S’Hergiswiler Chrüterhäxli Lilli Gwonder Geschichte von Stefan Schärli
© Stefan Schärli, 6125 Menzberg Text: Stefan Schärli www.stefanschaerli.ch Illustrationen: Maria Zemp-Kurmann Weggestaltung: Weggestaltung Tourismusgruppe Hergiswil www.chrueterhaexli-lilli-gwonder.jimdo.com Druck: SWS Medien AG Print, 6130 Willisau
S’Hergiswiler Chrüterhäxli Lilli Gwonder Geschichte von Stefan Schärli Illustrationen von Maria Zemp-Kurmann Weggestaltung Tourismusgruppe Hergiswil
Hallo zämme ech be s’Chrüterhäxli Lilli Gwonder
ond ech freue mech sehr, dass der met mer es paar schöni Momänt weit erläbe. Ond das i de schönschte Landschafte wos get of dere Wäut, im Napfgebiet. Aber föimer doch ganz vore a …
Ich könne es Dörfli wo ganz vertröimt i de Täler vom
Napfgebiet liit. Es seg ganz en bsondere Ort wo d’Fee’e, d’Elfe, d’Gnome ond ganz e hufe anderi Naturgeischter läbe. Es esch ganz normal, dass d’Mönsche ond all die Geischter, aber ou Ängle näbenand ond metenand läbe. Drom wachse ou ganz spezielli Chrütli ond Blüemli e so guet i dere Gägend vo Hergiswil am Napf. Das Dörfli ond sini Mönsche sei bekannt of de ganze Wäut ond ou dröber us. Ganz vöu Ängu, Naturgeischter ond anderi Seele chöme i das Napfgebiet, wenn sie wei lehre, wemer Chrüter apflanzt oder wemer usere Landschaft öppis Bsonderigs macht. Es get drom of dere Wäut chuum e Gägend wo so schön usgseht oder so lieblech esch. Ond ech säge euch de bigott wender einisch i dere Gägend oder i dem Dörfli gse seit, de seiter de Öpper. Ond jede, wo us dem Napfgebiet hei got, het ganz e bsondere Fonke i sim Härz enzöndet ond metgno ond de chöiter plözlich meh aus Anderi.
Auso wemmer i dem schöne Dörfli
Hergiswil am Napf ofem Dorfplatz a chonnt, de chamer be dem grosse unerchant schöne Gmeindshus los loufe. I de Weggere noche dörab so wie de Bach louft a de schöne Chele verbie, bes zo de aute Schmette ond det gots de licht rächts. De geseht mer vo witem scho e bruni Schüür ond grad hender dere Schüür get’s e Wäg ond det wart ich of euch. Ich chas chuum erwarte, bes der do seit. Vo de Blüomatte bes zom Buacher esch drom mine Wäg wo der met mer die veröcktischte Sache ond Gschechte chöit erläbe. Dä esch ned nor för Chend, dä esch för jede wo es offnigs Härz ond e freie Geischt het.
Ofem Platz vor de grosse Fluh möiter die zwe grosse
ronde Stei i de Föuswand sueche ond de ganz lang aluege ond det lueg ech de use. Ond de chöiter luut oder ganz stell i mer rüefe «Hallo Lilli Gwonder» ond wender die Stöu onder de Tanne of de rächte Site fendit, de chomm ech det use. Das esch en Geheimigang för Naturgeischter ond auerlei anderi Geischter aber ou för Häxli we mech. Aber ned verschrecke der chöit mech nor im Büechli gseh, ofem Wäg chamer mech nor metem Härze gschpöre aber das esch ganz eifach. Wenn’s euch warm werd oms Härz ome, de ben ich do. Also gömmer zäme los.
Aber ned vergässe, emmer die Rechtig goh wie
s’Wasser im Bach louft. Of de rächte Site hets e Feschteich met Wonderfesch, Libelle ond Wasserfee’e. Grad nochem erschte Bänkli mit de Büechlicheschte ond de Chogubahn esch e wonderschöne Wiese meteme Bronne. Je noch Johresziit hets do Söiblume ond Chrütli, bruni Blätter vo de Böim im Herbscht oder wisse Schnee im Wenter. Wender ganz guet luegit gseiter sogar wies Gras ond Pflanze wachse, aber es wachst de öppe ned schnöuer wemmer dra ziieht.
