Verantwoording 2020 Begeleidende brief Amsterdam 7/1/2021
Het ‘ongekende’ leren herkennen
Nu de generaties uitsterven die de aanloop naar en de Tweede Wereldoorlog zelf bewust hebben meegemaakt, is reflectie op het betekenisvol herdenken en ‘Nooit meer Oorlog’ voor de jongere generaties urgenter dan ooit. Hoe kunnen jongere generaties invoelen en meevoelen wat er toen is gebeurd? Hoe herken je nu signalen van ondermijning van de rechtstaat en radicalisering die ook in de jaren ’30 van de vorige eeuw ontstonden? Hoe maak je betekenisvol contact met de slachtoffers om ze zo waardig te kunnen herdenken? En hoe verbind je herdenken aan het hier en nu? In een tijd van drammers en betweters is het theater een verademing. Tonen, niet oordelen. Zo moet het. Theater Na de Dam is een krachtig tegenspel in een samenleving met steeds minder rituelen, en steeds meer drammerige schreeuwers. Christiaan Weijts, NRC Handelsblad Het streven van Theater Na de Dam is het ontwikkelen van artistiek hoogwaardig, maatschappelijk relevant en urgent theater, dat bijdraagt aan de ontwikkeling van makers, de rol van theater in de maatschappij en het collectief historisch bewustzijn. Wij allen worden gevormd door de verhalen die we elkaar vertellen. Al zijn de verhalen verschillend of worden sommige verhalen niet verteld, toch is de geschiedenis als gegeven steeds manifest in ons wereldbeeld, in onze overtuigingen, in onze normen en waarden, in de politiek, in de kunst. Het verhouden tot de eigen en elkaars geschiedenis heeft de kracht een samenleving te verrijken met historisch besef. Een samenleving zonder besef van haar geschiedenis is gedoemd deze te herhalen1. Het theater is van oudsher de plek waarin een samenleving verhalen uit de geschiedenis met elkaar deelt. In het theater - bij de klassieke Grieken, bij de middeleeuwse narren, bij het wereldtheater van Shakespeare, het Chinese Kabuki-theater, op de stadspleinen en in de kleine zaaltjes - vertellen we hoe onze wereld in elkaar zit of zou moeten zitten. En in vroeger tijden waren er vaste momenten in het jaar die thematisch bepaalden wat er vertoond werd, in dit deel van de wereld met midzomernacht, kerst of Pasen. Op 4 mei herdenken wij in Nederland al sinds het eerste jaar na de Tweede Wereldoorlog de slachtoffers van deze oorlog. In een halve eeuw tijd is deze herdenking steeds meer verbreed, tot het punt dat aan het begin van deze eeuw de jongere generaties en nieuwe Nederlanders niet goed wisten wie en wat er op deze dag herdacht werd. Al was deze verbreding ingegeven door de behoefte aan een inclusieve herdenking die tot een gezonde samenleving zou leiden, toch was het tegenovergestelde het gevolg: groepen in de samenleving konden zich niet herkennen in de vaagheid van de herdenking en zo werd deze een twistpunt en bron van polarisatie. Met Theater Na de Dam - dat in 2010 klein begon in 7 Amsterdamse theaters rondom de Dam hebben wij het tij gekeerd door de avond van 4 mei een duidelijk historisch kader te geven. Het idee was en is simpel: laat mensen die avond na de herdenking in theaters en locaties samenkomen om theater te beleven dat verbonden is aan die zo onvoorstelbare en veelzijdige geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. En al zijn er mensen in onze samenleving die andere geschiedenissen en oorlogen met zich meedragen, toch kunnen ook zij zich verhouden tot de geschiedenis van een plek, deze plek, tot wie daar al sinds lange tijd wonen, wie pas naar deze plek zijn verhuisd of gevlucht, wat zich op een plek heeft voorgedaan. Door daar samen bij stil te staan, is er sprake van wederzijdse beïnvloeding.
1
George Santayama, Amerikaans filosoof, The Life of Reason (1905)
Verantwoording 2020 We bieden inmiddels een veelomvattend programma om betekenisvol en op innovatieve wijze stil te staan bij de oorlogsslachtoffers en de vrijheid waarin we in leven. Hierin sluiten we aan bij de traditie die we in dit land kennen, maar voegen iets toe door het gesprek aan te gaan op de podia en met ons publiek. Door dat met elkaar te doen, van onderop, zorgen we voor meer verdieping, interactie en vooral draagvlak voor de herdenking en viering. Zo betrekken we nieuwe groepen, creëren we nieuwe vormen en borgen we de relevantie van de herdenking en viering voor de lange termijn. Door onze inbedding in het veld, brede publiekscampagne, uitgekiende PR met landelijke aandacht en het activeren van makers en locaties om hun eigen netwerken te betrekken, trekt Theater Na de Dam normaal gesproken (2019) bijna 20.000 bezoekers in heel Nederland. Daarnaast trekken reprises van voorstellingen die gemaakt zijn voor Theater Na de Dam nog eens 1000-en bezoekers in de grote regionale theaters. Onze TV-uitzendingen worden gezien door 100-duizenden Nederlanders, in 2020 zelfs door bijna 1 miljoen. In 2020 hebben we gezien hoe Theater Na de Dam relevanter was dan ooit. Ondanks de beperkingen gingen we door. Met voorstellingen op Instagram zoals ‘Broken Winged Bird’ van Jouman Fattal en Joy Wielkens, podcasts of de muzikale podcast over de Wannsee conferentie door Konvooi/Orkater. We deelden verhalen door briefkaarten met QR-codes naar online-filmpjes rond te brengen in de buurt door het jongerenproject van Isa van Dam/CC Amstel, een geanimeerde documentaire door jongeren in Weesp in samenwerking met Theater the City of Wesopa, een tafelkleed met teksten en recepten door Het Nationale Theater en er was een unieke tv-uitzending i.s.m. NOS en ITA op 4 mei aansluitend aan de herdenking Namens bestuur en directie, Jaïr Stranders, artistiek leider Bjorn Uyens, zakelijk leider Lennart Booij, voorzitter bestuur
Verantwoording 2020 Editie 2020 We hadden ons dit belangrijke herdenkingsjaar anders voorgesteld en voelden daardoor een grote verantwoordelijkheid om toch ‘iets te doen’; niet alleen in het belang van het ritueel van 4 mei, maar ook voor onze makers, partners, deelnemende jongeren, vrijwilligers en iedereen die zich betrokken voelt bij de Nationale Dodenherdenking. Wij weten dat het juist in het onzekere heden van wezenlijk belang is om ons met elkaar te verhouden tot onze gedeelde geschiedenis en de rare tijd waarin we leven. Het is cru dat in het jaar waarin we 75 jaar bevrijding vieren, onze bewegingsvrijheid zo was ingeperkt. Dat we met ons werk altijd op zoek zijn naar verbinding met de geschiedenis, met het nu en elkaar, en elkaar nu niet op 4 mei mochten zien. Maar het is juist op dit soort bepalende momenten cruciaal ons vast te houden aan de rituelen die ons definiëren, troosten en aan het denken zetten. Wat stond er op ons programma: ● ● ● ● ● ● ● ●
6 internationale sociaal artistieke jongerenprojecten in januari in het kader van International Holocaust Remembrance Day; 6 talentvolle makers maken nieuw werk in onze opdracht voor 4 mei; 1 grote publieksvoorstelling in Carré op 4 mei; 40 sociaal artistieke jongerenprojecten in heel Nederland op en rondom 4 mei; 1 TV uitzending ‘Nacht na de Dam’ op NPO1 in de overgang van 4 op 5 mei; Opzet van online leeromgeving ‘Atelier van herinnering’; 7 theaters hernemen Theater Na de Dam voorstellingen op 4 mei; 80 relevante voorstellingen spelen onder de vlag van Theater Na de Dam op 4 mei.
