van wederzijdse beïnvloeding.
1
George Santayama, Amerikaans filosoof, The Life of Reason (1905)