Grad of de andere Site schön im Schatte vomene Boum
am Bach stoht e Houz Dozze met Chrüter ond Pflanze denne. Es het Lawändu, dä seg guet gäge schlächti Gröch ond för schlächti Erenerige weder los z’wärde ond das Frouemäntali seg lut de aute Büecher för auerlei guet, schlächt zom näh, aber gsond förs Läbe. Der dörfit ganz süberli öber die Pflanze fahre ond de a de Fenger schmöcke, mängisch höufts scho, wemer nor de Groch i de Nase het. Aber ich säge euch, göit ganz vorsechtig met dene Pflanze om, das sei ou Läbewäse. Wemer met dene Chrütli red de sägesi eim, för was as sie guet sei. Die dafmer nor abrisse wemer sie vorhär frogt ond wemmer sie brucht ond söscht of kei Fall. Die Pflanze gspöre, dass so we der ou chöit gspöre. Zieht einisch eui Schueh ab ond loufit of dem chorze Barfuesspfad hin ond här ond wenn der d’Ouge zue machid, de chöiter met öine Füss üsi Ärde ond d’Natur ganz gut gspöre. Wenn der de d’Schue weder agleit heit de gots wiiter.
Ofem Wäg im Bach noche het’s e Rägeboge-Stäge ond
wemer die döruf goht ond det ofem Hemmusbänkli Platz nemmt, mossmer d’Ouge zutue ond de ghört mer zwöi vo de Naturelemänt ganz guet. Mehr ghört de Wend i de Böim ond wenns ganz Stöu esch i de Böim, de esch de Wend grad ned deheime.
Ond de ghört mer no s’Wasser ond wemmer ganz gut
losst, de ghört mer die Gschecht wo eim das fliessende Wasser verzöut. Das Wasser esch us onzählige chline Tröpfli wo zämme am Schloss is grosse Meer göi. Ond eis vo dene Tröpfli esch vor langer Ziit inere grosse Wouke rechtig Napf gfloge, es het bigott de mösse ziile, dass es genau ofem Napf bemene rechtige Napfgwetter abegeheit esch. Das Tröpfli esch döre Bode i Napf iegloufe ond esch voller Fröid vo eim Goudplättli zom andere gompet. De Napf esch vou Goud ond drom esch das Wasser, wo dör d’Weggere ablouft ou so schön klar ond ruuschet ganz anderscht aus i andere Bäch. Ond so esch das chline Wassertröpfli weder onderwägs zom grosse Meer. Jä ond ich säge i euch, wenns det a cho esch, nemmts die nächscht Wolke ond chonnt weder is Napfgebiet. Das esch e ewige Chreislouf we be euch Mönsche aber ou aus Mönsch muesch de Glöck ha wenn i dim Chreislouf zwöi mou is Napfgebiet chonnsch, das chömme de nor die ganz bsondere Seele.
Do am Bronne chasch das Wasser, wo dörs Goud
abgloufe esch, ou no alänge. Wenn dini Händ met dem Goudwasser weschisch, de goht das ganz fine Goud dör dini Huut ond werd dech ond dis Härz vor Goud lo strahle. Ich säge der, es esch ned s’Goud im osse wo dech riich macht, sondern s’Goud i der enne. Blieb e chli höckle ond lass ders lo guet goh a dem schöne Ort, wärm dech am Füür oder bröötle e Cervelat am Stäcke, drink e chli vo dem Goudwasser bevor mer witer göi i die mystische Wäute wo ich deheime be.
Ob dere Houzbiig hets es auts onerchannt schöns
Voguhötli, det wohnt e auti ond sehr sehr gschiidi Ühle. Die gsesch aber ou nor we mech, wenn du d’Ouge zuetuesch, metem Härz luegsch ond losisch, de gsesch wenn ech of dere Houzbiig obe mit mim Chrüterchörbli de Ühle zulose, wenn sie e lang vergässeni Gschecht verzöut.
Im Napfgebiet, bsonders do in Hergiswil, hets lang
bevors Mönsche gäh het scho ganz vöu Läbe ond Läbtig gha. Das Tau esch bevöukeret gse met de schönschte ond gschidischte Naturgeischter ond Ängle wos im ganze Universum gäh het. Jo, mehr chönnt fascht säge, dass do i dem Tau de Ursprong vo allem Läbe ond Wösse of dere ond i aune andere Wäute gse esch. Ou die erschte Mönsche wos do gäh het sei genau so gschid gse aber nohdisnoh hei d’Mönsche das
vergässe ond sei i ehrem Autag nochegange ond hei verlehrt met de andere Wäse omzgoh, jä sie hei sie ned emou me wohr gno. Aber ich säge euch eis, do sei die emmer no. Ond grad jetzt au 13’000 Jahr wenn d’Sonne einsch om die eiget Achs dräit het, chonnt weder die Ziit wo Wonder passiere ond wommer weder meh met de Naturgeischter, Ängle ond andere Wäse zäme schaffe. Mehr ghört sie weder ond mer cha si weder gseh. Angscht bruchiter keini zha, das esch wie be de Mönsche ou, es get gueti ond schlächti aber nor die wo eim guet donke, met dene chammer zäme schaffe ond öppis erreiche. Auso möchit öichi Härze uf ond eue Geischt wiit ond wössid, dass öichi Gedanke die Wäut erschaffe ond de gseiter de scho, was aus no get zwösche Hemmu ond Ärde. Ich mues jetzt weder goh ond der möit ou wiiter. Tschau auti Ühle seit s’Chrüterhäxli Lilli Gwonder ond chrooglet ab dere Houtzbiig abe. Chömit, mer wei witer, ofem Wäg verzöu ech euch ganz e bsonderi Gschecht.