Laten we beginnen met het goede nieuws De 6 internationale projecten waren een succes en hebben Theater Na de Dam opnieuw veel goodwill en media-aandacht opgeleverd in Amsterdam, Berlijn, Boedapest, Brussel, Kopenhagen en Praag. Verder zijn we druk met de opzet van Atelier van Herinnering: een online leeromgeving, waarin theatraal materiaal uit de voorstellingen van Theater Na de Dam, ons netwerk van makers en een handboek van onze werkwijze ter beschikking wordt gesteld aan MBO, VO en (jeugd)theaterscholen. Het internationale deel van ‘Atelier van Herinnering’ vond zoals gezegd plaats in januari. Het materiaal dat we met de Nederlandse projecten maakten heeft een vlucht genomen. Waar we hadden verwacht dat dit vooral teksten zouden zijn, heeft de editie 2020 ons laten inzien dat ook brieven, video, geluid en animatie materiaal kan zijn dat een rol kan spelen in het ‘Atelier’. We hebben een zeer betrokken projectleider aangesteld en zetten in september een vacature uit voor een ‘publiekswerker’ die actief het ‘Atelier’ gaat promoten en verder uitbouwen. Elk nadeel heeft zijn voordeel Vanaf 12 maart 2020 en in de weken daarna werd duidelijk dat Theater Na de Dam, met het nieuwe werk van makers, de hernemingen, de jongerenprojecten en de voorstelling in Carré, niet plaats zou kunnen vinden op 4 mei live voor publiek.
Verantwoording 2020 Op dat moment hebben we contact opgenomen met onze subsidiënten en besloten om de maakopdracht voor deze editie niet in te trekken - hoe de situatie zich ook zou ontwikkelen. Dat betekent dat we makers, deelnemers en partners aangemoedigd hebben om ‘iets waardevols’ te maken voor het vele publiek dat er is opgebouwd in de afgelopen jaren; het publiek dat op 4 mei zoekt naar verdieping en verbinding. Terugkijkend kunnen we zien wat dat was: voorstellingen op Instagram zoals ‘Broken Winged Bird’ van Jouman Fattal en Joy Wielkens, een podcasts, zoals de muzikale podcast over de Wannsee conferentie door Konvooi/Orkater. Verhalen delen door briefkaarten rond te brengen in de buurt door het jongerenproject van Isa van Dam/CC Amstel, een geanimeerde documentaire door jongeren in Weesp in samenwerking met Theater the City of Wesopa, een unieke tv-uitzending i.s.m. NOS en ITA op 4 mei aansluitend aan de herdenking of een tafelkleed met teksten en recepten door HNT. Ook zelf werden we gedwongen ‘iets waardevols’ te maken. Onze standaard posters en flyers voor voorstellingen werkten in onze ogen niet voor wat er nu speelde, zowel in de samenleving als bij onze makers. ‘Kom vanavond met verhalen’, een strofe uit een bekend gedicht van Leo Vroman, werd de inspiratie voor een brede publiekscampagne, waarin Nederland werd uitgenodigd zelf iets te doen rondom de herdenking: het lezen van een tekst, zingen van een lied of anderszins vorm te geven aan de tijd die men normaliter in het Theater Na de Dam doorbrengt. Op 25 april zou de jongeren dag plaats vinden, de dag waarop jongeren en makers van de jongerenprojecten uit het hele land bijeenkomen om met elkaar te werken en een voorstelling te zien. We hebben deze dag op alternatieve wijze georganiseerd. De 400 jongeren bekeken collectief via ZOOM op deze dag de registratie van KAMP van Hotel Modern (de voorstelling die eigenlijk die dag getoond zou worden in het Compagnietheater), en hebben nagesprekken in kleinere ZOOM groepjes gedaan met makers van Theater Na de Dam. De video’s van de workshops werden daarna in totaal nog 650 keer bekeken. De grote publieksvoorstelling in Carré hebben we doorgeschoven naar 4 mei 2021. Sfeerverslag Theater Na de Dam 2020 Sfeerimpressie Theater Na de Dam 2020 https://youtu.be/wZf2ZucvISs Bij deze verantwoording zijn impressies van voorstellingen toegevoegd en wat reacties van publiek en makers (in bijlage II), omdat die het meest tot de verbeelding spreken. Zie voor het gehele uitgebreide programma van 4 mei 2020 www.theaternadedam.nl
Verantwoording 2020 Resultaten 2020 1. Toename publiek en deelnemers: Het publiek groeide van 18.000 naar tenminste 28.0002. Op veel plekken waren er meer toeschouwers dan er in de beoogde setting hadden gepast. We tellen daarbij het aantal bekeken livestreams, video’s en beluisterde Podcasts als een toeschouwer (een totaaloverzicht van het programma is als bijlage 1 toegevoegd). Daarbij kwamen nog eens 40.000 luisteraars voor de podcast ‘De Familie Romeijn’, die door de VPRO is verspreid. Het aantal deelnemers aan de jongerenprojecten was weer groter en steeg van 650 naar 750. 2. Een tv-uitzending in samenwerking met ITA en NOS op NPO1: Direct na de uitzending van de herdenking op de Dam zagen 927.000 kijkers een gebalanceerde, inhoudelijke en breed toegankelijke vertaling van Theater Na de Dam. De beste artiesten en acteurs werkten mee. Adriaan van Dis sloot af met en tekst die voelde als het besluit van de tekst van Arnon Grunberg in de Nieuwe Kerk en daarna onze koning. 3. Innovatie in vorm en communicatie: De inhoudelijke, thematische, persoonlijke en actuele kwaliteit van de verschillende bijdragen op 4 mei 2020 in het kader van Theater Na de Dam was groot. Onze makers hebben laten zien dat ze kunnen aanpassen, omdenken en droegen zo bij aan de eigen ontwikkeling van maker schap en die van Theater Na de Dam. 4. PR en lokale media-aandacht: Met bijna 80 veelal paginagrote artikelen in de regionale en landelijke pers van NRC en Volkskrant tot Telegraaf en op radio 1, is de zichtbaarheid van Theater Na de Dam nog steeds zeer groot. 5. Artistieke waarde in de samenwerking: In nieuwe situaties is het noodzakelijk dat maker en organisatie goed met elkaar overleggen. Ondanks dat we makers soms al jaren kennen, hebben we extra aandacht besteed aan het bevragen, aanscherpen van ideeën, blootleggen van relevantie. Het zoeken naar alternatieven is een creatief proces dat tot het wezen van Theater Na de Dam en de medewerkers hoort. Daar hebben we als team dit jaar nog meer de tijd voor genomen. Het heeft ons bevestigd in onze rol als artistieke aanjager. Iets dat we ook naar buiten meer willen laten zien.
2
Veel projecten hebben de bezoekcijfers niet bijgehouden, of niet paraat. Dit geldt ook voor grote projecten zoals we hebben gedaan met Maas en Theaters Rotterdam. Het aantal toeschouwers is dus hoger dan 28.000.
Verantwoording 2020 Cijfers: Bij de 11e editie van Theater Na de Dam 2020 waren meer dan 1000 (jonge) toneelspelers, schrijvers, regisseurs, cabaretiers, zangers, programmeurs, muzikanten, kleinkunstenaars, vertalers, dramaturgen, historici, theaterdirecteuren, figuranten, technici, vrijwilligers, buurtgenoten, publiciteits- en kassamedewerkers en zaalwachten betrokken. Samen realiseerden zij een divers en bijzonder programma: innovatief, prikkelend, divers en divers, online, buiten, met video, via sociale media. Publiek: Meer dan 68.000 mensen zagen een documentaire, podcast, online stream in het kader van Theater Na de Dam op 4 mei 2020 en de dagen daaromheen een. * 927.000 unieke kijkers zagen de live-uitzending van ‘Kom vanavond met verhalen’ op NPO1. * In totaal zijn er maar liefst 16.533 pagina’s bezocht op de gehele website, op enkel 4 mei. - De homepage heeft 2.376 unieke bezoekers gehad op 4 mei. - De pagina /voorstellingen heeft 3.191 unieke bezoekers gehad op 4 mei. - De pagina /bij-je-thuis heeft 332 unieke bezoekers gehad op 4 mei. Producties: Voorstellingen in programma op website: 124, waarvan - 33 geannuleerd; - 10 uitgesteld; - 81 (waaronder 38 jongerenprojecten) hebben plaatsgevonden op alternatieve wijze; podcasts, hoorspelen, (korte) films, registraties, live zoom/Instagram/huiskamer voorstellingen, en natuurlijk de tv uitzending. 38 jongerenprojecten in steden door het land, 750 jongeren namen hieraan deel als makers/spelers. 6 internationale jongerenproducties vonden plaats met International Holocaust Remembrance Day in Brussel, Kopenhagen, Budapest, Praag, Berlijn en Amsterdam rond 27 januari 2020. Stakeholders: Theater Na de Dam neemt nog steeds een unieke positie in tussen de erfgoed- en herdenkingsinstellingen en de podiumkunst. We werken daarin samen met: ● Collega-organisaties: het Amsterdams 4 en 5 mei comité, het Nationaal Comité 4 en 5 mei, comité Herdenking Februaristaking 1941. ● Ketenpartners: de BIS-stadsgezelschappen, jeugdtheaterhuizen, cultuurhuizen, collega’s uit het veld en journalisten. ● Maatschappelijke partners: buurthuizen, winkeliers, bejaardenhuizen, gemeentes ● (Particuliere) fondsen: Gieskes-Strijbis fonds, vfonds, Bankgiro Loterij, VSB Fonds, Amsterdams Fonds voor de Kunst, Stichting Democratie en Media en particuliere financiers. ● Buurtbewoners en ouderen: bij met name de jongerenprojecten.