Do be dem Härz muesch einisch of s’Bänkli hocke ond
dör das Härz döre luege. Do esch de Dorchgang zo aune andere Wäute. Zo de Wäute vo de Fee’e ond Zwärge ond zo de Wäute vo de Ängle ond vo aune Mönsche, wo weder heigange sei i Hemmu. De Hemmu esch ned ergendwo det obe, sondern dä esch grad näbedraa, mer hei das eifach vergässe, aber das esch e so. Ond ei Frou, wo das nie vergässe gha het, e rechtigi Henderländeri wo üs groassartigi Gschechte ond Värs ufgschrebe het bevor sie heigange esch, wird üs jetzt do a dem Härzenstor zwösche de Wäute e Gschecht verzölle. Losemer doch dem Värs vo de Maria Kunz zu.
E Värs liit a dem Ort do bimeich no drinn,
Euch s’Allerbescht z’wönsche hani im Sinn I Euch aune Glöck Träum ond Visione das sech de Chrampf vom Alltag tuet lohne Gschänkti Zyt zum sech sälber weder fende wenns emou chlöpft ond tätscht vore ond hende. Dassmer Bagasch loslöi womer ned möge träge Weder ufschnuufe ond öppe ou Nei chöi säge. Das esch ned eifach semmer üs doch im klare has jo ou mängisch am eigete Liib müsse gware Zyt bruchts dassmer weder gseht womer stoht ond es Licht wo im Dunkle zeigt wos düre goht Wenns eim donkt dass kei Uswäg ond Hoffnig gitt hilft’s Urvertroue de flüge ou es paar Ängu mit
Mer seit ned vergäbe keis Onglöck esch so gross es het bimeich es Quäntli Glöck im Schoss. Wemmers i Gottsname ned grad of Aheb cha gseh Erscht im Alter hetmer de Bleck för setigs Gscheh So wönsch ich Wytsecht Chraft ond Glasseheit E gute Mönsch wo zuenis stoht i Freud ond Leid Ond dassmer mit ganz vöu Gott- ond Sälbschtvertroue Ou us Stei womer üs i Wäg leit öppis chöi boue Dassmer zo de Falte Ress ond Spröng chöi stoh Bösi Wort ond Händu chöi verzieh ond henderüs lo Chömit guet dörs Läbe gniessit Stund för Stund Ond gloubit emmer dra das alles guet use chonnt. Makana 2010
Chömid, ich wot euch no mis Häxe-Hüüsli zeige ond
mi chlini Chrütergarte. Do am Chrütergarte hets e chline Briefchaschte, do chöit der mer es Briefli schriebe oder euchi Wönsch ufschriebe ond i de nächschte Nacht, wenn de Mond schiint ond Stärne am Hemmu stöi, les ich i mim chline Häxe-Hüüsli am schönschte Platz of dere Wäut alli die Briefli wo ech öbercho ha.
Do i dem Tau, do i dere Gägend, do met au dene
Chrüter, a minere Weggere met em Goudwasser, do ben ech deheime ond do bliib ech för aui Ziit, egal was chonnt ond egal öbter jong seid oder öuter wärdit, mech fenditer do ofem Chrüterhäxli Wäg vo de Lilli Gwonder. Ond eis säg ich euch, wenn der jetzt weder zrogg loufit, dänkit draa, mer ghört nor metem Härz guet, s’Wesentleche esch för d’Ouge onsechtbar, das het scho mi chlii Frönd de Prenz gseit. Häit sorg zo de Natur ond zo allem was läbt zwösche Hemmu ond Ärde ou wenders net chöit gseh, redit weder met de Natur ond aune Geischter, froget sie was s’Bescht esch för euch ond der wärdit es Läbe füehre grad we im Hemmu ond vergässid ned, dass der e Teil vom Ganze seit, es goht nome met euch ond ned ohni euch.
Ond so esch s’Hergiswiler Chrüterhäxli weder ver-
schwonde, aber Gschechte ond Iidröck bliibe. Ond wender i de Weggere no weder döruf loufit, möiter aus no einisch aaluge ond usprobiere. Jä ond wender weder of üse Wäg chömit, de wössiter jetzt jo wemmers Chrüterhäxli Lilli Gwonder weder fend … Ganz vore a de Föuswand i dem schöne Chrüterdörfli Hergiswil am Napf.