Verantwoording 2020 Opzet Programma 4 mei 2020 De programmerende activiteiten van Theater Na de Dam zijn organisatorisch te verdelen in drie kerngebieden: 1. Nieuw werk dat in opdracht en in (co)productie van de organisatie van Theater Na de Dam speciaal gemaakt wordt voor 4 mei: de eenmalige voorstelling in Carré, de opdrachten aan de jonge makers, bijna alle jongerenprojecten en Nacht Na de Dam i.s.m. de NOS. 2. Theatermakers, gezelschappen en theaters die al meerjarig partner zijn van Theater Na de Dam – zoals bijvoorbeeld de stadsgezelschappen – waarbij Theater Na de Dam inhoudelijk ondersteunt. 3. Theaters en theatermakers die aansluiten bij het initiatief en zelfstandig iets programmeren op de avond van 4 mei. Theater Na de Dam is dan voor hen een communicatie-paraplu. Dit jaar was het anders
Het YouTube-account van Theater Na de Dam
Jongerenprojecten in 2020 in steden door heel het land In deze sociaal artistieke projecten gaat het om het doorgeven en vertellen van verhalen van de oudste generatie aan jonge generaties om daar vervolgens theater van te maken. De jongerenprojecten zijn in opzet eenvoudig: jongeren in leeftijd tussen 12 en 24 jaar houden onder begeleiding van professionele theaterdocenten en makers interviews met ouderen over hun herinneringen aan hun buurt of stad tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit gebeurde dit jaar op 38 plekken door het hele land. De jongerenprojecten die plaatsvinden door heel Nederland kregen ook dit jaar inhoudelijke begeleiding van Hanna Timmers die deel uitmaakt van het organisatieteam van Theater Na de Dam. Bovendien werd zij ondersteund door theaterdocente Sara Gioampaolo, Jelle Zijlstra en Janna de Lathouder die als maker eerder ervaring op hebben gedaan met jongerenprojecten. Zij namen elk een aantal projecten voor hun rekening om artistiekinhoudelijk te begeleiden. Zo werd de kwaliteit van het grote aantal projecten bewaakt. Deze goede samenwerking zetten wij voort en breiden we iets uit naar meer dan 40 projecten in 2021.
Verantwoording 2020 Belangrijk in de uitvoering en opzet van de jongerenprojecten waren en zijn nog steeds de volgende uitgangspunten: ● Gesprekken met ouderen; het is dit contact in de weken voor 4 mei tussen jong en oud dat de essentie vormt van deze projecten. De ouderen verbinden zich aan het project en aan de jongeren, maar de jongeren komen ook in contact met de nog levende geschiedenis, iets wat in deze tijd niet meer zo vaak voorkomt. Dit historische besef genereert ook een moreel appél bij de jongeren op onrecht en uitsluiting in deze tijd. Vaak gaan de gesprekken niet alleen over het verleden maar ook het heden. ● De inhoud en het onderzoek moet betrekking hebben op oorlog in de buurt of in de stad; dit maakt de verbinding voor de jongeren veel sterker. Ze gaan hierdoor anders naar hun eigen stad kijken. ● De opvoeringslocatie was dit jaar veelal online. Doordat deze ook in eerdere jaren niet vaak de standaard theaterzaal was, konden onze makers snel schakelen. In totaal waren er 38 waardevolle jongerenprojecten in alternatieve vorm. Deze zijn hier te bekijken: - Podcasts en hoorspelen https://soundcloud.com/theaternadedam - (Korte) films https://www.youtube.com/playlist?list=PLRG7qy8JwswRTnQK4HkuRi3vJFA0f70Do - Volledige programma https://theaternadedam.nl/voorstellingen/producent/jongeren/
Nieuw werk Frances Sanders’ onderzoek naar de executie van haar grootvader in Wenen aan de hand van archieven en rechtbankverslagen kreeg vorm als een podcast. We kijken naar de mogelijkheden voor een live-voorstelling zoals gepland maar dan in 2021. KONVOOI, het collectief onder de vleugels van Orkater, zou voor Theater Bellevue in Amsterdam een voorstelling maken gebaseerd op de notulen van de Wannsee-conferentie, die dag dat er in een villa net buiten Berlijn besloten werd tot de eindoplossing van ‘het Joodse vraagstuk’. Zij hebben gekozen voor het maken van een podcast.
Verantwoording 2020 URLAND zou in Theater Rotterdam een week lang werken met 30 studenten van Theaterscholen aan een fysiek en muzikaal ritueel, onder andere gebaseerd op Primo Levi’s getuigenissen uit het kamp. Zij zullen dit deels uitstellen hebben al wel de gecomponeerde muziek opgenomen op afstand met al deze studenten en gedeeld op 4 en 5 mei. Lot van Lunteren is een persoonlijk onderzoek gestart vanuit het gevonden dagboek van haar oudtante die samen met Lot’s opa de oorlog en Theresienstadt overleefde. Hieruit zou ze, in eindregie van Olivier Diepenhorst, komen tot een voorstelling die blootlegt hoe de oorlogsgeschiedenis in families doorwerkt. Deze zou in de Verkadefabriek in Den Bosch spelen op 4 en 5 mei en in Den Haag op 6 mei. Wij hebben dit verplaatst naar 2021. Jouman Fattal ging een voorstelling maken voor theater Frascati in Amsterdam over de zwarte geallieerde soldaten en hoe zij als tweederangs mensen behandeld zijn rondom de bevrijding en hun terugkomst in de VS. Timen Jan Veenstra schreef hiervoor een tekst en Joy Wielkens zou ook mee spelen. De voorstelling is gemaakt en op 4 mei live gespeeld op Instagram. In juni heeft de voorstelling drie dagen in Frascati gestaan voor uitverkochte zalen van 30 mensen. De theaterkrant, Groene Amsterdammer en de Volkskrant schreven over de voorstelling. https://www.theaterkrant.nl/recensie/broken-winged-bird/jouman-fattaltheater-na-de-dam-frascati-producties/ Olga Zuiderhoek zou een muzikaal en cabaretesk voorproefje maken van haar voorstelling voor Bellevue in het najaar dat vooral zou gaan over Amsterdam, de oorlog en Olga’s band daarmee. Deze is verplaatst naar 2021. De jaarlijkse voorstelling in Carré ging niet door, het concept en de makers schuiven we door naar 2021. Spin-offs 2020 Door de groei van Theater Na de Dam door de jaren heen, is ook de impact gegroeid; deze reikt nu verder dan alleen de dag van 4 mei. De organisatie van Theater Na de Dam beoogt deze impact verder te laten groeien door op meerdere momenten van het jaar ‘zichtbaar’ te zijn. International Holocaust Remembrance Day Op 27 januari is het International Holocaust Remembrance Day, de dag dat Auschwitz voor de Russen werd bevrijd. In 2017 is Theater Na de Dam begonnen met het uitbreiden van de zo geslaagde jongerenprojecten naar Europese (hoofd)steden. Rond 27 januari 2020 vinden er jongerenprojecten plaats in Budapest, Praag, Berlijn, Kopenhagen, Brussel en Amsterdam. Ervaren Nederlandse makers die al eerder jongerenprojecten maakten en verbonden zijn aan Theater Na de Dam reizen naar deze steden om samen met lokale makers het project te begeleiden. Het streven is om in 2021-2024 in 12 Europese (hoofd)steden op deze dag jongerenprojecten te laten plaatsvinden, allemaal geïnitieerd en begeleid door Theater Na de Dam. Inmiddels is bekend dat er voor 4 projecten in 2021: Litouwen, Budapest, Praag en Warschau financiering is vanuit het Visegrad fonds. Voorbereiding, kader, netwerk en evaluatie In 2020 hebben we voor het eerst voor al onze makers gerichte introductiedagen georganiseerd. Door de jaren heen is het ons steeds duidelijker geworden hoe een goede voorbereiding, een helder kader en het gevoel deel uit te maken van iets groters, de kwaliteit
Verantwoording 2020 en impact van Theater Na de Dam vergroot. Ook in 2021 organiseren we daarom weer een inspiratie dag voor makers in onze programmering, een workshop dag voor jongeren en een Kick-off dag voor onze eigen producties. Tevens is er voor al deze drie groepen een gezamenlijke evaluatie. Voorbeeld zijn en gesprekken starten Op 9 september 2020 is er een bijeenkomst met naar schatting 100 makers, denkers en andere belanghebbenden, waarbij we als Theater Na de Dam ons netwerk, kennis en werkwijze ter beschikking stellen aan hen die theater willen maken in het kader van Keti Koti op en rondom 1 juli. Marketing 2020 We hebben in 2020 geïnvesteerd in een verbeterde website. Dit zorgt ervoor dat de voorstellingen makkelijker vindbaar zijn. We hebben voor het eerst een thematische campagne gedraaid in plaats van de directe voorstellingspromotie die we voorheen deden. Deze campagne was gericht op het beleven van Theater Na de Dam bij je thuis. (voor een uitgebreide marketing evaluatie zie Bijlage 1) Organisatie 2020 Kernteam: Jaïr Stranders is artistiek leider en boegbeeld van de organisatie Bo Tarenskeen is verantwoordelijk voor de dramaturgische begeleiding van makers Hanna Timmers is artistiek leider en coördinator van de jongerenprojecten. Juliska Retra is marketeer Steffie van der Horst is marketeer (tot juni 2020) Vyne de Ruyter is programmeur voor voorstellingen uit onze ‘derde cirkel’ en ondersteunt de eigen producties. Inger Stam is producent van de eigen producties Bjorn Uyens is zakelijk leider De organisatie wordt ondersteund door een bestuur dat bestaat uit Lennart Booij (voorzitter per 15 juni), Najah Aouaki (secretaris), Mark Fuchs (penningmeester), Eelke van Ree en Linde Zuidema (algemeen bestuursleden). Financiën 2020 Toelichting op de gerealiseerde begroting/dekking 2020 – zie bijlage. Kosten De gehele begroting voor de editie van 2020 was groter dan voor 2019. Dit had te maken met een uitbreiding van de activiteiten en ambities, met name als het gaat om de jongerenprojecten, internationalisering en de jonge makers. Uiteindelijk hebben we de begroting aangepast aan de nieuwe situatie na 12 maart. De honoraria van de freelance-medewerkers zijn omhooggegaan naar een marktconform tarief van € 35,-. Deze hebben we transparanter gemaakt voor de medewerkers en onze subsidiënten.
Verantwoording 2020 Inkomsten Fondsen Theater Na de Dam wordt meerjarig structureel gesteund door: - Amsterdams Fonds voor de Kunsten (tot 2020) - Bank Giro Loterij Fonds (tot 2020) - Gieskes Strijbis fonds (tot 2020) - Stichting Democratie en Media - BNG (tot 2020) - Amsterdams 4 en 5 mei comité En projectmatig door: - vfonds - VSB Fonds (aanvraag ingetrokken na update begroting) Recette De uiteindelijke recetteopbrengsten zijn nihil. Particuliere donaties Theater Na de Dam heeft een twintigtal ‘vrienden’ die Theater Na de Dam met de toezegging van een aanzienlijke financiële bijdrage ondersteunen voor een totaalbedrag van € 30.000 per jaar, een deel van deze bijdrage schuiven we door naar 2021. Verbeterpunten met het oog op Theater Na de Dam 2021-2024 We willen onze artistieke visie verspreiden, van het belang voor de maatschappij vergroten én duurzame groei in de uitvoering. Zo kunnen we naast de manifestatie op 4 en 5 mei, nationaal en internationaal anderen tot voorbeeld zijn en als begeleider optreden van alle relevante herdenkingen door middel van theater. Bijvoorbeeld rond de internationale Holocaust herdenking of de herdenking van de Februaristaking; voor herdenkingen in de provincies en internationaal. Tevens richten we een online leeromgeving in onder de naam ‘Atelier van Herinnering’, waarin theatraal materiaal, ons netwerk van makers en een handboek van onze werkwijze ter beschikking wordt gesteld aan MBO, VO en (jeugd)theaterscholen. In de buurten worden onze sociaal-artistieke projecten met jongeren en ouderen verrijkt en verdiept en in de organisatie gaan we langdurige inhoudelijke en financiële partnerships aan met makers, podia, artistieke leiders en medewerkers om ook met hen te kunnen blijven innoveren. In het afgelopen jaar is er daarom een nieuwe voorzitter gekomen in de vorm van Lennart Booij, hebben we de organisatiestructuur, beloning en rolverdeling uitgerold. Zijn er voortgangsgesprekken gevoerd en wordt er uitgebreid geëvalueerd en verslag gelegd. In februari 2020 zijn er drie aanvragen gedaan voor meerjarige subsidie bij FPK, FCP, AFK. Met deze financiering (waarvan in augustus bekend wordt of we deze krijgen) kunnen we duurzaam groeien door teamleden in dienst te nemen en op lange termijn afspraken te maken met partners, makers en podia. Daarnaast willen we de diversiteit, die we zien in ons publiek en bij de deelnemers ook in het team. We hebben daarom besloten dat bij het vertrek van een vast teamlid, daar iemand met een andere stem voor terug komt.
Verantwoording 2020 We willen dat medewerkers zich persoonlijk en professioneel kunnen ontwikkelen. Daar moeten we in investeren. Deze ontwikkeling is voor iedere organisatie belangrijk, maar voor Theater Na de Dam, gezien de groei in activiteiten en de daarmee veranderende werkdruk, essentieel. Dit is mede ingegeven door de breed gedragen wens om te groeien en verbeteren met de mensen in het huidige team. Programma 2021 ● Een Duits Leven, met Hannah Hoekstra in regie van Nina Spijkers, wederom groots, spraakmakend en actueel relevant theater voor Carré ● De nieuwe makers worden in aantal gehandhaafd, en daar komen de uitgestelde makers van 2020 bij. ● De jongerenprojecten groeien naar iets meer dan 40, met tenminste 1 project in elke provincie. ● De landelijke en Europese uitbreiding van de jongerenprojecten wordt gecontinueerd; in 2021 vinden jongerenprojecten plaats in 8 Europese gemeenten. ● Extra aandacht en begeleiding voor artistieke kwaliteit en thematische verbinding met de periode van de Tweede Wereldoorlog voor alle deelnemers middels de Theater Na de Dam inspiratiedagen, netwerkdagen en evaluaties. Communicatie: Aanleveren materiaal In 2020 hebben we een het formatteren van publiciteitsmateriaal overal ingevoerd. In 2021 en verder willen De reacties hierop zijn positief; makers zijn minder tijd kwijt met aanleveren materiaal, het verwerken door de marketing afdeling van Theater Na de Dam gaat sneller, de kwaliteit en uniformiteit van het materiaal wordt verhoogd. In 2020 zullen we dit daarom verder uitwerken. Ontwikkeling huisstijl De huidige huisstijl is aangepast en beter toepasbaar gemaakt in campagnebeelden, posters en online. Website navigatie en vindbaarheid Door het stijgende aantal voorstellingen en de uitrol naar andere data en landen, is de presentatie van de website in 2020 aangepast. Financiën: De financiële dekking voor 2021 moet op tijd rond zijn, namelijk uiterlijk oktober 2020. Theater Na de Dam gaat vanaf september 2020 in gesprek met haar structurele financiers hoe ze voor de volgende beleidsperiode 2021-2024 de groeiambitie waar kan maken. Theater Na de Dam is samen met Vrijheidscolleges, Open Joodse Huizen/ Huizen van verzet en In mijn Buurt een lobby gestart voor een Basis Infrastructuur Erfgoedinstellingen. Naar voorbeeld van de BIS regeling voor gezelschappen. De Basis Infrastructuur moet naar ons inziens de organisatiekosten voor kernteam en basisvoorwaarden voor een periode van 4 jaar dekken. De lobby wordt geleid door Job Cohen en bestuursleden uit de afzonderlijke stichtingen. Voor Theater Na de Dam is dat Lennart Booij.
Verantwoording 2020 Tot slot De participatie van jongeren, nieuwe relevante makers, het applaus, de lichten en de toi’s. Ze waren er ook in 2020 zijn en we doen er alles aan om de waarde van de prestaties die zijn geleverd, recht te doen. De jongeren die participeren via brieven en video-calls, de voorstellingen als podcast of zelfs als kookboek. Ze bieden ons een prisma om de toekomst door te bekijken. We hebben nu een bibliotheek aan nieuwe teksten, geluiden en beelden om te delen, samen te stellen en steeds opnieuw relevant te maken. Van de opnames van ‘Au Suivant’ door Wende op NPO1, tot de Wannsee podcast van KONVOOI, of de zaak Jacob D van Frances Sanders. Tegelijkertijd zijn we theatermakers en willen we zo snel mogelijk weer de zalen, de lichten stellen, de dramaturgie bespreken en het resultaat bekijken met ons publiek op 4 mei. Voor nu kan je bij ons terecht op de website voor foto’s teksten, video’s, podcasts. We danken jullie dat jullie onze ideeën en oplossingen hebben gesteund en jullie bijdrage aan Theater Na de Dam hebben gehandhaafd, zodat deze editie, ook in alternatieve vorm, doorgang kon vinden.
Bijlage 1: EVALUATIE MARKETING THEATER NA DE DAM 2020
Verantwoording 2020 1. ALGEMEEN Marketing Doelstellingen: 1. Stimuleren, motiveren en faciliteren partnerorganisaties om lokaal naamsbekendheid en kaartverkoop te genereren 2. Met de landelijke campagne en het campagnebeeld zorgen dat het luisteren en kijken op 4 mei om 21:00 uur de landelijke traditie voortzet ook in tijden van crisis 3. Landelijke PR rondom ‘Verhalen bij je Thuis’ en de jongerenprojecten 4. Betrokkenheid op social vergroten gedurende het jaar De 4 doelstellingen zijn als volgt ingevuld: 1. Stimuleren, motiveren en faciliteren partnerorganisaties om lokaal naamsbekendheid en kaartverkoop te genereren a. Google-invulformulier voor partners, waardoor ze snel en goed konden worden gepromoot via de kanalen van Theater Na de Dam b. Uniform vormgeving voor stads en voorstellingsflyers c. Photoshop sjabloon voor promotie-foto’s d. Voorbeelduitnodiging voor wethouders en andere lokale helden 2. Met de landelijke campagne en het campagnebeeld zorgen dat het bezoeken van een voorstelling op 4 mei om 21:00 uur de landelijke traditie laden en bestendigen a. Bordenroutes b. Logo op poster en uitingen Nationaal Comité 3. Landelijke PR a. Trouw, NRC, Volkskrant, Telegraaf b. Radio 1 4. Betrokkenheid op social vergroten gedurende het jaar a. Doorplaatsen en liken van partnerberichten op Theater Na de Dam socials Doelgroepen: ● Publiek: deelnemende jongeren & familie/vrienden/buurtgenoten van die jongeren, jongvolwassenen, theaterbezoekers, mensen met interesse in de Tweede Wereldoorlog, senioren. De campagne voor de jongerenvoorstellingen ging voor een groot deel via de jongeren zelf. We gaven ze advies en verzorgden middelen zoals flyers en posters. De jongeren hebben zelf gezorgd voor de verspreiding en voor aandacht in de lokale media. ● Stakeholders: eigen medewerkers, bestuursleden, geldschieters en partnerorganisaties. Deze doelgroep is tijdig geïnformeerd over het programma en plan van aanpak. Met de verschillende geldschieters is intensief contact onderhouden en met partnerorganisaties als het Amsterdams 4 & 5 mei comité is op alle fronten nauw samengewerkt. Het Nationaal Comité 4/5 mei heeft ons actief gepromoot in haar eigen kanalen. ● Professionals: collega’s uit het veld en journalisten. Journalisten hebben dit jaar meerdere persberichten ontvangen en zijn op meerdere momenten in de aanloop naar 4 mei op de hoogte gebracht.
Verantwoording 2020 2. MIDDELEN Middelen De communicatiemiddelen voor de marketing van Theater Na de Dam bestaan uit een uitgebreide mix van paid, owned en earned media, oftewel betaalde en ingekochte kanalen, eigen kanalen en ‘verdiende’ kanalen. *Paid (betaalde/ingekochte kanalen) Drukwerk en verspreiding Het campagnebeeld is een strak en helder beeld met de volle aandacht voor onze boodschap: 4 mei 21:00u. Verhalen bij je thuis. Het effect van deze campagne heeft de ambitie aangewakkerd om ieder jaar te kiezen voor een helder concept. Advertenties We maken een mix van een online en offline advertentiecampagne met als doel om meer naamsbekendheid te genereren. Online maken we gebruik van Real Time Bidding en Retargeting. De campagne wordt aangevuld met offline-advertenties in de landelijke dagbladen en in het Amsterdamse Het Parool bij de aankondiging van de voorstelling in Carré en in de week voorafgaand aan 4 mei. Facebook is nog steeds een belangrijk kanaal om de beleving rond Theater Na de Dam te tonen. Het bereik van de pagina blijft groeien. We zetten advertentiebudget in om ervoor te zorgen dat onze berichten goed in beeld komen bij onze volgers en hun vrienden. Daarnaast richten we een aantal campagnes in voor specifieke programma’s zoals Carré, Compagnietheater en Bijlmer Parktheater. Bij Google Adwords zijn we opgenomen in het Google Grants programma en daarmee zijn we in de maanden voor 4 mei vrijwel continu aanwezig via SEA. De campagne is getarget op algemene termen zoals ‘herdenken’ en ‘bevrijden’ en op specifieke termen en voorstellingen uit het programma. *Owned (eigen kanalen) Website De website is verbeterd. 1. We brengen het hele verhaal van Theater Na de Dam beter over het voetlicht. Van de hernemingen tot de eigen producties, van de debatten tot de jongerenprojecten. 2. Er komt in november 2020 een online ‘Atelier van herinnering’ waarin theatermateriaal uit 10 jaar Theater Na de Dam beschikbaar wordt samengesteld voor scholen en docenten om zelf voorstellingen mee te maken. Hierbij wordt een handboek beschikbaar gesteld met de werkwijze van Theater Na de Dam en een lijst met makers die kunnen ondersteunen. We werken hierin samen met de MBO-Raad. Eigen producties en volledig programma Theater Na de Dam communiceert in eerste instantie dat er op 4 mei landelijk meer dan 125 voorstellingen te zien zouden zijn. In de verdiepende communicatie via de website en social media maken we onderscheid in eigen producties en voorstellingen die onder de paraplu van Theater Na de Dam spelen.
Verantwoording 2020 E-mailmarketing Naast onze eigen nieuwsbriefabonnees (7.000+) hebben we ook een verzendlijst met andere deelnemers van 4 & 5 mei in Amsterdam en van alle relaties en partnerorganisaties, zoals 4/5 mei comité, amsterdam&partners, Carré en Soldaat van Oranje. Hiermee bereiken we een breed, cultureel geïnteresseerd publiek. De nieuwsbrieven worden regelmatig verstuurd. Inhoudelijk leggen we in elke nieuwsbrief de focus op maximaal drie onderwerpen om de aandacht van de lezer erbij te houden. Social media Gedurende het jaar plaatsen we aankondigingen en terugblikken op de voorstellingen van Theater Na de Dam en de zogeheten 'spin-offs'. In opmaat naar 4 mei plaatsen we veel aankondigingen van het huidige programma. Ook maken we zelf korte interviews met een aantal makers die we hier delen. *Earned Free publicity In 2020 hebben we het uitzonderlijke resultaat van de PR campagne van 2019 niet kunnen herhalen. Wel zijn er meer bijna 80 artikelen verschenen (zie bijlage ‘Knipselmap’. In 20212024 willen we dit uitzonderlijke resultaat vasthouden en hopen we weer aan tafel te komen bij een landelijke talkshow zoals Op1 of Jinek. Net als in 2019 worden de jongerenprojecten gestimuleerd om eigen lokale perscontacten te benaderen. In de stadsdelen worden de belangrijkste lokale mediaspelers vanuit Theater Na de Dam geïnformeerd over het totale programma op 4 mei in die stad. De NOS zond dit jaar ‘Na de Dam’ uit op NPO1, direct na de Dodenherdenking. Dit leverde ons voor 4 mei publiciteit op in de vorm van aankondigingen en op 4 mei hebben wij hiermee een veel groter bereik dan voorheen, met 927.000 tv-kijkers. Social media Ook via social media verwachten wij aandacht te ‘verdienen’. Door engagement met onze eigen berichten en ook door het delen en taggen van de berichten van alle partnerorganisaties. Nazorg We zorgen ervoor dat na 4 mei activiteit blijft op onze social media en website. Dit doen we door middel van een kort verslag te plaatsen van de programmeurs, de artiesten en makers die afgelopen jaar meededen weer te vragen naar hun motivatie en terugblikken en aankondigingen van 'spin-offs' te blijven plaatsen. Op 4 mei laten we veel foto’s maken door fotografen. Deze delen we ook verspreid over de weken na 4 mei. Na afloop sturen we een persbericht en nieuwsbrief met de highlights van deze editie.
4. STATISTIEKEN Facebook Followers: 3677 Instagram Followers: 1529
Verantwoording 2020 Cijfers op 4 mei - In totaal zijn er maar liefst 16.533 pagina’s bezocht op de gehele website, op enkel 4 mei. - De homepage heeft 2.376 unieke bezoekers gehad op 4 mei. - De pagina /voorstellingen heeft 3.191 unieke bezoekers gehad op 4 mei. - De pagina /bij-je-thuis heeft 332 unieke bezoekers gehad op 4 mei. - Eigen producties/nieuw werk: Top 5 podcasts: - Vrijzicht, Meervaart Jong: 262 keer beluisterd. - HERE WE ARE, De Noorderlingen: 181 keer beluisterd. - Tijd vliegt niet, aflevering 1, De Krakeling: 171 keer beluisterd (alle afleveringen samen 399 keer beluisterd). - Don’t fence me in, Podium Bloos: 127 keer beluisterd. - Alsof we ergens induiken, Stut Theater: 107 keer beluisterd. Top 5 (korte) films: - GE-WETEN, Toneelschuur & Dans: 364 keer bekeken. - SCHADUW, Het Gezelschap: 134 keer bekeken. - De hoogste duikplank, Jeugdtheaterschool Zeeland: 117 keer bekeken. - Hoe het was, Plein Theater: 114 keer bekeken. - Onderweg naar nu, Het Klooster: 104 keer bekeken. Top 5 bezochten pagina’s website - GE-WETEN, Toneelschuur &Dans: 237 unieke pagina bezoeken. - HERE WE ARE, De Noorderlingen: 151 unieke pagina bezoeken. - Tijd vliegt niet, De Krakeling: 142 unieke pagina bezoeken. - Een ceremonie voor thuis, De City Speelt: 135 unieke pagina bezoeken. - Vrijzicht, Meervaart Jong: 119 unieke pagina bezoeken Verhalen bij je thuis - Zes teksten met zes bijbehorende video’s om thuis te bekijken/lezen. - 332 unieke bezoekers gehad op de pagina op 4 mei. - Video Pierre Bokma: 120 keer bekeken op YouTube. - Video gedicht Jaïr: 54 keer bekeken op YouTube. - Video Nasrdin: 43 keer bekeken op YouTube. - Video DAM.: 38 keer bekeken op YouTube. - Video De Tweede Wereldoorlog eindigt vandaag: 32 keer bekeken op YouTube. - Video gedicht Bo: 27 keer bekeken op YouTube. 5. CONCLUSIE De media-aandacht voor Theater Na de Dam 2020 was gezien de omstandigheden bijzonder. Zonder een grote publieksvoorstelling zijn we toch breed (of misschien wel breder) zichtbaar geweest. Bijlage II: IMPRESSIES EN REACTIES PROGRAMMA THEATER NA DE DAM 2020
Verantwoording 2020 Hieronder volgen impressies van voorstellingen horend bij de ‘eerste cirkel’. Deze komen voornamelijk van social media, aangezien er geen fysieke gastenboeken waren. Vervolgens worden speciaal een aantal jongerenprojecten uitgelicht. Zie voor het gehele uitgebreide programma http://www.theaternadedam.nl/ Ivonne van de Kar @ivonnevandekar @Dolfjansen Dat vond ik ook een van de mooiste uitzendingen die ik ooit zag. Het maakte heel duidelijk dat goede acteurs, zangers, schrijvers en regisseur echt een boodschap beter brengen dan de hele serie goed bedoelde amateurs die de laatste weken op de socials voorbij komen. #nadedam Agnestrooster @agnestrooster #nadedam nog eens gekeken en weer onder de indruk. Marjo Alkema: Een cadeautje kregen we op de pont van Buikslotermeerplein naar Amsterdam CS. Verhalen van mensen uit Amsterdam noord verteld door jonge theatermakers (PACT Amsterdam) doormiddel van een hoorspel. Prachtig en ontroerend. Trudy de Bruijn: Genoten van het resultaat van de inventiviteit van regisseur Floris Rijsdam, de andere makers én de acteurs die de voorstelling Angstbaas hebben omgevormd tot een korte docu. Olga El: Onder de indruk van het verhaal van Laura van Dolron over de kinderarts die 200 weeskinderen liefdevol nabij bleef tijdens hun deportatie. En ik beluisterde Wannsee. Beklemmend en dicht op de huid! Over de jongerenprojecten Don’t fence me in, BLOOS, Breda Ik zette het aan en bleef zitten en heb het – eerlijk waar – met tranen in mijn ogen helemaal weer afgeluisterd. Wat doen die jongens en meisjes het goed. Jammer dat die voorstellingen niet door kunnen gaan! Heel erg bedankt voor deze mooie luistervertelling. - Ruth Weller (verteller in het project) Waar we samen over vrijheid spreken, HNTeducatie, Den Haag Wat een bijzondere ervaring! Wat een intense reis terug in de tijd! Veel meer dan normaal! Net zo bijzonder als het toneelstuk van vorige jaar, maar dan heel anders. Ieder in zijn eigen huis. Op deze manier hebben we de dodenherdenking veel dieper beleefd, door alle prachtige verhalen. Ook heel bijzonder hoe jullie, als jongeren, er zo intensief mee bezig zijn geweest. Terlanter / Ontheemd, Theater Rotterdam, Rotterdam Wauw! Tranen in mijn ogen, ben weer diep ontroerd. Het is ieder jaar weer zo’n ontzettend bijzondere uitwisseling. En dat ondanks die corona zoiets moois en waardevols kan ontstaan! Of misschien ook wel een beetje dankzij, want nu kunnen nóg meer mensen het ervaren. Tijd vliegt niet, Krakeling, Amsterdam Jullie allen hartelijk dank voor jullie inzet de kennis over deze oorlog te verspreiden en zo meer begrip te kweken voor elkaar, de wereld. - Ingrid Dümpel”